STRIJD IN NIGERIA BEWIJST:
SPLIJTZWAM STAMMENHAAT
ONDERMIJNT JONGE STATEN
„AFRIKAANSE EENHEID" BLIJFT
VOORALSNOG EEN VROME WENS
WL
ZATERDAG 2 DECEMBER 1967
Erbij
15
mÊKÊÊk
MÊSÊÊÊm^m m
WÈÈmm®1^
- •feü* 4*51 fe»"4HR"vISP
i 1 iwr J! %w J&' m*m |g^ p
mm-'" LfW- JMEftTCr 3-
^^$ÊiÊÈÈk a.
Het vrijdagse gebed voor de gro
te moskee van Kano. Duizenden
Hausa's knielen in het warme
stoj, maar de Ibo-jongen rechts
op de voorgrond trekt er zich
niets van aan.
Hausa uit de noordelijke provincie.
Kinderen van een door de Hausa's lang geleden overwonnen stam
uit de noordelijke provincie.
Bob Taderna Sporry
--
.v. e- MJÜWS
■^M
:>>\v\.\xK&.v;
WAT REEDS LANG door insiders gevreesd werd: het uiteenvallen van
nieuwe Afrikaanse staten, begint bittere werkelijkheid te worden. De
breuk in Nigeria heeft geleid tot de totale scheiding tussen Ibo's, Yoru-
ba's en Hausa's, waarbij we echter terdege in het oog moeten houden dat
deze drie grote volken of stammen elkanders doodsvijanden zijn. Er is
een oeroude strijd opgelaaid met een diepe haat die des te feller is om
dat het in wezen niet gaat om alleen olie of hout of apenoten of cacao,
maar omdat hier op grote schaal plaats vindt wat door heel Afrika op
flakkert: de stammenoorlog in zijn meest verbeten vorm en dan nog
met moderne wapenen.
BLOEDIG en bloeddorstig, genade
loos en van een wreedheid waarvan
wij ons hier gelukkig geen voor
stelling kunnen maken, is die strijd.
Zelfs de moderne „keiharde" pers
waagt het niet, haar lezers voor te zet
ten wat hier wordt gepleegd aan fol
teringen en verminkingen. Alleen een
bericht van het Rode Kruis maakt er
nu en dan voorzichtig melding van,
zonder publikatie van de feiten. Men
laat in Afrika namelijk zelden wat we
zouden kunnen noemen „nette doden"
achter. En op dit punt geven Ibo's,
Yoruba's en Hausa's, zelfs al hebben
ze een westerse opleiding gehad, elkaar
niets toe.
De republiek Biafra heeft zich dus
afgescheiden van de rest van Nigeria,
maar ook in het midden-westen van
het land is het roerig. Vroeger waren
de namen van Ibo's, Yoruba's en Hau
sa's wereldnieuws voor zo ver dat
toen bestond in verband met de sla
vernij. Tegenwoordig is het vooral in
verband met de olie. Het staat u vrij,
uit te maken wat erger is.
Maar al spreken we nu over al die
oorlogen, wat weten we er eigenlijk
van? Wat is nu precies Biafra? Wat
en wie zijn die Ibo's, Yoruba's en
Hausa's?
WIE LANGER in Nigeria heeft ver
toefd dan de doorsnee-reiziger, weet
mee te praten over de kloven die ga
pen tussen al die volken en stammen
die samen de republiek Nigeria vor
men, afgronden die even oud zijn als
diep. Alleen een politieke constellatie
wist die volken te bundelen tot één
staat. En die staat hield daardoor
meteen reeds de kiem van een uitein
delijke splitsing in zich.
Van de Nigeriaanse volken en stam
men zijn de Hausa's, Ibo's en Yoruba's
de voornaamste. Momenteel gaat de
grote strijd weer tussen Ibo's en Hau
sa's, terwijl de Yoruba's op de achter
grond toekijken en tijdelijk! hun
wonden likken na een verloren strijd.
De inzet van deze strijd is de republiek
Biafra die inderdaad volkenkundig be
zien een onafhankelijk land kan zijn.
Biafra bezit de olie; Biafra bezit
kostbare houtsoorten; Biafra bezit heel
goede grond; maar de noordelijke pro
vincie van Nigeria, het stamland der
Hausa's, is arm als Job. Geen wonder
dus dat zij niets willen weten van een
afscheiding, want dat zou 's lands eco
nomie heel erg schaden. Maar ook geen
wonder dat Biafra vrij wil, want ze
voelen er niets voor, die noordelijke
armoedzaaiers, die bovendien heers
zuchtig en conservatief zijn, met hun
rijkdom te onderhouden.
HET DISSIDENTE Biafra heeft na
genoeg de vorm van de oostelijke pro
vincie gelegen rond de Nigerdelta. De
naam Biafra is ontleend aan de Bocht
van Biafra, die samen met de Bocht
van Benin de Golf van Guinee vormt,
vroeger beter bekend onder de naam
Slavenkust of White Man's Tomb; het
Graf der Blanken. In de Bocht van
Biafra ligt een aantal eilandjes waar
van Fernando Pó en Sao Tomé met
hun cacao de voornaamste zijn. De
naam Biafra is dus geen nieuw ver
zinsel en kan logischerwijze door een
jonge staat geclaimd worden. In dit
Biafra zijn de Ibo's het voornaamste en
best ontwikkelde volk Sinds een -euw
zijn die Ibo's op merkwaardige wijze
gaan rondzwerven met name door de
noordelijke provincie en dan vooral
naar Kano, de grote stad in het noor
den en bovendien de aloude konings
stad der Hausa's. En dat nu zint die
laatsten allerminst!
WE BEVONDEN ONS eens op een
dansfeest in een dorp op een honderd
kilometer van Kano. Het was toen
nog heerlijk rustig in Nigeria, maar
die rust bleef wel erg aan de opper
vlakte. Op dat feest waren wij tweeën
de enige blanken. Een jonge lbo had
ons er heengebracht. Hij was ambte
naar aan een der departementen. Of
hij nog leeft, weten wij niet. Hij was
jurist en uitermate intelligent, ging
Europees gekleed, droeg het wereld
statussymbool, de zonnebril, en uit
heel zijn optreden bleek dat hij be
schikte over een meer dan normale
zelfbewustheid. De blikken die hij op
zijn medefeestgangers wierp, spraken
wat dat betreft boekdelen.
Hij stelde ons voor aan andere goed-
geklede jonge Ibo's, even zelfbewust
als hij, leidde ons naar een bank en
bestelde lauwe frisdrankjes en siga
retten. We maakten ons allen op voor
een plezierige avond. Het dansfeest
verliep als al dergelijke feesten in
Afrika. Naarmate de avond voort
schreed, werd het dansen wilder dan
met strikt fatsoen te rijmen viel. Maar
het ging hier wel om heel wat diepere
gronden dan bijvoorbeeld bij onze
„hippies" gangbaar is. Zonder LSD,
hasjisch of wat dan ook werd men zo
„high" als maar mogelijk is, men raak
te volkomen in trance.
BIJ HET PUBLIEK waren twee par
tijen te onderscheiden. De overweldi
gende meerderheid bestond uit Hau
sa's, te herkennen aan hun lange witte
gewaden en hun karakteristieke, forse,
donkere koppen. De Ibo's droegen
shorts of lange broeken en keurige
overhemden. Zij waren van een ander
type en hadden smalle gezichten. Bo
vendien waren alle aanwezige dans-
dames Ibo's, want de Hausa-echtge-
noot laat als goed moslem zijn vrouw
volk niet in het openbaar optreden.
Dat belette het manvolk echter niet
om met menige wufte Ibo-dame ple
zier te hebben!
En toen ontplofte dat vrolijke feest
ineens, binnen drie minuten tot één
ontzaglijke vechtpartij. Houten banken
vlogen door de lucht. Gillende Ibo-
vrouwen rolden op de grond. Er werd
met stokken, met losgetrokken latten
en zelfs met gummiknuppels gezwaaid.
Lange witte gewaden en kleurige
sporthemden vlogen elkaar aan in een
free for all dat ons ijlings de benen
deed nemen. Het is héél onverstandig
als blanke bij een stammenrel betrok
ken te raken.
Als de één of andere futiliteit al
voldoende is om een rijke verzameling
bebloede koppen en gebroken armen
en benen te veroorzaken op een dans
feest dat overigens de volgende dag
in alle kranten totaal genegeerd werd
dan kan men begrijpen wat er ge
beurt als het echt ernst wordt, zoals
nu in de strijd om de onafhankelijk
heid van Biafra. Maar waarom staan
Hausa's en Ibo's zo verbitterd tegen
over elkaar? Om daar iets van te be
grijpen, moeten we in het duister ver
leden van Afrika duiken.
WE BEGINNEN met de Ibo's. Dit is
een volk waarvan het verleden niet is
na te gaan. Het bestond uit drieënder-
tig stammen, die de huidige oostelijke
provincie bewoonden en nog bewonen.
Ze spraken verschillende talen, hadden
geen schrift en geen centrale organi
satie. Ze leefden in onafhankelijke
steden en dorpen, die onder het be
stuur van een hoofdman stonden. Ze
kenden een merkwaardige indeling in
klassen naar leeftijd. De Ibo's werden
als volk pas belangrijk na de Engelse
bezetting van de Westkust, toen het
vreedzaam werd in Nigeria. Daarvóór
hadden ze te strijden tegen de veel
krachtiger Yoruba's en de Beni's, die
tijden van grote bloei hadden gekend.
De prachtige en zeer vermaarde kunst
van Benin spreekt hierover boekde
len. Maar deze beschaving ging ten
onder in een zee van bloed, waarbij
mensenoffers en moordpartijen een
omvang hadden als zelden mis
schien nu weer! bereikt werd. De
wat minder bloeddorstige Yoruba's
slaagden erin zich te handhaven.
Die Yoruba's zijn evenals de Ibo's in
wezen een kustvolk. Ze zijn landbou
wers en vissers e n negenennegentig
percent van Nigeri's kostbare cacaocul
tuur is in hun handen. Daarnaast be
staan er, voor Afrika, zeer grote ste
den, waarvan de universiteitsstad Iba-
dan, met meer dan een miljoen inwo
ners, de voornaamste is. Al deze ste
den liggen in de westelijke provincie
en verscheidene ervan hebben meer
dan honderdduizend inwoners, wat men
op het eerste oog niet zou zeggen. Zelfs
Ibadan is vanuit de 'ucht bezien niet
veel meer dan een roestige zee van
golf ijzeren daken en het merendeel
van de huizen kan men rustig als krot
ten omschrijven.
In tegenstelling tot de Ibo's kunnen
de Yoruba's prat gaan op een groots
verleden en op een schitterende cul
tuur, nl. die van Ifé met de bijna
klassieke bronzen portretkoppen. Vol
gens de Yoruba's werd de aarde in
Ifé geschapen. Zestien godenzonen wa
ren de voorvaderen der Yorubakonin-
gen, van wie er één in Ifé bleef om
het rijk te besturen. De rest zwermde
uit en stichtte eigen rijken. Deze ko
ningen regeerden volgens een lang
niet slecht systeem, maar van hun ou
de koningschap is nog maar één spoor
over: het kralen „kroontje" dat de
stadshoofden mogen dragen.
IBO's en Yoruba's hielden nimmer
van elkaar, maar één ding bond hen
samen in het verleden: de angst en de
afkeer voor de slavernij, die bloeien
de tak van industrie waarom de
Bocht van Benin berucht was. Zij die
het grootste aandeel hadden in het van
gen van die slaven, waren de Hausa's
en hier hebben we dan de verklaring
voor de angst en de haat die alle West-
af rikaanse volken zoals Ibo's, Yoru
ba's, K'pellees, Guerzees en Fulani's
koesteren tegenover de machtige Hau
sa's uit het noorden.
Langzamerhand begonnen de Ibo's
in het politieke leven van hun land een
belangrijke rol te spelen. Intelligent als
ze waren zagen ze in dat de handel en
studie hun toekomst lag en ze begon
nen een grote zwerfdrang te ontwikke
len. Tegenwoordig is hun invloed zo
groot op de Hausa's na zijn ze het
grootste volk van Nigeria dat deze
laatsten hen als een bedreiging zijn
gaan voelen, iets waarin ze waar
schijnlijk geen ongelijk hebben als men
afgaat op de walgelijke moordpartijen
waaraan ook de hoogsten van het land
ten offer vielen. Het jaar 1966 kenmerk
te zich door grote onrust en verschil
lende staatsgrepen. In januari kwam
er een einde aan het burgerlijk be
stuur en kregen de militairen de macht
in handen. De federale premier plus
die van de noordelijke en westelijke
provincies werden afgeslacht. Die van
het oosten en midden-westen werden
gevangen gezet.'Een Ibogeneraal, Iron-
sij werd staatshoofd. Alle politieke par
tijen, maar ook alle stamverbonden
werden voor drie jaar verboden. Una
niem kwam het noorden hiertegen in
opstand want men zag hierin een ty
pische greep naar de macht van die
„agressieve Ibo's". In mei werden er
in het noorden honderden Ibo's op de
wreedste wijze vermoord. Het was in
derdaad wel opvallend: bijna alle hoofd
officieren, hoofdambtenaren van open
bare diensten en enkele niet-vermoor-
de premiers waren „toevallig" alle
maal Ibo's!
In juli volgde een staatsgreep in de
westelijke provincie, onder de Yoru
ba's dus, die werd uitgevoerd met de
hulp van de Hausa's, die tegen de ge
hate Ibo'g wel wilden samengaan met
een andere vijand. Generaal Ironsi
werd in Ibadan gevangenomen en naar
men aanneemt vermoord. Nu kwam een
Hausa aan de beurt om een nieuwe re
gering te vormen luitenant-kolonel Go-
won. Hij liet een aantal gevangenen los
en bood Nigeria de keuze tussen een
viertal regeringsvormen: een federa
tie met een sterk bestuur, een confe
deratie, een federatie met een zwak
bestuur of „iets helemaal nieuws",
maar men hoorde niet wat! In septem
ber barstte er in het noorden een nieu
we moordgolf los en ditmaal verloren
binnen enkele dagen vierduizend Ibo's
het leven, mannen, vrouwen en kinde
ren. Velen vluchtten naar het zuiden,
naar men aanneemt minstens honderd
duizend, wat wel bewijst hoezeer ze in
het noorden gepenetreerd waren.
HET OOSTEN ging nog verder. De
Hausa Gowon werd beschouwd als een
usurpator en dus als onwettig regeer
der. Als represaille vermoordden de
Ibo's een groot aantal Hausa's, terwijl
er minstens tienduizend naar het noor
den ontkwamen. Als klap op de vuur
pijl kwam toen de gedachte aan afschei
ding met het bericht dat een vlieg
tuig met een Amerikaanse piloot!
was neergestort in Kameroen met een
vracht van zeven ton machinegeweren
voor het huidige Biafra. In december
legde Gowon een eed af dat hij iedere
gedachte aan secessie en iedere poging
daartoe zou onderdrukken. We weten
nu in hoeverre hij daarin is geslaagd.
De nieuwe staat Biafra is een feit ge
worden en bovendien is er nu enorm
tumult van de Yoruba's, die ook vrij
willen.
HET OUDE VOLK, de Hausa's, be
schouwt zich als de aristocratie van Ni
geria. Ze zijn zeer orthodoxe moslems-
en koesteren de diepste minachting voor
de grotendeels heidense Ibo's en Yoru
ba's, die ze bovendien luiheid en om
koopbaarheid verwijten De Hausa's
bewonen een uitgestrekt gebied dat zich
van Noord-Nigeria uitstrekt tot diep in
Tsaad. Er zijn ruim zes miljoen Hau
sa's en in tegenstelling tot de Ibo's
vormen ze een zeer hechte eenheid met
een eigen taal, schrift en geloof. Ze
hebben dezelfde zeden en gebruiken en
de traditie van de afstamming van één
oervolk.
De eerste Hausa's waren nog heide
nen maar in de veertiende eeuw wer
den ze tot de islam bekeerd door een
delegatie geleerden uit Mali, een mach
tig negerrijk in de bocht van de Niger,
dat overigens niets van doen heeft met
het huidige Mali. Het oude Mali heet
nu Soedan, niet te verwarren met de
Soedan bezuiden Egypte.
In de zestiende eeuw ging een ander
machtig negerrijk Songhai geheten, ten
onder. Daarmee kwam de hele slaven
handel in handen der Hausa's en dat
legde hun geen windeieren. Steden als
Katsina en Kano kwamen tot grote
bloei dank zij de handel in „zwart
ivoor". Maar op hun beurt zagen de
Hausa's hun macht verkruimelen door
de optrekkende Fulani's die zich ge
leidelijk tussen de Hausa's hadden ge
nesteld. Die Fulani's waren nog ferven
ter moslems dan de Hausa's. Ze ont
ketenden dus een „heilige oorlog" en
wonnen hem ook. Zo ontstond er een
machtig Fulani-rijk met Sokoto als
hoofdstad en de slavenhandel als voor
naamste middel van bestaan. Maar
toen de Britten arriveerden in 1907 was
het voor de Fulani's bekeken. De sla
venjacht, werd kort en goed verboden
en was bijna uitgeroeid toen Nigeria
vrij werd. Momenteel beleeft deze af
schuwelijke handel weer een bloeiend
bestaan.
BIJ DE KOMST der Britten bestonden
er al geen echte Hausa-koninkrijken
meer, wel enige machtige emiraten.
Oorspronkelijk werden deze emiraten
feodaal georganiseerd. Aan het hoofd
stond de emir en een aantal edelen was
eigenaar van bepaalde dorpen en ste
den, waar zij belastingen inden De
Hausa's waren en zijn nog steeds boe
ren, veehouders en ambachtslieden die
werkten met slaven, verkregen uit han
del of als krijgsgevangenen.
DAT EEN zo groot en machtig volk
als de Hausa's er alles aan gelegen
is een regering met sterke Ibo-elemen-
ten te torpederen spreekt en in
Afrika zeker voor zichzelf. Maar
bij de oostelijke en westelijke provin
cies vergeleken is de noordelijke Dro-
vincie achter gebleven in ontwikke
ling, wat f.k is toe te schrijven aan
de zeer conservatieve levenshouding in
de emiraten. De Ibo's hebben zich even
als de Yoruba's wonderwel aange
past aan de moderne samenleving. .Ze
zijn zelfs zo lang het duurt el-
kaars bondgenoten geworden in de bit
tere strijd om de vrijheid.
Of ze werkelijk vrij zullen blij
ven zodat Nigeria uiteen ".al vallen
in minstens drie, maar waarschijnlijk
nog meer onafhankelijke staten, valt
natuurlijk nog te bezien. Zolang .;r wa
pens worden ingevoerd in Nigeria, aan
welke partijen die ook worden gele
verd, zal het daar moord en doodslag
blijven en worden de tammenoorlogen
gevoerd in naam van de alles blijkbaar
heiligende vrijheid of wat daarvoor
moet doorgaan. Hoe het zal aflopen kan
se eenheid, zo broodnodig voor een sta
biele menleving. is w»er -en Hnke
stap achteruit ge.raan
