KEMA bestaat veertig jaar
Driehoekje is
begrip voor
veiligheid
HAAR JOURNAAL
Lexington
Code van Vikingen door
experts ontcijferd
KNIPSELKRANT
GRIEKENLAND
Stalinisme eiste
798.072 levens
Straf voor bankroof
verdubbeld
MAANDAG 9 OKTOBER 196 7
Kernenergie
Eeuw geleden stierf
uitvinder van de
„spoeltjesnaaimachine"
Buitenlanders
Kerkelijk nieuws
een sigaret die thuishoort in een krachtige hand.
Morele steun
Daar broeder
is* mmmm
T iran
Richtlijn
(Van onze correspondent)
ARNHEM. Deze maand bestaat de
KEMA (N.V. tot keuring van elektrotech
nische materialen) veertig jaar. Het KE-
MA-keur, het bekende driehoekje, is voor
vele huisvrouwen een begrip van veilig
heid geworden. Maar ook niet méér dan
dat, al wordt wel eens anders veron
dersteld. De apparaten worden bij de
KEMA nog alleen maar gekeurd om te
zien of ze veilig zijn, niet op kwaliteit.
Aangezien het KEMA-keur zo vertrouwd
is, wordt er door de fabrikanten graag
mee geschermd en soms niet helemaal
terecht. Er bestaat namelijk een levens
groot verschil tussen KEMA-keur en
KEMA-gekeurd. In het eerste geval staat
het betreffende produkt regelmatig on
der controle, in het tweede laat de fa
brikant zijn artikel eenmaal door de
KEMA keuren en hij moet dan zelf maar
zien wat hij er mee wil doen.
Toch valt het met de veiligheid van
elektrische apparaten in Nederland nog
al mee. Prof. dr. J. J. Went, een van
de directeuren van de KEMA (een in
stelling van de gezamenlijke Nederland
se elektriciteitsbedrijven) zegt: „Er ge
beuren in ons land maar enkele dodelijke
ongelukken per jaar, die aan elektrici
teit te wijten zijn, dat is dan de zaak met
de befaamde straalkachel in de badka
mer, of de knutselaar, die in een vochtige
kelder bezig is".
Worden er veel gevaarlijke apparaten,
verkocht? „Niet zo heel veel, maar er
zijn wel veel apparaten, die ne enkele
jaren gevaarlijk worden.
De toekomst voor de opwekking van
elektriciteit ligt in de kernenergie. Daar
is men bij de KEMA wel van overtuigd.
Het ontwikkelingswerk op dit gebied is
daarom van het allergrootste belang.
De centrale, die in Dodewaard wordt
gebouwd, zal moeten uitwijzen, wat er op
het ogenblik kan worden bereikt. De
zorg voor deze centrale berust bij de
GKN (Gemeenschappelijke Kernenergie
centrale Nederland), die uit de KEMA
is voortgekomen. Maar men kijkt ook
ADVERTENTIE
vooruit. Ir. J. H. Bakker, voorzitter van
het college van directeuren, zei tïjdens
de atoomconferentie vorig jaar in Bun-
nik: „Op langere termijn ziet men zowel
in de thermische als in de snelle kweek
reactoren de uiteindelijke oplossing van
het vraagstuk van de elektriciteitsvoor
ziening". Vandaar dat de research in het
kernreactorlaboratorium deze richting
uit gaat. Met behulp van de suspensie
reactor wordt één van de drie mogelijk
heden onderzocht, terwijl de twee andere
systemen in het buitenland in onderzoek
zijn.
Research is in deze tijd bijzonder be
langrijk voor de elektriciteitsbedrijven.
Hoe sneller de ontwikkeling, hoe meer
problemen. Een van die problemen is de
hoge spanning van de elektriciteit tij
dens het transport via de kabels. Op het
ogenblik wordt er al een koppelnet van
380 kilovolt (dus 380.000 volt) gebouwd.
Dan moet men zich gaan afvragen of
kabels waarop zo'n hoge spanning staat,
overal dus ook bij de grote steden
bovengronds gelegd kunnen worden. Bo
vengrondse leidingen zijn veel goedkoper
dan ondergrondse.
De KEMA heeft nu, in samenwerking
met de AKU een prototype voor een
speciaal soort kabel ontwikkeld.
In de loop van veertig jaar is de Arn
hemse instelling een sleutelpositie gaan
innemen op het gebied van de elektrici-
WAARSCHIJNLIJK ZEGT de naam
Elias Howe de vele vlijtig achter de
naaimachine zittende huisvrouwen he
lemaal niets. Maar zonder Howe,die
honderd jaar geleden op 3 oktober
overleed, zou die naaimachine mis
schien niet zo perfect zijn geworden.
Elias Howe, geboren in 1891 in Spen
cer in de Verenigde Staten, was de
eerste die patent kreeg op een „rpoel-
tjesnaaimachine". Voor die tijd had
men slechts machines die alleen een
kettingsteek maakten, met één boven-
draad. De spoeltjesmachine bracht een
boven- en onderdraad in een verkno
ping en maakte een stiksteek. De stik-
steek was veel steviger dan de ketting
steek.
Elias Howe was echter niet de enige
die zich bezighield met de verbetering
van de bestaande machinale naaime-
thodes. Hij heeft het niet gemakkelijk
gehad en heeft moeten strijden voor
zijn patentrechten, toen er ook ande
ren mt de spoeltjesmachine op de
markt kwamen.
HOWE WAS EEN BOERENZOON
die zich voor machines interesseerde.
Vijf jaar lang besteedde hij ieder vrij
ogenblik aan de uitvinding van zijn
naaimachine. Nadat hij in september
1846 patent had gekregen, vertrok hij
naar Londen. Hij bracht twee jaar
door-in dienst van de korsettenfabri-
kant William Thomas. Thomas had de
Engelse rechten voor Howes naai
machine gekocht voor 250 pond.
Veel meer geld haalde Howe er niet
uit, en na twee jaar keerde hij arm en
teleurgesteld terug naar Amerika.
Ondertussen was Isaac Merrit Singer
met de produktie van naaimachines
begonnen, volgens hetzelfde principe
als Howes uitvinding. Howe vond dit
in strijd met zijn patentrechten. Na
veel processen werden zijn rechten in
1854 erkend. Daarna ontving hij tot
zijn dood in 1867 royalities van alle in
de Verenigde Staten gemaakte spoel
tjesmachines.
MAAR WIE NU de werkelijke eer
ste maker van deze naaimachine was,
is nog altijd een twistpunt. Ongeveer
dezelfde geschiedenis als de uitvinding
van de boekdrukkunst. De naaimachi
ne met kettingsteek werd in 1790 op de
markt gebracht door Thomas Saint in
Engeland. Veertig jaar later kreeg de
Franse kleermaker Barthelémy Thim-
monier patent op zijn vinding, een
vervolmaakte kettingsteekmachine. In
1841 werden zijn machines in Parijs
gebruikt om legerkleding te maken.
Maar een woedende menigte brak alles
af en vermoordde bijna de uitvinder.
Dergelijke taferelen zouden zich ook
voordoen toen in Engeland de eerste
weefmachines werden gebruikt en de
arbeidskrachten zich van hun plaats
verdreven zagen.
THIMMONIER LIET ZICH echter
niet uit het veld slaan en kreeg in
1848 patent in Engeland en de Ver
enigde Staten op de kettingnaaimachi
ne. Howe had toen al twee jaar patent
op zijn spoeltjesmachine.
Van de tegenwoordige elektrische
wondermachines zullen de uitvinders
honderd jaar geleden wel nooit heb
ben gedroomd. In het midden van de
De vinding van Elias Howe; een
spoelt]esnaaimachine die een stiksteek
maakte met twee draden. Daarvoor
waren er slechts machines die m.et één
draad de kettingsteek maakten.
vorige eeuw was een „ouderwetse"
naaimachine al revolutionair genoeg.
Alleen al aan de stroken op de cri
nolines van keizerin Eugénie van
Frankrijk moesten handnaaisters an
ders weken werken.
Een beeld van een der KEMA-
laboratoria.
teit. De KEMA keurt hoogfrequent-in-
stallaties van leger, vloot en luchtmacht,
houdt toezicht op de kwaliteit van auto-
koplichten en rijwielachterlichten en on
derzoekt het materieel van bijvoorbeeld
de Nederlandse Spoorwegen, de Bataafse
Petroleum Maatschappij en de Hoog
ovens.
Steeds meer dure installaties zijn aan
geschaft en om die rendabel te maken
werd gezocht naar klanten buiten Neder
land. Op het ogenblik bestaat een groot
deel van de klantenkring uit buitenlan
ders. „Daardoor zijn we in staat dingen
te doen, die in de Nederlandse verhoudin
gen onmogelijk zouden zijn", aldus prof.
Went. Dat manifesteert zich het meest
in de kortsluit- en hoogspanningslabora
toria (het kortsluitlaboratorium is het
best geoutilleerde ter wereld). Nog een
kleine greep uit de veelheid van KEMA-
activiteiten. In het radiologisch laborato
rium houdt een werkgroep van de Ge
zondheidsorganisatie TNO zich bezig met
de veiligheidsproblemen op het gebied
van de radiologie. De stroomvoorziening
in heel Nederland wordt in de gaten ge
houden in het bewakingscentrum van de
SEP. (Samenwerkende Electriciteits Pro-
duktiebedrijven). Ook vinden onderzoe
kingen plaats naar corrosie door stoom
en de samenstelling van stookolie. Hoe
meer de elektriciteit zich ontwikkelt tot
een onmisbare factor in ons leven, hoe
talrijker de problemen worden.
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Rotterdam-Pernis (vac. C.
den Engelse) B. Zoodsma te Wemeldinge;
te Westerhaar-Vriezenveensewijk (toez.)
K. van der Sluys te Herwijnen; te Klaas
waal (toez.) G. Jonkers te Hazerswoude.
Aangenomen de benoeming tot voor
ganger van de evangelisatie op Geref.
grondslag te Haarlem D. v. d. Ent Braat,
a.s. em. pred. te Monster.
Bedankt voor Melissant H. Zethof te
Kockengen.
Aangenomen naar Schoonrewoerd F.
Ledegang, kand. te Baarn, die bedankte
voor Hattum, Poortvliet, Rottevalle en
Schipluiden; naar Bussum (vac. wijlen A.
van der Weg) P. v. d. Berg te Oldeboorn,
die bedankte voor Grootegast (vac. S. van
der Linde) en voor Den Helder (vac. M.
Hamming).
Beroepen te Hoogvliet (vac. J. A. Talma)
(toez.) P. Hetebrij te Den Dolder te Hen
drik Ido Ambacht (2e pred.pl.) J. van Veen,
kand. aldaar, die dit beroep ook aannam.
Bedankt voor Woudenberg (buitengew.
wijkgem. in wording) (toez.) J. Chr. Plaat
te Well en Ammerzoden voor Eist (Utr.)
R. T. Huizinga te 's-Grevelduin-Capelle.
Geref. Gemeenten
Bedankt voor Kalamazoo, Mich. (U.S.A.)
D. Hakenberg te Dordrecht voor Pater -
son (New Jersey, U.S.A.) C. Harinck te
Utrecht voor Scheveningen L. Huisman
te Vlaardingen.
LOS ANGELES (Reu
ter). Twee Amerikaan
se onderzoekers zijn er na
vijf jaar arbeid in geslaagd
het runenschrift te ontcij
feren van stenen, die her
en der verspreid in de
Verenigde Staten zijn ge
vonden. Uit de tekst blijkt
dat de Vikingen enige
honderden jaren voor Co
lumbus in Amerika zijn
geweest.
De onderzoekers zijn de
voormalige militaire cryp-
tograaf Alf Monge, die in
de tweede wereldoorlog
belangrijk werk heeft ver
richt bij het breken van
Japanse codes, en dr. O.
G. Landsverg, een autori
teit op het gebied van de
noordse geschiedvorsing.
Volgens hen waren som
mige schijnbare spelfouten
en inconsequenties in de
tekst, waardoor de authen-
tiviteit van de inscripties
in twijfel werd getrokken,
in werkelijkheid crypto
grammen die data van de
rooms-katholieke kerk
kalender verhulden.
Zo bleek op een bij Ey-
field in Massachusetts ge
vonden steen de datum
24 november 1009 voor te
komen 483 jaar voordat
Columbus voet aan wal
zette in de nieuwe wereld.
Op drie stenen die in de
staat Oklahoma 2400 km
van Byfield verwijderd
zijn gevonden kwamen de
datum 11 november 1012
en de jaren 1015 en 1022
voor.
Het jaar 1009 is zes jaar
na de aankomst van Leif
Eriksson in „Vinland", dat
zeker in Nieuw-Engeland
chusetts lag.
en vermoedelijk in Massa-
Dr. Landsverg verklaar
de op een persconferentie
in Los Angeles dat Eriks
son en zijn gezelschap,
waaronder enige Benedic
tijner kloosterlingen, ver
moedelijk na hun aan
komst in Vinland naar het
zuiden rond Florida en
daarna noordwaarts de
Mississippi zijn opgevaren
tot in het hart van het
Amerikaanse vasteland.
Als uitleg voor het ge
bruik van de cryptogram
men in de teksten van
de stenen veronderstellen
Monge en dr. Landsverg
dat de Vikingen niet be
kend waren met het tien
tallig stelsel en cijfers
weergaven met symbolen
van het runenschrift.
MOSKOU (AFP) In de Sovjet-Unie
zijn 798.072 mensen in vrjf jaar tijd het
slachtoffer van de stalinistische zuiverin
gen geworden, volgens zaterdag Voor het
eerst door een officieel Russisch orgaan
gepubliceerde cijfers^
„Het leven van de partij", een blad van
het Centraal Comité, geeft de geschiede
nis van de partij in cijfers. Daaruit blijkt
dat het aantal partijleden van 1918 tot
1967 gegroeid is van 390.000 tot 12.947.926.
Alleen in de periode van 1933 tot 1937 en
in het oorlogsjaar 1942 trad er een daling
in het aantal leden op.
DEN HAAG. Het gerechtshof heeft
na door de officier van Justitie ingesteld
beroep een 32-jarige barkeeper uit Den
Haag veroordeeld tot drie jaar gevange
nisstraf wegens zijn aandeel in de roof
overval op de Raiffeisenbank in de Zui-
derparklaan in Den Haag op 28 septem
ber van het vorige jaar. De rechtbank
had hem tot anderhalf jaar veroordeeld.
De hoofddader, die de kassier gedwongen
had tot afgifte van 7.662, is onlangs ver
oordeeld tot vier jaar gevangenisstraf.
Y"'/'»'"""""" y. ss sty' '"'V
De situatie in Griekenland en
met name het verzet van Panayo-
tis Kanellopoulos tegen de mili
taire junta trekt overal de aan
dacht. In de VOIX DE LA GRÈCE
DÉMOCRATIQUE wordt een over
zicht gegeven van de gevangenen.
Genoemd worden onder meer
de volksvertegenwoordigers Sakelaris,
Marie Karaghiorgi, Ganitis, Papani
colaou, Kyrkos, Kopoulis, Gregoris,
Tsiaras, Sakelariou, de burgemeesters
Mihalopoulos, Macris, Gallos, Panago-
poulos, Raftis, Alexiadis en Afalis, en
de hoogleraren Kitsikis, Trionis, Ca-
radj.as en Hadjidakis, tal van bekende
journalisten, de voorzitter van de
Atheense balie Sakellaropoulos, on
geveer dertig dokters, vijftien in
genieurs en tachtig advocaten.
Des te treffender is het te zien hoe
in CHRIST UND WELT een dr.
Gerd Ulbrich zich in een ingezonden
stuk prijzend uitlaat over een reisver
haal, dat het blad over Griekenland
heeft gebracht.
„Mij vertelde in augustus een
Athener", zegt Herr Doktor,: „Ons
land heeft geen beroepspolitie nodig,
maar een regering, die voor een eco
nomische opleving zorgt".
En hij verkondigt dan dat de voor
bijgaande beperking van de politieke
vrijheid door zeer veel Grieken als
noodzakelijke maatregel tegen het ge
vaar van een linkse anarchie wordt
gezien.
In LE MONDE wordt erop ge
wezen dat Kanellopoulos tot zijn moe
dige daad ongetwijfeld mede is ge-
bracht door de morele steun van bui
ten. En de GUARDIAN zegt dat de
beslissing van de Raad van Europa
een hart onder de riem betekent voor
de Griekse democraten.
In THE INTERNATIONAL HE
RALD TRIBUNE schrijft Seymour
Freidin, dat de beschuldigingen van
de Sovjet-Unie inzake de behandeling
van Theodorakis volkomen cynisch
zijn. Het blad wijst op het lot van
Daniel en Sinyavski en zegt dat de
Sovjet-Unie creatieve elementen heel
wat sterker muilkorft dan de Griekse
dictatoren.
„Maar de Grieken doen hun best
hun achterstand zo snel mogelijk in
te halen. Na het verbieden van een
grote rij Griekse klassieken hebben
ze ook een aanvullende lijst opgesteld.
Daarop staan werken van Tolstoj en
Toergenjev".
In NEUES DEUTSCHLAND schreef
Klaus-Dieter Schönewerk een lied
voor Theodorakis.
„Daar, broeder,
waar de wind de bode van jouw lied is,
onophoudelijke zanger over de zeeën
hebben ze ketenen gesmeed
voor jouw stem.
Jij echter
met geslagen lippen,
eeuwen verwijderd
van de zwijgende dood van Socrates
zingt het leven van morgen.
Daar, broeder
waar de wind de bode van ]ouw lied is,
dat wij voor jou zingen
daar, broeder,
zullen de beulen
verstommen".
r
En Socrates wordt ook aangehaald
in de al genoemde VOIX DE LA
GRÈCE DÉMOCRATIQUE, die een
„portret van de tiran" van Plato ci
teert. Socrates noemt daarin die man
het ongelukkigst,
die zo ongelukkig is dat een
rampzalig noodlot hem tot tiran van
een staat maakt".
En knippen wij tenslotte iets uit een
officiële richtlijn voor de gevangenen:
Maar liefste, ik heb je gered van
corruptie, communisme, revolutie.
(Tekening van Papas in de Guardian).
Verplichtingen van de gevangenen:
1. Wandelen op de binnenplaats in
groepen. 2. Zich bij ieder appèl bij de
kampcommandant melden, het geeft
niet op welk moment van de dag of
de nacht. 3. Op order van de comman
dant korveediensten verrichten. 4. Zich
onderwerpen aan fouillering als de
commandant het noodzakelijk oordeelt.
Verboden onder meer: het laten
circuleren van materiaal, dat met de
hand of machine is geschreven.
