Tunesië (siot)
ft
TOERISENINDUSTRIE: VERSPEELDE ZAAK
H
1
iua;-
«i
15
ZATERDAG 15 JULI 196 7
Erbij
door
Bob Tadema Sporry
K'
In het zuiden, waar
de hete woestijn
wind waait, ziet
men dit soort oud
testamentische
taferelen.
De emblemen van
de nieuwe staat in
de oude, van een
fris verfje voor
ziene soeks van
Tunis.
EERST KOMEN DE EMOTIES EN DAN
PAS DE NICHTERE OVERWEGINGEN
ER IS EEN TIJD GEWEEST dat Tunesiet ri'k-
ste land van heel Noord-Afrika was eat
in die tijd wat zeggen! Het was toen f sPreek"
woordelijk rijk aan vee, granen, mijnen, sl8loe^en'
visserij en olijfolie. Noord-Afrika heette-11 ecllter
Africa en was een provincie van Rome. Caa£°' v aai
van de nogal zielige ruïnes nu één van d/lnePur'*e'1
van het land uitmaken, was na Rome tweede s';acl
waar het rijkdom en corruptie betrof. Hinert IJ Z1C.
wat dat betreft de uitlating van Cicerc^31^ -Overi
gens ben ik van mening dat Carthago1 u oes1 m°e
worden". Een wijs man, die Cicero/sch°on niet
zachtzinnig. Uit die grootse tijd stamro 'T mooie
ruïnes, maar heel wat belangrijker 'en de ontzag
lijke irrigatiewerken die de Romei ingemeurs m
Tunesië hadden aangelegd en die de arborgen waren
dat alle rijkdom behouden kon wdn> Die van
vruchtbaarheid en rijkdom ligt ver,ter ,onsj. .jU
Tunesië bezoekt lijkt het onbestaa*ar dat dit aride
land eens het rijkste van Noord-Al0 waf- 1S e
ter ook een hoopvol bewijs dat het kan, dat de mo
gelijkheden bestaan om het land met heel veel geld,
met heel hard werk en met een onverwoestbaar opti
misme weer iets van die oude welvaart terug te geven.
Als ja als de Tunesiërs het hoofd weten koel te
houden; als ze geen Arabische dromen krijgen; als ze
niet gaan meedoen aan desastreuze oorlogen die rijke
landen als Saoedi-Arabië en Koeweit zich kunnen ver
oorloven en waardoor zelfs de verliezer Egypte er zon
der meer beter van afkomt dan men in zijn ergste
nachtmerries kan dromen. Maar een land als Tunesië,
ach nee dat kan zich een grote Arabische droom hele
maal niet veroorloven. Tenminste dat zeggen w ij. De
Tunesiërs denken er anders over. Ze hechten minder
aan een ingestorte economie of een verwoeste toe
ristenindustrie, die net zo mooi op gang kwam. Ze
hechten méér aan de schone droom van de Arabische
eenheid die nu meer vaste vorm lijkt aan te nemen dan
men ooit had durven hopen
WIE tegenwoordig Noord Afrikr"
reist krijgt wel eens het cynisch^"
voel dat dit reusachtige gebied
baar altijd een economisch en tu~
reel hoogtepunt bereikte tijdens'^T
andere bezetting omdat het ju
die
aal-
dan
bezetters waren die uit het larf
den wat er in zat en die de mer.
wel hun cultuur opdrongen maa "en
ook wel degelijk van deden p en'
met uitzondering van de Tur wa
dat waren de ergste uitzuig' waar.""
door ooit een arm land wer'aza
Het lijkt haast of eerst ojb'',-.,ls
uitgekozen om de nu ona11
landen in staat te stellen oewijzen
dat de bevolking zelf ook /f n
reiken, al zal dat lang dv1 e1}. v
moeite kosten. In Tunesigacl .lc.e?r"
den" achtereenvolgens: r' oemciers,
de Romeinen, de Vandalise (*,ra,e"
ren (die de Islam brachtf d,e u rken
en tenslotte de Fransen'"deJ Prans
beheer werd het project1 "e ™ecUeJ
da opgezet en begonh maar "e
tweede wereldoörlog f ®ei}
in het wiel. Tunesië wëfr bet slecjvt~
offer van en is het nc^n Bourguiba
mag de brokken opru!n van toen en
van nu, nu een twee onnodige oor
log het land voor deao^sle moeilijk
heden heeft geplaatst
VERSCHILLEN iandschap zijn in
Tunesië vaak of°rs^e groot.
Wie de beruchte Dfan^en ^ee ,®en
woestijn in het k^raaP mengeling
van zand en zouT" \n ffn zand~
storm heeft meegebkt gelooft nauwe
lijks dat zo bet/Kelijk dichtbij de
groene kuststroolan de Sahei ligt, o
dat de bossen noordelijk deel
van het land zo,bbi z')n- Het groot
ste en meest imkerende project van
Tunesië is de 'ds eerder genoemde
vlakte van de edjerda, de enige ri
vier in Tunesiëie ontspringt bij Soek
Ah ras in Algf en bii Porto Farina
in zee stroom*°t voor kort was deze
rivier met z' zijrivieren een vloek
voor het lan/n droge tijden was het
water zo sch"s dat er steeds hongers
nood dreigdtlaar bii zware regenval
werd het vfme duizendmaal zo groot
met als gf'g de vreselijkste over-
stromingeAhe grond werd uit het
bergland ^gesleept en daardoor ont
stond eeionberstelbare erosie. Dat
meegevoee sbb echter vormde de
alluviale akten langs de kust die de
hoop vajfmwsië zijn. Tot voor kort
waren d vlakten niet veel meer dan
moerass vol ziekte en ongedierte. In
goede ten plantte men er graan en
als er Overstroming kwam had
men t^ten. Anders niet. Zo simpel
lag dëaak- Door het project, vóór
de oog door de Fransen begonnen
en eri voortgezet met Marshall-hulp,
werd® Medjerda met de bouw van
drie Jte dammen beteugeld. De vijf
tig ctimeter regen waarop men j aar
lij k»an rekenen ligt nu veilig opge
slagen in grote reservoirs en dient om
de stad Tunis drinkwater te verschaf
fen, om electriciteit te produceren en
om de geweldige hoeveelheid water te
verschaffen die voor de bevloeiïng no
dig is. Die hoeveelheid water is hier
voor ruim toereikend.
Maar toch gaat het met het project
ook weer niet van een leien dakje en
daaraan is een groot deel van het volk
zelf schuldig. Wie sinds jaar en dag
een primitieve en weinig bewerkelijke
graancultuur heeft beoefend ziet er het
nut niet van in om nu ineens gewas
sen te verbouwen die zorg, kennis en er
varing plus heel hard werk eisen.
Ondanks de aanstelling van agrari
sche technici, van landbouwscholen en
proefstations zijn de boeren echter
vaak niet te overtuigen van nuttige
veranderingen. Een hectare graan
brengt hooguit 15 dinar op (ƒ112.50).
maar een hectare tomaten 80 dinar en
fijne groenten zelfs 200! Het ideaal is
nu dat een soort familiebedrijfjes
wordt gesticht, die de werkeloosheid
zullen doen verminderen door de ge
dwongen samenwerking, terwijl dit
past in de maatschappelijke instelling
van de patriarchaal ingestelde boeren
bevolking. Op deze wijze kan men 5000
gezinnen (ongeveer 25000 zielen) in
schakelen.
Daarnaast blijft de graanverbouw,
mits uitgevoerd als gemechaniseerde
landbouw, een reële bron van inkoms
ten daar er grond genoeg is die door
de vrij slechte kwaliteit niet voor tuin
derij in aanmerking komt. Hier is het
echter weer 't ontbreken van landbouw
machines wat grote moeilijkheden
geeft.
Evenals in Algerije heerst er in Tu
nesië een zekere indolentie die ervoor
zorgt dat er heel wat minder bereikt
wordt dan zou kunnen. Het buitenland
se zakenleven kan ervan meepraten!
Tot kort voor het uitbreken van de
oorlog zag het er naar uit dat men
toch een heel klein beetje op de goede
weg naar de toekomst begon te vor
deren. En een van de belangrijkste
onderdelen van Het Plan de her
vorming was om het doorsnee-inko
men van de burger, graag aangeduid
als het „fatsoenlijke inkomen", te bren
gen op 1650 gulden per jaar en per
hoofd van de bevolking. Voor een ge
woon gezin met zegge drie kinderen,
dat het moet doen met 750 gulden per
jaar moet dit een duizelingwekkend in
komen zijn. Daar staat tegenover dat
wie meer verdient terug zal moeten
tuimelen op een schrikbarende manier.
Gezien de hoge prijzen van de meeste
producten is dat beslist geen aange
naam vooruitzicht en de zielvolle ver
halen dat iedereen achter Vader des
Vaderlands Bourguiba staat moet men
dan ook met heel wat zout nemen. De
gehele middenstand, de intellectuelen
en het goedbetaalde kader denken er
heus wel anders over, behalve op de
momenten dat men zich laat verblin
den door de haat tegen Israel die vóór
alles en dat is heel belangrijk een
haat tegen het Zionisme is en heel be
slist niet tegen de joden als zodanig.
Een van de merkwaardigste aspecten
van de oorlog is de doodgemoedereer
de kalmte waarmee men het grootste
project en een zeer aanzienlijke bron
van vaste inkomsten zonder meer heeft
laten vallen. Dat project was de toeris
ten industrie, toerisme en speciaal het
groepstoerisme.
Aan de individuele reizigers die
uiteindelijk tienmaal meer betalen dan
welke groepstoerist ook schonk men
minder dan geen aandacht, sterker nog,
men strafte hen met exorbitante prij
zen en een onvoorstelbaar gebrek aan
service. Maar aan het groepstoerisme
werden letterlijk miljoenen besteed. In
Tunesië scheen de zon zoals het be
hoort; in Tunesië waren goede (toeris
ten) hotels en in Tunesië was iedereen
aardig, hartelijk, gastvrij en opgewekt.
Niemand voelde er zich onveilig. Nie
mand kwam er ontevreden terug. En
nu?
De xenofobie heeft Tunesië te pak
ken als alle andere Arabische landen.
Buitenlanders worden er weinig aan
genaam'behandeld en vol wantrouwen
bekeken. Geen zinnig mens zal er
heengaan tenzij hij moet. En dat alles,
die hele ommekeer had plaats in lutte
le weken tijds, dank zij het schreeu
wen van Nasser en Radio Cairo, dank
zij een goed geplande anti-Israel hetze
en dank zij de talloze Egyptische en
ook wel Palestijnse experts die het
land helpen bij zijn plannen. De mooie
bungalowtjes waarmee het eiland
Djerba totaal bedorven werd, staan
leeg. De lange stranden waar Duitsers
mooi bruin plachten te bakken, liggen
verlaten. De toeristenhotels zijn zo
leeg als een uitgeblazen ei. In het mu
seum van Tunis loopt alleen een hand
jevol Tunesiërs rond. De oasen zijn
terug gevallen in hun oude verlaten
heid en alle kamelen staan werkloos.
Zelfs het Hilton Hotel, altijd be
schouwd als een safe onderneming
want anders was het niet gebouwd
lijdt onder de algehele malaise.
HET IS NIET eenvoudig ln Tunesië
een onderneming op poten te zetten en
menige Europeaan ging er briesend
weg met achterlating van een lelijk
verlies. Ook Nederland heeft er veres
moeten laten en voor insiders was het
dan ook een pikante vraag wat Bour
guiba nu wel precies in zijn achter
hoofd had toen hij zijn staatsiebezoek
bracht. Op de Avenue Bourguiba kan
men bijvoorbeeld een grote betonnen
plaat aantreffen waarnaast een mooi
bord vermeldt, dat hier het nieuwe
Africa Hotel zal verrijzen met vele
honderden kamers, hypermodern. Men
heeft het echter niet verder gebracht
dan het fundament en de namen der
Nederlandse medewerkers, staan trots
op een bord vermeld. Een trieste her
innering aan vele goede plannen. En
wie weet wat voor stroppen?
Voor de Tunesische industrie in het
algemeen ziet de toekomst er weinig
rooskleurig uit. En toch móet het land
e prachtige kasbah van Sousse,
en bolwerk uit de achtste eeuw.
sousse heeft 50.000 inwoners. Men
is van plan de stad uit te bouwen
tot een havenstad van betekenis
haar Tunesische maatstaven.
industrialiseren, wil de economie maar
enigszins op gang komen. Een van d«
grootste moeilijkheden is het grote
verschil tussen de kuststreek waar be
trekkelijke welvaart heerst, en het
achterland waar de armoede onvoor
stelbaar is, de grond bitter slecht en
het water schoon.
Het economisch beste punt van Tu
nesië is Bizerte met zijn grote haven
installaties, maar sinds het vertrek van
de Fransen begint de haven te verzan
den. Men heeft geprobeerd Bizerte tt
„verkopen" aan andere gegadigden:
Amerika toen het nog braaf was en
zelfs aan Rusland, maar geen van bei
de landen bleek geïnteresseerd. Alleen
met grote buitenlandse investeringen
zal men iets kunnen bereiken, maar
bij investeringen horen rentes en die
moet men terugbetalen. En daar is de
regering helemaal niet vóór. En voor
de buitenlandse belegger dreigt immer
het spook van de naasting.
In Bizerte staat ook een olieraffina
derij die men draaiende houdt, met
Italiaanse olie in de hoop dat de Tu
nesische olie, hier te zijner tijd geraf
fineerd kan worden. Een tweede raffi
naderij bevindt zich bij La Skira,
waar de Algerijnse pijpleiding in zee
uitmondt. Dit is een pijpleiding die
men later bij de grens hoopt af te
knijpen om er de eigen olie op kos
ten van het broederland Algerië en
wat moet iedereen daarom lachen!
voortaan doorheen te pompen. Dat zal
dan de Arabische eenheid wel weer
afbreuk doen. Voor de rest kan nog
vermeld worden: een redelijk belang
rijke fabriek in Kasserine voor het
verwerken van alfagras tot geperste
pulp voor papier. Engeland was hier
de grote afnemer, maar Engeland is
nu een vijand. Dat ziet er dus droevig
uit voor deze fabriek. In Sousse staat
een textielfabriek die slechte import
garens verwerkt tot een slecht pro-
dukt, terwijl de mooie langvezelige
Tunesische katoen wordt geëxpor
teerd. In Béja staat een suikerraffina
derij, want men verbouwt in die streek
suikerbieten die het er niet onaardig
doen. Maar om de fabriek ook buiten
de campagne draaiend te houden met
het oog op de grote werkloosheid im
porteert men dure bruine suiker en
maakt daar dan nog veel duurdere
gewone suiker van!
In Sfax echter komt een van de
echte rijkdommen van het land aan
zijn trekken. Dat zijn de fosfaten die
in zo rijke mate aanwezig zijn, dat
heel Tunesië één grote fosfaatmijn
lijkt. En in Sfax verwerkt men ook de
olijfolie die al sinds Romeinse tijden
het land beroemd maakte. Het was een
begin, zoals alles hier.
DE LAATSTE oorlog heeft aan vele
dromen een einde gemaakt. De toeris
ten zullen voorlopig wel wegblijven
want er zijn meer landen waar de zon
schijnt en die liggen in het redelijk
veilige Europa. Noord-Afrika met in
begrip van Egypte zullen op dit punt
in een akelig vacuüm vallen. Zal het
de Noordafrikanen veel kunnen sche
len? O nee, voorlopig helemaal niet.
Ze hebben ondanks alles hun droom,
de droom van de Arabische eenheid.
Zelfs na de nederlaag van Nasser.
Men houdt niet van Egypte in Tunesië,
dat staat als een paal boven water.
Maar men bewondert het geweldig en
men kijkt er hemelhoog tegen op. En
voor de Tunesiërs en wat dat betreft
ook de Marokkanen en Algerijnen is
dat voorlopig genoeg. Emoties gaan
er nog altijd vóór economie.
Nadruk verboden
