Katholieke kerk in beweging (2)
Pater Mario Borrelli, de „abbé Pierre" van Napels
fj §1
Deining
in r.-k. kerk
in Engeland
Beat-mis
Polifest '67
Liever evangelische inspiratie
Kort nieuws
Zionisten
ZATERDAG 4 MAART 1967
Erbij
14
(Van een medewerker)
De gebeurtenissen binnen de rooms-katholieke kerk
lijken de laatste tijd minder bepaald door de tegen
stelling, die men tijdens het Vaticaans concilie 1962-
1965) „progressief-conservatief" noemde, en die meer
of minder aanpassing aan de situatie op het oog had.
Er is thans sprake van radicaler, wezenlijker zaken.
De nieuwe spanning gaat veel dieper en raakt het his
torisch gebeente van de katholieke kerk. De twee voor
naamste begrippen, die daarbij in het geding zijn,
heten „ambt" en „gezag". Wat het „ambt" betreft, zijn
dit de vragen: is de priester wel zo zeer priester als
in het verleden beleefd werd? Is de priester wel voor
zijn leven en voor ieder ogenblik van zijn leven ambts
drager? Is de functie van de priester wel zo ingrijpend
en zijn de „sacramenten" waarvan hij de bedienaar
is, wel zo ingrijpend, als iri het verleden is aange
nomen? Als op deze vragen een relativerend antwoord
gegeven wordt (en dat doen de meeste jongere pries-
sters) wat is dan de zin van het voor-God-ongehuwd-
zijn van de priester?
Omvorming
Celibaat
Reorganisatie
Geen stand meer
Voorvechter van de straatjeugd
Geen levensdoel
Eén man
Tehuis
Biografieën
Dorp
Omgekeerd
En wat het „gezag" betreft: als een
kerk een godsdienstige beweging is,
waartoe dient dan het gezagsapparaat
en de gezagsuitoefening? Moeten de
voorgangers niet eerder vertolkers zijn
van evangelische inspiratie, dan uit-
vaardigers van regels en voorschrif
ten en verboden zullen sommi
gen sarcastisch toevoegen? En als ze
duidelijk geen vertolker van evangeli
sche inspiratie zijn, waartoe dienen ze
dan eigenlijk?
Heeft de benadrukte gehoorzaam
heid en volgzaamheid in rooms-katho-
liek hiërarchisch milieu niet meer te
maken met middeleeuwse macht dan
met Jezus van Nazareth?
Kortom, het gaat niet meer om wat
meer of minder aanpassing aan onze
tijd (het „aggiornamento" van paus
Joannes), maar om een structurele om
vorming, die voor velen een to be or
not to be-kwestie is. Als de liturgie-
deskundige pater Huub Oosterhuis s.j.
kalm kan verklaren: „Als Rome zo
doorgaat, kan dat voor heel wat pries
ters betekenen dat zij over een paar
jaar niet meer voor hun geweten ver
antwoord zijn om rooms-katholiek
priester te zijn" dan is er meer aan
de hand dan een bijsturen in de rich
ting van „progressief."
Een befaamde Engelse priester, de
vaktheoloog Charles Davis, heeft on
langs de stap gezet die Huub Ooster
huis omschrijft. Als eerste reden gaf
Davis op: „Het komt mij voor, dat de
kerk een pseudopolitieke structuur
heeft, die uit het verleden stamt. Het
uiteenvallen van deze structuur is
reeds begonnen, maar men wil het niet
erkennen en dit hele proces tegenhou
den." Tien, zelfs vijf jaar geleden zou
het „uittreden" van een man als Davis
nog gehuld zijn in een sfeer van stil
zwijgen. Nu echter gaat een respecta
bele theoloog als de Eindhovense
Augustijn Robert Adolfs, wiens boe
ken een internationale markt vinden,
er in het openbaar uitvoerig op in. Hij
vraagt zich af waarom hijzelf (nog)
niet dezelfde stap wil zetten. Hij geeft
daarvoor tastenderwijs een aantal re
denen. Maar hij eindigt: „Na dit alles
geschreven te hebben, vraag ik me
toch nog af, of die „anderen" eigenlijk
niet moediger zijn dan ik. Maar voor
lopig heb ik nog geen beter antwoord
gevonden op de vraag: Heer tot wie
zouden we gaan?"
Het gaat dus niet meer over de
vraag of de mis in het Latijn of het
Nederlands moet, of over de vraag of
voorbehoedmiddelen al of niet geoor
loofd zijn. Deze vragen zijn ai van ta
fel verdwenen en opgelost. Al blijven
er pijnlijke spiegelgevechten in de ach
terhoede mogelijk. Het gaat om de
structuur van de rooms-katholieke
kerk zelf die door velen die zich
rustig rooms-katholieken noemen als
het hun gevraagd wordt sterk in
twijfel wordt getrokken. Deze struc-
In oktober 1967 zal er in Rome een
derde wereldcongres voor lekenaposto-
laat van de r.-k. kerk worden gehou
den. Een belangrijk hoofdstuk wordt
„Samenwerking van mannen en vrou
wen in de maatschappij". Andere on
derwerpen zijn „Vormen van ongeloof
bij de hedendaagse mens", „Het gezin
in de huidige ontwikkeling van de
maatschappij", „Ontmoeting tussen ge
neraties", „Racisme", „De mens in wel
vaart en armoede" en „Relaties tussen
rijke en zich ontwikkelende landen".
In een interview in Hervormd Ne
derland zegt ds. H. A. Visser dat
als blijkt dat het kan volgend jaar
in de hervormde Westerkerk in Am
sterdam alle avonddiensten onder ge
zamenlijke verantwoordelijkheid met
de rooms-katholieke kerk in Amster
dam zullen worden gehouden. Alleen de
twaalf cantatediensten zullen er niet
onder vallen.
Een interkerkelijke comité zal de Ne
derlandse deelname aan de Kirchenta-
ge (20-25 juni in Hannover) regelen.
Men kan zich opgeven bij mevrouw L.
Klijn-Ballnet. W. Pfisterlaan 55 in
Driebergen, tel. 03438-3204.
De Academie De Horst heeft de in
schrijving opengesteld voor haar vier
jarige part-time opleidingen, die op
maandag 28 augustus 1967 met een
nieuw eerste jaar zullen beginnen.
Speciaal voor de urgentie-opleiding
voor maatschappelijk werk en de part
time opleiding voor cultureel werk wil
De Horst op zaterdagmiddag, 18 maart
te Driebergen een voorlichtingsbijeen
komst houden.
Wie deze bijeenkomst wil bijwonen
kan een uitnodiging aanvragen bij de
Academie De Horst, afdeling publici
teit, Driebergen (03438-3248).
tuur wordt in feite bepaald door het
priesterschap, of als men wil: de pries-
sterstand.
EN DAT is de reden waarom het ce
libaat bij de priesters zelf een vraag
is geworden. Dat is precies ook de re
den waarom zowel in Rome als in Ne
derland door respectievelijk de paus
en de Nederlandse bisschoppen een
algemene discussie over het celibaat
vermeden wordt. Dat roept namelijk
spanningen op, waar de rooms-katholie
ke kerk als geheel niet op berekend is.
In de herfst van het afgelopen jaar
heeft in Nederland een groep van als
zeer zinnige menseen bekend staande
priesters een korte tekst laten circu
leren onder de ambtsbroeders, waarin
gepleit werd voor de afschaffing van
de wetmatige binding tussen priester
schap en ongehuwd zijn. Vijftienhon
derd priesters in Nederland zette hun
handtekening onder het stuk. Er leven
ongeveer negenduizend priesters in
Nederland. Deze actie, die geen enquê
te was maar eerder een voorstel, is
niet in goede aarde gevallen bij de
bisschoppen. Het episcopaat heeft la
ten weten dat de actie geen weten
schappelijke waarde kon hebben, en
dat er een breed opgezette peiling naar
de meningen en behoeften op touw ge
zet zou worden.
Bovendien is er een hulpprogram
voor priesters en hun problemen in
de maak. Deze kwestie, die op het
„pastoraal concilie" (het algemeen be
raad der Nederlandse katholieken dat
sinds november via een aantal studie
commissies is begonnen) reeds op de
agenda stond, is op verzoek van de
bisschoppen voorlopig als punt van be
spreking geschrapt. Dat de vijftienhon
derd ondertekenaars daarover niet ver
heugd zijn, hoeft geen betoog.
De gestalte van de priester zal zon
der twijfel ook sterk gewijzigd worden
door een reorganisatie van de priester
opleiding, die thans in Nederland gaan
de is. Het is een geruisloos gebeuren,
waarvan de vruchten, wrang of zoet,
over een tiental jaar geplukt gaan wor
den.
Tot nu toe werden de jongelui van
18 tot 25 jaar, die priester wilden wor
den, in kostschoolachtige gebouwen op
geleid, volgens een program dat sinds
de zestiende eeuw niet ingrijpend ge
wijzigd was. Dat drukte een onuitwis
baar stempel op de priesters. Zij waren
gevormd in een gesloten milieu, zij
kenden het beste hun collega's. Zij
vormden een in wezen gesloten groep
die zich distantieerde van het gewone
leven.
Juist in de laatste twee jaar wordt
dit patroon drastisch doorbroken. Bin
nen enkele jaren zullen er geen „groot
seminaries" meer zijn. Het is een mil
joenenaffaire want kapitale gebouwen,
overal in Nederland, meestal ver van
de grote steden, worden verkocht.
Daarvoor in de plaats komen concen
traties in enige steden, Amsterdam,
Nijmegen, Tilburg, Utrecht, waar aan
open instituten katholieke theologie
wordt gedoceerd. De studenten worden
ondergebracht in huizen zonder kost
schoolsfeer. De traditionele priesterkle
ding hebben zij al goeddeels afgeschaft
Hoe zij over tien, twintig jaar hun
leven zullen inrichten, is nu een open
vraag, maar men kan zich moeilijk
voorstellen dat zij zich met een dage
lijkse mis, met katechismusles op scho
len, en met huisbezoek straat aan
straat tevreden zullen stellen.
We moeten vanuit de huidige ten
dens een sterk „gelaïciseerde" pries
terstand verwachten die geen stand
meer is, laat staan een kaste. En
daarmee is het traditionele gelaat van
de rooms-katholieke kerk volledig her-
tekend. Het is de vraag of men dan
nog van „kerk" kan spreken in de
traditionele hjetekenis van het woord.
Een beatband speelt in de Boni-
fatiuskerk in het Duitse Kassei, ter
wijl een priester de communie uit
reikt. De jongeren bleken enthou
siast over het idee van pastoor
Moeschl, de ouderen beslist niet.
Een vergelijking met de protestantse
kerken ligt wel voor de hand maar is
ook misleidend, omdat deze kerken
zich langs geheel andere paden hebben
ontwikkeld. Misschien hebben diegenen
gelijk, die verwijzen naar de joodse re
ligieuze traditie, die het zonder tem
pel, ambt, godsvoorstelling en gezags
dragers heeft gebolwerkt.
Als de paus binnenkort een allicht
traditionalistische zendbrief over het
celibaat zal publiceren zoals de
geruchten willen zal dat waarschijn
lijk opnieuw een teleurstelling te weeg
brengen en de spanning tussen kerkle
den en kerkelijke leiders vergroten.
Men hoeft de leden van de huidige
hiërarchie in de katholieke kerk niet
te benijden.
Jaarlijks passeert minstens een miljoen vakantiegangers Napels, op
weg naar Capri en de veelbezongen kaap van Sorrento. Zij bezichtigen
vluchtig de beroemde stad, die men nu eenmaal gezien moet hebben
voor men sterven kan, maar zien zelden of nooit de wijk, waar mensen
leven; die eigenlijk liever zouden sterven. Op slechts twintig meter af
stand van de Via Roma ligt de krottenwijk Baracche, een wijk met uit
afval opgetrokken bouwsels, waarin acht a tien mensen in een kleine
ruimte met elkaar moeten huizen en veelal slechts ovér één bed beschik
ken. Dagelijks sterven vele kinderen in deze wijk der ellendigen bij de
havens. De tuberculose tiert er welig als een gevolg van de ondervoeding.
Tweehonderdduizend werklozen hokken er samen in deze verschrikke
lijkste achterbuurt van Europa, waar misdaad aan de orde van de dag is.
Daar leven de „scugnizzi" (draaitol
len), de verwilderde straatjongens van
Napels. Jongens van vijf tot twintig
jaar, die van huis zijn weggelopen en
nu als paria's het grootste deel van hun
tijd op straat doorbrengen.
Ze hebben sprekende gezichten, deze
kleine en grote zwervers met hun don
kere Napolitaanse uiterlijk. Ze lopen
in vodden en hebben altijd honger.
Eten zoeken is hun voornaamste bezig
heid. Waar het vandaan komt en hoe
zij eraan komen is minder belangrijk.
Maar één ding telt: het stillen van
de honger.
Een levensdoel bestaat voor hen niet.
Wat ouderliefde betekent zijn zij al
lang vergeten. Zij slapen in portieken
en kelders en 's winters om de ver
kleumde ledematen enigszins te ver
warmen op het rooster van een
bakkerij. De scugnizzis zoeken hun
bestaan als zakkenrollers, souteneurs
of smokkelaars. Ze weten alles van
verdovende middelen en van prostitu
tie. Zij rapen sigarettenpeukjes op en
verkopen er de tabak vah. Als er een
kraak wordt gepleegd zijn zij het die
op uitkijk staan, juist zoals zij ook de
klanten voor de bordelen werven.
Kinderillusies kennen zij al lang
niet meer. Zij leven als opgejaagde
dieren, zonder iemand te vertrouwen.
Er is toch niemand die zich om hen
bekommert?
Toch is er in Napels één die zich het
lot van deze asfaltjeugd heeft aange
trokken. Mario Borrelli, lid van de Na
politaanse orde der Oratorianen, wilde
de minstbedeelden in zijn stad red
ding, geloof, hoop en wat liefde geven,
opdat zij weer een beetje vertrouwen
in de toekomst zouden krijgen.
Zelf afkomstig uit een groot arm
Napolitaans gezin kreeg hij op 28-
jarige leeftijd na veel moeite verlof
van de aartsbisschop zijn soutane uit
te trekken. Zeven maanden leefde hij
temidden van de scugnizzi. Hij
deelde hun ontberingen, gapte met
hen, sliep en at zoals zij. Zo werd hij
door deze bedelaars en misdadigers
aanvaard als een vriend. Toen de
tijd aanbrak dat hij zich als priester
aan hen bekend moest maken, lieten
zij hem niet in de steek, maar bleven
hem als een der hunnen accepteren.
Gedurende die zeven maanden werd
het Dom Mario Borrelli duidelijk dat
deze jongens naast voedsel en verzor
ging ook genegenheid nodig hebben.
Zij willen ergens bijhoren, ergens thuis
Pater Mario Borelli (midden) heeft
met twee vrienden 's nachts achter
een op de kade getrokken sloep be
schutting gezocht tegen de koude
wind.
zijn, Maar zij hebben ook geleerd hun
vrijheid boven alles lief te hebben.
Daarom zon pater Borrelli op de mo
gelijkheid hun een tehuis te verschaf
fen. Hij vond de Mater Dei-kerk in
een der achterbuurten, een door een
bombardement zwaar beschadigd ge
bouw, dat niet meer als kerk dienst
deed. Daar stichtte hij in 1950 een
uniek tehuis, de „Casa dello Scug-
nizzo", dat geheel was aangepast aan
de mentaliteit en de behoeften van dit
soort jongens. Om de zaak gaande te
houden zette hij een handeltje in oud
roest op. Binnen drie jaar hoorden al
58 jongens tot de vaste bewoners van
de Mater Dei.
De kleine jongens wonen in dit ge
bouw, de ouderen hebben een onder
komen gevonden in het huis ^an de
Oratorianen. De sfeer van het gezins
leven wordt er zoveel mogelijk be
tracht. De jongens dragen geen uni
form, er heerst geen strenge discipline.
Toch is er geen sprake van een los
geslagen bende. Op de eens zo trooste
loze, ernstige gezichtjes breekt weer
een lach door. De jongere kinderen
gaan naar school op verschillende on
derwijsinstellingen in Napels, de oude
ren bezoeken middelbare scholen of
leren een vak.
In 1957 verscheen van de hand van de
bekende Australische schrijver Morris
West zijn navrante boek „Children of
the Sun" (Als „Kinderen van de Zon" in
Nederlandse vertaling verschenen bij
H. Nelissen in Bilthoven).
In 1963 werd een autobiografie van
pater Borrelli, met medewerking van
Anthony Thorne, uitgegeven bij Peter
Davies in Londen onder de titel „A
streetlamp and the Stars". De Neder
landse vertaling geschiedde door J.
Verstraeten onder de titel „De straat
lantaarn en de sterren" (eveneens H.
Nelissen, Bilthoven).
In dergelijke krottenwijken werkt
Don Borrelli.
voor al aangekocht in Posilippo, een
woonwijk van Napels, die hoog boven
de baai aan de kust is gelegen. Daar
wil hij een dorp bouwen, waarin hij
250 kinderen kan onderbrengen.
Hij streeft naar twintig aparte ge
zinswoningen, die elk door maximaal
twaalf kinderen van uiteenlopende
leeftijd zullen worden bevolkt. Elk
huis zal door een gesalarieerd echt
paar worden beheerd. Ook komen er in
het dorp een kerk, een school, een
kantoorgebouw en een sociaal cen
trum.
Pater Borrelli hoopt dit project in
ongeveer vijf jaar te verwezenlijken. Het
zal ongeveer vier en een half miljoen
kosten.
Voorlopig is er overigens alleen nog
maar de grond. Ook in Italië malen
de ambtelijke molens langzaam, en
daarom gaat de pater eerst de Mater
Dei-kerk restaureren. In tal van Euro
pese landen zijn er stichtingen in het
leven geroepen om pater Borrelli bij
zijn menslievend werk te steunen. Zelf
onderneemt hij ook tal van reizen om
een lans voor zijn jongensdorp te bre
ken.
Hij is nu in Nederland om er om
steun voor zijn scugnizzi te vragen.
We moeten eigenlijk zeggen meer
steun, want al in 1962 werd de stich
ting „Kinderen van de zon" in het
leven geroepen. De zetel van deze
stichting is Laan van Minsweerd 56,
Utrecht.
De vrienden van pater Borrelli, waar
ook ter wereld, zijn mensen van allerlei
ras of geloofsovertuiging. Zij willen
hem helpen de scugnizzi een beter le
ven te bereiden, zodat zij het drama
van hun jeugd zullen kunnen vergeten.
Bep Andreas
Pater Borrelli loopt nu rond met
plannen een jongensdorp te stichten.
Enkele jaren geleden is de grond daar-
Bijdragen voor het werk van
pater Borelli kunnen worden ge
stort op „Kinderen van de Zon",
gironummer 2900, bij de Amster-
damsche Bank te Utrecht.
Een Britse jezuïet, die een aartsbis
schop van ketterij had beschuldigd,
heeft deze beschuldiging ingetrokken.
De 73-jarige mgr Thomas Roberts S J,
die aartsbisschop van Bombay is ge
weest, opperde zondagavond in een
toespraak aanu de universiteit van Cam
bridge het denkbeeld, dat het geweten
het standpunt van de rooms-katholie
ken moet bepalen met betrekking tot
de geboortenbeperking. het gemengde
huwelijk en abortus.
De 55-jarige pater jezuïet Joseph
Christie, die in de zaal zat, stond hier
op op en zei, dat hij niet lijdelijk kon
toezien dat een aartsbisschop een ket
terij verkondigde. Aan de bijeenkomst
werd toen een einde gemaakt.
„Een aartsbisschop die dertig jaar
dit ambt heeft bekleed in het open
baar beschuldigen van ketterij is zo
iets als een rechter uitmaken voor een
oplichter", zo luidde het commentaar
van mgr Roberts, die dadelijk hierop
liet volgen dat hij het er niet bij zou
laten zitten als pater Christie, die tij
delijk als zielzorger onder de studen
ten van Cambridge werkt, zijn opmer
king niet terugnam. Dit is nu dan ge
beurd. Mgr Roberts heeft inmiddels
laten weten dat hij geen stappen meer
zou nemen in deze zaak.
In een andere kwestie, die de ge
moederen van de Britse katholieken
in beroering houdt, is een wending ge
komen. Het gaat hier om het optreden
van de generaal van de orde der
Dominicanen tegen pater Mc Cabe, die
hoofdredacteur was van het blad van
de Engelse dominicanen „New Black
Friars". Pater Mc Cabe had in het blad
de h.-k. kerk corrupt genoemd. Daarop
kwam Rome tussenbeide, waarna de
pater als hoofdredacteur werd ontsla
gen. Dit heeft een storm van protest
in Engeland ontketend. Men heeft on
der meer een gebedsbijeenkomst uit
geschreven voor 11 maart in de kathe
draal van Westminster, die voor ieder
een toegankelijk is.
Kardinaal Heenan, de r.-k. primaat
van Engeland, heeft nu besloten een
mis in de kathedraal op te dragen voor
het begin van de bijeenkomst. Een
woordvoerder van de kardinaal zei
dinsdag, dat men hieruit kan opmaken
dat de kardinaal zich in zekere zin
aansluit bij het protest.
Op de 64ste jaarlijkse algemene ver
gadering van de Nederlandse zionis
tenbond, die in het RAI-gebouw te Am
sterdam is gehouden, is onder meer be
sloten tot een poging het officiële or
gaan van de Nederlandse zionistenbond
in samenwerking met het Nieuw Israë
litisch Weekblad te doen verschijnen
onder een onafhankelijke redactie.
Verder zal worden gestreefd naar
een verdere verjonging van het be
stuur door de leden van de zionisti
sche jeugdbewegingen bestuursfunc
ties in de NZB-besturen te laten bekle
den.
In samenwerking met de vereniging
van Nederlandse immigranten in Is
rael zal worden getracht een jeugdte
huis te bouwen, dat bedoeld is om jon
geren van alle nationaliteiten te helpen
bij hun integratie in Israel.
Onlangs zat ik in een forum van
rooms-katholieken en protestanten.
In de pauze stond ik te praten met
één van de r.k. forumleden, een
„Zuster van Bethanië". Ik zei: „Van
morgen heb ik bij een begrafenis de
nieuwe (r.k.) Willebrord-vertaling
nog gelezen. Ik gebruik die nogal
eens, omdat hij zo duidelijk is."
De „Zuster van Bethanië" keek
me met enige afschuw aan en ver
klaarde, dat ze die vertaling nooit
gebruikte omdat hij zo weinig in
drukwekkend was.
Ik vroeg: „welke vertaling ge
bruikt u dan?"
Het antwoord kwam als een ver
rassing: „de Staten-vertaling!" Dat
is tenminste bijbeltaal," vond ze.
Het was een komische situatie:
de dominee gebruikte de r.k. ver
taling, de „zuster" de Staten-verta
ling!
(Ds. Groenenberg in „Hervormd
Utrecht")
De bond van gereformeerde jeugd
verenigingen houdt 4 mei in Leeuwar
den de 79ste jeugddag onder de naam
Polifest '67. Het eerste deel van deze
naam heeft betrekking op het ochtend
programma, dat gewijd is aan de poli
tiek. Drie vooraanstaande politici van
de drie grote confessionele partijen
zullen ingaan op vragen van een panel
van elf jongeren, afgevaardigden uit
de elf provincies, over de evangelische
radicaliteit in de politiek. De discussie
wordt geleid door drs. J. van Putten,
parlementair redacteur van de Haag-
sche Courant. De vragen worden sa
mengevat na hearings en enquêtes in
het gehele land.
Het middagprogramma bevat een groot
aantal verschillende festiviteiten, waar
uit de bezoekers aan de jeugddag zelf
hun keus kunnen maken. Onder meer
wordt er een litteraire teach-in ge
houden met medewerking onder ande
ren van Jan Wolkers, een politieke
teachin met medewerking onder ande
ren van Dick Houwaart, een modeshow
cabaret en een concert door het Frysk
Orkest.
