VELSEN: Baken en basis sinds vele
mm m
GYMNASTIEK
Iff
Sportschool „De Lange"
WOENSDAG 16 AUGUSTUS 1967
5
-14 CM
V ondsten
OLD CLOTHES NEW
DRY CLEANING ONLY
Man en vrouw hadden
tegelijk hartaanval
STOFZUIGERS
DE VILDER
Herleven
Rijk
Speculatie
Heimwee
Cri.
Eeuwen voor Christus
werd er in Veisen al ijzer
gemaakt in met houtskool
gestookte oventjes. Op de
Spanjaardsberg in Sant
poort vond men een ijzer
slak (rechtsboven), een
mes (rechtsonder) en een
'ploegschaar. De heer H.
J. Calkoen
nauwkeurige
van onder
vondsten.
maakte een
pentekening
meer deze
Bij Vermande Zonen n.v. ver
scheen onlangs het boekwerk
„Velsen grepen uit de historie
van een oude woonplaats
in Kennemerland", geschreven
door de heer H. J. Calkoen uit
Santpoort, die gedurende ruim
veertig jaren met onnavolgbare
energie en een prijzenswaardige
vasthoudendheid het indruk
wekkende feitenmateriaal ver
zamelde dat in dit boek is ver
werkt.
Als amateur-archeoloog was
de heer Calkoen nauw betrok
ken bij de opgravingen in de
laatste twintig jaren, die vaak
een nieuw licht wierpen op de
historie van Velsen omdat de
bodemvondsten nieuwe feiten
onthulden.
Als tekenleraar maakte de
heer Calkoen gedurende enkele
tientallen jaren vele door hun
fijnheid opvallende penteke
ningen, niet zelden van objecten
die inmiddels zijn verdwenen.
Ook op die wijze droeg hij
niet weinig bij tot het bewaren
van het verleden.
Vermande Zonen n.v., een
zeer oude drukkerij-uitgeverij
thans nog gevestigd in het
hart van Oud-IJmuid.en die
een belangrijke plaats innam in
het IJmuiden van weleer, maar
die nu meer nationaal is georiën
teerd, heeft met de uitgave van
dit boekwerk een daad willen
stellen in het belang van Veisen-
IJmuiden, ter gelegenheid van
het feit, dat het nieuwe ge
bouwencomplex van dit bedrijf
bijna gereed is gekomen. Daar
om werd niet in de eerste plaats
gestreefd naar een commercieel
verantwoorde uitgave en der
halve kon aan de typografische
en technische verzorging de
grootst mogelijke zorg worden
besteed.
De grafisch ontwerper van het
boek, dat tot stand kwam onder
redactie van een der directeuren
van Vermande Zonen n.v., de
heer A. J. Allan jr., slaagde er
in aan dit boekwerk een vorm
te geven die in overeenstemming
is met de kwaliteit en het ka
rakter van de inhoud.
Op deze pagina pogen wij een
indruk te geven van die inhoud,
die belangwekkend is voor een
ieder die interesse heeft voor
enig aspect van de historie van
het sinds eeuwen voor Christus
dynamische Velsen.
Een waterput uit de tiende eeuw
met rondom een staande vlechtwand
voor de ontijzering van het water.
DE GESCHIEDENIS van Velsen gaat terug tot 800 jaar voor Christus.
In de eeuwen vóór het begin van de jaartelling werd hier al in met
houtskool gestookte oventjes ijzer vervaardigd uit ijzeroer. De
vrouwen weefden kleren die met plantensappen bruin of blauw konden
worden geverfd en de mannen bereidden zout uit zeewater. Bodem
vondsten hebben dit aangetoond.
Zevenentwintighonderd jaren later
in 1967 vervaardigt men in Velsen nog
ijzer in ovens, wordt er nog met kunst
zin geweven en staan op het Hoogoven
terrein cilinders voor het bewerken van
zeewater. As in urnen uit de tijd van
vóór Christus werd gevonden vlak bij
de plaats waar nu het crematorium staat.
Er is niet zoveel veranderd. De maat
schappij is alleen zo ontstellend veel in
gewikkelder geworden.
Na de Germaanse (Friese) nederzettin
gen bouwden de Romeinen hier hun
„castellum" en mogelijk zelfs een vloot-
station. Toen al was Velsen een strate
gisch punt, de noordelijke Rijnmond.
In 690 kwamen Willibrord en Engel-
mundus met hun Angelsaksische gezellen
in ons land om het christendom te ver
kondigen in deze heidense streek. Onder
leiding van Engelmundus werd in Velsen
een van de vijf moederkerken in Nedr-
land gebouwd.
Maar dan landen de Noormannen als
piraten op de kust.
Er is over de oudste geschiedenis van
Velsen niet zoveel bekend dat wij ons
een nauwkeurig beeld kunnen vormen
van hoe de mensen hier in die tijd heb
ben gewoond, .gewerkt, en geleefd, maar
belangwekkende archéologische vondsten
in de laatste twintig jaren hebben dien
aangaande toch veel onthuld.
Over het leven in Velsen in de vroege
en late middeleeuwen met hun burchten
en kastelen is al veel meer bekend.
De Hoekse en Kabeljauwse twisten lie
ten Velsen niet ongemoeid. Het is merk
waardig hoeveel men in een boek over de
geschiedenis van Velsen terugvindt van
hetgeen in de geschiedenisboekjes op de
lagere school niet tot leven kwam, omdat
we ons zo moeilijk konden voorstellen,
dat die school misschien wel op een plaats
stond waar eens de Romeinen ruzie liepen
te maken.
De Ruïne van Brederode getuigt van
een veelbewogen latere periode. We laten
even de auteur H. J. Calkoen van het
prachtige boek „Velsen grepen uit de
geschiedenis van een oude woonplaats in
Kennemerland" aan het woord.
..Brederode is mooi in alle jaargetijden!
Of men het kasteel nu ziet op een stille
maannacht, als een dunne laag sneeuw de
dan haast zwarte, oeroude muurblokken
bedekt, of op een zomeravond, als de
warmgetinte baksteen schijnt te gloeien
in de laatste zonnestralen, alijd weer
treft ons de grootsheid van dit complex.
Wij komen onder de indruk van dit zwij
gend aanwezig zijn, in elke verbroken
boog, in elke lege vensternis, in iedere
uitgeslepen traptrede, van een plek waar
onvoorstelbare dingen zijn gebeurd. Maar
ook getuigen nog al die schouwen, die
zitplaatsen in de brede vensterbanken en
de vele lampnissen in de kamerwanden
van tijden van voorspoed, toen de roem
ruchte heren van Brederode, machtig als
de graven van Holland, met hun vrouwen
ADVERTENTIE
KONINGSPLEIN 10 - TELEFOON 14880
Het onderzoek naar de dood van de
54-jarige heer K. van Agteren, portier
bewaker te Dordrecht, en van zijn 64-ja-
rige huishoudster, mej. M .H. Nuij, heeft
uitgewezen dat er geen abnormale om
standigheden in het spel zijn geweest.
Uit de sectie is gebleken, dat beiden aan
een hartaanval zijn overleden. Zowel bij
de heer Van Agteren als bij mej. Nuij
werden hartafwijkingen geconstateerd.
Waarschijnlijk is na dë plotselinge dood
van de heer Van Agteren mej. Nuij ge
storven ten gevolge van de grote emotie.
ADVERTENTIE
Eleetrolux - H.E. - Excelsior e.a.
vanaf 63.50
Betaling in overleg
Velserduinweg 173 - Telefoon 12346
in kleurige stoeten ter jacht togen of zich
opmaakten voor een verre en vaak ge
vaarvolle krijgstocht."
Maar hoe was nu het leven van alledag
voor de gewone mensen in die tijd?
Ook die laat de heer Calkoen herleven
en in latere hoofdstukken vertelt hij over
de schout, de schepenen, de baljuw, de
chirurgijn, alsmede over de „schilp-
lieden", die een broodwinning vonden in
het vervoer van schelpen en zand naar de
kalkbranderij.
Dat er op het Wijkermeer ook visvangst
werd uitgeoefend, spreekt welhaast van
zelf en menig hert zal ten offer zijn ge
vallen aan de jacht en de stroperij in het
dichtbegroeide duinterrein.
In de zeventiende en achttiende eeuw
brachten de gefortuneerde Amsterdam
mers, die hier hun fraaie buitens bewoon
den in Velsen en omgeving een betrek
kelijke welvaart. Talrijke hoveniers en
tuinlieden waren er nodig om de prach
tige tuinen met hun grasgazons, bloem
perken en geschoren hagen in keurige
staat te houden en bakkers, slagers, war-
moezeniers, hoefsmeden enzovoorts kre
gen er belangrijke klanten bij, waarvoor
zij wel diep hun pet zullen hebben afge
nomen.
i Hotel „De Prins", in de dertiger jaren trefpunt van de
Kennemer Kunstenaars Kring, gelegen ten noorden van
het Noordzeekanaal bij de pont. Tijdens de wekelijkse
bijeenkomsten kwamen hier bijeen onder meer de schilders
H. F. Boot, Kees Verweij, Otto de Kat, Henk Henriët,
Gerard Sluiter, Jan Sierhuys, de architect Chr. Bartels,
schrijvers en dichters als Dirk Costermr. L. Ali Cohen
en Han van Zijl, terwijl de muziekwereld was vertegen
woordigd door onder meer Piet Halsema en de zangeres
Annie Hermes.
Rijk is de historie van elk van deze
buitenhuizen in het zegepralend Kenne
merland. De heer Calkoen wijdt er enkele
hoofdstukken aan, waarin vele oude pren
ten, tekeningen en foto's zijn opgenomen.
Op het Wijkermeer vond een drukke
scheepvaart plaats. Het dorp Velsen
groeide rondom de oude Engelmundus-
kerk. De schrijfster Anna van Gogh-
Kaulbach, dochter van de dorpsdokter;
zou er later haar herinneringen aan dit
nu nog unieke dorp optekenen.
Toen ruim honderd jaar geleden op de
Breesaperhof de eerste spade iri de grond
ging voor het graven van het Noordzee
kanaal in de duinen, begon voor Velsen
een nieuwe periode in de sociale geschie
denis. Het leven op „De Hei" van de pol
derjongens die daar in armoedige keten
woonden, is van een onbeschrijfelijke
rauwheid. Aan de monding van het ka
naal ontstond IJmuiden waar de scheep
vaart en de visserij talrijke bedrijven
aantrokken. Ook langs het kanaal vestig
den zich belangrijke industrieën.
Een collectebus uit de zeventiende
eeuw met het wapen van Velsen en
het opschrift: „Gedenck den armen
van Velsen".
Onder: Hotel „Willem Barendzop
de hoek van de Kanaalstraat met op
het dak de toren van waaruit de
„afhalers" de schepen op zee konden
zien aankomen (houtgravure uit de
Katholieke Illustratie 1880).
Uit alle delen van Nederland kwamen
echter ook de gelukzoekers en de specu
lanten. Het oude IJmuiden werd uit de
grond gestampt, maar dat verliep natuur
lijk niet zonder „brokken" en in de finan
ciële wereld had IJmuiden toen niet zo'n
beste naam. Fabelachtige winsten werden
er gemaakt in de oorlogsjaren 1914-1918.
Mensen, die niets bezaten, schaften zich
van de ene dag op de andere een eigen
-
ü®1
Vi «wnv
equipage aan, waarin zij zich voor de
ogen van hun verbaasde plaatsgenoten
door de straten van IJmuiden lieten rij
den. Onder oude IJmuidenaren schijnt
nog het verhaal de ronde te doen van een
bekend viskoper, die zich in drie rijtui
gen naar Amsterdam liet rijden; in het
ene lag zijn hoed, in het andere zijn stok
en in het derde zat hij zelf. Als het ver
haal niet waar is, kan men in het boek
van de heer Calkoen lezen, hoe de plaat
selijke toestanden in die dagen aanleiding
gaven tot dergelijke verhalen.
Daar floreerden ook de muziekschool,
de operettevereniging en de amateur
toneelverenigingen. Het oude IJmuiden
was om zijn gezelligheid vermaard in de
wijde omgeving.
Toen de ontwikkelingen een bestendi
ger verloop kregen, ontstond het IJmui
den waar het heimwee van vele oude
IJmuidenaren nu nog haar uitgaat.
Dat was het intieme oud-IJmuiden met
het winkel- en vermaakcentrum rond het
Willemsplein, met de bomen, de muziek- P CI'S pCCticf
tent en de pomp. In de straten eromheen
talrijke cafés waar de vissers, de zeelie
den en de handelaren elkaar hun sterke
verhalen vertelden.
ISIS
Maar de crisisjaren zouden na 1930 de
belangrijke doorvoer naar het achterland
lamleggen en de visserij met de neven
industrieën werd zwaar getroffen. Er is
in die jaren in IJjnuiden bittere armoede
geleden. Vele huizen kwamen leeg te
staan omdat de bewoners de huur niet
meer konden betalen.
In de Tweede Wereldoorlog werd Vel
sen de zwaarst getroffen gemeente in Ne
derland. IJmuiden veranderde in een
ruïnestad.
Na de oorlog ontstond op spectaculaire
wijze een geheel niëuw IJmuiden met
een wereldwijd perspectief.
..Het pleintje van Bresser" met de
Wïlhelminaboom in Oud-V eisen. In
de middeleeuwen en wellicht nog
eerder was dit een knooppunt
van belangrijke wegen. Geheel
rechts de oude schoutswoning: het
huis van schilder Bresser. Al sinds
véle eeuwen zijn in dezelfde huizen
tot op de huidige dag de slager, de
wagenmaker, de bakker en de smid
gevestigd. Alleen de smederij werd
in de tweede wereldoorlog op last
van de Duitsers afgebroken.
De Romeinen hadden al bekeken, dat
Velsen op een strategisch zeer gunstige
plaats in Nederland ligt.
Daarom is hier door de eeuwen heen
geschiedenis gemaakt; een geschiedenis
waarvan men door het boek van de heer
Calkoen voor het eerst een duidelijk to
taalbeeld krijgt.
In het verleden ligt de grondslag van
de toekomst waarin Velsen als toegangs
poort van het Noordzeekanaalgebied op
nieuw een belangrijke rol zal spelen.
ADVERTENTIE
Het Willemsplein in IJmuiden met de muziektent in het begin van de jaren
dertig.
(zonder toestellen)
DAMES overdag en 'savonds
HEREN conditie
KLEUTERS spec. gymn.
Wijk aan Duinerweg 171-173
BEVERWIJK - TEL. 02510 - 26570
