Marshall McLuhan - orakel uit Toronto
Jeugd gelooft boodschap van
Canadese cultuurfilosoof
Lezen is
Waarom doet
u het dan
niet vaker?
PALERMO
Kwintet
Gino Gazzoli
Koning Feisal in het strijdperk
tegen moderne insluipsels
~x
Europa raakt steeds
meer achter bij Amerika
ZO APART..
De Sint vindt bij WINDT
McLuhan is in
Brits amendement
op Genève-plan
11
11
Dagorder tot volk, inschakeling
van de godsdienstpolitie
✓U/ML...A-
SPAARKAART
Prof. dr. J. Kistemaker:
KOOT PIAHO'S
interieur
classique
VRIJDAG 24 NOVEMBER 1967
17
Clandestiene Chinezen
Raketlanceerapparaat in
de VS gestolen
BAR-DANCING
KNIP UIT
Technische opleiding
hier te primitief
de ruiiter
Amerikaanse piloten uit
Cuba terug in de VS
(Van onze correspondent.)
WASHINGTON. Een ongrijp
bare pimpernel, een warhoofd, het
grootste genie sinds Freud en Ein
stein, een charlatan. Zo luiden een
paar waarde-oordelen, die de afge
lopen jaren in Amerika zijn uitge
sproken of neergeschreven over de
56-jarige Canadese hoogleraar Mar
shall McLuhan, die dit jaar college
geeft aan New Yorks Fordham-uni
versiteit. Dat McLuhan deze uiteen
lopende reacties heeft gewekt met
zijn artikelen, colleges en boeken lijkt
voornamelijk te komen door zijn in
academische kringen niet gewaar
deerde gewoonté in ongefundeerde
algemeenheden te spreken en daarbij
voorbeelden aan te halen die, volgens
velen vergezocht, irrelevant of on
nodig schokkend zijn.
McLuhan is namelijk een anti-specialist.
Weliswaar promoveerde hij in Cambridge
en publiceerde hij specialistische artike
len, etc. over literaire onderwerpen, maar
als denker meent hij zich te moeten hoe
den voor elke vorm van specialisme. Al
leen als men totaal openstaat, aldus de
James Joyce-kenner McLuhan, en niet te
rugschrikt voor welke gedachte of asso
ciatie dan ook, kan men tot begrip komen
van eigen cultuur en maatschappij.
ZIJN ONORTHODOXE vondsten, vaak
geformuleerd in opzettelijk onorthodoxe
provocerende taal, publiceerde McLuhan
in zijn boeken: „The Mechanical Bride'
uit 1951 en toen slechts gelezen door een
handjevol belangstellenden, „The Guten
berg Galaxy" uit 1962 en „Understanding
Media" uit 1964.* Het laatste boek is be
doeld als eerste deel van een trilogie,
waarvan het tweede deel voor zover be
kend „Cliché to archetype" zal heten.
Eerder dit jaar publiceerde McLuhan in
tussen een pocketboek met de titel „The
Medium is the Massage" waarin zijn
kern-ideeën zijn samengevat en gepresen
teerd in een vorm, die past bij zijn den
ken.
ADVERTENTIE
DELFT. In Chinese restaurants in
Delft heeft de politie vier Chinezen ge
arresteerd, die niet in het bezit van een
werkvergunning waren. Drie van hen
wilden vrijwillig vertrekken, maar de
vierde weigerde. Hij is opgesloten in het
politiebureau en zal maandag op trans
port worden gesteld naar Hongkong. Hij
had al eerder clandestien in ons land
gewerkt.
Marshall McLuhan met zijn familie.
HET MEEST essentiële punt in McLu-
hans denken is dat alle middelen, waar
van de mens zich bedient om zijn moge
lijkheden te verruimen ook hèm bepalen.
Met andere woorden: mensen in een sa
menleving, die auto's, radio's, televisie
toestellen omvat, zijn totaal verschillend
(fysiek en psychisch) van de Afrikaanse
inboorling. En dit komt bovenal, zet Mc
Luhan, omdat elk middel waarnaar de
mens reikt de neiging vertoont de functie,
die het verruimt te „amputeren" McLu
han bedoelt dit zo: een auto verruimt de
mogelijkheid van de mens zich voort te
bewegen. Maar een automobilist wordt ge
dwongen door gebruikmaking van een auto
stil te zitten als een verlamde. De na
tuurlijke voortbewegingsfunctie is als het
ware „geamputeerd".
De nieuwe omgeving, de .nieuwe „we
reld" die de mens steeds weer schept be
paalt hemzelf zonder dat hij dit meestal
beseft, zo zegt Mc Luhan, die als de meest
diepgaande ontwikkeling voor de Wester
se cultuur de boekdrukkunst ziet. Veel be
langrijker dan de kennis zelf, die hier
door opeens algemeen goed kon worden,
ziet Mc Luhan de gerichtheid van de
mens op het gedrukte papier, waarop
woord na woord in logische volgorde zich
aaneenrijgen. Door het feit dat gedrukte
informatie het belangrijkste medium
werd waardoor de Westerse mens kennis
opdeed, ontstond het logische lineaire den
ken, dat zo kenmerkend is geweest voor
de afgelopen vijf zes eeuwen.
McLuhan stelt, tegenover de op het
„oog" gerichte samenleving, het grootste
deel van de wereld als ongeletterd en
daarom op het „oor" georiënteerd. Ook
Zuid- en Oost-Europa vindt McLuhan nog
maar half geletterd en veel van het wan
begrip tussen Moskou en Washington
schrijft hij dan ook toe aan de verschil
len tussen „oor" en „oog".
In een zich op het „oor" concentreren
de samenleving wordt niet logisch en
lineair gedacht, maar neigt men naar het
ondergaan en uitdrukken van een hele
boel dingen tegelijk. McLuhan noemt in
dit verband het schaakspel als een typisch
spel voor „oor-mensen": er gebeuren
steeds duizenden dingen tegelijk op een
schaakbord. Honkbal daarentegen is ty
pisch lineair: een strikt logische volg
orde beheerst het spel. Aziaten en Oost
Europeanen zijn niet voor niets de grote
schakers, schrijft McLuhan, en Amerika
nen niet voor niets de helden van het
honkbal.
Overigens gelooft McLuhan dat het tijd
perk van Gutenbergs boekdrukkunst nu
achter de rug is. De jonge generatie leert
niet meer alles uit de boeken, maar van
radio en vooral televisie.
Op het eerste gezicht zou men misschien
denken dat de televisie een typisch visu
eel medium was, maar dit is een vergis
sing volgens de Canadees. De televisie be
trekt alle zintuigen, eist overgave op een
veel verdergaand niveau dan een boek en
maakt bovendien duidelijk dat er geen
hoekje van de wereld buiten schot is. De
televisiegeneratie van nu wordt opnieuw
deel van een stamverband, gelooft McLu
han, precies zoals haar voorouders in het
pre-Gutenbergse tijdperk dat waren („pas
de mogelijkheid zich terug te trekken met
een boek deed individualisme opkomen"),
alleen met dit verschil dat het stamver
band nu wereldomvattend is en iedereen
betrokken is bij iedereen.
Het leven wordt dus minder „visueel"
in McLuhans zin van het woord en dat
heeft volgens het orakel van Toronto al
lerlei aanwijsbare consequenties. De jon
geren willen totaal betrokken raken bij
iets, vandaar de-discoteken die beweging,
lawaai etc. bieden in halve duisternis.
Niet langer het opdringerig visuele beeld
„doet het" bij de televisiegeneratie, maar
eerder het medium dat de mens zo veel
zijdig mogelijk betrekt in iets. „De jon
geren van nu willen een rol, zij willen
ergens in meespelen."
Het oude idee van een opleiding, een
baan en carrière bekroond door welva
rend consumentendom zegt hun weinig
meer. Het hoort bij het lineaire, indivi
dualistische denken uit een voorbije pe
riode. Mag men de Canadese cultuurfilo
soof geloven dan hoort er heel wat tot
het verleden: oorlogen, de lopende band,
het boek in zijn huidige vorm, rassen
discriminatie etc. Dat de werkelijkheid
nog niet met zijn denkbeelden overeen
stemt, komt overigens omdat de mens vol
gens hem niet vooruit kijkt maar alleen
ziet wat hij achter zich laat. Het is alsof
hij constant kijkt in het autospiegeltje
waarin men door de achterruit kan zien
wat verleden is.
IN AMERIKA heeft McLuhan een
grote en niet te overziene schare van be
wonderaars en volgelingen en het boekje
„The Medium is the Massage" ging van
de hand als snoepgoed. Een bewonderaar
van McLuhan. Jerome Agel, geeft zelfs
een klein blaadje, getiteld „Books" uit dat
mcLuhanisme" ademt.
Er is dan ook geen twijfel aan dat
Marshall McLuhan, de bekeerde rooms
katholiek en echtgenoot van een Ameri
kaanse actrice, het idool is van een groot
deel der „televisie-generatie" en van in
tellectuelen, die nog net in de Guten-
berg-traditie thuishoren maar toch weinig
sympathie hebben voor academisch spe
cialisme.
En tenslotte is McLuhan natuurlijk
m«
ff
Marshall McLuhan, een Canadese
professor is volstrekt „in". Tieners,
filosofen, vooraanstaande en obscure
publicisten houden zich met zijn uit
spraken bezig. Deze week praten ook
de Nederlandse reclamedeskundigen
over de „boodschap" van McLuhan.
Onze correspondent in Washington,
drs. A. S. Spoor, vertelt in bijgaand
artikel meer over boodschapper Mc
Luhan.
de inspiratie van iedereen die zich met
reclame of advertenties bezighoudt. Niet
elke dag vindt men immers een cultuur
filosoof, die openlijk zegt wat de reclame
mannen altijd gevonden hebben: namelijk
dat de verpakking belangrijker is dan de
inhoud.
In het Nederlands uitgegeven met de titel
„Mens en media" (Uitg. Ambo).
GENÈVE (Reuter). üp de ontwape
ningsconferentie in Genève heeft Groot-
Brittannië voorgesteld om de vijf jaar de
maatregelen te herzien die moeten wor
den genomen in het kader van het plan
tegen verspreiding van kernwapens.
Het voorstel werd ingediend door de
Britse onderhandelaar Sir Harold Beeley
in de vorm van een amendement op het
door de Verenigde Staten en de Sovjet-
Unie ingediende ontwerpverdrag tegen
verspreiding van kernwapens.
PRINCETON. (Reuter) Uit een op
slagplaats van de Nationale Garde te
Princeton in de Amerikaanse staat New
Yersey zijn wapens ontvreemd, waaron
der een raketlanceerapparaat, zestig re
volvers, vier machinegeweren en een grote
hoeveelheid patronen. Het Federale Bu
reau voor Onderzoek (FBI) noemde de
diefstal „beroepswerk".
ADVERTENTIE
KROMME ELLEBOOGSTEEG 12 (zijstraat Zijlstraat)
maand november:
Iedere avond vanaf 20 uur
Entrée 1.75
Dir. J. H. VAN DELFT
BEIROET, LIBANON (AP). Koning
Feisal van Saoedi-Arabië is zo geschrok
ken van het modernisme in zijn land dat
hij kort geleden een soort „dagorder" tot
zijn volk heeft gericht, getiteld: „Een
vermaning en waarschuwing van Feisal
ADVERTENTIE
ttiiiillil.1
■L y SOEPEN
vlagc etjes
(handbes
chtlder
zendt mij 3 soepbekers
Naam
Adres
Woonplaats
plak die vlaggetjes opsturen aan:
California Soepen Harderwijk.
Ben Abdel Aziz voor zijn broeders en
zonen van dit vaderland"
In dit manifest van Feisal, dat is uitge
zonden via Radio Mekka, wekt de koning
zijn landgenoten op tot berouw.
„Wij hebben dezer dagen in ons land
opgemerkt, dat uit het buitenland geïm
porteerde tradities onze maatschappij zijn
binnengeslopen", aldus de vorst. Hiermee
bedoelde hij dat er in het ultra-traditiona
listische Saoedi-Arabië vrouwen zijn die
haar rokken zo schandalig hebben ver
kort, dat ze nog maar tien centimeter
onder de knie vallen en dat sommige jon
gemannen niet mohammedaansa gebrui
ken hebben nagevolgd en zich een soort
Beatle-haardracht hebben aangemeten
De koning zelf gaf het volgende voor
beeld: „Bepaalde vrouwen gaan ter markt
in ongepaste kleding, die charmes laat
zien, welke verborgen dienen te blijven".
Feisal had het hier niet over de ver
eerders van de nieuwe tijd of de hippies
van Saoedi-Arabië, maar over gewone
huisvrouwen, die de tradities hebben ge
trotseerd en haar sluiers en zwarte gewa
den vervingen door iets dat meer in over
eenstemming is met de tegenwoordige
tijd.
De koning is progressief gezind en doet
veel moeite zijn land te moderniseren,
m-aar hij is er zich van bewust dat al
te snel bijna even verkeerd is als hele
maal niet.
Druk van de zijde van conservatieve
mohammedaanse godsdienstige leiders
in Saoedi-Arabië schijnt Feisal aanlei
ding te hebben gegeven tot zijn ongewone
oproep.
Na gewag te hebben gemaakt van „tra
dities, die in het geheel niets te maken
hebben met onze godsdienst of onze op
vattingen" vervolgde de koning: „Ik heb
het mijn plicht geacht de aandacht van
mijn volk te vestigen op wat van ons
kan worden, als wij geen einde maken
aan deze dingen en terugkeren tot onze
schepper om vergeving te vragen. Ik roep
al mijn medeburgers op.om te ver
mijden wat Hij heeft verboden".
De koning kondigde aan dat de gods
dienstpolitie van Saoedi-Arabië voortaan
streng zal optreden tegen dergelijke ket
ters en hun ouders. Bloesjes met korte
mouwen, korte rokken en hoge hakken
zijn verboden en „onmannelijk gedrag van
mannen" is eveneens niet toegestaan.
Feisal spoort zijn volk aan nauwgezet
ter het mohammedaanse gebod op te vol
gen dat eist dat de gelovige vijfmaal per
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM. „Europa kan niet wat
Amerika kan. Wij raken steeds meer ach
ter. Het beste wat wij kunnen doen is
Amerikaanse bedrijven zich op grote
schaal hier te laten vestigen en zo te
komen tot een samenwerking in een At
lantische gemeenschap".
Dit zei prof. dr. J. Kistemaker, direc
teur van het F.O.M.-instituut voor Atoom-
en Molecuulfysica in Amsterdam, in een
inleiding -vover „Mens en techniek" op
de Betondag 1967 van de Nederlandse Be-
tonvereniging in het RAI-congrescentrum.
Volgens prof. Kistemaker is het ar
beidspotentieel in Europa wanhopig ver
snipperd. Wetenschapsmensen uit het ene
land worden in het andere land niet als
gelijkwaardigen geaccepteerd. Binnen 25
jaar moet in Europa een algemene taal
komen bij1 voorkeur het Engels, dat meer
en meer voertaal wordt in wetenschap
pelijke kringen.
Prof. Kistemaker noemde Frankrijk
»ooooooo<xxxxx)ocx)oo<x<xxiOOOoocKxx»oooooooooooooooooooo9i
WEEKABONNEMENTEN
dienen uiterlijk op woensdag te worden
betaald, daar de bezorgers op donder
dag moeten afrekenen.
DE ADMINISTRATIE
„de zere hiel van Europa". Dat land blok
keert de ontwikkeling, die wij zo brood
nodig hebben, zei hij.
Volgens prof. Kistemaker is Europa
op het gebied van de computers tien jaar
achter. De Amerikaanse IBM heeft de
laatste paar jaar vijf miljard dollar in
research geïnvesteerd. „Welk Europees
bedrijf kan dit doen?", vroeg prof. Kis
temaker. Hij noemde het „om te gillen1
dat elk Europees land en in Den Haag
bijna elk departement zijn eigen commis
sie voor atoomenergie heeft.
Hij zei ook dat een afvloeiing van weten
schapsmensen naar de Verenigde Staten
in de komende vijfentwintig jaar niet
alleen onvermijdelijk, maar zelfs noodza
kelijk zal zijn. „De opleiding aan onze
technische hogescholen en universiteiten
is ondanks een vooruitgang van de laatste
jaren te primitief. Wij leiden teveel spe
cialisten op, hoewel er juist behoefte ont
staat aan mensen voor tussenliggende ter
reinen".
Prof. Kistemaker voorzag dat de men
sen over 25 jaar niet meer dan twee da
gen per week zullen werken.
ADVERTENTIE
Vele grote en kleine geschenken
Zoals bijzettafeltjes (v.a. 12,95) en mi-mi sets in teak en
palissander.
Bureautje en secretaires, bergkastjes, ladekastjes (3-4-5 laden)
en boekenkastjes
Fauteuils in rustiek eiken (v.a. 99,—) en moderne fauteuils
ook op draaivoet al v.a. 115,—.
En dan die grote kollektie heerlijk zachte zuiver scheerwollen
Zaalberg plaids
En nog véél, véél meer bij:
ff\ wndt
DO
Haarlem Wagenweg 146 Telefoon 14951
Bennebroek Rijksstraatweg 8-10 Telefoon 6316
dag bidt. De politie zal ervoor zorgen
dat alle winkels gedurende de tijd van het
gebed dicht zijn en alle werkzaamheden ge
staakt worden.
Buitenlandse vrouwen behoeven niet de
purdah sluier te dragen, maar moe
ten wel „decent gekleed" gaan in het
openbaar en zich onthouden van winkelen
gedurende de tijd van het gebed.
Reeds voor de koninklijke boodschap
waren er tekenen, dat de gemoederen ver
hit werden door al het moderne gedoe
in Saoedi-Arabië.
Begin oktober klaagde het Saoedische
blad „Al Nadwah" over „schandalige inge
zonden stukken", die verschenen in andere
gedurfde bladen. Een daarvan was afkom
stig van een jonge vrouw, die de klacht
uitte dat zij niet wilde trouwen met een
man, die haar ouders hadden uitgezocht,
maar met een jongeman die zij in het bui
tenland had leren kennen. Een ander was
afkomstig van een jongeman die informeer
de of voor een huwelijk beslist liefde nodig
was.
Die brieven hadden om te beginnen
nooit mogen worden geplaatst, toornde het
blad. „Discussies over liefde en betrek
kingen tussen jongen en meisje zijn door
de godsdienst verboden".
ADVERTENTIE
ZIJLWEG 57 - HAARLEM
Telefoon 11036
KLEINE PIANO'S (ook voor huur) - BECH-
STEIN - FÖRSTER - PLEYEL - IBACH
en andere.
ADVERTENTIE
KENNEMtr?i-A4N 38
HOLLYWOOD (Reuter). Een 40-
jarige Amerikaanse piloot, James Ray
mond, en zijn mede-piloot, de 23-jarige
Jesse White, zijn in Miami teruggekeerd
na een verblijf in Cuba.
Zij werden deze week, onder bedrei
ging met een revolver, gedwongen naar
Cuba te vliegen door iemand, die zich
een Hongaars burger noemde en een Rus
sische spion, die elf jaar lang in de Ver
enigde Staten heeft gewoond. De Hon
gaar, een zekere Felix Mariasy, zou in
Cuba zijn achtergebleven. De terugge
keerde Amerikanen zeggen in Cuba uit
stekend behandeld te zijn.
tl
