Nederlandse paviljoen is op de Expo
een toonbeeld van netheid
Gidsen teleurgesteld over
geringe aantal vragen
HENSEN
Merkwaardige gebreken
aan nieuwe fregatten
Van Speyk-schepen nautisch
voortreffelijk, technisch
echter onvolmaakt
JUBILEUM
AANBIEDING
Utrechtse sterrenwacht
bestaat 325 jaar
yoor uw buitealandseMakanUe
SheU touring pakte* "»967
«ss®SSssg3£.
Straf voor diefstal
van wapens uit
legermuseum
Grieks grapje
Nieuw kabinet
in Suriname
DONDERDAG 18 MEI 1967
11
Koffie
spijkerbroeken
en jacks
LEE
LEVI'S
LEIBA
WRANGLER
ROY-ROGERS
vanaf 13.95
ONZE VERKOOP
GAAT DOOR
T oegankelijkheid
Nummer twaalf
Geen provo s
Te netjes
Spaans schip gezonken
na aanvaring met
Nederlandse kustvaarder
Shell t°urm9"p „flLkaart van Europa met op de j
f.°S bestelkaart '"Teen aantrekkelijk en extra
Lordelig vakantie-art,kei I
.<0.9? O?
Yk
Watertekort
Kort nieuws
(Van onze speciale verslaggever)
MONTREAL. Nederland staat op de Expo te kijk als het land waar
gevochten wordt tegen het water. Water omgeeft ons paviljoen aan de
buitenkant, want het ligt in een hoek tussen de St. Laurensrivier en het
Zwanenmeer op het middelste tentoonstellingseiland. Water is ook het
leidende motief binnen. Van het vriendelijke molentje, dat een slootje bij
Volendam lijkt droog te houden tot en met niets minder dan de machtige
Deltawerken wordt duidelijk gemaakt dat wij Nederlanders, wanneer het
om het afvoeren van vochtigheid gaat, ons mannetje staan.
In een ietwat verkeerde uitleg heeft
deze reputatie zich trouwens al over de
Expo verbreid, want voortdurend staat er
een rijtje dames voor een zekere deur
in het paviljoen te wachten op een gra
tis bezoek aan wat wordt genoemd de
schoonste w.c. van de hele Expo.
Men kan twisten over de vraag of
Joop Geesink er goed aan deed de en
tree van ons paviljoen meteen maar weel
de traditionele aanblik van molentjes, -
klompen, en de onvermijdelijke Hansje
Brinkers vinger-in-de-dijk te geven, het
is duidelijk, dat de buitenlanders teleur
gesteld zouden zijn als dit er niet was
geweest.
Het bankje voor het huis van Sijtje
Boes, dat drie kinderen of een gemiddel
de Amerikaanse moe kan bevatten, be
hoort tot de meest gefotografeerde plek
jes van de show. Zonder chauvinisme
mag de Nederlandse presentatie trou
wens ook afgezien van dit nationale han
delsmerk tot het beste van de hele ten
toonstelling worden gerekend. Om te be
ginnen al vanwege het revolutionaire ont
werp van het paviljoen zelf. Architect
Eykelenboom liet als in het mecanospel
uit vijftig kilometer aluminium buis een
rechthoek in elkaa rsleutelen, waarin de
feitelijke expositie-ruimten als drie afzon
derlijke kubussen konden worden opge
hangen. Interieurontwerpers kregen on
gehinderd door balken of pilaren, volledig
de vrije hand.
Op het eerste gezicht maakt het bouw-
lel nu de indruk niet af te zijn en een
vaak gehoorde vraag is dan ook of het
paviljoen misschien nog in de steigers
staat, maar mensen met iets meer be
grip voor moderne techniek zien in, dat
de losse opzet juist verbluffend doelmatig
is voor een constructie die niet langer
da neen half jaar het leven behoeft te
houden.
Met de soortgelijke stalen koepel van
de Amerikaanse inzending en het origi
nele ontwerp van de Duitsers is het Ne
derlandse idee door een internationale ar
chitectenjury uitgeroepen tot één van de
beste drie. Prijzen worden er hier in Ca
nada, anders dan destijds in Brussel, niet
uitgedeeld, maar de maquettes van de
winnende paviljoens genieten de eer deze
romer te worden neergezet op een ten-
mentator die juist nog de slimme gedachte
achter de zoveelste zeewering wilde open
baren.
Tot verdriet van onze gidsen overi
gens. Men weet dat eenentwintig jongens
en meisjes maanden zijn voorbereid op
hun werk in Montreal. Zij moesten veel
kennis in hun hoofd pompen over onze
economie, onze politiek en onze industri
ële en toeristische mogelijkheden maar
een veel gehoorde klacht is dat zij hier
met die kennis vrijwel niets kunnen be
ginnen. Zelden stelt iemand een zinnige
vraag.
„Waar is het restaurant, wat is er bo
ven nog te zien en schenkt u geen Hol
lands kopje koffie?" zijn de meeste ge
hoorde. De laatste dan vooral van geëmi
greerde landgenoten die willen laten mer-
netjes zijn gebleven. Voorschrift voor de
ze werldtentoonstelling was namelijk dat
er geen reclame mocht worden gemaakt.
Een foto van het Catshuys met in
drukken van onze voornaamste industri
ële mogelijkheden is zodoende nogal vaag
gebleven. Er staat niet bij welke industrie
het onderscheiden plaatje betreft en er
is angstvallig geen merk op te zien. En
dat terwijl de Japanners ongehinderd
door bescheidenheid al hun automodellen
voor hun deur hebben gezet en de Chi
nese volksrepubliek met trots laat zien
welke prachtige landbouwwerktuigen zij
weet te vervaardigen. Het braadkippen-
restaurant waarmee de Oostenrijkers vol
stonden liegt er trouwens ook niet om.
Maar wij niet dus. Geen Nederlandse
produkten in de etalage. Gelukkig in twee
opzichten loopt hier nu John Fernhout
rond die aan iedereen die het zien wil
de gouden palm van Cannes toont. En in
de bioscoop draait een paar keer per
week zijn voortreffelijke documentaire
„Sky over Holland". Dat is eigenlijk de
beste reclame die wij voor ons land kun
nen maken.
De Haagse rechtbank heeft twee Ber-
lijnse studenten tot drie maanden gevan
genisstraf veroordeeld wegens diefstal
van 22 wapens uit het Legermuseum in
Leiden. De wapens waren bestemd om
Oostduitse studenten te helpen vluchten
naar het Westen.
Na hun straf zullen de twee studenten
op tijd weer in Berlijn kunnen zijn om
hun studie af te maken.
De gestolen wapens zijn aan het leger
museum teruggegeven. De auto, waarmee
de studenten naar Nederland gekomen
waren, krijgen ze terug.
Dit grapje over de militaire dictatuur
doet in Griekenland de ronde: Een Griek
staat in een overvolle autobus en zegt
tegen de man, die naast hem staat:
„Neemt u mij niet kwalijk meneer, maar
is uw vader een legerofficier?"
„Nee".
„Zo. Uw broeder dan misschien?"
„Nee".
„Dan misschien een oom?"
„Nee".
„Het spijt mij, dat ik zo vervelend
moet zijn, maar is dan iemand anders in
uw familie officier in het leger?"
„Nee".
„Nou, als het dan zo zit, ga dan als de
bliksem met uw hak van mijn tenen af".
ADVERTENTIE
van de bekende
merken
blauw-denim, khaki
en tinny-roy
Wij verbouwen, maar
Paarlaarsteeg
ADVERTENTIE
6 Kleurrijke huishondpockeis voor de
vrouw in luxueuze cassette voor 2.9S
De serie bestaat uit:
bloemen en planten
in buis en tuin
wetten der etiquette
apart en lekker
praktisch wonen
slank en charmant
handig huishouden
Verkrijgbaar bij elke kruidenier
Formateur J. A. Pengel heeft een nieuw
Surinaams kabinet samengesteld, waar
van hij premier is. Het bestaat uit zes
leden van de Nationale Partij Suriname,
twee leden van de „Actiegroep" en één
lid van de Surinaamse Democratische
Partij.
In het programma van de nieuwe rege
ring zal de kwestie van onafhankelijk
heid en de zelfstandige behartiging van
de buitenlandse betrekkingen niet ter
sprake komen. Elk der drie regeringspar
tijen zal haar eigen standpunt behouden.
De regering zal deze kwestie niet op een
tweederde meerderheid za lkunnen reke
nen.
Premier Pengel noemde zijn nieuwe re
gering een programmakabinet, dat wel
licht niet de volle vier jaar zal uitzitten.
Hij zei dat zijn partij, de N.PS. be
reid is tot nieuwe verkiezingen „om nog
sterker in de staten vertegenwoordigd te
zijn."
toonstelling van vooruitstrevende ar
chitectuur in het New Yorkse museum
voor moderne kunst.
Een ander pluspunt van de open con
structie is de gemakkelijke toegankelijk
heid. De Expo blijkt zo'n bestseller dat
er voortdurend tweemaal zoveel bezoe
kers komen dan verwacht werd. Drie
kwartier in de rij staan om ergens naar
binnen te kunnen is eerder regel dan
uitzondering. Zo niet bij de Dutchies.
Langs de scheepsschroef en de ducdalf,
die de ingang van het Nederlandse pavil
joen markeren, kan men altijd ongehin
derd doorlopen. Eenmaal binnen bewerk
stelligen een onverbiddelijk eenrichting
verkeer en een verstandige verdeling van
de meest belangwekkende bezienswaar
digheden ,dat opstoppingen zelden voor
voorkomen.
Met lichtbakken wordt de bezoekers dui
delijk gemaakt, dat nergens ter wereld
zoveel mensen zo dicht op elkaar leven
ais in de op moeras bevochten industri
ële driehoek tussen Rijn, Maas en Schel-
demonding. Met grote menigten in de be
trekkelijk kleine ruimte van een tentoon
stellingsgebouw moeten wij dus zeker ook
raad weten.
Hoe wij dan uit water land maken wordt
na Volendam vervolgens uit de doeken
gedaan. Een omvangrijke maquette, rei
kend van Rotterdam tot Antwerpen, toont
met rijzend en dalend water en uit de
grond opstijgende sluizen het wezen van
de afsluiting van de zeegaten. Om beur
ten in het Engels en in het Frans wordt
er via televisiesets een verhaal verteld,
Hollands degelijk met omstandige verwij
zingen naar de nummers bij de breek
punten.
Als u nu even naar nummer twaalf
kijkt. De Canadezen en Amerikanen kij
ken er graag naar maar kennelijk duurt
de hele story ze toch te lang want over
het algemeen nemen ze na een paar mi
nuten hun draagbare radio weer op en
slenteren verder, jammer voor de com-
ken dat ze het vaderland nog niet ver
geten zijn. Binnenkort krijgen ze een op
gewekt „ja" ten antwoord, want de lei
ding heeft besloten dat de koffiestand er
dan maar komen moet. De erwtensoep
die ergens in het vermaakcentrum te koop
is, kan niet voor typisch Nederlands door
gaan, want die behoort ook tot de Cana
dese nationale gerechten.
Hoe we niet alleen met maar ook van
het water weten te leven wordt geschil
derd in het verdere verloop van de rond
gang. Rotterdam manifesteert zich als 's
werelds grootste havenstad en onze be
kendste industrieën zijn zo gefotografeerd
dat ze ook allemaal aan het water blij
ken te liggen. Amsterdam is er tenslotte
ook nog met zijn haven
Een VVV-juffrouw vertelt op een ge
luidsbandje over grachten en musea, maar
niets over provo's.
Een tien met een griffel dus voor het
Nederlandse paviljoen. Wij hebben 't net
jes gedaan, zo netjes zelfs dat we veel te
CASABLANCA (Reuter) Het 1112
ton metende Spaanse vrachtschip „Rosa N
Illueca" is voor de Marokkaanse kust ge
zonken na een aanvaring met het 498 ton
metende Nederlandse kustvaartuig „Fes".
Twee van de vijftien man van het Spaanse
schip worden vermist. De overige dertien
zijn opgepikt door Nederlandse, Noorse
en Westduitse schepen. Een van de gered
den zou ernstig gewond zijn.
(Van onze speciale verslaggever)
HALIFAX. Een van de nieuwste
Nederlandse fregatten van de Van
Speyk-klasse, de „Van Galen", ligt
thans, samen met de jager „Rotter
dam" in Montreal ter gelegenheid van
de Canadese Expo en hét koninklijk
bezoek aan Canada. Nautisch bezien
blijken de nieuwe fregatten van de
Van Speykklasse een succes, maar in
technisch opzicht valt er nog wel het
een en ander aan te verbeteren. Na
de garantieperiode zullen de twee nu
in de vaart zijnde schepen, de „Van
Speyk" en de „Van Galen" dan ook
weer voor geruime tijd het dok in-
Op 16 mei was het 325 jaar geleden dat
de vroedschap van Utrecht het besluit
nam tot het stichten van de universiteits-
sterrewacht.. Waarschijnlijk zal de ster-
rewacht in hetzelfde jaar ook in gebruik
zijn genomen, maar aangezien de datum
van de ingebruikneming niet bekend is,
wordt 16 mei aangehouden.
In de resolutie van de vroedschap staat
dat op 16 mei 1642 „is goet gevonden dat
men in plaats van den toorn op Hazen-
berch tot de astronomische speculatiën
zal accomoderen den Smeetoren". De
Smeetoren was één van de oudste torens
op de wallen die de stad Utrecht in de
middeleeuwen omringden. Hij was in 1145
gebouwd en moest ingeval van nood door
de smeden verdedigd worden. Hij stond
aan het einde van de Smeestraat aan de
Catharijnesingel. In 1529 was de toren,
onder Karei V gerestaureerd. Vier jaar
na de oprichting van de „illustere school"
in Utrecht, de voorloper van de tege-
woordiige universiteit, werd in 1640 het
plan opgevat om de Smeetoren in te rich
ten voor sterrekundige waarnemingen. In
1642 werd de spits van de toren afgeno
men en vervangen door een achtkantig
observatiekoepletje met ruiten. Hierin
werden sterrekundige waarnemingen uit
gevoerd tot 1854.
Intussen was, na een bezoek dat de be
roemde Buys Ballot en enkele medewer
kers in 1848 aan Brussel hadden gebracht,
het plan opgekomen tot het stichten van
een meterologisch en sterrekundig ob
servatorium elders in de stad. In 1848
werden meteorologische waarnemingen
verricht op het bolwerk Sonnenborgh, een
van de oude bolwerken van de stad, ge
sticht in 1542 Het definitieve plan voor 't
bouwen van het observatorium werd in
1851 goedgekeurd. Op 15 september 1853
werd de eerste steen gelegd door koning
Willem III. Maar al spoedig bleek, dat
de plaats voor het meteorologisch werk
minder goed gekozen was. Het meteorolo
gisch instituut verhuisde in 1896 naar zijn
tegenwoordige plaats in De Bilt. Sonnen-
burgh werd daarna alleen voor sterrekun
dige waarnemingen gebruikt.
In de loop van deze eeuw is het sterre
kundig onderzoek uiteraard sterk verbe
terd.
De werkzaamheden van de sterrewacht
richten zich thans in het bijzonder op het
onderzoek van de astrofysica van de he
mellichamen, voornamelijk de zon en de
sterren. Dit wordt gedaan met zeer mo
derne middelen. De sterrewacht beschikt
over een grote zonnespectrograaf. Op het
waarnemingsstation van PTT in Neder-
horst den Berg bedrijven de astronomen
van de Utrechtse sterrewacht in samen
werking metPTT-ambtenaren radio-astro-
nomie voor de zon. Dit jaar zal in Nera
tussen Kortenhoef en 's-Graveland, een
ultra-moderne radiospectrograaf voor de
zon worden geïnstalleerd, een instrument
dat enig is in zijn sport.
De afdeling ruimte-onderzoek, gevestigd
in het laboratorium voor ruimte-onder
zoek aan de Huizingalaan in Utrecht, doet
metingen van de straling van zon en ster
ren met behulp van ballonnen, raketten
en satellieten. Waarschijnlijk zal aan het
einde van deze maand het eerste in
Utrecht gebouwde satelliet-experiment
plaatshebben. Men is sinds een aantal ja
ren bezig met het astrofysisch onderzoek
van de sterren, gedeeltelijk aan de hand
van spectra die in sterrewachten in Ame
rika en elders zijn opgenomen en gedeel
telijk op grond van eigen waarnemingen,
verricht op het Nederlandse zuidelijke
waarnemingsstation in Griekenland en in
het grote observatorium in Chili.
ADVERTENTIE
gaan. Honderdtwintig miljoen gul
den aan bouwkosten, vier jaar voor
bereiding en de inbreng van veel En
gelse ervaring, doordat een Brits ont
werp voor deze schepen werd aange
kocht, hebben niet kunnen voor
komen, dat er een aantal merkwaar
dige gebreken en tekortkomingen te
signaleren valt.
Eén van de ernstigste grieven betreft
wel het stooksysteem. Het blijkt lastig
te bedienen, want de bovenste branders
zitten zo hoog, dat een machinist op de
schouders van een maat moet klimmen
om er bij te kunnen. Zij zijn niet auto
matisch te ontsteken, zodat dit zacht ge
zegd een onhandige situatie is, welke zich
vooral wreekt wanneer het schip veel
moet manoeuvreren. Bij normale vaart
komt dit niet voor, maar het snel bijzet
ten van branders wordt noodzaak als het
fregat in oorlogstaak vaart. Het automa
tiseren van de branders is dan ook één
van de veranderingen, die in de komende
doktijd zullen worden uitgevoerd.
Een andere is het verbreden van de
opening in het achterdek, waarin de ge
sleepte „Sonar" moet worden ingebouwd.
De „Sonar" dient voor het opsporen van
onderzeeboten. Breedte en diepte van deze
opening waren afgestemd op de aankoop
van Engelse apparatuur. Maar later be
sloot de marineleiding een grotere en be
tere installatie van Amerikaanse makelij
voor deze fregatten aan te schaffen.
Ondoelmatig is ook het 416 inch kanon
op het voordek, omdat het voor de mo
derne tijd veel te veel bedieningsman
schappen nodig heeft. Merkwaardig is ook
dat de put op het achterdek, waarin de
mortieren staan opgesteld, niet is afge
dekt. Bij ruw weer stroomt deze vol wa
ter, hetgeen vooral de wasbaas en de
schoenmaker hebben ervaren. Herhaal
delijk stond hun domein, dat achter deze
put is gelegen, tot kniehoogte vol water.
Eén van de onaangenaamste gebreken
voor de opvarende is wel de volstrekte
ontoereikendheid van de drinkwatervoor
ziening. In de piekuren geven de kranen
in de hoger gelegen gedeelten van het
schip geruime tijd geen druppel water.
Scheren, wassen en tandenpoetsen wor
den dan moeilijke opgaven.
Veel van deze problemen zijn terug te
voeren op het Engelse ontwerp, dat te
snel moest worden gerealiseerd toen het
parlement eindelijk toestemming voor de
bouw van zes fregatten had gegeven. Er
was toen geen tijd meer om alle ver
anderingen, die de Nederlandse marine
nuttig en noodzakelijk oordeelde aan te
brengen. Met name het inbouwen van een
ander kanon vergt grote scheepstechni-
sche constructiewijzigingen. Dat zal dus
wel niet meer mogelijk zijn Aan de mees
te andere tekortkomingen wordt in de dok
periode een mouw gepast, gedeeltelijk op
kosten van de bouwer, gedeeltelijk op
kosten van de marine. De besprekingen
over eikaars verantwoordelijkheden in
deze zijn nog niet geëindigd
Intussen zijn alle opvarenden het er
over een, dat het van Speijkklassefregat
een goed schip is. In het ruwe weer tij
dens de overtocht naar Canada heeft
het zich voortreffelijk gehouden. Het
maakt gemakkelijk een hoge snelheid en
blijft, mede door de stabilisatoren, onder
alle omstandigheden rustig. Het voorstu-
wingssysteem wordt door de technische
officieren voortreffelijk genoemd en ook
de elektronici zijn tevreden over de rijke
keus aan instrumenten, die zij voor de
navigatie en voor de opsporing van vij
andelijke onderzeeërs ter beschikking heb
ben. Modern is het schip ook in de huis
vesting van de bemanning. Hoewel de
verdeling van de beschikbare ruimte in
een oorlogsschip altijd een kwestie van
passen en meten blijft, is dat bij deze
fregatten niet ten koste van de dag- en
slaapverblijven gedaan.
Kabel gestolen. De politie van Culem-
borg heeft vier mannen aangehouden,
werkzaam bij de aanleg van het nieuwe
verkeersplein Oudenrijn, waar zij 1600
kilogram grondkabel hadden gestolen.
