UW LUIE STOEL MAAR VAST
AR VOOR DE KLEUREN-T.V.
Kwaliteit van het beeld wordt in ons land
zeker aanzienlijk beter dan in Engeland
R UIMTE-
PRAAT
7
Kleuren zien
Kleurenscherm
Compatibiliteit
Plumbicon
Het nieuwe volk
ZATERDAG 18 FEBRUARI 1967
Erbij
18
OP 1 JANUARI 1968 kan in ons
land een begin gemaakt worden met
kleuren-tv-uitzendingen. Wat de techniek
betreft zal onze ,,KTV" qua scherpte
en kleurweergave de beste ter wereld
worden, zoals Rob Geutskens hieronder
toelicht.
PP-
Een ktv-ontvanger lijkt uiterlijk
veel op een normale tv-ontvan-
ger. De eerste heeft slechts één
knop meer.
HET HART van elk tv-toestel is de beeldbuis. Deze
bevat een z.g. elektronenkanon, een afbuiginrichting
en een oplichtend scherm. Het kanon schiet een dun
straaltje elektronen in de richting van het scherm.
Waar dit straaltje het scherm treft ontstaat een lich
tend puntje. Hoe meer elektronen het straaltje bevat,
des te feller licht het puntje op. De afbuiginrichting
zorgt ervoor dat de elektronenstraal het scherm van
links naar rechts en van boven naar beneden aftast, op
een wijze zoals men een brief schrijft. Doordat de
intensiteit van de straal tijdens het „schrijven" ver
andert, ontstaat een zwart-wit-beeld dat, net als een
krantenfoto, is opgebouwd uit stippen van verschillen
de helderheid.
Opengewerkte tekening van een
beeldbuis voor kleurentelevisie.
Duidelijk zijn de drie elektro-
nenstralen te zien.
MILJARDEN jaren lang heeft
onze aarde maar één satelliet
(begeleider, wachter of trawant)
gehad: de maan. Maar op 4 ok
tober 1957 kreeg onze planeet
haar eerste kunstmatige satel
liet, kortweg „kunstmaan" ge
noemd. Het was de Russische
Spoetnik no. 1 (de naam bete
kent: begeleider). Er zat een ra
diozendertje in, dat korte piep-
toontjes uitzond. Stations in de
hele wereld hebben de seinen
van deze eerste door mensen ge
maakte satelliet opgevangen.
En velen vroegen zich toen
voor het eerst af, waarom zo'n
kunstmaan zonder eigen aan
drijving maar steeds in be
weging bleef en niet op de aarde
viel.
Hetzelfde had ongeveer 300
jaar tevoren de Engelse natuur
kundige Isaac Newton zich af
gevraagd, maar dan met betrek
king tot de echte maan. En hij
omlaag valt, maar dat een steen
die horizontaal wordt wegge
gooid, een gekromde baan volgt
(1). Maar die kromming is min
der naarmate de snelheid groter
ZWAAR TEKRA CHT
EN OMLOOPSNELHEID
probeerde de beweging van de
maan om de aarde te verklaren
door de maan op te vatten als
een voorwerp datwel dege
lijk valt. Newton had opgemerkt
dat een appel uit een boom recht
is (2). Was dit misschien het
goede antwoord: dat de maan
net genoeg snelheid had om niet
óp de aarde te vallen maar er
eigenlijk voortdurend „omheen
viel"? Dit antwoord was inder
daad het juiste. En het geldt
niet alleen voor een natuurlijke
satelliet maar ook voor kunst
matige exemplaren. Mits hun
omloopsnelheid maar groot ge
noeg is en mits hun baan om de
aarde maar zo hoog ligt dat ze
buiten de dampkring blijven
want als ze op hun route lucht
zouden ontmoeten zouden ze
weerstand gaan ondervinden,
afgeremd worden en uit hun
omloopbaan vallen, naar de aar
de. Maar een satelliet die een
maal in een omloopbaan ver
buiten de dampkring is ge
bracht, handhaaft zich in die
baan op grond van dezelfde na
tuurwet die ook de echte maan
al miljarden jaren in haar baan
houdt.
Een geopende ktv-camera. Deze
bevat drie „Plumbicons"voor
elke kleur één.
Rob Geutskens
Judge Garth krijgt
het moeilijk
BINNEN NIET AL TE LANGE TIJD zullen we in Nederland over
de langverwachte kleurentelevisie beschikken. Wat dit betreft komt
ons land een beetje achteraan, maar dat heeft zeker zijn voordelen.
Dat is al gebleken bij de zwart-wit-televisie. Engeland en de Ver
enigde Staten zijn al met televisieuitzendingen begonnen op een tijd
stip dat tv nog lang niet uitontwikkeld" was en deze landen zitten
nu met een systeem van veel mindere kwaliteit dan het onze. De En
gelsen en Amerikanen moeten nu hun kleurentelevisie afstemmen op
hun zwart-wit-televisiesysteem. Dat moeten wij ook, maar doordat
onze zwart-wit-tv beter is mogen we verwachten dat de KTV in Neder
land geen slecht figuur zal slaan.
DE BEWEGING van de elektronen-
straal is zo snel, dat hij 50 keer per
seconde het scherm volschrijft. Onze
ogen kunnen die snelle beweging niet
volgen en we zien, net als bij de
film, een continu bewegend beeld. In
Nederland is elk t.v.-beeld opgebouwd
uit 625 lijnen. Veronderstellen we dat
de t.v.-omroepster een op-art-jurk
draagt met 312 witte en 313 zwarte
horizontale strepen en dat die jurk met
net het beeld vult, dan wordt de bo
venste beeldlijn zwart, de volgende wit,
de derde weer zwart enz. Meer stre
pen kan de beeldbuis niet weergeven.
Men noemt dit de beelddefinitie. Een
Engelse t.v.-omroepster moet een jurk
met een minder fijn dessin aantrek
ken, wil ze onvervormd op het scherm
komen. De Britse t.v. werkt namelijk
met slechts 405 beeldlijnen en heeft
dus een aanmerkelijk slechtere defini
tie.
LAAT MEN wit zonlicht door een
prisma schijnen, dan ontstaan alle
kleuren van de regenboog. Omgekeerd
is het mogelijk wit licht te verkrij
gen door alle kleuren in de juiste ver
houding samen te voegen.
Gelukkig voor de kleurentelevisie
blijkt het niet nodig te zijn alle mo
gelijke kleuren te gebruiken om wit
licht te kunnen samenstellen. Drie goed
gekozen kleuren, bijvoorbeeld rood,
groen en blauw, kunnen samen wit
licht opleveren. En dat niet alleen;
door de intensiteit van de afzonderlijke
kleuren te veranderen is het mogelijk
elke willekeurige kleur samen te stel
len. Om dit duidelijk te maken veron
derstellen we dat we een rood en een
groen lampje hebben en dat die zo dicht
bij elkaar staan dat we ze niet meer af
zonderlijk kunnen zien. Is het rode
lampje uit, dan zien we groen licht. La
ten we het groene lampje steeds zwak
ker branden terwijl het rode lampje
steeds meer licht gaat geven, dan zien
we het licht langzaam geel worden,
daarna oraje en tenslotte rood als het
groene lampje gedoofd is en het rode
fel brandt. Op dezelfde manier kun
nen we met een rood en een blauw
lampje alle kleuren van rood via pur
per tot blauw maken. Tenslotte is het
mogelijk met een groen en een blauw
lampje de kleuren blauw, turkoois en
groen samen te stellen. Het zal duide
lijk zijn dat we met drie lampjes alle
genoemde kleuren kunnen samenstellen
door de helderheid van de afzonderlijke
lampjes te regelen.
HET BOVENSTAANDE is het prin
cipe van een kleurentelevisiebuis. De
lampjes bestaan hier uit zeer kleine
stipjes fosfor. Het scherm van de
beeldbuis bevat 1.200.000 van die stip
jes, die in groepjes van drie gerang
schikt zijn. Dat wil zeggen er staan
steeds twee stipjes naast elkaar met
midden daarboven het derde stipje, zo
dat ze een gelijkzijdige driehoek vor-
men. Het scherm van een KTV-beeld-
buis bevat dus 400.000 van die drie
hoekjes. Elk driehoekje bestaat uit een
„rode", een „groene" en een „blauwe"
stip. Dit betekent dat de blauwe stip
blauw zal oplichten als hij door een
elektronenstraal wordt getroffen, de
rode rood en de groene groen. Aan de
achterkant van de beeldbuis bevinden
zich drie elektronenkanonnen. Omdal
de stipjes zeer klein zijn, is het een
onmogelijke opgave met het „groene"
kanon alleen op de groene stipjes te
schieten. Daarom heeft men de drie
kanonnen op enige afstand van elkaar
in een gelijkzijdige driehoek geplaatst.
Een eindje achter het scherm bevindt
zich een zogenaamd schaduwmasker,
een ondoordringbare plaat met 400.000
kleine gaatjes. De gaatjes zijn zo ge
plaatst daif de „rode" elektronenstraal
alleen de rood-oplichtende stippen kan
bereiken. De „groene" straal komt uit
een andere richting en kan alleen de
groen-oplichtende stippen treffen. Het
zelfde geldt voor de „blauwe" straal.
Het spreekt vanzelf dat de elektro-
nenstralen niet werkelijk gekleurd
zijn. We kunnen ze zelfs niet zien.
Maar de straal die voor het rode licht
zorgt noemen we gemakshalve de rode
straal.
NET ALS bij de zwart-wit-beeldbuis
kan de intensiteit van de elek-
tronenstralen worden geregeld. Dit ge
beurt automatisch door het signaal van
de zender. Het aftasten van het scherm
gebeurt verder net zoals bij zwart-wit-
TV, maar nu met drie elektronenstra-
len tegenlijk. Zo'n zendersignaal is een
zeer ingewikkelde zaak, want het moet
allerlei informaties bevatten over de
helderheid van de verschillende kleu
ren op elk moment, over de synchro
nisatie (de elektronenstralen in de
weergeefbuis moeten natuurlijk pre
cies gelijklopen met die in de opneem-
buis, anders komen de beeldelementen
niet op hun plaats) en over het geluid.
DE GESCHIEDENIS wordt nog inge
wikkelder doordat men zwart-wit- en
kleurentelevisie zoals dat heet „com
patibel" wil maken.
Dit betekent dat men met een zwart-
witontvanger het programma van een
KTV-zender moet kunnen ontvangen
en omgekeerd met een KTV-ontvanger
een zwart-wit-programma. Uiteraard
is in beide gevallen het beeld zwart
wit. Weliswaar maakt de compatibili
teit het KTV-systeem iets duurder,
maar het heeft het voordeel dat u niet
onmiddellijk naar een radiohandel
hoeft te snellen om een KTV-ontvan
ger te bestellen en ook dat u gerust
uw zwart-wit-ontvanger kunt opdoe
ken als u er een voor KTV gekocht
heeft. De kleurentelevisie zal namelijk
geleidelijk worden ingevoerd. Als TV
en KTV niet compatibel waren zou
u dus twee ontvangers in uw kamer
moeten dulden totdat alle program
ma's in kleur verschijnen.
DE PRIJS van een KTV-ontvanger
zal ongeveer 2 Vz maal die van een
zwart-wit-ontvanger bedragen en dus
in de buurt van de tweeduizend gulden
komen.
In het begin van dit artikel hebben
we er al op gewezen dat het soms voor
delen heeft, de kat even uit de boom
te kijken. Want als men eenmaal voor
een bepaald systeem heeft gekozen is
het uiterst kostbaar om later tech
nische verbeteringen door te voeren.
Wat dat betreft zijn we in Nederland in
het voordeel. De compatibiliteit heeft
hier ook invloed op. In Engeland zal
een compatibel KTV-systeem met 405
beeldlijnen moeten werken, maar wij
kunnen het met 625 beeldlijnen doen en
kunnen dus een veel betere beeldde
finitie bereiken.
WE MOGEN niet onvermeld laten
dat Philips een belangrijk aandeel
heeft gehad in de ontwikkeling en de
verbetering van de kleurentelevisie,
vooral aan de studiokant. De in
het Philips-laboratorium ontwikkelde
„Plumbiconbuis", een opnamebuis
voor kleurentelevisie, bleek een belang
rijke verbetering'van de kleurenweer-
gave mogelijk te maken. De Ameri
kaanse tv-criticus Jack Gould schreef
op 14 oktober 1965 in de „New York
Times", nadat de Central Broadcas
ting System stiekem was overgegaan
tot het gebruik van de Plumbicon:
„De C.B.S. gebruikte in twee pro
gramma's nieuwe earnera-apparatnur,
die vervolmaakt is door Philips, het
grote elektronische concern in Neder
land, en aan deze apparatuur hebben
wij de aantrekkelijkste kleurenweerga-
ve via televisie te danken. Het ontbre
ken van schelle kleuren in de beelden
en de subtiele kleurbalans waren zó
opvallend, dat een aantal bezitters van
KTV-ontvangers zich afvroeg hoe dit
mogelijk was zonder dat er aan hun
toestel iets was gewijzigd".
„Het nieuwe volk" heet de vierde af
levering van de serie „Wie zijn toch
die Amerikanen?", die de NTS morgen
zondag, van 19.25 tot 20.00 uur op Ne
derland 2 uitzendt, en die weer door
George Noordhof gepresenteerd wordt.
Veertig miljoen immigranten hebben
gedurende de laatste 150 jaar hun be
staansmogelijkheid in de Verenigde
Staten gevonden. Sommigen kwamen
vanwege godsdienstige of politieke ver
volging, sommigen vanwege de goed
kope landbouwgrond, anderen omdat
ze zich in hun oude vaderland te veel
vrijheden hadden aangematigd. Allen
moesten afstand doen van hun verleden
en zich aan een moeizaam aanpassing
proces onderwerpen. Van al deze fac
toren zijn bij elke Amerikaan nog spo
ren terug te vinden.
Rechter Garth, de eigenaar van de
Shilo-ranch, zal het moeilijk krijgen in
de rechtszaak die tegen hem wordt
aangespannen. Hij heeft uit zelfverde
diging een man gedood, die eerst uit
een hinderlaag op hem geschoten had.
Het blijkt echter dat deze man geen
wapen droeg Kan het zijn dat een
derde, onbekende persoon dit wapen
heeft weggenomen voor de sheriff
kwam? En met welke bedoeling? Als
dit wapen bijtijds gevonden wordt, zal
het voor de jury niet moeilijk zijn
Garth vrij te spreken. De Virginian
gaat op onderzoek uit en daarbij heeft
hij een charmante ontmoeting, die niet
zonder gevolgen blijft
Aldus in het kort de inhoud van „Op
zoek naar bewijs", een nieuwe afleve
ring van de serie „De Virginian", die
de NTS zondag van 20.30 tot 21.40 (Ne
derland 2) uitzendt.
