TWEEHONDERDVIJFTIG JAAR GELEDEN WERD WEST
EN NOORD-EUROPA GETEISTERD DOOR EEN STORM
VLOED DIE IN DE KERSTNACHT EN OP DE EERSTE
KERSTDAG AAN 11.500 MENSEN HET LEVEN KOST
if Kerst - Erbij
Noord-Holland
Zwartste dag
IN DE KERSTNACHT VAN 1717, NU 250 JAAR GELEDEN,
WERDEN IN EUROPA VELE KUSTGEBIEDEN GETROF
FEN DOOR EEN WATERSNOODRAMP. NEDERLAND.
NOORDWEST-DUITSLAND, DENEMARKEN EN ZWEDEN WER
DEN GEDEELTELIJK OVERSPOELD DOOR WOEDENDE
WATERMASSA'S. HIERBIJ VERDRONKEN ONGEVEER 11.500
MENSEN. IN ONS LAND WAREN HET ER 2500. DEZE RAMP,
WELKE ZO VERSCHRIKKELIJK VEEL LEED VEROORZAAK
TE, IS BERUCHT GEWORDEN ONDER DE NAAM VAN
..KERSTVLOED". DAGENLANG HAD ER EEN ZWARE ZUID
WESTER STORM GESTAAN. HET WATER IN HET KANAAL
WAS HIERDOOR HOOG OPGESTUWD EN IN DE NOORDZEE
GEPERST. DE GOLVEN WERDEN HUIZENHOOG OPGE-
ZWIEPT; ONBARMHARTIG BEUKTEN ZIJ OP DE KUSTEN
VAN ONS LAND. MET ANGST HOORDEN DE BEWONERS
ACHTER DE DIJKEN HET GERAAS VAN I)E DOLGEWOR
DEN ZEE. OOK IN HET LAND ZELF DREIGDE GEVAAR. DE
RIVIEREN KONDEN HUN WATER NIET MEER OP ZEE
LOZEN, OMDAT DEZE DOOR DE WATERARMEN LAND
INWAARTS DRONG.
fe*
gÉMaBgnHliliB
Hk
Groningen overstroomd
w/mi/mmmmmmmmi/ttm/mmummuHimrmmmmmm/rh
Aasgieren
Balans
'Mmm/mmmmmrrmmmffi
DE KERSTVLOED VAN
Op KERSTAVOND draaide de wind
naar het noordwesten, zonder veel van
zijn hevigheid te verliezen. Het water
golfde over de dijken sloeg er grote
gaten in en stroomde begerig in de
lage landen erachter. De Zuiderzee
zoog via de zeegaten en in het bijzon
der die bij Texel het water van de
Noordzee op.
Die NACHT luidden er geen kerst
klokken, maar galmde het klagende
gelui van de noodklokken over het door
het water overvallen land, vermengd
met de kreten van de ongelukkigen, die
pogingen deden om te ontkomen aan
de greep van de zee.
Na de Allerheiligenvloed van 1570 is
Noord-Europa nooit meer door een gro
tere vloed getroffen. Zelfs bij de ver
schrikkelijke watersnoodramp in 1953
in Zeeland waren er minder doden te
betreuren.
Bijna overal tegelijk sloeg het water
toe. 'sNachts om twee uur stond het
water al twee meter hoog in de stra
ten van Emden. In Noord-Holland dron-
het water tot in verscheidene plaat
sen door. Het buitendijkgebied van Am
sterdam werd eveneens getroffen. Door
de buitensporig hoge waterstand van het
IJ werd de slaperdijk tussen Spaarn-
dam en Santpoort overspoeld, waar
door de weg naar Haarlem vrij lag.
Het water verspreidde zich tot aan
Bloemendaal, Velsen en Beverwijk. De
Liebrug tussen Haarlem en Amster
dam werd door het kokende Haarlem
mermeer weggeslagen. Bij Den Helder
brak het water door de dijk en stroom
de tot in Alkmaar toe. En zoals een
dichter het zag gebeuren
Geen vlijt of arbeid mag hier baa-
ten,
De woeste golven, uit den band
Gesprongen, vloeijen over 't land
Tot binnen Alkmaar op de straaten".
DE MEESTE SCHADE in Noord-
Holland werd aangericht doordat diver
se dijken in de provincie het begaven,
zodat 'n hele reeks dorpen onder kwa
men te staan. Volgens een geschied
schrijver, die deze ramp heeft te boek
gesteld, schijnen er hier bijna geen
mensen verdronken te zijn. Wel was de
materiële schade zeer groot en ging een
groot gedeelte van de veestapel verlo
ren.
Assendelft en Krommenie hadden het
meest te lijden. Later deelde men, om
het leed wat te verzachten, gort, erw
ten, meel en klederen uit aan de nood-
- \v
lijdenden, zonder onderscheid van
godsdienst, zo vertelt de geschiedschrij
ver, „hoewel de Roomschgezinden,die
aldaar veel zijn, weinig dankbaarheid
toonden".
De mensen in Krommenie moesten
ongeveer veertien weken op de zolders
blijven voordat zij weer naar buiten
konden. Zeeland werd nagenoeg ge
spaard, hoewel enkele dijken het be
gaven, evenals in Zuid-Holland. De pol
ders op Overflakkee en bij Vlaardingen
en Dordrecht werden overstroomd. De
IJssel bezorgde wat meer schade aan
Overijssel. Met name de streken bij
Zwolle en Kampen kwamen blank te
staan.
Friesland kwam er heel wat min
der goed af en maakte een van de
zwartste dagen uit zijn geschiedenis
door. Vooral Kollumerland moest het
ontgelden. Zo was 't ook in de Dongera-
delen het geval. 'sNachts om drie uur
drong 't water hier het land in en ver
raste de mensen in hun legerstede.
In deze bange nood steeg het ge-
(Van een onzer redacteuren)
cie. In de zeedijken waren vele en gro
te gaten geslagen, 's Middags bereikte
het water de poorten der stad, waar
het van uur tot uur snel aanwaste.
Toen het 's avonds om zeven uur vloed
werd drong het op verscheidene plaat
sen de stad binnen en weldra waren de
bewoners genoopt in hun huizen een
goed heenkomen te zoeken.
In het begin wist men nog niet pre
cies hoe de situatie op het platteland
was. De bevolking had enige bruggen
afgebroken opdat de schepen bij het
bergen van mensen, dieren en bezittin
gen zo min mogelijk belemmerd wer
den.
ALLES, bleek overstroomd te zijn en
niet anders dan een bare zee gelijk.
De meeste dijken waren doorgebroken.
Huizen en schuren waren ingestort,
's Ochtends om elf uur waren in der
haast opgezette reddingsploegen begon
nen met mensen van hun huizen op het
platteland te halen. Met stomheid ge
slagen hoorden de burgers van de
stad Groningen de verhalen aan, die
de eerste geredde slachtoffers deden.
Verkleumd en ziek van ellende werden
zij in boten aangevoerd.
Zo is het verhaal opgetekend van een
weduwe, die haar drie kinderen ver
loor, nadat een zijmuur van haar huis
was weggeslagen.
Half naakt zat zij twee dagen en
twee nachten op het dak van haar
woning voordat zij werd gered.
Een andere vrouw en haar man za
gen hun vijf kinderen verdrinken zon
der dat ze ook maar iets konden uit
richten. Op een stuk van een huisdak
dreven zij rond in de oneindige wa
termassa; maar de man, die zich niet
langer kon vasthouden gleed er vanaf
en kwam om in de golven. Slechts de
vrouw werd gered.
Zo dreven een man, zijn vrouw, een
grootmoeder, een knecht en een dienst
meisje rond op een dak. Plotseling
brak het dak in stukken en iedereen,
Deze oude gravure geeft een
indruk van de enorme schade.
'■XV.--
V-
fc ,V-\ ■- X - -V- -ï AC«Sï£!>X -.O -iV-s «M - SW sXsASvW
Veertien dagen duurden de reddingsacties (illustraties uit het hier ter sprake komende boekje van Jan A. Niemeijer).
..s ■»-
krijt ten hemel, velen zochten een toe
vlucht op de daken, waar de storm
overheen raasde. Elk dorp geleek op
een eiland.
NIET OVERAL boden de daken een
veilig heenkomen tegen het water,
want tientallen huizen zakten in elkaar
en werden in de stroom meegesleurd.
Velen verdronken hierbij. Bij Stavoren
sloeg het water over de dijken en ver
nielde heel wat paalwerk; de zee richt
te in de haven van Harlingen grote
vernielingen aan. Vreselijk was het zo
als de zee huishield in Anjum, Fer-
werd, Holwerd, Ternaard, Lioessens,
Oostmahorn, Engwierum, Ferwerdera-
deel, Niekerk, West- en Oostdongera-
deel en Het Bilt. Ook Dokkum werd
getroffen. Meer dan honderdvijftig
mensen lieten in Friesland het leven.
IN ALLE genadeloosheid en teugel
loosheid geselde het water de provin
cie Groningen. Hier vielen dan ook de
meeste slachtoffers, namelijk 2276. Op
25 december kreeg het verbolgen zee
water een vrije ingang in de provin-
Bij overstromingen in
ons land en elders zet
te men veelal de vlag
op het dak ten teken
dat er nog mensen in
nood verkeerden.
op de man na, viel in het water. De
vrouw echter klom op een ander stuk,
maar de knecht greep in doosangst
de vrouw bij haar rokken en sleurde
haar mee het water in. Dat alles speel
de zich af voor de ogen van de man,
die zelf met de dood worstelde. Hij
dreef verder op een dak en toen dit
bijna in het water dreigde weg te
zakken kwam er een paal op hem
aandrijven. Hij ontmoette vervolgens
nog wat drijvend materiaal en kon
zich hiermee in veiligheid stellen.
Nog vele van dergelijke verhalen
zijn opgetekend.
DE REDDINGSACTIES kwamen de
eerste twee dagen maar moeilijk op
gang. Onder de eersten, die waren uit
gevaren bevonden zich aasgieren, die
de in paniek verlaten boerderijen en
huizen binnendrongen om te plunde
ren.
Zodra dit werd vernomen, werden
straffe maatregelen afgekondigd en
mochten alleen diegenen uitvaren, die
van een speciaal paspoort waren voor
zien. Ook werden er schepen met sol
daten uitgezonden om een oogje in het
zeil te houden.
De ongelukkigen, die uit of van hun
huizen waren gered, werden eerst ge
laafd met bier, water en brood, waar
na ze naar Groningen werden ge
bracht. Het vee, dat van het onderge
lopen land was gered, werd in de stad
op de straten ondergebracht, nadat de
stallen al gauw vol waren.
DE BALANS van de schade, welke
na de vloed werd opgemaakt bood een
triest beeld. Behalve het reeds ge
noemde aantal doden waren er in het
aangrenzende Oostfriesland 2752 men
sen verdronken, in andere Duitse kust
gebieden nog meer. Er verdronken
11.601 koeien, 3206 paarden, 1302 var
kens en 21.293 schapen. Voorts werden
1559 huizen beschadigd of vernield.
De reddingsacties hadden veertien da
gen geduurd.
Degene, die de reddingsactie in Gro
ningen leidde was Thomas van Seeratt
provinciaal commies van de Groning
se waterstaat, zo vermeldt Jan A. Nie
meijer in zijn boekje „Land van Ter
pen en dijken". Dit onlangs verschenen
boekje, dat een uitgave is van de Fa.
Knoop en Niemeijer in Haren, handelt
over verscheidene vloeden, welke ons
land geteisterd hebben.
De provinciaal commies had al gauw
in de gaten wat er zo al aan de dijken
mankeerde en in februari 1718 kon hij
de Staten vrij nauwkeurig vertellen,
hoe de dichting der dijken zou moeten
worden aangepakt en welke verbete
ringen aangebracht. In de zomer van
het jaar 1719 waren de gaten gedicht.
Langs de noordkust lag een neiuwe
verdedigingswal tegen de zee.
