Magische krachten in Gentils'
levensgrote junk-schaakspel
1
mee op
vakantie
VISC0NSERVEN
Over Jazz", een moeilijk
te lezen muziekboek
■f
Piratenzenders zoeken in
ons land een toevlucht
m
Aan Belgische universiteiten meer
mogelijkheden voor Nederlanders
,Hollandaise" van
Picasso gestolen
Toneelexamen
in Amsterdam
HTC in Alkmaar
Predikanten boos
over gebed
Vijf jaar voor
bankrovers
Voor moordaanslag
3V2 jaar
NEGEN MUZEN
S^ortgenó
Sm!
DINSDAG 6
JUNI 196 7
9
(Van onze correspondent)
BRUSSEL Uit een opdracht van
een Zwitserse kunsthandel, de be
faamde Galerie Krugier in de steil
hellende Rue de la Cité van de oude
bovenstad van Genève, is het meer
dan levensgrote schaakspel voortge
komen, dat de vereniging Middelheim
promotors van de beeldhouwer Vic
Gentils heeft verworven. Het zal,
nadat het in het Brusselse paleis voor
schone kunsten te zien is geweest,
worden tentoongesteld in het museum
van het Antwerpse beeldenpark. Het
is te hopen dat men het op vele
plaatsen in Europa en met name op
de Biennale in Venetië zal tonen, want
het is een meesterwerk.
Mens-stoel
Materie
Totemwoud
EXAMENS
De radio geeft woensdag
T elevisie programma's
Naar verluidt heeft Gentils eerst alleen
een „Mens-stoel" willen maken. Maar die
stoel groeide uit tot een koningin. Zo ging
het verder: twee maal zestien schaak
figuren heeft Gentils geschapen, de zwar
te en de witte hofstoeten, kompleet met
pionnen, paarden, raadsheren, torens en
natuurlijk de koningsparen zelf.
Gentils heeft bekendheid gekregen se
dert de tijd dat hij „orgels" van schilderij
lijsten, composities van piano-onderdelen
(ik vraag me af hoeveel hij er in zijn
leven heeft gesloopt), meubelen als „hulde
aan Permeke" en „kabinet van Jacques
Offenbach" en composities van ivoren
toetsen of met vilt bedekte houten hamer
tjes maakte.
Men heeft de laatste jaren lang nadat
Schwitters met tramkaartjes, klosjes en
zo ging werken, wel over de „junk"-rich-
ting gesproken en men heeft daarin dan
weer groepen onderscheiden van degenen
die met oud hout, ijzerafval of nieuw
hout werkten. Ook dit schaakspel is een
samenraapsel van duizend en een elemen
ten. De beschouwer heeft de indruk, dat
het hier gaat om een geïnspireerd compo
neren met heterogene onderdelen, die Gen
tils waakzaam oog ontdekt moet hebben
in de bergen van afval, die hij ter be
schikking moet hebben om zijn beelden
te maken.
Zo kan men in dit schaakspel stukken
vinden van stoelen, etalagepoppen, boter
vaten, schoenleesten, tafelpoten, kap
stokken, mallen voor hoeden, hobbelpaar
den, wijnvaten, piano's, kruiwagens, ka
no's, roeispanen, karntonnen, wielen en
ook een duikerklok, een muizeval en een
schermmasker. Dat alles ziet men alleen
wanneer men er naar zoekt.
Want dit is het grote van Gentils kunst:
de materie lost op in de schepping. Wat
hij uiteindelijk als het produkt van zijn
handen en zijn artistieke geest toont, leeft
een eigen leven zonder verleden. Piano's
zijn bij hem geen piano's meer, stoelen
geen stoelen, kruiwagens geen kruiwa
gens. Wat er is zijn de tweeëndertig
stukken van zijn schaakspel, donker ge
beitst en geschroeid en gebrand is de
zwarte partij, diep gebeten met de zand
straal de witte.
Evenals bij een klein schaakspel voelt
men bij het grote de latente konings-
strijd, de tragedie van de macht. Sterker:
het grote heeft in zijn figuren zo veel sa
mengebalde kracht dat men zich, ertus
sen lopend, waant in een tovertuin, een
totemwoud, een kerkhof voor afgoden.
Gentils schaakspel is een magisch kunst
werk, een hoogtepunt in de Belgische en
Europese kunst van vandaag.
Geïnspireerd op het grote spel zijn eni
ge bronzen verkleiningen. De afmetingen
van het bord zijn dan één bij één meter.
Bezitters van de Nederlandse diploma's
Gymnasium-A en -B en HBS-A en -B
worden op dezelfde voet als in Nederland
toegelaten tot de universitaire examens
in België, die wettelijk zijn geregeld.
Dit blijkt uit het Belgisch ministerieel
besluit tot vaststelling van de universi
taire examens, waartoe houders van Ne
derlandse diploma's en getuigschriften
van secundair onderwijs toegang hebben.
Voor gymnasiasten-A en -B betekent dit
een verruiming, waarbij thans nog de mo
gelijkheid wordt geopend, dat gymnasias
ten-A ook toegang krijgen tot de land
bouwkundige studies en, onder dezelfde
voorwaarden als in ons land, tot de medi
sche en veterinaire studies.
Voor gymnasiasten-B staan nu bijna al
le A-studies open. Stond voor kort slechts
één studierichting open voor iemand met
het Nederlands HBS/B-diploma, thans
ADVERTENTIE
<%oud - t'-'ik" tijcrlcaet - 5£eltu>«fpleet.
Gr. Houtstraat 6, Haarlem, Tc'. 02500-10616
Uit het museum van Queensland in Syd
ney is maandagavond een schilderij van
Picasso „la belle Hollandaise" ge
stolen, waarvan de waarde op 600.000
gulden wordt geschat. Een suppoost vond
de lege lijst op de grond. De andere
kunstwerken waren ongemoeid gebleven.
hebben zij in België alle studiemogelijk
heden, die ook de gymnasiasten-B bezit
ten. De HBS-er-A krijgt, evenals in ons
land, toelating tot de notariële studie mits
aan bepaalde voorwaarden is voldaan.
Ook voor MO-akten en voor getuig
schriften van Nederlandse hogere land
bouwscholen zijn nu voor België analoge
regelingen getroffen als in Nederland.
Men kan zich verbeelden, dat twee woeste
koningen er mee spelen en dat de ver
liezer met een van de stukken de win
naar zijn schedel verbrijzelt.
Het artikel gisteren op de'kunstpagina
over het openbare eindexamen van de
Amsterdamse Toneelschool was niet van
onze correspondent in de hoofdstad, maar
van onze toneelcriticus de heer Simon
Koster.
Tijdens het afgelopen seizoen heeft De
Haarlemsche Tooneel Club tot de zes ver
enigingen behoord, welke waren uitgeno
digd deel te nemen aan het nationale to
neelconcours, dat onder auspiciën van de
Verenigde Noord-Hollandse Dagbladen
in de schouwburgzaal van „Het Gulden
Vlies" in Alkmaar werd gehouden. Onder
regie van Wim Paauw heeft de HTC agn
deze wedstrijd deelgenomen met een op
voering van Marcel Achard's komedie
„De Bolle", welke voorstelling door de
jury het hoogste aantal werd toegekend.
De HTC zag zich aldus in het bezit gesteld
van de eerste prijs. Daarnaast verwierf
mr. N. Drost van de HTC de prijs voor de
best gespeelde hoofdrol.
ADVERTENTIE
In een telegram aan het moderamen
van de generale synode der Neder
landse Hervormde Kerk vraagt het
ministerie van predikanten der her
vormde gemeente in Rotterdam, „ver
ontwaardigd over de oproep tot gebed
voor het Nabije Oosten, waarin de
unieke positie van Israel werd ont
kend", een eigen bijbels profetisch pro
test te laten horen in „deze tegen alle
internationale recht en tegen alle hu
maniteit indruisende overval van een
overmacht tegen de staat Israel".
In het telegram stelt het ministerie
de synode voor de Nederlandse rege
ring op te roepen volledige steun te
geven aan de staat Israel. Voorts ver
zoekt het met grote spoed een oproep
te laten uitgaan tot allen om met
kracht achter de collectieve Israelactie
te staan en daartoe alle organen en
kerkelijke gebouwen ter beschikking
te stellen.
(Van onze correspondent)
UTRECHT. De drie Amsterdammers
die 1 september vorig jaar de Nederland
se Middenstandsbank in IJsselstein over
vielen, zijn door de Utrechtse rechtbank
veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf.
(Van onze correspondent)
UTRECHT Een 33-jarige chauffeur
uit Lüischoten is door de Utrechtse recht
bank wegens poging tot doodslag op zijn
echtgenote veroordeeld tot drie jaar en
zes maanden gevangenisstraf.
De verdachte had in mei 1965 een half
volle fles wijn, waaruit zijn vrouw wei
eens dronk, aangevuld met twee theekop
jes vergif.
(Van een medewerker)
De samensteller, de uitgever en mede
werkers van de paperback „Over Jazz"
hadden uit dit enkele weken geleden op
de markt gebrachte boekje hun slaatje
kunnen slaan. Slechts summier wordt in
de Nederlandse pers geschreven over
jazzmuziek, hoogst zelden verschijnt er
een Nederlands boek over. En dat, ter
wijl deze muzikale vorm het moet opne
men tegen beat, rhythm and blues, folk,
motown en wat al niet meer. Het jazz
leven in ons land had een injectie nodig.
Reikhalzend hebben de weinig overgeble
ven liefhebbers naar „Over Jazz" uitge-
ken. Ze moesten het al jaren doen met
wat buitenlandse maandbladen en wat ze
in onze muziekzalen aan concerten kon
den beluisteren was niet veel zaaks.
Het ontbreekt 't Nederlandse jazzpubliek
in de regel aan de kennis om alle aspek-
ten van thema en improvisatie op hun
juiste waarde te schatten. Het uitblijven
van boeken over jazzmuziek en het ont
breken van voldoende informatie over
nieuwe vormen als free-jazz deed jon
geren er toe besluiten hun aandacht uit
sluitend te geven aan ongecompliceerder
muziekvormen de zogenoemde tiener-mu-
ziek. Met „Over Jazz" had samensteller
Ruud Kuyper in een dringende behoefte
kunnen voorzien; hij deed het niet.
In het luxueuze Hilton Hotel in Amster
dam-Zuid werd de pocket onlangs aan de
Nederlandse pers gepresenteerd.
Vele aanwezigen hadden al gauw meer
aandacht voor de in grote hoeveelheden
geserveerde borrels en hapjes dan voor
het boek. „Over Jazz", een uitgave van
N.V. De Arbeiderspers in de Floret-serie
bleek ook uiterlijk een „clean" geschrift.
Op de omslag staan de namen van het
boek en van de medewerkers in keurige
vette letters. Binnenin een even net en
evenwichtig uiterlijk. Géén lekkere dikke
koppen boven de hoofdstukken, niets daar
van. De samenstellers hebben kennelijk
gedacht dat elk plaatje de concentratie van
de lezer ongunstig zou hebben beïnvloed.
Die concentratie heeft de lezer wél nodig.
„Over Jazz" is een boekje voor de „geoe
fende" lezer. De al jaren aan jazzmuziek
getrouwen zullen stellig blij zijn met de
uitgave. Maar voor de oppervlakkig ge-
interesseerden is het boek pertinent on
leesbaar, deels door de sombere opmaak,
deels door het te veel uitdiepen van niet-
essentiële zaken en de reusachtige opsom
mingen van droge feitelijkheden. Het is
een goede paperback voor de insider,
UTRECHT. De heer D. C. Vlasblom uit
Bunnik is gepromoveerd tot doctor in de
wiskunde en natuurwetenschappen op het
proefschrift getiteld: „Skin elasticity
(elasticiteit van de huid)".
AMSTERDAM (Gem. Un.). Doctoraal
rechten A. Veenstra (Santpoort. Kandi
daats Spaans mevr. J. M. H. Haitsma
Muiier-von Cvitkovic (Haarlem).
EINDHOVEN. Ir. A. H. Hoekstra is ge
promoveerd tot doctor in de technische
wetenschappen. Zijn proefschrift had als
titel: the chemistry and luminescence of
antimony-containing calcium chloropa-
tite". Promotor was prof. dr. G. D. Rieck,
hoogleraar in de fysische chemie te Eind
hoven.
HILVERSUM I.
7.00 Nws. 7.10 Dagopening. 7.15 Klassieke
gram. muziek. 7.30 Nws. 7.32 Radiokrant.
7.50 lichte gram. muziek. 8.00 Nws. 8.10 Ge
wijde muziek. 8.30 Nws. 8.32 Touringclub.
8.45 Griekse muziek. 9.00 Voor de zieken.
9.35 Waterstanden. 9.40 Voor de huisvrouw.
10.30 Morgendienst. 11.00 Lichte gram.mu-
ziek. 12.27 Meded. voor land- en tuinbouw.
12.30 Nws. 12.40 Aktualiteiten. 12.50 Opera.
14.00 De wilde vaart, (detective-hoorspel).
14.25 Amusementsmuziek. 15.05 Moderne en
klassieke kamermuziek. 15.50 Bijbelvertelling
voor de jeugd. 16i)0 Voor de jeugd. 17.00
Lichte gram. muziek. 17.50 Overheidsvoor
lichting. 18.00 Muziek in vrije tijd. 18.30
Spektrum. uit de P.C.O. 18.50 Vocaal ensem
ble. 19.00 Nws. 19.10 Radiokrant. 19.30 Leger
des Heils. 19.45 De voorgeschiedenis van de
politieke moeilijkheden in Aden, (lezing).
19.55 Berliner Festwochen 1966. 21.30 Wonen
zonder middelen. 21.50 Lichte orkestmuziek.
22.15 Wijd als de wereld. 22.30 Nws. 22.40
Elektronisch orgelspel. 22.55 Wonen zonder
midden. 23.15 Lichte gram. muziek. 23.55-
nws.
HILVERSUM II.
7.00 Nws. 7.20 Socialistisch strijdlied. 7.23
Uitgeslapen. 7.55 Deze dag. 8.00 Nws. 8,10
Uitgeslapen. 9.00 Klassiek strijktrio. 9.10
Klassieke pianomuziek. 9.40 Schoolradio. 10.0
Lichts gram. muziek. 10.50 Voor de kleuters.
11.00 Nws. 11.02 Voor de huisvrouw. 11.40
Moderne muziek. 11.55 Lichte gram. muziek.
12.22 Voor het platteland. 12.27 Meded. t.b.v.
land- en tuinbouw. 12.30 Metropole orkest.
13.00 Nws. 13.10 Actualiteiten en kalender.
13.25 Liedjes. 13.50 Gesproken portret. 14,05
Klassieke en moderne muziek. 15.00 Voor de
jeugd. 16.00 Nws. 16.02 Lichte gram. muziek.
16.30 Voor de zieken. 17.00 Simbel. 17.30 Jazz.
18.00 Nws. 18.15 Actualiteiten. 18.20 Uitzen
ding van de P.v.d.A, 18.30 Dansorkest. 19.00
Licht orgelspel. 19.20 Artistieke Staalkaart.
20.00 Nws. 20.05 Akkoord. 22.00 Gesprek. 22.30
Nws. 22.40 Actualiteiten. 22.55 Moderne mu
ziek. 23.20 Radio Jazz Magazine. 23.55 Nws.
HILVERSUM III.
9.00 Nws. 9.02 Actualiteiten. 9.05 Kaleidos-
koop. 10.00 Nws. 10.02 Arbeidsvitaminen. 12.00
Nws. 12.02 Operette-varia. 13.00 Nws. 13.02
Actualiteiten. 13.05 Zet 'm op. 15.00 Nws.
15.02 Lichte muziek. 16.00 Nws, 16.02 Toer
beurt. 17.00 Nws. 17.02 Actualiteiten. 17.05
Rhytm and Blues. 17.35 Country en Western.
BRUSSEL
12.00 Nws. 12.03 Liedjes. 12.40 Weerbericht.
12.48 Lichte muziek. 12.55 Buitenlands pers
overzicht. 13.00 Nws. 13.20 Tafelmuziek. 14.00
Nws. 14.03 Schoolradio. 14.20 Radioschoolkoor
14.30 Waarom wij niet? 14.50 Radioschool
koor. 15.50 Voor de kinderen. 16.00 Nws. 16.03
Beurs. 16.09 Jazz 17.00 Nws. 17.15 Tophits.
18.00 Nws. 18.03 Voor de soldaten. 18.30 Le-
kenmoraal en filosofie. 18.50 Sport. 18.55 Taai-
wenken. 19.00 Nws. 19.40 Lichte muziek.
19.45 Kinderweelde 20.00 Operette. 21.13 Lich
te muziek. 22.00 Nws.
VOOR DINSDAG
Nederland 1.
18.45 Voor de kleuters: De Minimolen. 18.50
Show. 19.25 Koning Klant: consumentenru
briek. 19.56- Reclame. 20.00 Journaal. 20.16
Reclame. 20.20 Achter het nieuws. 20.45 Black
New World II. 21.35 Een dag uit het leven
van 22.05 Vrij entree (cabaret). 22.25 Jour
naal. 23.00 Teleac: Kernfysica.
Nederland II.
20.00 Nws. 20.01 Reclame. 20.05 The Virgi
nian, 21.15 De Droom (TV-opera). 21.56 Recla
me. 22.00 Journaal.
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND 1
17.00 Voor de kinderen. 18.45 Voor de kleu
ters: De Minimolen. 18.50 Journaal. 18.59
Reclame. 19.00 Vakantie in Lipizza (T.V.-
film). 19.25 Holland Festival Magazine. 19.41
Uitzending Stichting Socutera. 19.56 Recla
me. 20.00 Journaal. 20.16 Reclame. 20.20 Uit
zending van de V.V.D. 20.30 Sommerkrig,
film van de Deense TV. 21.00 De vrouw die
hij begeerde (speelfilm). 23.10 Journaal.
NEDERLAND II
20.00 Nws. 20.01 Reclame. 20.05 The
Beatles, tekenfilm. 20.25 Sport. 21.20 The
man from U.N.C.L.E. (TV-film). 22.10 Recla
me. 22.15 Journaal.
maar de gewone platenbeluisteraar en
concertbezoeker, die ook wel wat anders
aan zijn hoofd heeft, heeft er weinig aan.
„Over Jazz" werd geschreven door Ruud
Kuyper, Pé Hawinkels, Bert Vuijsje,
H.P.-medewerker Trino Flothuis, Peter
Smids, Arend Jan Heerma van Voss en
Martin Schouten. Er is dunkt mij, wel wat
geschaafd en veranderd aan de afzonder
lijke hoofdstukken, welke door deze me
dewerkers zijn geschreven: aan de af
werking vaiï het geheel heeft kennelijk
één man gewerkt. De nog jonge schrij
vers hebben met „Over Jazz" bijna we
tenschappelijk willen debuteren; juist
daardoor is het geheel een tegenvaller,
,Over Jazz" is al met al een blijk van
de verstarring van het Nederlandse jazzle
ven. Er wordt weinig gezegd over onze
beoefenaars van moderne jazz. Mensen
als Misja Mengelberg, Piet Noordijk en
Theo Loevendie, die heus wel iets van
belang brengen komen in deze pocket
nauwelijks uit de verf. Parker, Davis,
Evans, Mulligan, Blakey en Adderley
zijn al tien jaar geen nieuws meer voor
de jazzminnaar.
NEDERLAND 1. Lucille Ball blijft nog
altijd een van de vaste gasten. Vanavond
ontmoet zij voor het eerst na geruime
tijd haar oude vriendin Viv weer eens.
Koning Klant zorgt voor vulling van de
rest van de tijd tot acht uur. Na het jour
naal het tweede deel van Black new
world. Enkele dagen geleden bracht de
VARA het eerste deel van het optreden
van het Amerikaanse negergezelschap the
Haizlip-Stoiber Company op het scherm.
Dit gezelschap probeert de strijd om
emancipatie van de neger in beeld te
brengen. De teksten schreef de neger-
schrijver James Baldwin. Zang, dans, mu
ziek, mime en gesproken woord worden
aangewend om de intentie kracht bij te
zetten. Nico Knapper had de televisiere
gie van dit zaaloptreden. Een half uurtje
hierna met Mies Bouwman. Ze is samen
met de cineast Ed van der Elsken een
dag lang op bezoek geweest bij een be
kende Nederlander. Nog wat „vermaak"
tot slot van de avond. In de Koopermolen
ontvangt Henk Elsink de Franse imita-
trice Ada Lonati. Hierna de 34ste les
Kernfysica uit de Teleaccursus.
NEDERLAND 2. Een Amerikaanse film
en een Nederlandse opera op deze avond
van de NTS. Om te beginnen the Vir
ginian, waarin de Zweedse Ulla Jacobs-
son. Zij speelt voor het Poolse meisje,
dat met een aantal emigranten naar Medi
cine Bow komt. Er ontstaan spanningen
tussen de nieuwelingen en de bevolking,
die snel tot een crisis groeien als het
mooie meisje niet helemaal ongevoelig
blijkt voor de bewonderende blikken van
de oorspronkelijke bevolking. Rechter
Garth, Trampas en the Virginian hebben
er de handen vol aan. Het tweede deel
van de avond is voor de opera de Droom
van Ton de Leeuw. Uitvoerenden zijn
Sophia van Santé, Marco Bakker, Sonja
van Beers, het Utrechts Stedelijk Orkest
en het NCRV Vocaal ensemble, het geheel
onder leiding van Bruno Maderna. Deze
leidde ook de wereldpremière van de
Droom tijdens het Holland Festival 1965.
Ton de Leeuw liet zich inspireren door
enkele Japanse gedichten. Hij voert een
jongeman ten tonele, die graag een hoge
positie wil bekleden. Maar als hij in een
droom heeft gezien, hoe moeilijk het is
om in een dergelijke situatie mens te blij
ven, geeft hij er de voorkeur aan als ne
derig dienaar zijn leven te slijten. Hoog
tepunt van de Droom zijn de visioenen,
die de componist zijn hoofdfiguur laat
Marco Bakker als de jongeman en
Sophia van Santé als de vrouw in
„De Droom" van Ton de Leeuw.
(2e net).
m
'v''.,5.
Drie Britse piratenzenders, die met
sluiting worden bedreigd door de Britse
justitie, wenden nu tot Nederland voor
hun proviandering en voor hun adverten
tieopbrengsten. Radio Caroline, Radio
227 en Radio 355 hebben kantoren in Am
sterdam geopend met het oog op de nieu
we wet, die waarschijnlijk volgende
maand van kracht wordt.
Bart Wijsmuller, directeur van N.V.
Redwijs, een dochteronderneming van
Bureau Wijsmuller in IJmuiden, heeft
verklaard dat zijn onderneming de Brit
se piratenzenders zal blijven bevoorra
den, zolang er voor de leveranties wordt
betaald. De drie drijvende zenders, die
alle drie buiten de territoriale wateren
bij Frinton aan de Britse oostkust lig
gen, kunnen dus niet tot overgave wor
den gedwongen door uithongering als de
Britse leveranciers niet meer mogen le
veren.
Redwijs heeft drie schepen in bedrijf,
de Offshore 1, 2 en 4, om de zenders te
bevoorraden. De onderneming onderhoudt
reeds banden met de zendschepen sedert
Radio Caroline in 1964 in de lucht kwam.
Denis Maitland, directeur van radio
London, is maandag in Engeland terug
gekeerd na een kantoor in Nederland te
hebben gevestigd. Zijn station zal Neder
land alleen als leveringsbasis gebruiken.
De andere drie echter hopen dat Am
sterdam naast een administratief cen
trum ook een bron van inkomsten wordt.
De 36-jarige Zuidafrikaan Basil van
Rensburg, die radio Caroline in Amster
dam vertegenwoordigt, heeft zijn kantoor
aan de Koninginneweg 130. Hij werkt
aan plannen voor een nieuw Nederlands
talig programma voor radio Caroline dat
binnenkort in de lucht komt. Er wordt
gewerkt aan de installatie van een twee
de zender aan boord van de Caroline. De
proefuitzendingen hoopt men nog deze
maand te beginnen.
KKK. Het maandblad Kroniek voor
Kunst en Kuituur is opgeheven. On
danks verhoging van de abonnements
prijs werd verlies geleden.
