Idealisme met erotisch vulsel
en onsmakelijk voyeurisme
9
Overrompelende uitvoering
in Rotterdamse Doelen
Ned. Kamerkoor en -orkest
met Bach en Monteverdi
Twee ongave films op het Arnhemse festival
Jazz van Lloyd en
Mengelberg
/ijf
m
C horeostruction
van Nederlands
Danstheater
Lucas-passie van Penderecki
Cabaret over de
festivalitis te
veel uitgeplet
ZATERDAG 17 JUNI 196 7
9
jfjÉklÊÈjjf
■HS
- - "a
Eetlust
C. Boost
SALON MOLENDIJK
De radio geeft zondag De radio geeft maandag
T elevisieprogramma's
J. H. Moolenijzer
TV vanavond
Kees Maas
Sas Bunge
VOORAFGEGAAN door de korte
film van Rene Daalder „Lichaam en
ziel" en door de uitreiking van de
Staatsprijs Filmkunst 1967 aan Peter
Kreutzberg voor zijn documentaire
(in samenwerking met Boeli van
Leeuwen) „Corsow", werd gister
avond de Zweedse film „Prinsessan"
vertoond. „Mijn prinses", zoals de
film heet in ons land, is een verfil
ming van een Finse roman die inmid
dels in vele talen vertaald is, waarin
de schrijver Gunnar Mattson verslag
doet van eigen belevenissen in een
huwelijk met een ongeneeslijk ver
klaard meisje, dat na de geboorte van
haar eerste kind geen enkel symptoon
van de vreselijke ziekte waaraan zij
leed, meer vertoont.
De beschrijving van deze ongewone
liefde tussen een jongeman die al een le
ven van erotische avonturen achter de
rug heeft en een meisje dat zich door de
kennis van haar ziekte (zij is verpleeg
ster) en door de uiterlijke symptomen
(maagstoornissen en ondraaglijke jeuk)
geïsoleerd heeft en alles liever wil dan
een huwelijk uit medelijden, geeft vol
doende aanleiding tot pathetische uitwei
dingen. Maar zoals Gunnar Mattson zon
der al te veel in sentimentaliteiten te
vervallen, een vrij exacte beschrijving
van het geval geeft, zo lukt het ook regis
seur Ake Falck een vrij nuchtere vertel
trant aan te houden. Dat wil zeggen dat
hij zich niet uitsluitend geconcentreerd
heeft op het liefdespaar dat in zijn on
derlinge betrekkingen nu ook weer niet
zoveel dramatische stof te bieden heeft
om er een film mee te vullen. De vriendin
die de man om zijn „prinses" in de steek
laat, zorgt bijvoorbeeld voor enige eroti
sche inlassen die in hun uitvoerigheid
nauwelijks verantwoord kunnen heten en
ook de bevalling krijgt onevenredig lange
aandacht, al biedt zo'n scène, filmiek ge
zien. talrijke boeiende en dramatische
mogelijkheden.
De bezwaren tegen deze uitweidingen
betreffen dan ook niet de wiize waarop
Ake Falck die fragmenten verfilmd heeft,
maar hun eventuele overbodigheid in het
geheel van de handeling. Ze zijn in deze
vorm nauwelijks relevant met betrekking
tot verduidelijking van de verhouding
tussen de beide hoofdpersonen of tot het
verdere verloop der gebeurtenissen en
dienen duidelijk óf om tijd te winnen óf
om attracties toe te voegen aan een nogal
gelijkmatige intrige. Ake Falck, wiens
talent onlangs af te meten was aan het
bizarre „Huwelijk op zijn Zweeds", heeft
die uiterlijke verzorging van zijn film
vóór laten gaan op de verdieping van zijn
karakters. Hij laat tenminste alle kansen
voorbijgaan om duidelijk te maken wat
de jongeman, die nogal verwend is op
erotisch gebied, in zijn ziekelijke „prin
ses" ziet. Medelijden is in dit geval niet
voldoende, bovendien zou dat gevoel niet
bestand zijn tegen de beproevingen van
een intieme omgang met een voortdurend
zich ziek voelende of ziek wordende
vrouw. De uitkomst die het huwelijk op
den duur blijkt te brengen, was niet voor
spelbaar, de doktoren rieden zelfs zwan
gerschap af als verhaasting van het dode
lijk proces in de aangetaste lymf klieren.
Liefde onder die omstandigheden is
moeilijk verklaarbaar, maar bij een film
als deze zou een poging tot opheldering
van de gevoelens van de man meer zin
hebben dan de weergave van een uitvoe
rige liefdesscène tussen de man en een
vroegere vriendin. Tenzij men die laatste
scène onmisbaar vindt als attractie, maar
dan verandert de opzet van de film en
(Van onze medewerker)
In het kader van het Holland Festival
gaven het Amerikaanse Charles Lloyd Qu
artet en het Trio Mis ja Mengelberg een
concert in het Circustheater in Schevenin-
gen. Twee ensembles die hetzelfde beogen
een frisse wind laten waaien door de jazz.
Beide groepen presenteren iets „nieuws"
(men begint op het ogenblik al enigszins
vertrouwd te raken met de free jazz),
maar elk op een totaal verschillende wij
ze. Het publiek heeft hun artistieke pres
tatie met een spontaan applaus beloond.
CHARLES LLOYD trad dit jaar op de
voorgrond door zijn spectaculair optreden
in de Sovjet-Unie. Het was de eerste maal
dat de Russen eigentijdse Amerikaanse
jazzmuziek konden beluisteren. Het kwar
tet met Charles Lloyd (tenorsax en fluit)
Keith Jarrett (piano), Ron MacClure (bas)
en Jack DeJohnette (drums) speelt een
muziek van ware allure. Honderd percent
avant-gardisitisch is hun spel niet te noe
men. Instrumentalisten van klasse als ze
zijn, construeren ze zonder regelmatig ge
oefend te hebben het thema, vaak bij
na huiveringwekkend conventioneel (je
verwacht zoiets niet) en improviseren
dan. Zelfs in hun improvisaties is tonali
teit altijd overheersend. De wisselende
tempi en muzikale spitsvondigheden doen
vaak bijna Strawinskiaans aan. Lloyds
muziek suggereert iets feeërieks.
HET QUARTET MISJA MENGEL
BERG is sinds enkele maanden „trio"
geworden. De drummer Han Bennink is
de enige die Misja trouw gebleven is.
Saxofonist Piet Noodijk heeft zich nooit
kunnen verenigingen met Mengelbergs ge
dachten en mening over de zogenoemde
happeningseffecten" in de muziek van
het ensemble. Deze controverse resulteer
de in de vervanging van Noodijk door
«axofonist Willem Breuker, overigens
geen slechte verbintenis. Wel werd ener
zijds door het inkrimpen van het combo
de totale sound iets verzwakt, anderzijds
hebben de musici hun stijl voortreffelijk
aangepast. Ook Mengelbergs thema's
worden conventioneler; de door het open
thema uitstekend tot hun recht komende
improvisaties hebben echter geenszins
*an „lenigheid" verloren.
-,"/r- ■tf&fjpxfitMïzrt
was het niet nodig geweest dat regisseur
Falck zich had laten inspireren door de
roman van Gunnar Mattson. Nu hand
haaft hij een enigszins tweeslachtige be
nadering van het gegeven, dat in wezen
een loflied is op het leven en op de liefde,
een liefde die in dit geval letterlijk de
dood overwint.
Grynet Molvig, een populair Noors
zangeresje, blijkt in staat een zeer reële
en aanvaardbare „prinses" te spelen en
de jeugdige acteur Lars Passgard, die in
Bergmans „Als in een donkere spiegel"
voor het eerst optrad, is nu uitgegroeid tot
een jongeman die uiterlijk weinig mee
brengt om de rol van de schrijver Matt
son een schijn van geloofwaardigheid
mee te geven.
ALS met meer films van „nouvelle
vague", „new wave" of „neue Welle"
komt „Mahlzeiten" van Edgar Reitz voor
enige interpretaties in aanmerking. De
film zet in met een kennismaking tussen
een leerlinge van een foto-academie en
een medisch student en dat gebeurt op
de nerveuze manier, waarin „Es" van
Schamoni uitmuntte, snelle beeldwisse
ling, druk gebruik van zoomlenzen en de
gevatte priet-praat van filmintellectuelen.
Het komt tot een studentenhuwelijk met
financiële steun van de ouders en een niet
te stuiten voortplantingsdrift bij het jon
ge paar, dat in de komende jaren snel in
de kinderen komt te zitten. Elisabeth,
vrouw en moeder, blijkt dit leven wel aan
te kunnen, hoewel de film haar nauwe
lijks in een relatie tot haar kinderen toont
en ook niet helemaal duidelijk maakt, hoe
zij zich tot haar man verhoudt. Want met
hem gaat het op de een of andere manier
niet goed. Hij studeert niet af, probeert
een baantje dat met zijn medische kennis
verband houdt, mislukt ook daarin.
Een nieuwe basis voor een gemeen
schappelijk geluk schijnen Rolf en Elisa
beth dan gevonden te hebben in hun ge
loof, ze sluiten zich beiden aan bij een
Baptisten-sekte en laten zich in de rivier
dopen. Maar kort daarna geeft Rolf de
strijd op. In een uitvoerige scène, waar
bij de bioscoopbezoeker zich een perverse
voyeur zal voelen, pleegt de man zelf
moord door de uitlaatgassen van zijn
Volkswagen in het afgesloten interieur
va nde auto te leiden. De camera blijft
onbewogen toekijken als de eerste pogin
gen mislukken en de man enige malen
Iieidi 'Stroh en Georg Hauke'in
„Mahlzeiten".
gedwongen is uit te stappen om iets aan
de aanvoerbuis te regelen of de raampjes
beter met kranten af te sluiten.
Ook de dood van haar man kan Elisa
beth niet afhouden van de plicht zich te
handhaven. In een museum (ze is de jaren
door een intellectuele en artistieke vrouw
gebleven) ontmoet zij een veel jongere
Amerikaan en deze kennismaking leidt
tot een huwelijk en tot het besluit met
haar nieuwe echtgenoot en haar vijf kin
deren naar de V.S. te emigreren. In hoe
verre de titel „Mahlzeiten" gekozen is als
aanwijzing, in welke richting we de be
doeling van de film dienen te zoeken, kan
ik niet uitmaken. Wordt er misschien het
verschil in levenshonger tussen de huwe
lijkspartners mee aangeduid, waardoor
het huwelijk minder homogeen was dan
het er aan de buitenkant uitzag? Het lijkt
ver gezocht, maar het is een mogelijk
heid, waarover alleen de filmer een defi
nitief ja of nee kan uitspreken.
Belangrijker is echter, dat het regis
seur Reitz niet lukt ons (mij althans) tot
enig medeleven met Rolf of Elisabeth te
bewegen. „Es ist mir Wurst", om in de
etensterminologie te blijven, ze laten mij
onverschillig, ze vertegenwoordigen geen
levende wezens. De film in zijn geheel
laat mij niet onverschillig, hij staat me
tegen en wel voornamelijk door de zelf
moordscène, die naar mijn gevoel iets
onzindelijks heeft. Dat die scène, mèt het
fragment van de doop in de rivier, mij
bijgebleven is door de grote spanning en
een "haast surrealistische visie, zou erop
kunnen wijzen dat Edgar Reitz toch tot
meer in staat is dan tot een warrige en
verwarde film over een schijnbaar geluk
kig huwelijk, zoals „Mahlzeiten" uitpakte.
ADVERTENTIE
VOOR UW VAKANTIE IS
PERMANENT SOUPL1NG
EEN UITKOMST
Santpoorterplein 1
Tel. 60643
Blijkens een merkwaardig genoeg al
leen in het Engels afgedrukte tekst in het
programma van het Holland Festival be
schouwt het Nederlands Danstheater zich
zelf als „een van de belangrijkste ballet
gezelschappen van deze tijd". Daaraan is
met dezelfde overrompelende bescheiden
heid toegevoegd, dat het „unieke reper
toire" wordt uitgevoerd volgens „hoge
vertoningsnormen". Als grondbeginsel
van het artistieke beleid geldt „het be
wuste streven om de grenzen op te hef
fen tussen klassiek en modern". De aller
nieuwste poging daartoe hebben wij vrij
dagavond in de Amsterdamse Stads
schouwburg kunnen zien: een ballet van
twintig minuten, waar in het geheel niet
werd gedanst!
HET BETROF hier het resultaat van
een drieledige opdracht, door het bestuur
van de hoofdstad aan een choreograaf,
een componist en een decorontwerper
(Joost Baljeu) verleend. De muziek van
Otto Ketting genaamd Collage nr. 7
deed voortdurend verwachten, dat er iets
van belang zou gaan gebeuren. Ook de
titel „Choreostruction" moet op de pre
mièrebezoekers een veelbelovende indruk
hebben gemaakt. Maar dan heeft men
zich toch vergist, want het was alleen
maar een samentrekkend woordenspel.
Alles wat wij aan structurele elementen,
voorwaarden voor ieder kunstwerk, te
zien kregen was het opbouwen en weer
uiteenvallen van een blokkendoos. In een
folder hebben wij gelezen, dat hierdoor
„een situatie wordt gesymboliseerd, zoals
die zich ook in het mensenleven kan
voordoen". Dat willen wij graag geloven.
Liever echter hadden wij iets zien ge
beuren. Nu moesten wij genoegen nemen
met de- soms acrobatisch prestaties van
acht jongeren als transportarbeiders.
Bijna zouden wij hebben vergeten te
vermelden, dat dit werkstuk was ver
vaardigd door Job Sanders, die binnen
kort naar Amerika terugkeert om daar
les te gaan geven. Deze voorstelling was
uitdrukkelijk aangekondigd als een af-
scheidshommage. En daarom verheugt
het ons te mogen vaststellen, dat hij als
solist in zijn eigen „Danses concertantes"
op muziek van de thans vijfentachtigjari-
ge Igor Strawinsky een voortreffelijke in
druk heefT achtergelaten.
David, Koning
Hoewel over het algemeen heel moei
lijk is het concertpubliek warm te krij
gen voor moderne muziek, worden er
toch soms werken geschreven, die op
slag overal ter wereld de concertzalen
veroveren. Een markant voorbeeld was in
dertijd het concert voor Orkest van Bela
Bartok en ook Honeggers „Jeanne d'Arc
au Biicher" heeft zo'n hausse beleefd.
Het laatste jaar worden we weer gecon
fronteerd met zo'n fenomeen, dat overal
de concertzalen verovert: „Passio et Mors
Domini Nostri Jesu Christi secundum Lu-
cam" van de Pool Krzystof Penderecki,
de man, die al eerder opzien baarde met
„Hiroshima" en onlangs zijn Auschwitz -
oratorium voltooide. Deze twee laatste ti
tels geven al een indruk van de klanken
wereld, waarin ook de gisteren in de Rot
terdamse Doelen uitgevoerde Lucas- pas
sie zich beweegt: fel en dramatisch, ver
scheurd en expressief. Met een fenomena
le beheersing van zijn métier heeft Pen
derecki de Latijnse tekst, samengesteld uit
Lucas-gedeelten, psalmen, brevier- frag
menten en een enkele Johannes-gedeelte,
geïllustreerd. De huilende wind, de gesel
slagen, de spottende stemmen, het wordt
alles zo in klanken uitgebeeld, dat de pro
grammatische trekjes van Bach in zijn
Passionen wel erg naïef gaan aandoen.
Scènes als de gevangenneming, het ver
raad van Petrus en de geseling zijn van 'n
overrompelende allure. Richard Strauss
bewering dat hij een bierglas in tonen
kon schilderen zou ook voor Penderecki
kunnen gelden. Het neemt niet weg lat
natuurlijk de vraag rijst of hier ook van
echte muziek sprake is. Er zijn gedeelten
waar het koor'prachtig tot klinken komt.
Het in drieën verdeelde koor en het jon
genskoor komen tot zeer geraffineerde sa
menklanken, de solisten zingen soms zeer
expressieve partijen. Maar meestal is het
toch meer een schildering van een sfeer,
de illustratie van een enkel woord dan dat
de muziek uit zich zelf opwelt.
Penderecki is een uiterst bekwaam com-
pionist en in de beste momenten van deze
Lucaspassie weet hij sterk te ontroeren.
In feite al iets ongewoons in een tijd
vermeden.
Maar vooralsnog betwijfelen wij of deze
passiemuziek nu wel het beste werk is
DE BACH-CANTATE „Christ lag in
Todesbanden", waarmede het Kamerkoor
dit concert opende, stelt zeer hoge eisen
aan de uitvoerenden. Het is een koraal
cantate, waarin alle verzen van een kerk
lied op verschillende wijze worden be
werkt. Algemeen wordt deze cantate als
een werk van Bach beschouwd, maar er
zijn verschillende gegronde redenen om
dit in twijfel te trekken. Volgens Brandts
Buys moet deze compositie over Luthers
lied worden toegeschreven aan Johann
Christoph Bach, een oom van de grote
Johann Sebastian, afkomstig uit Eisennach
(1642-1703). In ieder geval moet het werk
geschreven zijn door een zeer ervaren
componist. Het draagt echter de stijlken
merken van het geslacht van Bachs ouders
onder meer door het gebruik van een
vijfstemmig strijkorkest met twee alt
violen.
In zijn jonge jaren heeft Bach zich
ook wel van deze bezetting bediend, maar
later heeft hij deze „ouderwetse" stijl
verlaten. Bach schreef vele werken van
anderen over, zodat het bestaan van een
werk in zijn handschrift lang niet altijd
bewijst dat het door hemzelf gecompo
neerd is.
Het is zeer begrijpelijk, dat de dirigent
van het Nederlands Kamerkoor zich geen
al te grote zorgen maakt over de her-
HILVERSUM I.
8.00 Nws. 8.15 Klassieke gramm. muziek.
8.55 Inleiding Hoogmis. 9.00 Eucharistievie
ring. 10.00 Kinderdienst. 10.30 Doopsgezinde
kerkdienst. 11.30 Vraag en antwoord. 11.40
De Open Deur. 12.00 Volksliedjes. 12.30 Nws.
12.37 Buitenlands commentaar. 12.50 Bel Can-
toprogamma. 14.00 Tienershow. 15.00 Holland
festival 1967. Moderne en klassieke muziek.
17.00 Vrij Evangelische kerkdienst. 18.00 Ge
wijde muz. 18.30 Gesprek. 18.45 Kerk veraf
en dichtbij. 19.00 Nws. 19.07 Klassieke ka
mermuziek. 19.26 Brusselse kanttekeningen.
19.30 Geestelijke liederen. 20.00 Lezing. 20.15
Klassieke gramm. muziek. 21.00 Paviljoen.
22.00 Liedies. 22.40 Bezinning en gebed. 23.00
Mens en Kerk. 23.30 Franse chansons. 23.55
Nws.
HILVERSUM II.
8.00 Nws. 8.15 Sport. 8.18 Weer of geen
weer. 9.45 Nws. 10.00 Feest der herdenking.
11.00 Democratie in Duitsland. 11.30 Amu
sementsmuziek. 12.00 Muzikaal onthaal. 13.00
Nws. 13.07 Lezing. 13.20 Boeken met plaatjes
13.50 Voordracht. 14.00 Schoolkoren. 14.30
Langs de lijn. sport. 17.00 Oude grammofoon
platen. 17.30 Voordracht en muziek. 17.50 Nw
18.05 Langs de lijn: Sport. 18.30 Tango-rum-
ba-orkest. 18.55 Discussie over een actueel
onderw. 19.30 Overdenking. 19.50 Oude mu
ziek. 20.00 Nws. 20.05 Voor de jeugd. 21.15 Os-
terfestspiele Salzburg 1967: Die Walküre (le
bedrijf), opera van Wagner. 22.30 Nws. 22.40
Actualiteiten. 22.55 Operette. 23.25 Relax 23.5
Nws.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Lichte muziek. 10.00 Nws.
10.02 Verknipt. 11.00 Nws. 11.02 Koffie met
Kees. 12.00 Nws. 12.02 NAR. 13,00 Nws. 13.07
VARA's Popshow. 13.45 Licht orkest. 14.00
Nws. 14.02 Rome Athene 14.32 Fanfare
muziek. 15.00 Nws. 15.02 Ankara Madrid.
15.32 Rhythm and blues. 16.00 Nws. 16.02
Zorro. 17.00 Nws. 17.02 Verzoekplaten.
BRUSSEL 324 M.
12.00 Nws. 12.03 Lichte muziek. 12.55 Pro-
gammaoverzicht. 13.00 Nws. 13.20 Voor de
soldaten. 14.00 Nws. 14.03 Opera-en Belcanto-
15.00 Sport. 18.30 Katholieke godsdienstige ui
zending. 19.00 Nws. 19.30 BRT-bis. 20.00 Jazz.
21.00 Show. 22.00 Nws. 22.15 De muze musi-
seert. 23.40 Nws.
HILVERSUM I
7.00 Nws. 7.10 Dagopening. 7.15 Licht in
strumentaal ensemble. 7.30 Nws. 7.32 Radio
krant. 7.50 Lichte orkestmuziek. 8.00 Nws.
8.15 Gewijde muziek. 8.30 Nws. 8.32 Vakan
tietrips. 8.45 Lichte gramm. muziek. 9.00
Voor de zieken. 9.35 Waterstanden. 9.40 Voor
de huisvrouw. 10.10 Klassieke gramm. mu
ziek. 10.25 Theologische etherleergang. 11.00
Moderne muziek. 12.22 Voor boer en tuinder.
12.27 Meded. voor land- en tuinbouw. 12.30
Nws. 12.40 Transistor. 14.05 Schoolradio. 14.3
Lichte orkestmuziek. 15.00 Platennws. 16.00
Bijbeloverdenking. 16.30 Moderne liederen.
17.00 Overheidsvoorlichting: De troepen
macht in Suriname. 17.10 Voor de kleuters.
17.25 Voor de jeugd. 17.40 Licht instrumen
taal kwintet. 18.00 Koorzang. 18.20 Uitzending
van de CPN. 18.30 Voor de tieners. 19.00
Nws. 19.10 Radiokrant. 19.30 Muziek uit Zuid-
Amerika, Hongarije en Hawaii. 20.15 Beumer
Co., (hoorspel). 20.55 Gevarieerd muziek
programma. 22.1-5 Avondoverdenking. 22.30
Nws. 22.40 Boekbespreking. 22.50 Lichte or
kestmuziek. 23.00 Amusementsprogramma.
23.55 Nws.
HILVERSUM II
7.00 Nws. 7.20 Socialistisch strijdlied. 7.23
Lichte gramm. muziek. 7.55 Deze dag. 8.00
Nws. 8.10 Lichte gramm. muziek. 9.00 Mo
derne muziek. 10.00 Lichte gramm. mu
ziek. 11.00 Nws. 11.02 Trammelant in Loeren
aan de Hor. 11.50 Amerikaanse musicals.
12.27 Meded. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30
Licht instrumentaal ensemble. 13.00 Nws.
13.10 Actualiteiten. 13.20 Voor de midden
stand. 13.25 Amusementsmuziek. 14.00 Con
sumentenbelangen. 14.15 Muzikale lezing.
15.15 Berg der schimmen, (hoorspel) 16.CK)
Nws. 16.02 Zestig minuten voor boven de
zestig. 17.02 Oude liedjes. 17.20 Lichte gramm
muziek. 17.45 Overheidsvoorlichting. 18.00
Nws. 18.15 Actualiteiten. 18.25 Licht instru
mentaal trio. 18.50 Meisjeskoor. 19.15 Platen
voor stereo liefhebbers. 19.40 Van god ver
laten. 19.50 Openbaar Kunstbezit. 20.00
Klassieke en moderne muziek. 20.35 De taal
der trommels (muzikale lezing). 20.50 Wie
gaat mee over zee. 21.30 Chassidische mu
ziek. 22.00 Let the peoples sing. 22.30 Nws.
22.40 IKS. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Programma met Netty Ro-
senfeld. 10.00 Nws. 10.02 Actualiteiten. 10.05
Licht platenprogramma. 11.00 Nws. 11.02 Ac
tualiteiten. 11.05 Nou en? 12.00 Nws. 12.02
Actualiteiten. 12.05 Lichte muziek. 14.00 Nw
14.02 Actualiteiten. 14.05 Kick. 15.00 Nws.
15.02 Actualiteiten. 15.05 Swing-time. 16.00
Nws. 16.02 Actualiteiten. 16.05 lORRRrrrr
17.00 Nws. 17.02 Verzoekplaten.
VOOR ZATERDAG
NEDERLAND I
15.30 Nws. 15.31 Reclame. 15.34 Weekjour-
naal. 15.57 Reclame. 16.00 Sport. 16.50 Voor
de kinderen. 18.45 Voor de kleuters. 18.50
Journaal. 18.55 Reclame. 19.00 Popeye. 19.05
The thunderbirds. 19.56 Reclame. 20.00 Jour
naal. 20.16 Reclame. 20.20 AVRO's Televizier
20.45 Kolonel Hogan's helden (TV-film) 21.10
Nwe liederen en dansen uit Israël. 21.55 The
Saint (TV-film) 22.45 Journaal.
NEDERLAND II
20.00 Nws. 20.01 Reclame. 20.05 De zaak
Spencer Cowper, (TV-film) 20.55 MIK, 21.40
Kijk op kunst. 22.10 Reclame. 22.15 Journaal.
VOOR ZONDAG
NEDERLAND I
16.00 Sport. 16.45 Expo '67. 17.00 Gerefor
meerde kerkdienst. 18.40 Zingend geloven.
19.05 Bij bel vertelling voor de kinderen. 19.10
Thierry (TV-film). 19.35 Sport. 20.05 Jour
naal. 20.30 Misdaad na middernacht (detec-
tivespel). 22.15 De internationale Filmweek
Arnhem. 22.30 Journaal.
NEDERLAND II
2000 Journaal. 20.05 Dr. Kildare (TV-film)
20.30 Het bevolkingsvraagstuk. rNederland. -
21.15 Eurovisie: Te Deum van Berlioz, door
Liverpool Philharmonic. 22.20 Journaal.
VOOR MAANDAG
NEDERLAND I
18.45 De Minimolen. 18.50 Journaal. 18.55
Reclame. 19.00 Gezamenlijke taak, gesprek.
19.30 De Flinstones. 19.56 Reclame. 20.00 Jour
naal. 20.16 Reclame. 20.20 Lekkere diertjes!
(TV-film). 21.05 Filmportret van de Ameri
kaanse negerschrijver James Baldwin. 21.50
Programma rond Frans Halsema. 22.25 Epi
loog. 22.30 Journaal.
NEDERLAND II
20.00 Nws .20.01 Reclame. 20.05 Uitreiking
van Louis d'Or en Theo d'Or. 20.30 Der Blaue
Engel. 22.13 Reclame. 22.17 Journaal. 22.30
Teleac: Automatisering.
komst van dit geweldige werk, maar het
bevreemdt mij wel, dat hij een cantate,
die bedoeld is voor de paastijd, midden
in de zomer op het programma plaatst.
Maar het zij hem vergeven, want elke
kans die zich voordoet om dit prachtige
werk te doen klinken moet eigenlijk aan
gegrepen worden.
Voordat de eigenlijke cantate een aam
vang nam, speelde de organist Willem
Talsma het koraal „Christ lag in Todes
banden" op een prachtig klein kabinet
orgel. Ook gedurende het verloop van het
concert speelde hij op dit orgel de con-
tinuopartij, hetgeen zeer veel bijdroeg tot
een sfeervolle vertolking. De virtuoze
koorzang en de volkomen beheerste be
geleiding van het Kamerorkest vormden
de pijlers van een uitvoering die uitmunt
te door klankschoonheid. Het slotkoraal
vervulde ons met een breed uitgemeten
geluksgevoel, dat alleen kan ontstaan bij
een volkomen en volmaakte overgave aan
de kunst der harmonie.
HET TWEEDE GEDEELTE van het
programma was gewijd aan Claudio Mon
teverdi, die in 1567 in Cremona geboren
werd. De leiding van het Holland Festival
heeft nu 400 jaar later een ere
plaats ingeruimd voor deze geniale Ita
liaan. In zijn tijd gold Monteverdi voor
een moderne componist, een nieuwlich
ter, die zich de grootst mogelijke vrij
heden permitteerde. Het is ons echter nu
wel duidelijk dat de aanwending van
chromatiek en dissonanten nimmer een
doel op zich zelf voor hem waren. Zij
vormden steeds een middel tot een juiste
en directe uitdrukking van de tekstinhoud.
Zijn tijdgenoten veroordeelden hem omdat
hij meer de zinnen dan het verstand be
vredigde. Maar Monteverdi voelde zich nu
eenmaal geroepen in de eerste plaats uit
drukking te geven aan de gevoelens die
de tekst suggereert. In 1607 werd zijn
eerste opera „Orfeo" in Mantua opge
voerd en in 1642 beleefde zijn laatste
opera „l'Incoronazione de Poppea" de
eerste uitvoering.
Maar behalve als grondlegger van de
opera leeft Monteverdi voort als de schep
per van vele prachtige madrigalen. Het
Nederlands Kamerkoor voerde ons mee
naar de toppen der edelste zangkunst.
Vooral in het Dixit Dominus en het Glo
ria kregen wij de indruk of wij werden
toegelaten tot de schatkamers der oude
Italiaanse muziek. Het prachtige stem-
menmateriaal van het koor ontplooide
zich in zijn volle schoonheid, ondersteund
door het klankenweefsel dat ontstond door
de onbegrensde toewijding van het Ka
merorkest. Een talrijk publiek luisterde
met verstilde aandacht en bracht met een
langdurig applaus hulde aan de dirigent
Felix de Nobel, die eens te meer bewees
dat hij met zijn Kamerkoor een voorna
me plaats inneeemt in het Nederlandse
muziekleven.
ZATERDAG
Nederland I. Het programma bestaat
geheel uit buitenlands materiaal. We be
ginnen met een tekenfilmpje over Popeye
the Sailorman en vullen de tijd tot acht
uur dan met een aflevering van the Thun
derbirds. Na het journaal Televizier en
vervolgens Kolonel Hogans Helden. Deze
Amerikaanse serie verdween vorig jaar
geruisloos van de beeldbuis, maar komt
nu terug. Dan drie kwartier met de Isra
ëlische dansgroep Karmon. Tot slot van
de avond een avontuur van the Saint.
Simon Templar, de held uit de Leslie
Charteris-verhalen bemoeit zich in het
beroemde vakantieoord de Bahama's met
mooie en rijke juffrouwen, die worden
gechanteerd door een bende, die hen in
compromitterende situaties fotografeert.
Nederland II. Het KRO-programma:
van een meester, die onder meer een for
midabel cello-concert geschreven heeft,
waarin vooral het ritme een veel sterkere
indruk maakt dan in de Lucas-passie,
waarin veel van een grafische schrijfwij
ze gebruik is gemaakt en verschuivende
„klankblokken" vaak het beeld bepalen.
De uitvoering was grandioos. Het Rot
terdams Philharmonisch Orkest en het
Haags matrozenkoor pasten zich uitmun
tend aan bij de van de grammofoonplaat
al bekende sopraan Stefania Woytowicz,
de bariton Andrzej Hiolski (Christus), de
bas Bernard Ladysz en de verteller Ta-
deusz Malak (Evangelist).
Het voornaamste aandeel was echter voor
't philharmonisch koor uit Krakau (koor
dirigent Janusz Prybylski) dat uiterst sub
tiel de moeilijke partituur zong, die we
melt van de riskante inzetten en het ma
ximum aan uitdrukkingskracht vraagt. In
de prachtige Doelen kwam het ruimtelijk
effect, dat uit dient te gaan van de op
stelling van vier koren, volkomen tot zijn
recht. Dirigent Henryk Cryz, die in een
volkomen eigen stijl het werk tot klinken
bracht, moest samen met de solisten ova
ties in ontvangst nemen. Die waren er
ook voor Penderecki zelf, die deze Hol
land Festival-uitvoering van zijn werk
niet had willen missen.
ZOALS DE VORST in vroeger dagen
spot en critiek op zijn doorluchtigheid
toestond aan de hofnar, zo heeft het
hoogculturele instituut van het Holland
Festival permissie en zelfs opdracht ge
geven aan de kleinkunst in dit geval
het cabaret Tingel-Tangel haar pijlen
te richten op alles wat er aan zo'n kunst
feest vastzit. Het resultaat hiervan ging
gisteren in primière onder de titel „Hol
land op zijn malst, als het Festival" en
het was (moet ik tot mijn spijt zeggen)
niet zo'n geweldige voltreffer. Men kreeg
de indruk dat Sieto Hoving, die met zijn
vrouw Marijke het programma heeft ge
schreven en samengesteld, moeite had
om met dit tamelijk eenzijdige, te wei
nig controversiële onderwerp, een avond
vullend programma te maken. Per slot
van rekening weet iedereen dat er om de
kunst een zeker sociaal en artistiek sno
bisme hangt. Zonder dat zou ze trouwens
niet kunnen bestaan. Als men dan nog
wat stoeit met enkele typisch Nederland
se verschijnselen zoals behoedzaamheid
voor de protemonnee in zaken van ar
tistiek beleid, hoofdschuddend afwijzen
van wat de boer niet kent en dus niet
lust (bij sommige vertegenwoordigers van
de middenstand), hooghartige bedillarij
tegenover kunstbeoefenaars (bij enkele
nieuwe rijken en oudere liberalen), dan
heeft men de voornaamste motieven voor
een direct te consumeren satire wel zo
ongeveer gehad.
HET BESTE NUMMER, sprankelend
van verbale rapheid, op een geestig mu
ziekje geënt, was „Dame met hoed" ge
bracht door Marijke Hoving en dat had
dan ook niets met het onderwerp van dit
programma te maken. Voor de rest kreeg
men de indruk dat er nogal eens met ka
nonnen op mussen geschoten werd. Twee
conférences van Sieto Hoving leden aan
een aanzienlijk teveel aan woorden die tot
te weinig leidden, en vooral zijn imitatie
van Jan met de pet die van de kunst
verschijnselen van nu balen heeft, bezat
weinig ruggegraat. Carmiggelt zou in één
kronkel over zo'n mannetje dat bevreemd
maar niet helemaal onwijs praat over een
kunst, „die hem niet opheft" heel wat an
ders gemaakt hebben. Dat zo'n man geen
waardering zou hebben voor Pierre Jans
sen lijkt me bijvoorbeeld bepaald on
juist. En dat hij vroeger wel in het Con
certgebouw geweest zou zijn dat hij nu
vermeed vanwege de hedendaagse mu
ziek, is ook al niet zo waarschijnlijk. (De
opera, dat is wat anders natuurlijk). Het
gebruikmaken van melodieën uit het po-
pulair-klassieke genre voor satirische tek
sten is een gevaarlijk procédé, want bij
na afgezaagd, al was het in sommige
nummers zoals dat over het parasieten
echtpaar dat zich ieder jaar weer onder
de „incrowd" van het festival weet te
scharen, aardig toegepast en ook wel
functioneel. Tineke van Leer droeg een
gek nummer bij over een freule die een
bekende zangeres inviteert en niet be
grijpt dat deze er geld voor wil hebben.
De begeleiding van Else Kleynenberg
was goed aangepast en klonk ook in de
transcripties van orkestwerken fris en
verzorgd.
Dit programma wordt tijdens de duur
van het festival iedere avond behalve op
maandag gespeeld. Wellicht zal Hoving in
zijn conférence nog een en ander schrap
pen, zodat het geheel wat evenwichtiger
van vorm wordt. Een programma als dit
kan gerust wat korter duren dan gebrui
kelijk.. Misschien was het beter geweest
wanneer men van den beginne af aan
een programma van circa een uur ge
dacht had, met eventueel een gemengde
reeks liedjes en teksten na de pauze.
eerst een aflevering van On Trial, dan
het boerenvermaak van Mik en tenslotte
(als contrast) de kunstrubriek Kijk op
Kunst.
ZONDAG
Nederland I. In het middagprogramma
een film over de geschiedenis van de
atletiek en beelden van de Expo in Mon
treal. Verder nog een kerkdienst en wel
uit de Vrijgemaakte Gereformeerde Kerk
in Enschede, waar als voorganger op
treedt ds. I. de Wolff. Het avondprogram
ma begint met Zingend Geloven met kin
deren uit Geldrop. Na Woord voor Woord
de 22ste aflevering van de Franse jeugd
serie Thierry la Fronde. NTS-sport ook in
de zomer. Na het korte journaal neemt
de VARA de dienst over. Op het program
ma staat een aflevering van de Laatste
vijf Minuten, de Franse serie detective
verhalen, die kort voor het einde worden
onderbroken om de kijkers de gelegenheid
te geven hun speurzin te meten met die
van inspecteur Bourrel. Tot slot van de
avond een terugblik op de Arnhemse
filmweek door Henk de By.
