Hoe misleidt men een merrie
met een ondergeschoven kind?
Camouflage
truc redde
reeds menig
moederloos
veulen van
hongerdood
ARCHEOLOGEN DALEN AF NAAR DE ZEEBODEM
R UIMTE-
PRAAT
Chirurgische
instrumenten
van plastic
ZATERDAG 2 5 MAART 1967
Erbij
EEN MERRIE die haar veulen ver
liest, betekent moeilijkheden. Een veulen
dat zijn moeder kwijtraakt schept ook
grote problemen. Het moet kunstmatig
gevoed worden. Vaak kan men het jonge
dier dan niet in leven houden. Elke paar
denfokker moet met deze kwade kansen
rekening houden.
De merrie heeft de vertrouwde geur ingesnoven. De toenadering verloopt
naar wens.
VELE ONDERZOEKERS, die in
een duikerklok naar de zeebodem
afdalen, stellen zich thans heel an
dere taken dan hun voorgangers
twintig of dertig jaar geleden.
Ging het destijds om de bestu
dering van de zeeplanten en
-dierenwereld en van de bijzondere
levensvoorwaarden op grote diep
ten, thans staan de overblijfselen,
van letterlijk „verzonken" culturen
en historische tijdperken in het
middelpunt van de belangstelling.
Men kan hier van een nieuwe spe
ciale tak van oudheidkundig onder
zoek spreken, van een archeologie
van de zeebodem.
DE MEESTE satellieten die
om de aarde draaien, doorlopen
een baan waarvan de hoogte
boven het aardoppervlak va
rieert. Zo'n baan is dan een
ellips.
Een ellips is een meetkundige
figuur, één van de zogenaamde
kegelsneden. Als een kegel op
een bepaalde manier wordt
doorgesneden, vertoont het snij
vlak de gedaante van een ellips.
De ene ellips kan zo rond zijn,
dat zij nauwelijks van een cirkel
te onderscheiden is, de andere
zo langgerekt, dat de lange as
ervan vele malen groter is dan
de korte.
Door de lancering van een
satelliet goed te berekenen (en
uit te voeren) kan men de vorm
van de gewenste baan tevoren
bepalen.
Wil men hem een gebied laten
onderzoeken dat zich uitstrekt
tot diep in de ruimte, dan
derden kilometers boven de
aardoppervlakte liggen, het
tegenoverliggende punt (het
apogeüm) op vele duizenden
kilometers in de ruimte.
KEGELSNEDE DOOR
EEN MOOT HEELAL
brengt men hem bij voorkeur in
een zeer langgerekte ellipsbaan.
Het punt waar die baan het
dichtst bij de aarde komt (het
perigeüm) kan op enkele ho(i-
Bij het doorlopen van ,die
baan doorklieft de satelliet dus
een uitgestrekt gebied, waarbij
zijn afstand tot de aarde van se
conde tot seconde verandert.
Door nu voortdurend metingen
te doen en de resultaten daarvan
naar de aarde te seinen, speelt
hij ons zo gegevens in handen
over de toestanden op verschil
lende hoogte-niveaus. Wij krij
gen daardoor als het ware een
doorsneetekening, die zowel de
toestand vlak bij de aarde als die
in de verre ruimte afbeeldt.
Zo werd bijvoorbeeld num
mer 12 uit de Amerikaanse Ex
plorer-serie in een baan ge
bracht met een apogeüm (verste
punt) op een afstand van meer
dan zes aardmiddellijnen. De
middellijn van de aardbol be
draagt 12.757 kilometer, het apo
geüm van de Explorer 12 reikte
78.000 km ver in het heelal.
met een assistente een moeder
loos veulen de huid van een
dood veulen om. Het stuk huid
wordt alleen gedroogd en afge
krabd. Bij grondig schoonmaken
zou de eigen lucht van het dode
veulen verloren gaan. En in dat
geval accepteert de moeder de
ondergeschoven zuigeling niet.
WANNEER ER tijdens een ope
ratie, of eventueel daarna, met
spoed röntgenopnamen van de pa
tiënt gemaakt moeten worden, die
nen in het algemeen eerst de chi
rurgische instrumenten, klemmen
of andere hulpmiddelen uit het
operatieterrein verwijderd te wor
den, daar deze voorwerpen voor de
röntgenstraling ondoordringbaar
zijn.
APOGEÜM
PERIGEÜM
3^^
Johanna Vardon (rechts) bindt
„IK HEB verschillende trieste geval
len meegemaakt", zegt de befaamde
Engelse paardenfokster Johanna Var
don uit Newport in het graafschap
Shropshire. Het is een ellende te moe
ten aanzien hoe zo'n veulen wegteert
zonder dat je er nog iets aan kunt
doen. Als het dan zoals in onze stoe
terij, ook nog om goede rijpaarden of
kostbare renpaarden gaat, wordt veu-
lensterfte, bovendien een financiële
strop. Wij probeerden van alles om de
dieren te redden, maar vaak was alle
moeite tevergeefs. Toen kreeg ik een
soort ingeving. Ik had vaak opgemerkt,
hoe merries hun veulens besnuffelden.
Dat soort dingen zie je zonder er bij
door te denken. Maar op een dag ging
mij een licht op. Ik dacht: als het juist
blijkt dat merries op de lucht afgaan,
waarom zou je haar dan niet laten
ruiken aan de vacht van haar gestor
ven veulen? Omdat merrie- en veulen-
sterfte vrij frequent zijn, kostte het
niet veel moeite een paar proefdieren
te vinden. Ik stroopte een dood veulen,
droogde de huid en bond die, als een
soort bontjas, op de rug van een moe
derloos veulen uit een andere stal. Zo
brachten wij moeder en stiefkind sa
men, benieuwd wat er gebeuren ging.
Het hongerige veulen wilde meteen
drinken, maar de merrie weigerde hem.
Zij toonde geen enkele belangstelling
en liep briesend van kwaadheid bij
haar „ondergeschoven kind" weg.
Maar na verloop van tijd kwam ze
terug en begon, quasi-onverschillig het
veulen te beruiken. Ze nam er ruim-
MUUWU
nnnnniwnnnnnnnniviivinffffrM,,,,,aa,,,,,**"M"***AA**M**lt,IA<t*itlutl>lllut<tl>l><t<u>,t<MWMWU>l
IN HET TEKEN van deze heroriën
tatie stond een onlangs in Frankfurt
aan de Main gehouden conferentie van
zee-onderzoekers, tijdens welke o.a. ook
zeer bekende vertegenwoordigers van
het vak zoals Jacques Piccard en Yves
Cousteau lezingen hielden. De onder-
water-archeologie staat op het punt,
een nieuwe ontdekkingscampagne te
beginnen. Deze zal zich vooral op de
Middellandse Zee concentreren. De
steile westelijke kalksteenkust van
Klein-Azië werd door een conferentie
deelnemer een „ware goudmijn voor
duikende archeologen" genoemd. Men
schat het aantal van de in de Middel
landse Zee verzonken historische kust
plaatsen op ongeveer 200, terwijl het
aantal van de in dit zeegebied op de
bodem liggende schepen, respectieve
lijk van hele vloten van oorlogs- en
handelsschepen nog niet geschat kan
worden. De cartografie van de zee,
waarvan het uiteindelijke doel een
„archeologische zeebodem-atlas" is, is
pas begonnen.
PRECIES ZOALS ons de in diepere
lagen gevonden kunstschatten, histori
sche en prehistorische vondsten uit
sluitsel geven over vergane tijden, zijn
de naar de zeebodem gezonken en voor
een deel met deze reeds „vergroeide"
steden en schepen archeologische on
derzoekingsobjecten van de eerste
rangorde. Uit het oudste tot nu toe ont
dekte schip, dat voor Kaap Gelidonya
(Turkije) op de bodem ligt en ongeveer
1200-1180 voor Christus, dus in de
bloeitijd van het legendarische Troje
op een rif stuksloeg en naar een diepte
van 30 meter zonk, konden bijvoor
beeld geborgen worden: monsters van
meerdere tonnen koperstaven, die on
dertussen in de rotsgrond „verankerd"
zijn, verder hamers en beitels van staal,
bronzen ploegen, messen, speren, schep
pen, pijlen en bogen, ankers, hout- en
beenderresten, delen van wagens,
vlechtwerk, Phoenisische parels en een
oud-Egyptische scar. beus. Niet minder
interessant en leerzaam waren de
vondsten in een Byzantijns schip uit
de zesde eeuw, eveneens voor de steile
kust van Klein-Azië.
EEN ZORGVULDIGE studie van de
historische bronnen dient de onder-
water-archeologen als een soort van
wegwijzer naar de vindplaatsen. Zo
weet men bijvoorbeeld, dat in het jaar
413 voor Christus tijdens een zeeslag
150 oorlogsschepen voor de oude haven
van Syracuse gezonken zijn, waaronder
134 schepen van de Griekse vloot.
Voordat de naar de zeebodem neerge
laten zwevende baggers met hun werk
beginnen, wordt iedere vondst eerst
met behulp van de onderwater-foto-
grafie en moderne meetapparatuur met
het oog op zijn ligging nauwkeurig
vastgelegd.
schoots de tijd voor, duwde haar neus
diep in de „valse" rugharen en toonde
zich tenslotte redelijk voldaan. Ze had
de lucht van haar eigen veulen her
kend.
Rustig liet ze haar „stiefzoon" zui
gen. Ook de volgende dagen accepteer
de ze hem zonder voorbehoud. Het
pleit was gewonnen.
NU BEWEES dit ene geval van adop
tie in feite nog niets. Maar miss Var
don bepaalde het experiment nog ve
le malen bij andere moeder- en kind
combinaties en niet eenmaal faalde de
opzet. Het gerucht van haar succes
verspreidde zich door heel het inter
nationale paarden wereldje en al spoe
dig kwamen veeartsen en collega-fok
kers in drommen naar haar farm om
het wonder met eigen ogen te zien.
Miss Vardon maakte geen geheim van
haar formule.
Elke belanghebbende kan gedetail
leerde informatie krijgen over haar
werkwijze en iedereen kan in haar
stallen (Maretown House, Forton/New-
port, Shropshire) de resultaten van
haar hippische zuigelingenzorg komen
bekijken. Zelf heeft zij tot nu toe 103
„bemiddelingsgevallen" tot een goed
einde gebracht.Elders in Engeland
zijn sinds vorig jaar 217 merries en
evenveel veulens volgens de „Vardon-
therapie" behandeld en tot elkaar ge
bracht, en dat vrijwel steeds met vol
ledig succes. Heel de paarden-busi-
ness is het erover eens dat Johanna
Vardon een ontdekking van betekenis
gedaan heeft. Zij zelf zegt bescheiden:
„Eigenlijk was het allemaal puur toe-
val. Vreemd alleen, dat in al die
eeuwen van mens-paard-relaties nog
nooit iemand op dit idee gekomen is.
MAAR HIER is miss Vardon er toch
naast. Oude kronieken beschrijven hoe
wereldveroveraar Djingiz Khan reeds
rond het jaar 1200 een dergelijke tech
niek toepaste om zijn voorraad strijd
rossen op peil te houden. Hij zou
daartoe huiden van gestorven veulens,
maar ook wel de afscheiding uit de
talgklieren gebruikt hébben, waarmee
andere moederloze veulens werden in
gewreven. Men ziet: niets nieuws on
der de zon.
- 7
t
DAARMEE gaan vaak kostbare ope
ratie-minuten verloren hetgeen uiter
aard de chirurg in zijn werk belem
mert. De Westduitse chirurg dr. För-
ster heeft nu een aantal chirurgische
instrumenten laten vervaardigen van
ultramide, een betrekkelijk nieuwe
kunststof die buitengewoon taai en
goed steriliseerbaar is. Ultramide ver
oorzaakt, in tegenstelling tol de ge
bruikelijke instrumenten, slechts een
zwakke schaduw op het röntgenscherm
en men kan er dan ook de doorgelich
te lichaamsdelen (op de foto de vin
gerkootjes en het polsgewricht) duide
lijk doorheen zien. Het metalen instru
ment in de middenhand is daarente
gen volkomen ondoorzichtig.
EEN ANDER voordeel is dat kunst
stof-instrumenten door bestraling ge
steriliseerd kunnen worden terwijl ze
reeds verpakt zijn in luchtdicht plas
ticfolie. Daardoor kunnen ze bijvoor
beeld bij ongevallen en catastrofes di
rect na het verwijderen der verpak
king gebruikt worden.
