Zoeken naar voorouders: eenvoudiger dan u dacht
MODERN MEDISCH ADVIES
Prof. Dr. ALBERT VERWEY (R.N.L.)
Bezwaren tegen nieuwe medische
encyclopedie voor het huisgezin
ZATERDAG 2 DECEMBER 1967
Erbij 'K
SPEUREND EN SNUFFELEND IN OFFICIËLE
ARCHIEVEN ROUWT U, VOOR EEN PAAR
KWARTJES PER VOORVADER, ZONDER VEEL
MOEITE UW EIGEN FAMILIESTAMBOOM OP.
BROUWER.
ELIAS
ZATERDAGMORGEN in
één van de vele archieven die
ons land telt. In de rustige
leeszalen buigen honderden
mannen, vrouwen, jeugdigen
en ouderen, zich over ver
geelde papieren, in lederen
band gebonden boeken en
keurig gerangschikte kaarten.
Zij proberen, al of niet met de
hulp van een aanwezige ar
chivaris of zaalbediende, het
meestal op perkament ge
schreven schrift te ontcijfe
ren, om dit over te nemen in
schriften, op blocnotes of een
meegebracht kaartsysteem.
Stimulans
Als een boom
Terug
ZIJ nemen gegevens over van
voorouders, die eeuwen geleden
leefden, werkten, vreugde en
verdriet hadden. Een al lang niet
meer bestaand beroep uitoefen
den al of niet aangesloten bij
een Gilde belasting betaalden,
voor de vierschaar verschenen,
of hun wilsbeschikking door een
notaris lieten vastleggen, opdat
er na hun dood geen „gekrakeel"
over de inboedel, hoe klein deze
ook mocht zijn, zou ontstaan.
„Het onderzoek naar voorouders
is enorm in", zeggen bestuursle
den van de Nederlandse Genea
logische Vereniging, die ieder
jaar honderden leden in haar re
gister bijschrijft.
DE VRIJE zaterdag, of de vrije
door-de-weekse-dag heeft het
stamboom-onderzoek, zoals het
met een populair woord fout
overigens heet, enorm gesti
muleerd. De mensen bemerken
nu eindelijk dat ze met zeer ge
ringe kosten, vaak een paar
kwartjes, gegevens over hun
voorouders kunnen krijgen. „De
meeste archieven staan gratis
hun gegevens af en door de
mond tot mond „reclame" gaan
steeds meer mensen speuren naar
hun voorouders", zeggen verschil
lende archivarissen.
Het is een soort detective
werk. Eenmaal begonnen wil
iedereen steeds meer weten van
zijn bet-bet-bet-overgrootvaders
Waar hij vandaan kwam, wat
hij deed, hoe oud hij geworden
is, hoeveel kinderen hij had en
ga zo maar door. Maar het be
langrijkste voor iedereen is toch,
zoveel mogelijk voorouders op te
v/i
»;V/2
IIIRk
TE BW KV
zn. v. Jacob
Martinusz. en
Martijntje
Dirksdr
Tietand (t)
■vn. Amsterdam
16-1-1737
Amsterdam
14-10-1780
MARIA
II ARDE V BERG
dr. v. Warnar
en Johanna
Hardenberg
Amsterdam
7-11-1742
t Amsterdam
6-1-1818
Amsterdam
17-11/3-12-1769
V/3
JERGEN
SATTF.I IULKI»
„Eerninge"
c.1735
Amsterdam
28rl 0-1803
19 V/5
JANNETJE
SCHAAP
dr. v. Pieter
Willemsz. en
Lysbeth
Cornelisdr.
van Vliet
m, Nieuwer
Amstel
31-12-1741
Amsterdam
11-1-1798
Amsterdam
23-10/ 8-11-F767
IV/t
DIRk
VERWEY
Banketbakker-
Amsterdam
17-10-1779
t Amsterdam
25-8-1854
1V/2
CHRISTINA
SATTELDALER
•w Amsterdam
21-3-1784
t Amsterdam
6-12-1819
oo -Amsterdam 2-8-1812
UI/1
CHRISTOFFEL
VERWEY
Kastenmaker
Amsterdam 30-6-1812
t Amsterdam 11-5-1896
JAN
HAKDEMIKItC
zn r. Albert
en Gijsberta
V. Daatsclaar
v Amsterdam
24-7-1739
O Amsterdam
4-2-1809
V/6
MARIA
KUMAN
dr. v. Dirck
F.yman en
Wijntje van
der Spits
Amsterdam
19-6-1739
Amsterdam
26-3-1811
ir Amsterdam
13/29-7-1770
IV/3
10
JAN
HARDENBERG
w Amsterdam
31-10-1771
t Amsterdam
25-1-1811
22
P.F.TKK
JSEKU
1 „Colden"
c. 1736
A'dam
29-3-1781
V/8
23
ANNA
MARIA
I.ORKMZ
Radens-
leben
C.1737
A'dam
5-12-1784
Amsterdam
22-4/8-5-1768""
ANNA MARIA
BERG
■w Amsterdam
6-12-1772
t Amsterdam
28-7-1847
oo Amsterdam 3/26-4-1801
111/2
ANNA MARIA
HARDENBERG
AA. Amsterdam 28-6-1811
t Amsterdam 19-10-1889
oo Amsterdam 18-5-1836
u/1
JAN VERWEY
Meubelmaker
Amsterdam 24-1-1838
f Amsterdam 7-12-1878
V/9'
GERUIT
V. d. VIJ GH
zn. v. Gerrit
en Anna
Struyck
A'dam
4 5-1740
A'dam
2-2-1775
V/10
HELENA
HUYTING
dr. v. Samuel
en Helena
Bijeswerm
«v». A'dam
27-11-1735
A'dam
■4-3-1783
Amsterdam
IV/5
12
SAMUEL
VAN DER VIJGH
Amsterdam
19-7-1769
t/n Amsterdam
26/30-6-1808
v/u
PIETER
11KN MFKIhS
zn. v. Harmen
en Elisabet
Landt*
Deventer
22-9-1737
a Amsterdam
27-6-1805
V/12
FRAXCINA
HARDENBERG
dr. v. Albert
en Gijsberta
V. Daatsclaar
Amsterdam
1-7-1742
Amsterdam
21-11-1810
10/26-4-1767
V/13
28
DIRCK
HELM ICU
zn. v. Jan en
Margaretha
Helmich
Amsterdam
6-10-1740
V/14
29
GRIETJE
de JONG(H)
dr. v. Kornelis
en Kaatje
Willcms
■o Amsterdam
6-11-1740
IV/6
GIJSBERTA
HEYMERIKS
Amsterdam
29-9-1773
f Amsterdam
29-9-1820
oo Amsterdam 13/29-4-1792
1II/3
ALBERT
VAN DER VIJGH
Houtkoper
AA. Amsterdam 9-2-1808
t Amsterdam 9-7-J893
Amsterdam
25-11/11-12-1763
1V/7
34
V/15
HENDRIK
PKTERS(EN)
zn. v. Pieter
en Catharina
Hendriksen
/v Amsterdam
30-8-1739
V/16
JOHANNA
PRIGEXIS
dr. y. Daniël
en Catharina
de Lange
•v* Amsterdam
24-6-1742
Amsterdam
1-6-1800
22-4/8-5-1763
JAN
HELMIG
.V9 Amsterdam
24-1-1771
f Amsterdam
23-9-1843
IV/8
15
ANTJE
PIETERS(E)
VN. Amsterdam
13-7-1768
t Amsterdam
28-2-1844
oo Amsterdam 22-2/12-3-1793
III/4
MARGRIETA
HELMIG
AA. Amsterdam 21-7-1808
t Amsterdam 15-5-1864
oo Amsterdam 20-4-1831
11/2
WILHELMINA FREDERIKA VAN DER VIJGH
Amsterdam 24-10-1841
f Amsterdam 29-1-1871
oo I. Amsterdam 13-3-1862
i/i
Amsterdam 15-4-1865
t Noordwijk a. Z. 8-3-1937
Dichter, Literator en Historicus, Hoogleraar i. d. Ned. Letterkunde en hare geschiedenis i. d. Rijksuniversiteit v. Leiden (1925-'35), medeopr. en redact, v. d. Nieuwe Gids (I885-'90),
oprichter en redacteur V. De Beweging (1904-'19)
oo Haarlem 6-3-1890 KATHARlNA'YAN VLOTEN, Deventer 16-7-1867, t
letterkundige, dr. v. Prof. Dr. Johannes en Johanna Elisabeth Hendrica Christina van Gennep.
De „Stamboom" genealogie van prof. dr. A. Yerwey overgenomen, uit het maandblad Gens Nostra (Ons Geslacht) der Nederlandse Genealogische Vereniging.
sporen. Verschillende archieven
bij voorbeeld die in Amster
dam, kunnen gegevens verschaf
fen tot ongeveer het jaar zes
tienhonderd tien.
VAAK is het recherchewerk.
De meeste predikanten schre
ven allerminst schoonschrift
terwijl velen de naam precies
zo opschreven als deze werd
uitgesproken. Een paspoort,
rijbewijs, of postlegitimatiebe-
wijs bestond nog niet. Zo werd
bij voorbeeld een naam als
Wijmels, in één pennestreek
omgevormd tot Wiemels, om
dat de man uit een ander deel
van het land gewend was de
ij als ie uit te spreken. En
dan praten we helemaal nog
maar niet over de vele Fran
se naamdragers, die hun ori
ginele naam in een paar jaar
verbasterd zagen tot de meest
vreemdsoortige. Maar met een
beetje speurwerk is daar wel
achter te komen.
Hoe moet men beginnen?
HET IS als bij een boom waar
uit steeds meer takken spruiten.
Onderaan de onderzoeker of
amateur-genealoog. Daarboven
zijn vader en moeder, zijn groot
ouders en daarboven de ouders
van die grootouders. Men heeft
dan al zestien ouders en voor
ouders op papier staan, waarbij
niet minder dan 26 verschillende
familienamen. Deze acht over
grootouders leveren op hun
beurt weer zestien bet-over
grootouders op, enzovoort, in een
reeks die ons doet herinneren
aan het sprookje van de arme
knecht, die de keizer rijstkorrels
vroeg als beloning. Op het eerste
vak van een schaakbord één, het
tweede twee. het derde vier, het
vierde acht, enzovoort. Toen de
keizer het had laten uitrekenen
bleek de gehele oogst van tien
jaar bij lange na niet genoeg.
ZO GAAT het ook een
beetje bij de voorouders, 16,
32, 64, 128, 256, 512, 1024, waar
bij u bij 1024 terechtgekomen
bent, zoals de genealoog zegt, in
de tiende generatie. Dan stamt
u reeds af van 1024 voorouders.
Nu zult u bijna nooit al deze
voorouders „compleet" krijgen.
Binnen zeer korte tijd ontdekt
iedere speurder hoe internatio
naal zijn of haar „stamboom" is.
Terwijl in verschillende gevallen
de papieren, waaruit u uw voor
ouders kunt naspeuren niet meer
bestaan, omdat bijvoorbeeld de
kerk waarin twee van uw voor
ouders in 1642 elkaar het ja
woord gaven, door brand werd
verwoest en daarmee de trouw
boeken verloren gingen. Maar
daartegenover is de kans niet
uitgesloten dat u in een andere
tak tot ver in de zestiende eeuw
terug kunt gaan. 16, 32, 64 of 128
voorouders bieden namelijk nog
al wat mogelijkheden.
VELEN menen dat het hebben
of maken van een stamboom al
leen maar mogelijk is voor men
sen uit een bekend geslacht van
adel, of met klinkende namen.
Niet voor mensen van „eenvou
dige komaf", lieden die niet in
onze geschiedenisboekjes voor
komen. Niets is minder waar.
Bekende mensen nu kunnen
voorouders hebben, die nooit van
zich hebben doen spreken, omdat
zij eenvoudige lieden waren (de
genealogie van prof. dr. Verwey
hierbij is er een bewijs van),
terwijl het voorkomt bijzon
der dikwijls zelfs dat „onbe
kenden" van nu voorouders be
zitten, die in hun tijd een func
tie en een bekendheid van je
welste hadden.
De mogelijkheden om toch
verder te speuren naar voor
ouders wanneer Burgerlijke
Stand en de Gemeente- of Rijks
archieven u niet verder kunnen
helpen, omdat er geen gegevens
meer zijn, zijn enorm, wanneer
u de weg weet, en die zal iedere
archivaris, of bijvoorbeeld een
van de genealogische verenigin
gen u graag wijzen. Militaire ar
chieven uw grootvader ver
vulde misschien zijn dienstplicht
gildeboeken, notariële archie
ven, enfin te veel om op te noe
men.
EN DE kosten? Alle beschei
den in de Rijks- maar ook in alle
gemeentearchieven zijn koste
loos ter inzage te krijgen. De
Rijksarchieven bevinden zich in
de provinciale hoofdsteden. Zo
zijn alle gegevens van vóór 1883
van Alkmaar in Haarlem te be
machtigen. Van Leiden in Den
Haag, van Ommen of Steenwijk
in Zwolle. Ook voor nasporingen
van vóór 1811 kunt u meestal bij
een Rijksarchief terecht. Behalve
wanneer een gemeente een eigen
archief bezit, met een eigen be
roepsarchivaris. Verscheidene
gemeenten meest grote
Amsterdam, Dordrecht, Haarlem
hebben dit. En overal kunt u
kosteloos alle registers nazien,
aantekeningen maken, of af
schriften of fotokopieën ver
vaardigen. Uiteraard kost dit
laatste geld, maar over de (lage)
prijzen zult u meestal verbaasd
zijn.
DE MOGELIJKHEID is er
ook, om uit een ander archief
registers te laten overkomen, die
men in het voor u dichtstbijzijn
de archief kunt raadplegen. Ook
kan men de Rijks- en gemeen
tearchieven verzoeken iets voor
u na te sporen, maar uiteraard
moet men dit een vast tarief
betalen.
ZELFS het ontdekken van fa
miliewapens, portretten van
voorouders, enzovoort in deze
archieven, behoort tot de moge
lijkheden.
Het is gemakkelijker dan u
denkt. Iedere vereniging of or
ganisatie, die de genealogie be
handelt, zal u graag voorlichten,
terwijl men in ieder archief u
graag zal helpen bij het zetten
van de eerste schreden op de
weg terug naar uw voorouders..
ONDANKS DE BEZWAREN van vele artsen tegen medische voorlichting
van leken heeft deze voorlichting zich steeds verder ontwikkeld en wordt
zij nu op ruime schaal zowel via de grote pers, de radio als ook in be
perkte mate via de televisie gegeven. De bekende „openheid'' die in onze
tijd wordt verlangd, zou niet volledig zijn wanneer de mens van vandaag
niet uitvoerig werd ingelicht over zijn eigen lichaam in de ruimste zin des
woords, over de ziekten die dat lichaam bedreigen en over de wijze waarop
hij, dank zij dt geneeskunde, van deze ziekten kan worden genezen. Nadat
medische voorlichting reeds met de eenvoudige eerste hulp bij ongelukken
begonnen was, is ze nu sterk uitgebreid door vaste rubrieken in dagbladen
en tijdschriften, of incidenteel wanneer een bepaalde gebeurtenis op me
disch gebied daartoe aanleiding geeft en verder door voordrachten, films
en in een hele reeks medische encyclopedieën.
(Van onze medische medewerker)
DAT MEDISCHE voorlichting bij
voorkeur door een arts gegeven
moet worden lijkt nauwelijks een
vraag. Moeilijker is de afbakening
van het gebied: bestaat er een ze
kere grens tot waar de voorlichting
moet en mag gaan? Ten eerste om
dat het nu eenmaal onmogelijk zou
zijn alle onderwerpen in een genees
kunde op een voor leken begrijpe
lijke wijze uiteen te zetten. Ten
tweede omdat er onvermijdelijk
vele tegenstrijdige opvattingen en
een groot aantal onzekerheden op
dit gebied bestaan. En ten derde
omdat onbeperkte voorlichting
over sommige ziekten angst in-
plaats van geruststellende kennis
van-zaken zou kunnen opleveren.
Hier spelen de persoonlijke >pvat-
tingen van degenen die zich met
medische voorlichting bezighouden
een doorslaggevende rol, maar zij
zullen zich toch wel steeds beper
ken tot die informatie welke be
rust op de huidige algemeen aan
vaarde opvattingen en kennis der
(Nederlandse) geneeskunde.
DR. DE VAAL is een in ons
land zeer vooraanstaand medisch
auteur, die ook als medisch des
kundige grote bekendheid op de
televisie heeft gekregen. Nog veel
meer geniet hij, als endocri-
noloog, als kinderarts en bovenal
als lector in de toxicologie (ver-
gifleer) aan de Amsterdamse uni
versiteit wetenschappelijk ver
maardheid in medische en farma
cologische kringen, voorts is hij
een der belangrijkste medewer
kers aan Excerpta Medica.
Daarom is zijn in encyclopedie-
vorm uitgegeven boek „Modern
medisch advies" voor mij een te
leurstelling geworden; niet om
één maar om verschillende rede
nen. De eerste hiervan staat hier
boven al aangegeven: de arts die
medische voorlichting geeft (zeker
in een encyclopedie waarin de leek
informatie zoekt over medische
problemen) neemt een grote me
disch-ethische verantwoordelijk
heid op zich jegens de (in dit ge
val Nederlandse) artsenwereld. Hij
doet er goed aan, niet als enkeling
te schrijven of te spreken, maar
als vertegenwoordiger der medi
sche wereld, wetende dat zijn le
zers of toehoorders hem onbekend
zijn, maar altijd geneeskundige
hulp vragen aan andere, ei
gen vertegenwoordigers uit die we
reld. Wil hij zijn persoonlijke bij
zondere opvattingen wereldkundig
maken dan is dat zijn goed recht,
mits niet in de vorm van een me
dische encyclopedie, maar dan
als een gewoon artikel of een ge
woon boek.
HENRI KNAP schreef in een
commentaar dat De Vaal in zijn
boek een aantal „taboes" wil op
ruimen en doorbreken. Daarondei
zijn: God, de ongehuwde moeder,
marihuana en hasjisch (die hij niet
erg schadelijk acht), en vooral
sex. Het is de vraag of een me
dische encyclopedie voor leken de
aangewezen plaats is om (derge
lijke) taboes te doorbreken. Voor
verslaving heeft De Vaal een nieu
we uitdrukking bedacht, „hunker
syndroom", die men in zijn werk
meermalen aantreft. Het
woord hunkersyndroom werd tot
nu, toe door geen enkele arts ge
bezigd.
DE TITEL „Modern medisch
advies" wordt door de inhoud niet
duidelijk gemaakt. Het voorwoord
vermeldt dat de encyclopedie „zijn
tijd hier en daar ver vooruit" is
zonder dat dit door de inhoud be
wezen wordt. Tenzij dit zou be
rusten op de bespreking van een
aantal vrij bizarre onderwerpen.
Het „Münchhausensyndroom"
b.v. komt toch al te zeldzaam voor
om in een encyclopedie vermeld
te worden. En wie zou elke huis
dokter willen opdragen, twee keer
per jaar het medicijnkastje bij
al zijn patiënten te controleren?
Ongewoon lijken ook onderwerpen
als: de wrede behandeling van
achtjarige meisjes in het Nabije
Oosten, incest, de persoonlijke af
keer welke de acteur tegen de
bokssport koestert, trappelhenen
ettelijke hoofdstukken over de
anus, atopie, maagdenvlies, ont
houdingsverschijnselen, nidatie
(waarbij ditmaal de betekenis
wordt vermeld), terwijl het boek
overal voor een leek veel andere
onbegrijpelijke uitdrukkingen be
vat, die eigenlijk een aparte woor
denlijst met verklaringen zouden
vergen Verscheidene persoonlijke
opvattingen, die De Vaal in zijn
boek neerlegt, zullen vele artsen
en specialisten het ongetwijfeld
oneens zijn, vanaf zijn aanbevelin
gen bij masturbatie tot en met
zijn verwerpen van borstvoeding,
alsook zijn bewering dat een kind
pas moet leren zwemmen wanneer
het op de lagere school gaat.
OPVALLEND is zeker het grote
gedeelte der encyclopedie dat aan
sexuele onderwerpen en raadge
vingen is gewijd. In het door een
Amerikaanse psychiater-echtpaar
geschreven „Sexuele vreugden in
het huwelijk" bijvoorbeeld kan een
leek deze onderwerpen vollediger
zuiverder, begrijpelijker en objec
tiever behandeld vinden. Dit, ter
wijl het gehele verk juist door
spekt is met vermeldingen uit de
Amerikaanse literatuur, wat het
lezen ervan niet gemakkelijker
maakt. Dit temeer niet daar de
ze vaak betrekking hebben op in
ons land nauwelijks bekende ziek
tebeelden en gebeurtenissen. Trou
wens, behalve een aantal eenvou
dige en ook voor de leek begrijpe
lijke onderwerpen behandelt De
Vaal veel stof die beter in een
vaktijdschrift zou thuishoren. Bo
vendien is zijn stijl vaak erg ge
comprimeerd en te vaktechnisch
voor de doorsneelezer van "en dei-
gelijke encyclopedie.
Wanneer dr. O. M. de Vaal over zijn
specialismen: endocrinologie, toxico
logie en kinderziekten, spreekt her
kent men de man van grote kennis
belezenheid en ervaring, ook daar
waar een andere specialist op een
dezer gebieden het misschien niet
met hem eens zou zijn. Hier mo
gen vooral de onderwerpen vergif
tigingen, vaccinaties, alcohol,
slaap en roken worden genoemd.
Psychopathie zou men echter in
een dergelijk modern werk veel
uitgebreider informatief behandeld
verwachten. Zo zijn er meer be
langrijke onderwerpen die te sum
mier worden aangeduid.
„MODERN MEDISCH ADVIES"
omvat ruim 500 bladzijden en een
uitgebreid register, zoals dit bij
het encyclopedie-karakter past.
Het is fraai, ruim gedrukt en prij
zig. Henri Knap vindt „een dub
beltje per bladzijde voor een derge
lijk boek niet te duur". Maar dit
is toch wel een vreemde maatstaf
voor een leek bij het aanschaffen
van een medisch werk. De eoor-
deling van de medicus is, dat. ge
zien de bovenvermelde kwaliteiten
van het boek, dit echter meer
stof tot critiek oplevert, waar
van hier de voornaamste, maar
lang niet alle punten worden aan
gevoerd. Een der belangrijkste ne
gatieve kanten van .Modern me
disch advies" ligt juist in de tè
persoonlijke voorliefde en lenin
gen van de auteur ten aanzien der
onderwerpen welke hij behandelt,
waardoor zijn boek als medische
encyclopedie en als bron van infor
matie niet aan zijn doel kan be
antwoorden.
Dr. O. M. de Vaal: „Modem, medisch
advies", Amsterdam, Em. Querido's Uit
geverij, 1967.
