Kernbom maakt oorlogvoering
onmogelijk, zegt VN-rapport
Rellen in
Amsterdam
enorme les
Tweede deel van Winston Churchills
biografie: de jonge staatsman
Karel
KarelI
VAN NIEL
Enquête gebruikt om
er de zondagsarbeid
door te drukken"
20
er is maar een
Eén bom van 10.000 megaton doodt
in
VS 80 percent van de bevolking tjitgaven
Snoep
verstandig
eet 'n appel
VOORZITTER
POLITIEBOND:
Snoep
verstandig
eet 'n appel
Snoep
verstandig
eet 'n appel
Roberto Guevara
naar Castro
NKV: Jaarbeurs dicteert
Authentiek
Uit de prullenmand
Geen Cromwell
Glimworm
13
DINSDAG 24 OKTOBER 1967
Niemand veilig
Examens
EEN BIJZONDERE KWALITEITSSENORITAS
Elk sigaartje apart in cellofaan.
Geringd met een serie sigaren
bandjes „van fakkel tot gloeilamp".
In dozen van 10 en in blikken
van 20 en 50 stuks.
ALS GESCHENKVERPAKKING
2 DOZEN VAN 10 IN LUXE ETUI.
Dat is DE LUXE I
per stuk
cent
A. Boerma
ADVERTENTIE
De VN-desk
•alleen in een woestijn kunnen worden
geleverd. Zij komen tot de conclusie
dat de atoombom oorlogvoering onmo
gelijk maakt.
NEW YORK (DPA). Wan
neer Hamburg door een atoombom
van twintig megaton zou worden
getroffen, zouden 48 uur later gif
tige afvalstoffen neerdalen van
Ulm tot aan Lübeck over steden
als Hannover, Göttingen, Kassei,
Fulda, Würzburg enzovoorts. Zes
endertig uur nadat Londen door
een vijftien-megatonbom getroffen
zou zijn, zou Parijs eveneens
blootstaan aan gevaarlijke atoom
straling.
Een stad met 1,165 miljoen inwoners,
die door een bom van één megaton
wordt getroffen, zal op datzelfde
moment dadelijk al 270.000 doden tel
len. Daarna worden nog eens negentig
duizend bewoners door de radio-actieve
neerslag gedood, en negentigduizend
gewond.
Deze bijzonderheden staan in een
VN-rapport van 180 bladzijden, inge
diend door deskundigen uit de gehele
wereld. Het is maandag in de VN ge
publiceerd. Deskundigen uit de VS, de
Sovjet-Unie, Grool-Brittannië en Frank
rijk, de atoommogendheden, en India,
Japan, Canada, Mexico, Noorwegen,
Nigeria en Polen, die geen atoom
wapens bezitten, waarschuwen in het
rapport tegen een atoomoorlog en
nucleaire bewapening.
Het rapport begint met een beschrij
ving van de uitwerking die de twee
„kleine" atoombommen van elk twintig
kiloton (twintigduizend ton TNT) op
Hirosjima en Nagasaki hebben gehad.
In Hirosjima werden 78.000 mensen ge
dood en 84.000 gewond, in Nagasaki
vielen 27.000 doden en telde men 41.000
gewonden. Daarna schildert het de nog
afschuwelijker massale vernietiging
van de wereld, die een atoomoorlog
tot gevolg kan hebben. Bommen van
tienduizend megaton kunnen tachtig
percent van de bevolking van de Ver
enigde Staten doden, een even sterke
bom kan drievierde van de bevolking
van de Sovjet-Unie uitroeien.
Geen enkel land is veilig tegen
atoomstraling, staat in het rapport.
Ook de bevolking van niet-oorlogvoe-
rende landen zou aan de dodelijke
straling worden overgeleverd zonder
dat daar iets tegen kan worden ge
daan. De vuurbal van een atoomont
ploffing kan steden en bossen tot op
tientallen kilometers afstand in brand
zetten.
Wat de erfelijke belasting voor de
komende generaties zal betekenen,
valt nog niet te voorzien. In Nagasa
ki en Hirosjima hebben zwangere vrou
wen die het bombardement hadden
overleefd kinderen met abnormaal
kleine hoofdjes ter wereld gebracht,
waarvan velen geestelijk waren ge
stoord.
Hoe dichter een land bewoond is,
hoe gevaarlijker de stralingswerking
blijkt te zijn. Het noemt hier als voor
beeld het dichtbevolkte Europa. Daar
zijn atoom-maneuvres gehouden in
een bepaald Europees gebied, waar de
militaire vaklieden tot de slotsom zijn
gekomen dat op een slagveld van 250
kilometer breedte en vijftig kilometer
diepte honderd kleine atoomwapens
duizenden tot miljoenen mensen dak
loos zouden maken. I n dit slagveld
bevonden zich geen grote steden.
Wanneer in een oorlog vierhonderd
atoomwapens ontploffen, wat bij een
oorlog tussen twee atoommogendhe
den zeer goed mogelijk is, zou de
schade zes maal groter zijn dan bij
alle bombardementen van de tweede
wereldoorlog. Deskundigen vragen zich
af of oorlogvoering in zo'n geval nog
mogelijk is. Zulke gevechten zouden
De VN-deskundigen vragen zich af
of de geweldige uitgaven voor atoom
bewapening nog wel lonend zijn. De
VS, Engeland en Frankrijk hebben be
kend gemaakt hoeveel hun atoomstrijd
macht kost, de Sovjet-Unie niet. Ver
geleken met de kosten voor gezond
heidszorg en onderwijs zijn de uitga
ven voor atoombewapening ten nade
le van die uitgaven gestegen. Toch
zijn de uitgaven voor een atoombewa
peningsprogramma in verhouding
klein, voor een programma van tien
tot twintig kilotonswapens slechts elf
miljoen dollar per jaar, voor een mid
delbaar programma negentien miljoen
dollar per jaar. Dit is echter geen to
taalbeeld van de kosten, zeggen de
deskundigen.
Zij vragen zich verder af wat het be
zit van atoomwapens tot nu toe heeft
bijgedragen tot militaire macht. Sinds
het einde van de tweede wereldoor
log heeft geen enkele atoommogend-
heid voordeel kunnen trekken uit het
bezit van atoomwapens, zeggen zij. De
ze mogendheden hebben wel grote
macht, maar die hebben zij ook zon
der atoomwapens. De besehermings-
waarde van atoomwapens is dus nog
niet bewezen.
De deskundigen spreken zich voorts
eenstemmig uit tegen elke uitbreiding
van het atoom wapenbezit en eisen ver
mindering van de voorraden atoomwa
pens, verbod op het gebruik daarvan
en een verbod op atoomproeven dat
zich ook uitstrekt tot ondergrondse
ontploffingen.
Het rapport zal in de politieke com
missie van de algemene vergadering
worden behandeld in het kader van
de ontwapeningsdebatten. Het is ver
schenen nu in Genève een beslissend
stadium is bereikt over een niet-ver-
spreidingsverdrag en zet aan tot nieu
we ontwapeningsdebatten in de V.N.,
waar een verdrag tegen atoomwapens
in het middelpunt van de belangstel
ling zal staan.
armnnj-1nnnrlr,nr,rVvWv^--,--,
ADVERTENTIE
AMSTERDAM. Geslaagd voor het kan
didaatsexamen rechten mej. W. A. G. van
Goethem, Heemstede.
LEIDEN. Geslaagd voor het doctoraal
examen Duitse taal en letterkunde G. L.
A. Richter, Haarlem.
AMSTERDAM. De gebeurtenissen in
Amsterdam hebben een enorme praktijk
les gevormd. Het zou van goed inzicht en
wijs beleid getuigen als daaruit de con
clusie zou worden getrokken dat enige
uitbreiding van de preventieve bevoegd
heid met name voor de burgemeester als
de voor de handhaving van de openbare
orde verantwoordelijke autoriteit, niet al
leen wenselijk maar zelfs noodzakelijk is.
Deze mening geeft de voorzitter van de
Nederlandse Politiebond, de heer A. K
Mud in het bondsblad „De Politie". De
heer Mud komt tot de slotsom, dat re
pressief optreden tegen groepen ordever
stoorders nagenoeg onmogelijk is.
Derhalve blijft volgens de heer Mud
als preventief optreden over de keuze
met of zonder geweld. Als de politie geen
geweld wil of kan gebruiken, moet zij
beschikken over andere preventieve mid
delen. De methode-Koppejan het weg
voeren naar de gemeentegrenzen werd
door de ministers van Justitie en Binnen'
landse Zaken afgewezen. Er blijft volgens
de schrijver waar andere middelen falen,
alleen geweld over. Daar volgens een con
clusie van de Commissie-Enschedé be
zwaren bestaan tegen geweld heeft de po
litie doorgaans geen effectief middel te
gen ordeverstoringen.
De schrijver oppert de mogelijkheid tot
wegvoeren van ordeverstoorders naar een
lokaal van bewaring, niet op grond van
een algemeen gestelde bevoegdheid, maar
bijvoorbeeld na een opdracht van de bur
gemeester in overleg met de justitie.
Toegejuicht wordt het voorstel vap de
Dr. Wiardi Beckmanstichting het artikel
van het Wetboek van Strafrecht, dat be
trekking heeft op volksoplopen, beter
hanteerbaar te maken. Bovendien zou vol
gens de bondsvoorzitter het zich niet ver
wijderen op last van de politie, niet al
leen als misdrijf, maar ook als overtre
ding strafbaar gesteld moeten worden,
omdat een proces-verbaal wegens over
treding als repressief middel minder
gecompliceerd is dan een proces-verbaal
wegens misdrijf.
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
HAVANA (AP) Roberto Guevara, de
broer van de overleden revolutionair Che
Guevara, is zondag uit Madrid in Havana
aangekomen, waarschijnlijk om met pre
mier Fidel Castro de omstandigheden te
bespreken rond de dood van zijn broer.
Het communistische partijblad Granma
schrijft dat Roberto gekomen is voor een
bezoek aan de weduwe en de vier kinderen
van Che Guevara.
Het blad vermeldt verder dat Roberto
onlangs in Bolivia vergeefs getracht heeft
het lichaam van de man, die door het Bo
liviaanse leger twee weken geleden is ge
dood, te mogen zien om zekerheid te krij
gen dat deze inderdaad zijn broer is.
f
ADVERTENTIE
rissen
De Tissot PR 516 is een echt
h or loge voorde actieve man
die zwemt, golft, tennist,
paard-en autorijdt.Hetuu r-
werlc heeft schokbrekers en
is „zwevend" in de kast op
gehangen. Daardoor eerst
echt onbreekbaar.
Automatisch met datum, in
staal of doublé f 190.- idem
zonder datum, met hand-
opwinding f 130.-
Grote Houtstraat 86 Haarlem
Telefoon 10371 Speciaalzaak sinds 1883
UTRECHT. Het Nederlands Katho
liek Vakverbond acht het dringend nood
zakelijk dat op korte termijn wettelijke
voorzieningen worden getroffen om het
euvel van het openstellen van handels
beurzen op zondag te bestrijden. In af
wachting daarvan pleit het NKV voor in
terventie van de minister van Economi
sche Zaken. Het verbond meent namelijk
dat de Koninklijke Nederlandse Jaarbeurs
in Utrecht door haar besluit, de voor- en
najaarsbeurzen in het vervolg op zondag
open te stellen, een verzoek van de mi
nister volkomen heeft genegeerd. Deze be
windsman heeft volgens het NKV in maart
van dit jaar het jaarbeursbestuur name
lijk officieel verzocht, zoveel mogelijk re
kening te houden met het eigen karakter
van de zondag.
De directie van de jaarbeurs heeft haar
besluit gemotiveerd met de resultaten van
een enquête onder de deelnemers. Hierop
reageerde 68 percent van de ondervraag
de bedrijven. Van hen sprak 63 percent
zich voor en 37 percent zich tegen open
stelling op zondag uit. Het NKV stelt, dat
in feite dus maar iets meer dan 40 per
cent van alle deelnemers positief denkt
over openstelling op zondag en dat be
slist niet kan worden gezegd, dat „de
grote meerderheid" ervoor is.
Als de jaarbeurs op zondag open is,
moeten niet alleen de standhouders wer
ken, maar ook hun medewerkers, het
jaarbeurspersoneel, de Utrechtse ge
meentepolitie, buschauffeurs, parkeer
wachters en ander dienstverlenend perso
neel. Het NKV staat op het standpunt,
dat de betekenis van de zondag ver uit
gaat boven het karakter van „eenmaal
per week epn vrije dag". Behalve reli
gieuze gronden spelen ook culturele en so
ciale overwegingen een rol.
Volgens het NKV hebben onderzoekin
gen uitgewezen, dat godsdienstbeoefening,
rust en bezinning alleen maar tot hun
recht kunnen komen als het hele maat
schappelijke gebeuren daarvoor op een
bepaalde dag is ingesteld en het bedrijfs
leven zoveel mogelijk geheel stil valt. Al
leen de vrije zondag maakt bovendien ge
zinshereniging mogelijk.
Het NKV meent, dat een enquête zoals
de jaarbeursdirektie die hanteert „om
zondagsarbeid erdoor te drukken moei
lijk het criterium kan zijn om de jaar
beurspoorten te openen. „Er is ook geen
enquête voor nodig om aan te tonen dat
zeven maal 24 uur werken in het alge
meen een hogere produktie oplevert dan
vijf of zes achturige werkdagen". Het ver
bond herinnert eraan, dat de jaarbeursdi
rektie enkele maanden geleden in gesprek
ken met vakbondsbestuurders te kennen
heeft gegeven, dat de jaarbeurs destijds
uit concurrentieoverwegingen besloten
heeft, vakbeurzen op zondag open te stel
len. Deze concurrentie werd verwacht van
de RAI in Amsterdam, Ahoy in Rotter
dam en een beurs in Valkenburg.
HAARLEM. Precies twaalf maanden na het eerste deel van Winston
Churchills biografie door zijn zoon Randolph heeft de uitgeverij William
Heinemann Ltd. in Londen het tweede van de in totaal vijf delen laten
verschijnen: Young statesman (de jonge staatsman) 1901-1914. Het heeft
met zijn .775 bladzijden er 167 meer dan het eerste deel: Youth (Jeugd)
1874-1900. Randolph heeft ook dit deel een motto meegegeven dat doet
denken aan de titels waarmee de schrijvers van boeken in onze jeugd de
korte inhoud van hun hoofdstukken plachten samen te vatten: „Hoe de
paarden wijzer waren dan de jongens, en Dik een haasje ving", uit „Toen
Dik Trom een jongen was" door C. Joh. Kieviet. Als men dit vergelijkt
met: „Hoe een militair van formaat, gedreven door ijver en bezield met
hoge idealen, zich in zijn dertiger jaren omvormt tot een parlementariër
en schrijver van de eerste orde", dan doet het wat ouderwets en oubollig
aan.
Minder oubollig vonden we een passage
waarin de biograaf opeens zijn angstval
lig volgehouden objectiviteit laat varen en
de lezer opschrikt met een felle veroor
deling van hedendaagse politieke toestan
den. Randolph is dan bezig met het ver
haal van de „Panthersprong" naar Aga-
dir, een ondiplomatiek grapje van Kai
ser Wilhelm I met een uitstapje van een
oorlogsbodem naar Marokko, dat Europa
op de rand van een oorlog bracht. Velen
geraken in paniek, maar niet minister
Churchill, die hemel en aarde beweegt,
om het Britse kabinet naar zijn inzich
ten te doen handelen. Terwijl nu de lezer
zijn uiterste best doet met de weten
schap van Churchills latere prestaties
voor ogen om de jonge minister van
Binnenlandse Zaken geen onuitstaanba
re bemoeial te vinden, grijpt de biograaf
rauwelings in met de volgende verklaring:
„Hier ziet men een duidelijk voorbeeld
van het aanvaarden van kabinets-verant-
woordelijkheid in de goede zin des woords.
Deze praktijk schijnt tegenwoordig
zelfs in negatieve zin uit de mode te
geraken. Ministers bepalen zich in toene
mende mate tot hun eigen departemen
ten en verlenen weinig bijstand aan hun
collega's". Dit is de tactiek van „de aan
val is de de beste verdediging".
Bij deze kritische opmerkingen kan het
blijven, want Randolph is een voortreffe
lijk geschiedschrijver, die zijn werk door'
spekt met aanhalingen uit brieven en do
cumenten uit de archieven van Britse
staatslieden, departementen en het ko
ninklijk huis. De authenticiteit van der
gelijke stukken geeft de lezer de sensatie
dat het gebeuren dichterbij komt en de
uitgever heeft door het kiezen van aparte
lettertypes voor dit materiaalhet boek
typografisch goed leesbaar gemaakt.
Het is ons opgevallen dat de Engelse
schrijftaal een aantal afkortingen kent, die
niet in een Engels woordenboek voorko
men: agst voor against, cld of cd voor
could, govt voor government, gt voor
great, shd voor should, vy voor very, wh
voor which en wd voor would. De briefjes
die de ministeries onder elkaar wisselen
tijdens kabinetszittingen wemelen van der
gelijke afkortingen.
In het slothoofdstuk is zo'n correspon
dentie-over-de-tafel afgenomen tussen
Churchill en Lloyd George, die de ge
woonte had dergelijke kattebelletjes na
lezing te verscheuren. Zijn toegewijde se
cretaresse viste ze evenwel uit de prullen
mand, paste ze aan elkaar en bewaarde
ze zorgvuldig. In dit geval zijn het er
zestien, gewisseld tijdens de zitting van
het „oorlogskabinet" op 1 en 3 augustus
1914 over de allerbeheersende vraag of
Engeland al dan niet zal deelnemen aan
de oorlog, hetgeen op 4 augustus zou ge
schieden.
Er bestond in die tijd nóg een bijzonde
re correspondentie namelijk het verslag
dat de leider („speaker") van het Lager
huis, 's avonds ria afloop van de debatten
bij wijze van samenvatting aan de koning
zond. Churchill slaagde er in dat werkje
over te nemen van premier Asquith. Uit
enkele voorbeelden van Churchills bericht
geving uit het parlement kan men de
conclusie trekken dat de „junior whip"
zich met opperste voldoening van het da
gelijks karwei kweet. Hij schreef er 138
in twee jaar tijds.
Er is ook een briefwisseling tussen de
koning en Churchill als minister van Ma
rine. Churchill stelde George V namen voor
die bestemd waren voor nieuwe slagsche
pen. Churchill was er bijzonder op gebrand
één ervan te vernoemen naar Oliver Crom
well en een ander naar William Pitt. De
koning weigerde. Churchill hield aan,
maar ook de koning hield voet bij stuk.
De First Lord moest zich uiteindelijk ge
wonnen geven, maar niet nadat hij de ver
maning had ontvangen zich voortaan over
dergelijke zaken van tevoren mondeling
met de vorst te verstaan.
Aan de beslissende ontmoeting met zijn
toekomstige vrouw, de nog levende Cle
mentine Hozier, gaat het verhaal vooraf
dat geen van beiden zin had in de visite
die moest worden afgelegd. Clementine
strandde op de onwil van haar moeder
en Winston op de onverzettelijkheid van
een vriend die vastbesloten was hem mee
te nemen. In die tijd gedroeg Churchill
zich als een schooljongen in damesgezel
schap. Hij was bovendien arrogant in zijn
verlegenheid. Violet Asquith herinnert
zich dat hij ronduit haar leeftijd vroeg en
daarop bijna wanhopend verzuchtte: „En
ik ben al 32. Dat wil zeggen, jonger dan
ieder ander die meetelt". Het verder een
zijdig verlopende gesprek had dit verras
sende slot: „We zijn allen wormen, maar
ik geloof dat ik een glimworm ben". Der-
i
gelijke anekdotes maken het boek onge
woon boeiend en levendig. Ook de illustra
ties zijn met zorg gekozen.
Inmiddels is in maart van dit jaar de
vertaling uitgekomen van het eerste deel
van Randolphs werk bij Scheltens en Gil-
tay in Amsterdam. Het formaat en de
druk zijn iets kleiner dan dat van de En
gels uitgave, maar de illustraties zijn de
zelfde.
In 1909 bracht Churchill een be
zoek aan Kaiser Wilhelm, door wie
hij al eerder in 1906 was uit
genodigd voor de manoeuvres van
het Duitse leger in Sïlezië, waarvan
hij diep onder de indruk kwam.
