Hommage aan
MARI
ANDRIESSEN
Sterk sprekende expositie
in de Haarlemse Vleeshal
N.Ph.O. nerveus geleid
door Franse dirigent
Honderdvijftig
jaar Mommsen
Nieuwe directeur
van bureau NSF
NEGEN MUZEN
Vrijdag gesloten
„Die nacht1'
„SPAAR
ACHTER
AF"
SnuiFen wrijf
WOENSDAG 13 DECEMBER 1967
13
-
-
HAARLEM. Het is niet mogelijk binnen het bestek van een bespreking
'het oeuvre van een lang kunstenaarsleven recht te doen wedervaren. Het
is dus niet meer dan een benadering, hier schrijven over de eretentoon-
stelling die ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag voor Mari
Andriessen in de Vleeshal is ingericht. Deze regels willen dan ook voor
alles een uitnodiging zijn om zo velen als mogelijk is naar deze overzichts
expositie te „lokken". Ér is geen betere voorlichting mogelijk dan het zelf
ondergaan van de indruk van zo veel werk, dat zo veel kanten van het
kunstenaarsschap van Andriessen belicht.
Humaniteit
Nederlandse traditie
Mensen met wensen
sluiten 'n persoonlijke lening bij de NMB
De bank waar ook zich thuis voelt!
Ook humor
Zijn grote werk
P. Zwaanswijk
O O
SPAANSE SINAASAPPELEN
...binnen 48 uur hier
Jan van Schaffelaar
springt weer
C. B.
De radio geeft donderdag
T elevisieprogramma's
Over Andriessen schrijven is tevens
over Haarlem schrijven. Hij behoort niet
alleen tot de stad, nee, hij heeft het
klimaat ervan gedurende meer dan een
halve eeuw mede bepaald. Ik zal hier niet
trachten de Haarlemse gee§t te beschrij-
Lodewijk van Deyssel, lezend. Een
in 1953 ontstaan bronsje, ontwerp
voor een monument. De trotse on
verzettelijkheid van een man als
Van Deyssel spreekt hier voor zich
zelf.
ven daarvoor ben ik te kort en te wei
nig Haarlemmer Iets ervan aangeven
kan ik wel. Dat is de hang naar een be
sloten intimiteit. In kleine geesten be
vordert dat de neiging tot levensangst en
kleinburgerlijkheid, in grotere geesten de
wil om door te dringen tot de kern van
de beste menselijke waarden, tot een hu
maniteit met een glimlsfeh, die vaak uit
verzwegen tragiek is gewonnen.
Ik zou namen' kunnen noemen van yeel
Haarlemse kunstenaars vroeger en nu, die
mij die mening opdringen, maar ik wil
mij nu bepalen tot Mari Andriessen, in
wiens werk ik die vorm van humaniteit
zo sterk vindt. Iets ervan straalt ook door
in de brieven van vrienden, die in de ca
talogus zijn opgenomen. Wie bovendien
beseft hoe moeilijk een beeldhouwersle
ven is, zowel materieel als geestelijk, wil
wel aannemen, dat de tragiek de eeuwige
ondertoon daarvan is.
Het is ondoenlijk om de catalogus op de
voet te volgen en te trachten een enigs
zins omvattende bespreking van het ten
toongestelde te geven. Het is ook niet no
dig. Ik wijs liever op tendensen, alle be
paald. door die genoemde humaniteit, die
voldoende speelruimte laat voor het wer
ken uit velerlei geestesgesteldheid.
Die catalogus leert, dat Andriessen een
leerling van Bronner was en dat hij gedu
rende een flink aantal jaren vooral sacra
le opdrachten kreeg. Het werk laat zien,
dat hij geen echte „Bronneriaan" is ge
worden. Hij zocht en vond een eigen weg
binnen het typisch Nederlandse realisme,
dat eerder verdieping zoekt in menselijke
waarden dan de drang naar het vernieu
wen van vormprincipes. Voor Andriessen
is de traditie, gepaard aan de weerslag
van zijn eigen tijd, een voldoende voe
dingsbodem geweest.
In welke richtingen sloeg de wijzer uit
binnen zijn door hem aangenomen kader
In het begin treft soms een neiging tot
extatisch beelden. Niet geprononceerd,
maar wel onmiskenbaar aanwezig in sa-
ADVERTENTIE
NEDERLANDSCHE
MIDDENSTANDSBANK
225 vestigingen In Nederlane
Een overzicht van de tentoonstelling
van Andriessens werk in de Vlees
hal. Het grote beeld is zijn Bom-
slachtoffer, een van de zes beelden
voor het oorlogsmonument te En
schede. Op de achtergrond zijn
Concentratiekamp, ook een deel van
dat monument.
craal werk. Zijn Visitatie uit 1926 is er
een voorbeeld van. Nu leidt de ontmoe
ting van Maria en Elisabeth tot zo'n op
vatting, maar evenzeer is het iets eigens
in Andriessen, dat in sommige portretten
doorklinkt en veel later, in 1959, nog eens
sterk zal spreken in een prachtig beeldje
van gebakken klei, Zwevende figuur. Het
zegt mij heel veel, het kleine beeldje, dat
verdient groot te worden uitgevoerd.
Een heel ander aspect van Andriessens
levensgevoel en wel de humor, bij hem
sterk gebonden aan zijn verering van de
muziek. Geen wonder overigens voor een
Andriessen. Die humor is er in zijn be
kende Mozart-beeldjes en zijn schetsen
Strijkkwartet. Een stille humor is het
natuurlijk, even stil als de tragiek spreekt
uit zijn groepje De drie zusters, naar
Tsjechows toneelstuk van die naam.
Steeds dus weer ingehouden emotie, inge
houden drift.
Andriessen heeft nationale faam gekre
gen vooral door zijn oorlogsmonumenten.
Volkomen terecht. Zijn beroemde Dok
werker is een indrukwekkend monument
een der beste die ons land kent. Het is
heel typerend én Andriessen én represen
tatief voor de gevoelens van ons volk. Het
brengt geen schreeuwende verontwaardi
ging in beeld, geen theatrale heroïek
maar de door nood ingehouden woede van
een goed deel van een volk tegenover zijn
kwelgeesten.
Dit nu is de grote verdienste van An
driessen, waarin zijn humaniteit het best
gestelte krijgthet aan- en meevoelen
met de mens in tragische ogenblikken. En
dan moet ik natuurlijk wijzen op de beel
den voor Enschedé, Bomslachtoffer, Con
centratiekamp en Joodse vrouw met kind.
Met die beelden behoort hij tot de beste
vertegenwoordigers van de beeldhouw
kunst van zijn tijd. Daarin is zijn aanvoe
len van tragiek, gepaard aan de tradities
van een groot ambachtelijk vermogen de
uitdrukking geworden van universele ge
voelens, een kunst die gelijkelijk zal aan
spreken tot zijn collega's als tot de „ge
wone mens", die zichzelve in deze beelden
vertegenwoordigd voelt als hij terugdenkt
aan de moeilijkste jaren in ons volksbe
staan.
Meer wil ik er hier niet van schrijven,
wie het méé wil voelen moet zelf gaan
kijken. Er is nog veel onbesproken, waar
bij men eveneens lang kan stilstaan
Hein Steehouwer
DEN HAAG. Het bestuur van de
NSF heeft besloten met onmiddellijke in
gang mr. W. van Ulsen te benoemen tot
directeur van het bureau van de NSF
Mr. Van Ulsen vervult momenteel de
functie van hoofd van de afdeling secreta
riaat. De algemene leiding van het burea
blijft in handen van dr. W. van Zijll.
Koopermoolen. De Nederlandse cabaretier
Henk Elsink heeft voor ongeveer hon
derdduizend gulden het café-cabaret
„De Koopermoolen" in de Amsterdam
se binnenstad gekocht van de in augus
tus failliet verklaarde vennootschap, die
onder dezelfde naam de door radio- en
televisie-uitzendingen bekende uit
gaansgelegenheid met verlies exploi
teerde
Claus. De Belgische driejaarlijkse staats
prijs voor toneel is toegekend aan Hugo
Claus.
(Van onze muziekrecensent)
HAARLEM. Het Noordhollands Phil-
harmonisch Orkest werd op het concert,
dat dinsdagavond in de Gemeentelijke
Concertzaal gegeven werd, geleid door de
Franse gastdirigent Pol Mule. Voor het
orkest betekende deze directie een aan
passing aan een drukke, opgewonden,
nerveuze, haast ongeduldig-suggestieve
musieeertrant, die maar nauwelijks het
verwijlen in de oasen van muzikale
schoonheid van de vertolkte werken toe
liet.
In een overrompelende vaart werden
de toehoorders daar vaak langs gevoerd,
verbluft door de langdurigheid van de
dynamische climax, die meestal met mi
nimale voorbereidingstijd bereikt werd
en tot het einde der uitvoering moest
worden volgehouden, waarbij het kruit
dat de muzikale spanning moest brengen,
al gauw verschoten was.
Het meest evident was dit het geval
met de scènes en dansen uit het ballet.
.De driekante steek" van Manuel de Fal-
la, waarmede het concert besloten werd.
Een economischer besteding van \de
klank- en tempo-mogelijkheden, die dit
gloedrijke werk biedt, had wonderen kun
nen verrichten. Het klassieke karakter
van de Symfonie in C van Georges Bizet,
waarmede Pol Mule de avond begon,
werkte heilzaam-remmend op de musi-
seerdrift van de dirigent, in het bijzon
der wel voor het Adagio, waarin de solo
hoboïst de hem geboden rijke kansen tot
klankschoon en beheerst spel prachtig
benutte. Ook het Allegro vivace klonk
uitstekend. Het afsluitende Allegro viva
ce echter kreeg weer een teugelloze vaart
zonder momenten van verademing.
De klankwerking van de concertzaal
heeft de dirigent ongetwijfeld door be
grijpelijke onbekendheid daarmede ook
parten gespeeld.
Dit was vooralmerkbaar bij de be
geleiding van de drie Balladen van Frarn
gois Viilon op muziek van Claude De
bussy, welke door de solist van deze
HAARLEM De tentoonstelling „Mari
Andriessen" zal op vrijdag 15 december
niet voor het publiek te bezichtigen zijn
in verband met enige recepties, die op
deze dag in de Vleeshal zullen worden
gehouden.
avond, de bariton Bernard Kruysen wer
den gezongen. Het meest nadelig werkte
deze onbekendheid voor de begeleiding
van de „Ballade des femmes de Paris",
waarbij de zanger vrijwel steeds over
stemd werd. Veel gunstiger klonken de
begeleidingen van de drie fraaie liede
deren „Don Quichotte a Dulcinée" van
Maurice Ravel, waarmede Pol Mule de
sfeer der muziek uitnemend bewaarde.
Zo kon Bernard Kruysen zijn voortref
felijke, ja magistrale zangkunst volle
dig openbaren, zowel voor wat de fraaie
expressieve stem betrof als zijn doorleef
de voordracht. Deze was trouwens ook
reeds aan de dag getreden bij de ver
tolking van Villons ballade, geschreven
„a la requeste de sa mère" en van de bal
lade „a s'amye".
Dezer dagen was het honderdvijftig jaar
geleden dat Theodor Mommsen werd ge
boren. Deze winnaar van de Nobelprijs
voor literatuur in 1902 was een autoriteit
op het gebied van de Romeinse geschie
denis en de Romeinse maatschappij. Zijn
studiën over het Romeinse recht zijn ook
nu nog van onschatbaar belang voor
juristen.
Mommsen werd op 30 november 1817
in Garding in Sleeswijk geboren. In 1848
werd hij hoogleraar in het Romeinse recht
in Leipzig. Na zijn afzetting in 1850 wegens
deelneming aan de beweging van 1848
kreeg hij in 1852 een professoraat in
Zürich, waarna hij ook hoogleraarsfunc-
ties-bekleedde in Breslau en-Berlijn, Hi;i
iverle
ADVERTENTIE
U krijgt ze direkt uit Spanje op uw tafelpluk-
vers, boordevol sap en met 30% meer vitamine C.
Pure "zonne-energie voor een hele winter
7
overleed in 1903.
qjj leidende gedachte in zijn werk was
wel dat de Romeinse instellingen formeel
steeds hetzelfde karakter bewaarden, ook
al kon er nog zoveel aan de inhoud ver
anderen. Hij schreef vele kapitale werken,
vrucht niet alleen van een immense stu
die en een groot schrijverstalent, maar
ook van een enorme werkkracht. Wij
noemen zijn „Römisches Staatsrecht" en
zijn „Corpus Inscriptionum Latinarum",
en daarnaast zijn „Römische Geschichte"
BARNEVELD. Ter gelegenheid van
de honderdste cursus voor reserve-officie
ren in de Jan van Schaffelaarkazerne in
Ermelo zal de senaat van de leerlingen
vereniging donderdagmiddag naar Bar-
neveld komen om daar aan de voet van
de eeuwenoude toren de roemruchte
daad van Jan van Schaf felaar te laten
herleven. Een van de cursisten zal de
sprong van Jan van Schaffelaar herhalen,
zij het dat er nu veiligheidsmaatregelen
worden genomen. Na het historische spel
geeft de Koninklijke Militaire Kapel een
concert en is er een optocht door Barne
veld.
Zwevende figuur, 1959, gebakken
klei. Dit beeld is in het groot ge
dacht voor Het Boekhuis, het ge
bouw van de vereniging met de
lange naam. In dit beeld gaan mo
derne vormgegevenheden heel ge
lukkig samen met een neiging tot
extatisch beelden, die ook al in
heel vroeg werk van Andriessen is
te vinden.
Rolling Stones. Brian Jones, de gitarist
van de Rolling Stones, tegen wie negen
maanden gevangenisstraf was geëist,
wegens het bezit van marihuana, is ver
oordeeld tot het betalen van een boete
van tienduizend gulden en tot drie jaar
voorwaardeli j k.
(Van onze filmcriticus)
AMSTERDAM. De Franse „thriller"
die vanavond op uw beeldbuis te zien zal
zijn dateert uit 1959 en is het filmdebuut
van Maurice Cazeneuve die op dat ogen
blik een carrière in de televisie achter
de rug had. Hoewel zijn eerste proeve
van bekwaamheid als bioscoopfilm-regis
seur een spannend en goed in elkaar zit
tend resultaat opleverde, is Cazeneuve
niet doorgegaan in die richting, maar is
terruggekeerd naar zijn oorspronkelijke
werkzaamheden. Een nieuwe speelfilm is
er althans van zijn hand niet meer ver
schenen.
„Cette nuit-la", zoals Cazeneuves de
buut heette, is een nogal bedacht mis
daadverhaal vol onverwachte wendingen
en niet altijd logische verwikkelingen dat
figuur is de cynische uitgever André Re-
verdy, gespeeld door Jean Servaes, die
het gelukkige huwelijk van zijn naaste
medewerker Jean Mallet (Maurice Ro-
net) bedreigt door zich te interesseren
voor diens knappe vrouw Sylvie (Myléne
Demongeot). Hij maakt daarbij gebruik
van de moeilijke financiële omstandig
heden, waarin zich het echtpaar Mallet
tijdelijk bevindt en hoewel Sylvie
onder geen voorwaarde tot ontrouw te
bewegen is, weet Reverdy door zijn voort
durende aanwezigheid zijn medewerker
zo jaloers te maken dat deze op een avond
de belager van zijn huwelijksgeluk op
wacht en met een revolver neerslaat De
ze onbezonnen daad brengt een geraffi
neerd chantage-complot op gang, waar
van de jonge echtelieden nog juist niet
het slachtoffer worden. Hoe dat in zijn
werk gaat kan echter beter niet ver
meld worden om niet alle spanning aan
deze Franse „thriller" te ontnemen.
Nederland 1. De NTS brengt eerst
„Schateiland". Er wordt hard gevoch
ten deze keer. De muiters en kapitein
Smolett raken slaags en als dat gevecht
is afgelopen blijkt de nieuwe vriend van
Jim, Benn Gunn ,niet veel waard. Hij weet
misschien wel iets, maar hij kan het niet
vertellen. Na Panoramiek, de actualitei
tenrubriek van de NTS, het nieuws. De
K.V.P. krijgt vervolgens tien minuten.
Om half negen de hoofdfilm „Cette nuit
la" (In die nacht). Na een Socutera-
filmpje over de reumabestrijding het
laatste journaal en de herhaling van
Openbaar Kunstbezit volgt nog een re
portage van het laatste half uur van de
Amsterdamse Zesdaagse.
Nederland 2. Eerst „Moef ga ga" met
als gasten figuren uit de dagelij ke kran
tenstrips. Het tweede deel van het voor-
avondprogramma komt uit Parijs, waar
Jan Brusse produkties van de Franse
televisie laat zien. Na het journaal de
rubriek „Litteraire Ontmoetingen", waar
in Adriaan van der Veen bezoek krijgt
van de Vlaamse schrijver Karei Jonck-
heere. „Jazz-o-rama" is een nieuwe se
rie jazzprogramma's. In deze aflevering
het optreden van Sarah Vaughan tijdens
het Newport Jazz Festival in Rotterdam.
Tot slot van de avond een nieuwe me
dische rubriek van dokter A. C. van Swol.
Vanavond de urologie, de wetenschap
van blaas en nieren.
HILVERSU MI.
7.00 Nws. 7.10 Ochtendgymnastiek. 7.20
Lichte gramm.muziek 7.55 Deze dag 8.00Nws.
8.10 Actualiteiten 8.20 Lichte gramm.muziek
8.50 Morgenwijding 9.00 Moderne solocon
certen 9.35 Waterstanden 9.40 Schoolradio
10.00 Voor de kleuters 10.10 Arbeidsvitami
nen 11.55 Beurs 12.00 Klassieke muziek 12.27
Meded. voor land en tuinbouw 12.30 Modern
platteland 12.35 Lichte gramm.muziek 13.00
Nws. 13.10 Journaal 13.30 Klassieke en mo
derne muziek 14.00 Klassieke en moderne
liederen 14.25 Voordracht 15.00 Voor de zie
ken 16.00 Nws. 16.02 Moderne liederen 17.00
Amateurs musiceren 17.30 Voor de jeugd
18.00 Nws. 18.15 Actualiteiten 18.20 Uitzen
ding van de Partij van de Arbeid. 18.30
Gevarieerd programma 19.30 Nws 19.35 Kerk
veraf en dichtbij 19.40 Mens en bijbel 20.05
Kunstkroniek 20.30 Kerkorgelconcert 20.40
1984 (hoorspel) 22.30 Nws. 22.40 Actualitei
ten 22.55 Klassieke muziek 23.55 Nws.
HILVERSUM II.
7.00 Nws. 7.10 Het levende Woord 7.15
Licht klassiek platenprogramma 8.30 Nws.
8.32 Voor de huisvrouw 9.58 Voor de schip
pers 10.00 Wat heeft dat kind? 11.00 Nws.
11.02 Voor de zieken 12.00 Lichte gramm-
muziek 12.27 Meded. voor land en tuinbouw
12.30 Nws. 12.40 Actualiteiten 12.50 Hoe kan
ik Kerstfeest vieren? 13.10 Variant 13.30
Licht gevarieerd muziekprogramma 14.30
Moderne liederen 15.00 Protestantse middag-
dienst 15.30 Banden met het verleden (klank-
beel) 15.45 Spel 16.00 Nws 16.02 Nickel-Odeon
16.50 Spelen met taal 17.00 Oude en moder
ne muziek 17.45 Sport 18.00 Gewijde muziek
18.30 Nws 18.45 Actualiteiten 19.00 Muziek
van het Leger des Heils 19 15 Spektrum 19.30
Kerkorgelconcert 20.00 Wijd als de wereld
20.10 Klassieke gramm.muziek 20.30 Stek
ker 22.25 Boekbespreking 22.30 Nws. 22.40
Avondoverdenking 22.50 Licht instrumentaal
trio 23.00 Studio 23.55 Nws
HILVERSUM III.
9.00 Nws. 9.02 Voor de zieken 9.30 Lichte
instrumentale muziek. 10.00 Nws. 10.02 Mu
ziek bij de koffie 12.00 Nws 12.02 Verzoekpla
ten 13.00 Nws 13.02 Actualiteiten 13.07
Knalmuziek 14.00 Nws. 14.02 Netty Rosen-
feld 15.00 Nws. 15.02 Where the action is
16.00 Nws. 16.02 lORRRrrrrr.. 17.00 Ac
tualiteiten 17.07 Verzoekplaten.
BRUSSEL 324 m
12.00 Nws. 12.03 Lichte muziek 12.40 Weer
bericht 12.48 Lichte muziek 12.55 Buitenlands
persoverzicht 13.00 Nws. 13.20 Tafelmuziek
14.00 Nws. 14.03 Klassieke muziek 14.35
Muziek voor trombone 15.00 Nws. 15.03
Lichte muziek 15.30 Lichte muziek en zang
16.00 Nws. 16.03 Beurs 16.09 Volksliedjes
17.00 Nws. 17.15 Hammondorgel-klanken
17.30 Koormuziek 18.00 Nws .18.03 Voor de
soldaten 18.28 Paardesport 18.30 Franse les
18.32 Gramm.muziek 18.35 Tips voor het ver
keer 18.40 Lichte muziek 18.45 Sportkroniek
18.52 Taalwenken 18.55 Jan Joris 19.00 Po
litieke uitzending 20.00 Lichte muziek 20.30
Hoorspel 20.50 Moderne muziek 21.25 Klank
beeld 21.45 Till Eulenspiegels lustige Streiche
op 28, Richard Strauss 22.00 Nws.
ADVERTENTIE
Uw verkoudheid van neus
keel of borst weg met
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND II
18.55 Pipo de clown. 19.00 Journaal. 19.05
Moef Ga Ga. 19.28 Hier Parijs Hier
Jan Brusse. 20.00 Journaal. 20.16 Reclame.
20.20 Litteraire ontmoetingen. 21.05 Jazz.
21.40 Medische kroniek. 22.11 Reclame. 22.15
Journaal.
NEDERLAND I
17.00 Voor de kinderen. 18.55 Pipo de clown.
19.00 Journaal. 19.03 Reclame. 19.07 Schat
eiland. 19.32 Panoramiek. 19.56 Reclame.
20.00 Journaal. 20.16 Reclame. 20.20 Uitzen
ding van de K.V.P. 20.30 Speelfilm. 22.00
Stichting Socutera. 22.15 Journaal. 22.20
Openbaar Kunstbezit. 22.35 Laatste half-uur
van de Zesdaagse in Amsterdam.
VOOR DONDERDAG
NEDERLAND I
18.55 Pipo de clown 19.00 Journaal 19.03
Reclame 19.07 Koning Klant in Amerika
19.56 Reclame 20.00 Journaal 20.16 Recla
me 20.20 Achter het nws .20.45 Voordracht
20.50 De Burgermansbruiloft, éénakter 21.50
Bouwen aan het eigen nest (documentaire)
22.25 Journaal.
NEDERLAND II
18.55 Pipo de clown 19.00 Journaal 19.03
Van gewest tot gewest 19.25 Mensen in de
sport 19.45 Openbaar Kunstbezit 20.00 Jour
naal 20.16 Reclame 20.20 De verloofden 20.50
Gamma 24.25 Mijn broer en ik TV-feuilleton
21.56 Jeruzalem (documentaire) 22.26 Re
clame 22.30 Journaal.
