Rehabilitatie van Félicien Marceau
Big amie als school der waarheid
i
m
Alice Toklas
overleden
Film voor Luce bert
i
él
i*
Gertrude Steins
trouwe gezellin
NEGEN MUZEN
en k0^ntdT'y^'
WOENSDAG 8 MAART 1967
13
Geduld beloond
Leugenaar
■^ICOTA^
Wolkers' Serpentina
wordt verfilmd
Spiegelbeeld
CONSTANT
KROON
COLLECTIE
GROTE HOUTSTRAAT 49
HAARLEM - TELEFOON 20049
C. B
De radio geeft donderdag
Televisieprogramma s
Getuige a charge
C. B.
Alice Toklas, wier naam verbonden
zal blijven met de Amerikaanse kun
stenaarskolonie in Parijs in de jaren
1920, is gisteren op 89-jarige leeftijd
in de Franse hoofdstad gestorven. Zij
was de trouwe metgezellin van wijlen
Gertrude Stein, wier artistieke en li
teraire salon de beroemdste uit die
tijd was. Tot de trouwe bezoekers van
de salon behoorden F. Scott Fitzge-
iald, Ezra Pound en Pablo Picasso.
Ernest Hemingway heeft in zijn werk
The Moveable Feast, zijn verslag van die
jaren in Parijs, een tamelijk onsympa
thiek beeld, van de twee vrouwen ge
schilderd.
De autobiografie van Gertrude Stein
is vermomd als autobiografie van Alice
Toklas. Daardoor zag mejuffrouw Stein
„Arose is a rose..." kans zichzelf in
haar boek overdadig hoog aan te slaan.
Alice zelf schreef en publiceerde een
kookboek met haar specialiteiten.
Miss Toklas werd in San Francisco ge
boren en kwam kort na de eeuwwisseling
naar Europa.
Zij zal vrijdag op het kerkhof Père
Lachaise begraven worden naast Miss
Stein, die 20 jaar geleden is gestorven.
(Van onze correspondent)
PARIJS, maart. Het is een goed bericht, dat ik u melden mag van de
Parijse planken. Felicien Marceau, de Belgische schrijver, die Frankrijk
zich na de laatste oorlog al weer definitief wist toe te eigenen, is weerge
keerd van enkele dwalingen zijns weegs, die ik in de loop der jaren en niet
zonder droefenis mocht signaleren. Dwalingen, die zijn weg van hoogbe
gaafd dramaturg steeds meer deden samenvallen met de Parijse boulevard,
waar de Olympus der dramatische kunst, gelijk ook u wel weten zult, nu
niet bepaald gevestigd is.
Met die desertie van de Olympus h ebben zijn ware vrienden, die Het Ei
of de roman Bergère Legére als dierbare herinneringen koesteren, nooit
vrede kunnen hebben. Gedurende die hele lange reeks van gladgefabriceer-
de toneelstukken, waarmee ze sedertdien kennis mochten of moesten
maken, gaven ze dan ook de hoop niet op, dat Marceau zich nog eens zou
onttrekken aan de hypnose van dat boulevardiaanse gouden kalf.
maar bij de waarheid te houden die hi
deze dag gevonden heeft. Of ook de schrij
ver zich met die bekering nu zo heel ge
lukkig voelt, laat Marceau zelf maar lie
ver in het midden. Geen twijfel hoeft
daarentegen te heersen over het feit, dat
Félicien Marceau nu voor 't eerst sinds
vele jaren weer heeft geput uit die hel
dere bron van lucide en ironiserende
levenswijsheid, waarvan hij zich te lang
verwijderd had gehouden.
Frank Onnen
DAT GEDULD EN DAT GELOOF wor
den nu eindelijk beloond: in zijn jong
ste creatie „Un jour, j'ai rencontré la
Vérité" eens heb ik de waarheid ont
dekt hebben zijn vrienden de Marceau
van het vroegere ei en van de dichterlijke
verwondering over een ondichterlijke we
reld hervonden.
De hoofdfiguur uit dit nieuwe stuk Ber
nard, vertoont direct al duidelijke trek
ken van verwantschap met Magis, de held
van Het Ei, die ook zo veel moeite had
zijn rol in de menselijke komedie van on
ze moderne samenleving te spelen. Ber
nard, die Frangois Périer, Marceau-ver-
tolker bij de gratie aller muzen, op het
lijf lijkt te zijn geschreven, is, als het
stuk begint, de gelukkige echtgenoot van
een liefhebbende echtgenote Gisèle en
de nijvere associé van een welvarend
zakenman. Er schijnt dus geen wolkje
aan de lucht te zijn.
ADVERTENTIE
'vérkr'ndersliP
Filmregisseur Paul Verhoeven is pan
plan in mei te beginnen met de verfil
ming van Serpentina's Petticoat, een van
de bekendste korte verhalen van de beeld
houwer-schrijver Jan Wolkers. Aldus de
Volkskrant.
De film zou ongeveer dertig minuten du
ren. Omdat het oorlogsgebeuren in het
verhaal een grote rol speelt, zal Oorlogsdo
cumentatie in Amsterdam adviseren; het
oorlogsmuseum in Overloon zorgt voor
voldoende verouderde wapens.
In Leiden wordt gezocht naar drie
hoofdrolspelertjes. Geen enkele rol in de
film zal door een beroepsacteur worden
vervuld.
Niettemin demonstreert Bernard in
zijn sociale en huiselijke gedragingen een
vreemde hebbelijkheid, die voortdurend
moeilijkheden en conflicten oplevert: hij
prefereert de leugen, of beminnelijker ge
zegd zijn persoonlijke visies op de wer
kelijkheid, boven de waarheid. Het .is
zijn tweede, en volgens hemzelf betere na
tuur geworden, die werkelijkheid wat op
te sieren, zoals een kunstenaar, om met
Bertus Aafjes te spreken, „de waarheid
liegt."
Bernard liegt niet uit kwaadwillendheid
of egoïstische berekening. Eerder het te
gendeel, want hij heeft geconstateerd, dat
zijn persoonlijke versies van de reali
teit zijn medemensen veel vriendelijker
in de oren klinkene. Bovendien: waar zijn
de grenzen tussen waarheid en leugen in
het maatschappelijk verkeer? Onze be
leefdheidsvormen, onze politieke propa
ganda, onze officiële redevoeringen, be
vatten die enkel het veertienkaraatse
goud der authentieke waarheid?
Toch zal het lot ingrijpen om Bernard
met zijn verantwoordelijkheden en de con
sequenties van zijn versieringsdrift te con
fronteren. Op een ochtend heeft hij zijn
vrouwtje weer eens een leugentje op de
mouw gespeld door haar te bezweren
dat zij in zijn gedachten altijd bij hem
is, zelfs wanneer ze hem voor boodschap
pen of andere dringende zaken even moet
verlaten. En ziet, nauwelijks heeft ze na
die hooggestemde verklaringen de voor
deur achter zich gesloten, of haar even
beeld verschijnt om zich bij Bernard te
vervoegen. Zonderlinge gewaarwording,
waarvan de diepere zin Bernard, in een
aanvankelijk wat wantrouwige gedachten-
wisseling met zijn schaduw-gade, al gauw
duidelijk wordt.
Die tweede vrouw is de incarnatie van
zijn verbeeldings- of nevenwaarheid
en bestaat derhalve alleen voor hém. Hij
deelt nu dus het leven van twee vrou
wen, die zich voor het oog en voor het oor
in niets van elkander onderscheiden, maar
die niettemin lucht zijn voor elkaar, ge
lijk de waarheid de leugen ingnoreert.
Een geforceerde bigamie, waarmee hij
nogal gemakkelijk vrede sluit, maar die
op den duur geen stand houdt. Op een
goed of kwaad moment dient Gisèle no 1
die tenslotte ook maar een vrouw is, haar
vlees- en bloedgeworden spiegelbeeld van
repliek, waardoor de maskers vallen.
De waarheid heeft zich nu met de leu
gen aaneengesloten om Bernard in zijn
delicate driehoeksverhouding te kijk te
zetten. Hij besluit zich in de vervolge
Kunstveiling. Op een veiling van oude en
moderne meesters in het paleis voor
schone kunsten te Brussel zijn twee her
bergtaferelen van David Teniers ver
kocht voor resp. 19.500 en 10.500 gul
den. Een landschap van Jan Breughel
bracht eveneens 19.500 gulden op en een
naakt van Permeke 4750 gulden.
Standbeeld. In het Utrechtse Wilhelmina-
park zal een groot bronzen standbeeld
worden geplaatst van koningin Wilhel-
mina. De Haarlemse beeldhouwer Mari
Andriessen heeft al een ontwerp voor
het beeld vervaardigd. Hij heeft van de
gemeente Utrecht opdracht gekregen
het eigenlijke beeld te maken. Het wordt
twee meter hoog.
Bernard tracht zijn vrouw van zijn
onschuld te overtuigen.
ADVERTENTIE
CONSTANT
Gaarne tonen wij u de com
plete collectie.
IN ZIJN SERIE filmportretten van
kunstenaars, die hij in '62 voor de VPRO
maakte, heeft Joan van der Keuken be
halve Yrrah, Tajiri en Opland ook Luce-
bert opgenomen en zich daarbij, omdat
het uiteraard een zwart-wit film betrof,
grotendeels beperkt tot 't grafische werk
van de schilder-dichter. Maar het lag
voor de hand, dat hij nog eens terug zou
komen op zijn onderwerp, omdat het te
beperkt en te eenzijdig behandeld had
moeten worden en in de meest letterlijke
zin niet uit de verf was gekomen.
Met behulp van een subsidie van CRM
is Van der Keuken, die intussen voorna
melijk in opdracht van de VPRO heeft
gewerkt („Beppie", „Blind kind", „Her
man Slobbe"), inderdaad terug kunnen
keren tot zijn projekt van vijf jaar gele
den, dat hij nu echter op een heel andere
manier (om te beginnen met intensief
kleurgebruik) is gaan benaderen.
Het resultaat, stelt hijzelf vast in een
programma-inleiding, is geen kunst-film
geworden, maar een film voor een kun
stenaar. in dit geval voor Lucebert. „Voor
jou, Lucebert, oog en stem, heb ik deze
beelden gezien", luidt ongeveer de begin
tekst, waarna de film op zoek gaat naar
een werkelijkheid, naar „de tekens waar
mee de beweeglijke contouren van een
visie aangeduid worden". Op de plaatsen,
waar Lucebert komt, in Bergen, Amster
dam, Parijs, Londen en op het Spaanse
platteland probeert Van der Keuken de
dingen te vinden, die de schilder in be
weging brengen.
In de eerder genoemde inleiding wijst
de filmer op de coïncidentie, dat hij „Een
film voor Lucebert" maakte in nagenoeg
dezelfde tijd waarin „Herman Slobbe"
(Blind kind 2) ontstond en noemt hij al
de overeenkomst tussen de twee films,
die beide „de werkelijkheid, zoals die
ervaren wordt door een geprivilegieerd
waarnemer" tot onderwerp hebben. In het
ene geval betreft het een waarnemer met
een ongevoelig, in het andere geval met
een overgevoelig oog en in beide geval
len is er sprake van een onmogelijke
poging om „te kijken door een geestes
oog".
Bij Lucebert betekent dat een poging
het dubbele uitzicht van een geestesoog,
naar samenleving en droom, te peilen.
Op deze grondgedachte, die hij verder
uitgediept heeft door andere „dubbelge-
zichten", hemel en hel, baas en knecht,
zwart en blank in zijn film aan de orde
te stellen, heeft Van der Keuken een
beklemmende documentaire van ongeveer
twintig minuten gemaakt, die voor het
eerste, naar mijn gevoeel, het kunstenaar
schap en het creatie-proces tracht te door
gronden en dit doet aan de hand van
„wat het oog schildert". Dit is de titel
van een van Luceberts gedichten, die
door de dichter tijdens de film geciteerd
worden en tegelijk een steun betekenen
bij het doorgronden van Van der Keu
kens werk. Het andere geciteerde gedicht
„Er is een grote norse neger in mij
neergedaald" helpt de kijker bij het ont
dekken van het „dubbelgezicht" zwart en
blank, dat de filmer bij de schilder ont
dekt (of veronderstelt).
De camera van Joan van der Keuken
zoekt naar tekens, ze roept herinneringen
op aan het Jordaan-oproer van juni '34,
toen Lucebert tien jaar oud was en voor
het eerst kennismaakte met het gezag; en
ze kijkt hard naar contrasterende situa
ties, naar bizarre dingen die op straat ge
beuren, naar gezichten en alledaagse
wreedheden.
„Bij het maken van een film", zegt Van
der Keuken, „begeeft men zich in het in
wendige van een hoofd. In dit hoofd vin
den we „ladingen zakspiegeltjes, zeep
bellen, bakpoeder, kurken, schuimspanen,
parapluus, krijt, messen, speelgoedauto's,
tuinsproeiers, pijpewissers, newtonringen
akademische busten, geprepareerde dar
men, limonaderietjes" en nog een hele
boel meer. Dit alles spreiden we uit en
gooien we te hoop in het schilderij van
onze film"..
De film eindigt met de schilder in actie
voor een groot stuk linnen, dat hij eerst
ondergeschilderd heeft om plaats te ma
ken voor het schilderij van de film. Het
creatie-proces in fasen dat dan volgt laat
zien, dat Van der Keuken gelijk heeft als
hij vaststelt: „Om zijn stem te houden is
hij bereid de enorme pret altijd
weer te verstoren: daarom is zijn creatie
altijd destructie".
Johan van der Keuken heeft geen film
over Lucebert willen maken, maar in
zijn intuïtieve benadering van de kunst
van de schilder en van wat de schilder
tot impuls diende heeft de filmer meer
onthuld over zijn onderwerp en dit ge
daan op originelere en fascinerender wij
ze dan waartoe de meeste kunstfilms tot
nu toe in staat bleken.
Kandelaars. De gemeente Den Haag heeft
voor 40.434 twee verguld zilveren kan
delaars aangekocht, die deel uitmaken
van een door Haagse zilversmeden in
de tweede helft van de zeventiende eeuw
vervaardigd toiletstel. Door aankoop
van de kandelaars kon het toiletstel,
waarvan de gemeente al eerder onder
delen verwierf, worden gecompleteerd
De verzameling Haags zilver in het ge
meentemuseum is door de aankoop be
langrijk verrijkt.
HILVERSUM I.
7.00 Nws. 7.10 Ochtendgymnastiek. 7.20
Gramm.muziek. 7.55 Deze dag. 8.00 Nws.
8.10 Actualiteiten. 8.15 Gramm.muziek. 8.50
Morgenwijding. 9.00 Klassieke muziek. 9.35
Waterstanden. 9.40 Gram.m.muziek 10.00
Voor de kleuters. 10.10 Arbeidsvitaminen.
12.00 Dansorkest. 12.25 Beurs. 12.27 Mededel.
t b v land- en tuinbouw. 12.30 Concoursmu-
ziek. 13.00 Nws. 13.10 Journaal. 13.30 Semi-
klassieke en moderne liederen. 14.00 Beiaard-
muziek. 14.15 Huishoudelijke zaken, 14.50
Licht instrumentaal ensemble. 15.00 Voor de
zieken. 16.00 Nws. 16.02 Voordracht. 16.20
Klassieke en moderne liederen. 16.40 Klas
sieke muziek. 17.00 Voor de jeugd. 18.00
Nws. 18.15 Actualiteiten. 18.20 Uitzending van
de KVP. 18.30 Licht gevarieerd muziekpro
gramma. 18.55 Gesproken brief. 19.00 Voor
.de kinderen. 19.05 Sitar. 19.30 Mens en Bij
bel. 19.55 Kerk veraf en dichtbij. 20.00 Nws.
20.05 Klassieke muziek. 22.30 Nws. 22.40 Ac
tualiteiten. 22.55 Licht platenprogramm.
23.55 Nws.
HILVERSUM II.
7.00 Nws. 7.10 Het levende Woord. 7.15
Gramm.muziek. 7.55 Overweging. 8.00 Nws.
8.10 Klassieke gramm.muziek, 8.30 Nws.
8.32 Voor de huisvrouw. 9.40 Schoolradio.
10.00 Aubade. 11.00 Voor de zieken. 11.30 Le
zing. 11.45 Streeksgewijs. Enschede. 12.27
Mededel. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30
Nws. 12.40 Actualiteiten. 13.00 Pro memorie.
13.05 Klassieke gramm.muziek. 13.45 Voor de
vrouw. 14.15 Klassieke liederen. 14.35 Klas
siek pianospel. 14.45 Muzikale lezing. 15.15
Sphinx. 15.45 Klassieke gramm.muziek. 16.00
Bijbeloverdenking. 16.30 Amusementsmuziek.
17.00 Voor de jeugd. 17.15 Nederlandse liede
ren. 17.30 Gramm.muziek. 17.50 Russische
volksmuziek. 18.10 Sport. 18.30 Halte. 19.00
Nws. 19.10 Radiokrant. 19.30 Klass. gramm.
muziek. 19.45 Op de man af. 19.50 Platen.
20.10 De familie Leenhouts «hoorspel). 20.3,5
Samen uit - Samen thuis. 22.00 Gitaarmuziek.
22.15 Avondoverdenking. 22.30 Nws. 22.40
Boekbespreking. 22.45 Klassieke muziek.
23.15 Weerwoord. 23.45 Gramm.muziek. 23.55
Nws.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Lichte vokale muziekjes.
10.00 Nws. 10.02 Nwe langspeelplaten. 11.00
Nws. 11.02 Lichte gramm.muziek. 12.00 Nws.
12.02 Variant. 13.00 Nws. 13.02 Top Twintig.
14.00 Nws. 14.02 Gevarieerd muziekprogram
ma. 15.00 Nws. 15.02 Actualiteiten. 15.05
Chansons. 16.00 -Nws. 16.02 Actualiteiten.
16.05 Tienershow. 17.00 Nws. 17.02 Actuali
teiten. 17.05 Verzoekplaten.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nws. 12.03 Muziek a la carte. 12.40
Weerbericht. 12.48 Orkestmuziek. 12.55 Over
zicht van de buitenlandse pers. 13.00 Nws.
13.20 Tafelmuziek. 14.00 Nws. 14.03 Schoolra
dio. 15.30 Eigen-aardig. 16.00 Nws. 16.03
Beurs. 16.09 Lichte muziek. 17.00 Nws. 17.15
The Clouds. 17.30 Volksliederen. 18.00 Nws.
18.03 Voor de soldaten. 18.28 Paardesport.
18.30 Keurig Frans. 18.32 Festivalorkest. 18.45
Sport. 18.52 Taalwenken. 18.55 Zang. 19.00
Nws. 19.40 Orkestmuziek. 19.50 Vrije politie
ke Tribune. 20.00 Concert. 21.46 Oude mu
ziek. 22.00 Nws.
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND I
14.25-16.15 Dukla-Ajax. 17.00-17.35 Voor de
jeugd. 18.45 Pipo de Clown. 18.50 Journaal.
18.56 Reclame. 19.00 Mona (T.V.-film). 19.25
Openbaar kunstbezit. 19.40 Uitzending Stich
ting Socutera. 19.56 Reclame. 20.00 Journaal.
20.16 Reclame. 20.00 Zendtijd politieke par
tijen. 20.30 Getuige a-charge (speelfilm). 22.45
Journaal.
NEDERLAND II
18.30 Herhaling van de wedstrijd Dukla-Ajax
20.00 Journaal. 20.01 Reclame. 20.05 Co
ronation street. (filmserie). 20.55 Achter het
nieuws .21.20 Kunstmagazine. 22.10 Reclame,
22.15 Journaal. 22.30-23.00 Teleac: De detail
list als ondernemer.
VOOR DONDERDAG
NEDERLAND I
18.45 Pipo de clown. 18.50 Journaal. 18.55
Reclame. 19.00 De Verrekijker. 19.10 Van
gewest tot gewest. 19.30 Mensen in de sport.
19.56 Reclame. 20.00 Journaal. 20.20 De hals
band (thriller). 21.05 Praten met Toon (in
terview). 22.55 Journaal. Teleac. 23.00
23.30 Automatisering.
NEDERLAND II
20.00 Nws. 20.01 Reclame. 20.05 Bill Dana
Show, (T.V.-serie). 20.30 Gamma .20.45 De
Wally show. 21.25 De zaak 22.15 Recla
me. 22.20 Journaal. 22.35-23.05 Verklaar u na
der.
Keienbeeld van Lucebert.
Naar een toneelstuk van Agathe
Christie maakte Billy Wilder in 1958
„Witness for the prosecution", een van
zijn sterke, met veel humor doorkruide
speelfilms. Tot de attracties van dit werk,
dat hoog genoteerd staat in het oeuvre
van deze wisselvallige filmer, behoorde
de sterke rolbezetting met Charles Laugh-
ton als een kleurige advocaat, Mariene
Dietrich als een raadselachtige getuige en
Tyrone Power als een louche „playboy".
De film speelt zich bijna geheel in een
Engelse rechtszaal) af tijdens het proces
Mariene Dietrich in Getuige
a charge.
tegen Leonard Vole (Power) die verdacht
wordt van moord op een rijke weduwe.
Voles verdediger, Sir Wilfred Robarts,
die van zijn dokter eigenlijk een werk
verbod heeft gekregen en achtervolgd
wordt door de zorgen van een hem toe
gewezen verpleegster (Elsa Lancaster), is
echter de centrale figuur in deze rechts
zitting met haar vele dramatische en hu
moristische wendingen.
Charles Laughton, die in 1962 op 63-
jarige leeftijd overleed, maakt van de ge
tergde verdediger een grandioze solo
prestatie, die Wilder slechts met moeite
heeft weten in te passen in het geheel.
Zuiver als staal van acteerkunst is zijn
rol al de moeite van het kijken naar
„Getuige a charge" waard, terwijl de
film daarnaast nog het een en ander te
bieden heeft aan spanning en amusement
en niet te vergeten aan vrouwelijke ver
leidingskunst, die bij Mariene Dietrich in
goede handen is.
Nederland 1: Het jeugdprogramma be
staat uit een nieuwe aflevering van
„10+". Na het journaal en een aflevering
van „Mona" volgt een uitzending van
Openbaar Kunstbezit", ditmaal gewijd
aan Romeinse kunst in het Rijksmuseum
Kam te Nijmegen. Na het tweede jour
naal en een uitzending van de CPN be
gint de hoofdfilm, getiteld: „Witness for
the prosecution" (Getuige a charge). De
samenvatting van de voetbalwedstrijd
Dukla PraagAjax komt te vervallen in
verband met een volledige herhaling op
Nederland 2.
Nederland 2: Van vijf voor half drie
tot kwart over vier de rechtstreekse uit
zending van de return wedstrijd Ajax
Dukla in Praag. De hele uitzending wordt
op deze zender herhaald van half zeven
tot acht uur. De VARA zet het avond
programma voort met een aflevering van
Coronation Street. In de maandelijkse
kunstrubriek „Uit Bellevue" komen onder
meer aan de orde: de behuizing van de
kunst, een door Otto Ketting gecompo
neerde collage voor free-jazz-musici en
orkest en „proletarische gedachten" van
Hans Vlek, die daarvoor een aantal
maanden in de Rotterdamse haven heeft
gewerkt. Bovendien wordt een korte film
van Ed van der Elsken uitgezonden. Na
het laatste journaal volgt een les uit de
Teleac-cursus: De detaillist als onder
nemer.
