MET KERSTMIS KAN ELKE
Goklust
bereikt
climax
STRAATARME SPANJAARD
MULTIMILJONAIR WORDEN
Spaanse kerststalletjes zijn
formele Madurodam-complexen
Maar de kerstcadeautjes voor
de jeugd komen pas in januari
Kerst - Erbij
(Van onze correspondent)
HET FEESTMAAL en de kerst
stal vormen twee zeer belangrijke
elementen in de Spaanse kerstvie
ring. Maar beide zijn geheel ver
schillend van de festiviteiten zoals
wij die kennen. Zij zijn gekleurd
met een rijke traditie, van een po
ëtisch karakter en getuigen van
zeer sterke familiebanden. Hoewel
de wereld meent dat het eten van
kalkoen en gans op Kerstmis een
Amerikaanse gewoonte is, zullen
waarschijnlijk de Spanjaarden die
gewoonte op hun zestiende-eeuw se
ontdekkingsreizen naar de nieuwe
wereld hebben gebracht, want op
het Iberisch schiereiland wordt de
kerstdis al eeuwen lang door een
„pavo", een kalkoen of een „anso"
versierd. Zelfs de armste familie
heeft in haar achtertuin zo'n mon
sterlijk opgeblazen beest lopen, om
de rode nek tegen Kerstmis om te
draaien.
I
ceremonie, geladen met bijge
loof. Wie een speciaal nummer
wil hebben, zal dat schriftelijk
bestellen. Wie echter niet gelooft
in de geheime kracht van drieën
en zevens, slentert eerst een tijd
schijnbaar doelloos door de stra
ten. alvorens naar een van de
loterij kantoortjes te gaan. Hij
schijnt niet te kunnen besluiten
welk kantoor hij zal nemen. Hij
gaat daarom een drankje kopen
om er nog eens goed over na te
denken. Hij wil niet doelbewust
naar een bepaald kantoor gaan,
maar er min of meer bij toeval
belanden. Hij hoopt dat hij door
„de hemel" geleid zal worden.
Wanneer hij eindelijk in een
kantoor is aangeland, vraagt hij
nonchalant een lot en zegt dat
het hem beslist niet kan schelen
welk nummer hij krijgt. De ver
koper scheurt een lot af en over
handigt dat dubbelgevouwen
aan zijn klant. Die betaalt en
gaat weg zonder naar het lot te
kijken. Dat zal hij thuisgekomen
ook nog niet doen. Hij bergt zijn
lot op onder een heiligenbeeld,
dat erover moet waken en het
met hemelse gunsten moet ver
rijken. De bezitter zal pas naar
het nummer kijken als de uit
slagen bekend worden gemaakt.
VOORDIEN heeft hij een kaars
in de kerk opgestoken en de
dure eed gezworen dat hij van
zijn toekomstige rijkdom waar
hij zeker in gelooft minstens
één tiende zal afdragen aan de
kerk, de rest deels aan duizen
den goede werken.
Hij zal echter ook een huis
kopen en een auto en een ijs
kast en tien nieuwe pakken,
overhemden en vooral kleurrijke
stropdassen. Hij zal alles voor
zijn kinderen kopen en een paar
warme sloffen voor zijn vrouw.
En hij zal tenminste één avond
alleen uitgaan om naar de meis
jes te kijken. Dat laatste ver
telt hij niet aan de heiligen in
de kerk. Maar hij rekent er vast
op dat hij de volgende dag rijk
zal zijn.
HELAAS, hij rekent er te stel
lig op en zal Je volgende dag
niet alleen armer zijn dan ooit,
maar ook teleurgestelder. Want
de grote Spaanse kerstloterij is
grillig als het lot zelf.
De geschiedenis van de prijs
winnaars heeft daar genoeg
voorbeelden van. In Sevilla weet
men daarvan mee te praten. Dat
jaar viel de hoofdprijs op lot
0 2703. De bezitters daarvan to
gen onmiddellijk na het bekend
worden van hun geluk naar de
kerk om de hemel te danken.
Maar toen zij de volgende mor
gén aan het loterijkantoor kwa
men om hun geld te innen, ble
ken er honderden bezitters van
lot 0 2703 te zijn. Een handige
knaap had bij toeval dit lot
nummer uitgekozen om het te
vervalsen en er honderden
„tientjes" van op straat ver
kocht. Hij zit nog in de ge
vangenis.
EN JOSÉ BLANCO DIAZ,
journalist in La Coruna. Die
kreeg in 1952 opdracht van zijn
redactie, een „lekker stukkie" te
schrijven op de vooravond van
de trekking. Hij piekerde zich
suf en besloot toen maar een
verhaal te schrijven over wat hij
zou doen als op het lot dat hij
bezat de hoofdprijs zou vallen.
Hij belde alle mensen op, van
wie hij wist dat ze een deel van
hetzelfde lot bezaten om te vra
gen wat zij zouden doen. Zij heb
ben alles kunnen doen wat ze
gewenst hadden, want de hoofd
prijs viel op het lot van, José
Blanco. Hij schreef de b'dst „be
taalde" reportage uit de geschie
denis van de journalistiek: Zijn
aandeel in de hoofdprijs beliep
ruim tweehonderd mille.
VELE GROTE bedrijven, vooral in
Catalonië voegen bij de kerstgratifica
tie voor hun arbeiders een levende
kalkoen. Hij kan zelfs overtuigd zijn
van enige liefkozingen en van goed
verzorgde maaltijden, alvorens hij zijn
levensdoel boven het vuur zal berei
ken.
HET VLEES van de kalkoen wordt
gegetv-n met brood en noten en over
spoeld met champagne, die in Spanje
ruim een gulden per fles kost. Vervol
gens wordt de „Turrón" gegeten, een
soort marsepein in vele smaken.
Daarna grijpen de mannen naar de
gitaar en wekken op dat „orgel van
de arme" de prachtige Spaanse kerst-
muziek tot leven, de duizend jaar oude
„villancios", die elders helaas vrijwel
onbekend zijn gebleven.
Hoewel verschillende publicisten
zich uitvoerig met dit fenomeen heb
ben beziggehouden, bestaan de mees
te „villancios" niet op papier. Zij le
ven voort in de harten van de Span
jaarden die ze doorgeven aan hun kin
deren en geesteskinderen. Zo zijn er
prachtige kerstliederen uit de negende
eeuw bewaard gebleven, toen de kerk
het kerstfeest nog niet officieel vierde.
Het zijn heerlijke liederen, uitermate
poëtisch in hun eenvoudige uitdruk
kingswijze. De ouderen spelen gitaar
en de kinderen zingen. Vaders neuriën
mee weemoedig afdalend in hun jeugd
herinneringen. Elke landstreek heeft
zijn eigen liederen, meestal in het ei
gen dialect:
Och Jozef,
Je zoon ontroert me.
Hij is zo klein,
Klein en huilt niet eens
De spelers en zangers trekken de
straat op. En op weg naar de nacht
mis staan ze vele malen stil onder
flauwe straatlantarens om het lied van
Lope de Vega te zingen:
Huil niet, mijn ogen,
Godskind, schrei niet meer,
Want als de hemel huilt,
Wie zal er dan nog zingen
Ziet, van de bergen
Dalen de herders
Zingend af,
Om je blij te maken.
Kindje van mijn ogen,
Eia, schrei niet meer,
Want als de hemel huilt,
Wie zal er dan nog zingen
EN ZIJ GAAN verder, spelend en
zingend
jaren geleden wist de Spanjaard nog
niet wat een kerstboom was Thans
worden er steeds meer gekocht. Die
sparren zullen een onderdeel vormen
van de kerststal, maar de bonte, ir
reële versieringen vormen daar een
trieste tegenstelling mee. Sedert vele
Amerikanen in Spanje zijn gestatio
neerd ter bezetting van de uitgebreide
Amerikaanse bases, rijden op de voor
avond van dit christelijk feest kerst
mannen door het land rond. De Ame
rikanen willen graag wat voor de
arme Spaanse kindertjes doen. Maar
inplaats dat zij zich aanpassen aan de
tradities van het land, voeren zij daar
hun eigen tradities in. Aanvankelijk
hebben de kleine Spanjaarden vreemd
opgekeken toen een rare man hun ca
deautjes kwam brengen. Maar de mid
denstand begon er iets in te zien en
tegenwoordig verschijnen er steeds
meer advertenties in de dagbladen, die
Santa Claus, de kerstman, introduce
ren.
Men kan nu ook op de kerststalle-
tjesmarkt voor de kathedraal van Bar
celona glazen ballen en „kerstslin
gers" kopen. Maar nog vele Spanjaar
den vragen: „waartoe dient dat
„Porqué sirve Ja waar toe eigen
lijk?
ALS KINDERVRIEND hebben de
Driekoningen, de „Reyes Magos" be
tere papieren, omdat deze al eeuwen
de rol van weldoeners hebben gespeeld
Op Kerstmis worden ook in Spanje ge
schenken uitgedeeld, maar die heb
ben niets met de kerstman van doen.
Tijdens het kerstfeest gedenkt men
waardevolle relaties met een „cesta",
een mand, gevuld met uitgelezen heer
lijkheden, met ham, worst, flessen
cognac en champagne.
DE KINDEREN moeten wachten tot
zes januari, het feest van Epifania, de
erkenning van Christus door de wereld.
De aanleiding is overduidelijk. Volgens
de legende waren het immers de drie
koningen, die na vele omzwervingen
geschenken kwamen brengen aan het
Goddelijk Kind. Bij de kerstening van
het op de Moren veroverde gebied,
hebben de missionerende Spanjaarden
vroeger dankbaar gebruik gemaakt
van de „zwarte koning" om de bevol
king ervan te overtuigen dat de Moe
derkerk helemaal niets tegen de Moren
had.
In alle steden van Spanje worden de
„Reyes Magos" van hun verre reis uit
het onbestemde „Oosten" feestelijk in
gehaald met grote optocht* n, waar het
zakenleven een groot aandeel in heeft.
In alle warenhuizen zetelen de drie
koningen. Alle scholen worden door de
wijzen bezocht. De kinderen zenden hun
verlanglijstjes en zijn bang voor de
bestraffende vinger van de zwarte
koning.
HET FEEST is in alle opzichten ana
loog aan dat van Sint Nicolaas ten
onzent die overigens niets te doen
heeft gehad met Spanje. De historische
oorsprong is even duister als die van
het sinterklaasfeest. Maar wat doet
dat ertoe? Alle kleinen in Spanje ge
loven met heilig ontzag in de alwe
tendheid en alomtegenwoordigheid van
de „Reyos Magos", die niet op paarden
over de daken rijden, maar hun milde
gaven toch deponeren op balkons en
binnenplaatsen, op terrassen en aan de
deuren.
Zo vieren de Spanjaarden tussen 25
december en 6 januari twee weken
onafgebroken feest en leven zij de gan
se scala van hun rijke folklore uit. Er
wordt weinig gewerkt. Vele kantoren
blijven zelfs geheel gesloten.
OP KERSTMIS verenigen de fami
lies zich in alle vrede rond de stam
vader. „Onnozele kinderen" lijkt op
een Hollandse eerste april: iedereen
tracht zijn bekenden in de maling te
nemen. Een weinig christelijke her
denking overigens van de eerste mar
telaren. Nieuwjaar nadert met op
nieuw een grote loterij om de verlie
zers van Kerstmis opnieuw teleur te
te stellen. En dan bereidt iedereen
zich voor op de pakjesavond van Drie
koningen.
HET IS maar goed dat Spanje geen
carnaval kent, want het vlees heeft
waarlijk, al genoeg gehad om aan de
vasten en de „versterving" van de
passietijd toe te zijn. Zo ziet de Span
jaard het dan ook en in zijn viering
van het kestfeest wordt hij reeds be
heerst door gedachten aan de nade
rende dood.
Zie je dan dat Kruis niet,
Het kindje ligt al te sterven,..
meubilair gaat er voor naar de
lommerd!
De staat spant in het kader
van de nationale goklust de
kroon. Het hele jaar door, elke
tien dagen, trekt de staatsloterij
en keert daarbij hoofdprijzen uit,
die variëren in grootte, maar al
tijd boven de honderdduizend
gulden liggen. Men kan de loten
kopen bij de bijna tweeduizend
officiële kantoren die de staat
overal in het land heeft inge
richt.
Maar men kan ook terecht bij
de vele leurende mannen en
vrouwen die met lange trossen
loten in hun hand de straten af
stropen. De Spaanse spelers ko
pen graag bij vrouwen, want het
bijgeloof wil dat zij geluk aan
brengen. Velen van hen zien er
goed uit en dat betekent in
negen van de tien gevallen dat
meer dan eens een goede prijs
is gevallen op een lot dat zij
hebben verkocht. De winnaar
heeft dan niet nagelaten, hun
een goede fooi te geven.
IN DECEMBER bereikt de
speelwoede een absoluut hoogte
punt. Dan speelt iedereen mee,
velen moeten ervoor naar de
bank van lening. Vijfhonderd
pesetas voor een tiende lot is
voor de meeste Spanjaarden een
grote som geld. Het is soms meer
dan hun weekloon.
Het kopen van een lot is een
Och, het staat in de sterren te lezen,
Herder, waar wil je toch heen
Zie je dan dat Kruis niet?
Het kindje ligt al te sterven.
De kinderen zingen met hoge stem
metjes:
Ro-ro-ro mijn kindje,
Wie zal je wiegen?
Mag ik het doen,
Toe, alsjeblieft...
ZO KUNNEN WIJ oneindig putten
uit de schat van kerstpoëzie, uit de
vele liederen, die wij uit de mond des
volks hebben opgetekend en stuntelig
vertaald. In de melodie ligt een tra
gische toon. De Spanjaard is zich be
wust van de tragiek van het kerst
feest, omdat de vreugde over de ge
boorte van de Verlosser zal eindigen
in de bittere droefenis van de goede
week.
DE KERSTSTAL in Spanje is een
enorme bedoening. De Spanjaard heeft
niet genoeg aan een stalletje met een
os, een ezel, een kindje, Jozef, Maria
en een paar herders (waar later de
drie koningen bij komen). Hij bouwt
een heel landschap waarin vaak meer
dan tweehonderd figuurtjes een plaats
krijgen. Er is een kampement van
tientallen herders. Aan vuurtjes wordt
gekookt. Pakezels, karren en paarden
lopen er dwars doorheen. Struikrovers
trachten hun slag te slaan, verborgen
achter struiken, hun kans afwachtend,
maar de gendarmes zijn op hun qui-
vive. Vrouwtjes buigen zich over put
ten en zogen hun kindertjes. Zo'n ta
fereel beslaat soms meerdere vierkan
te meters. De beeldjes zijn klein, maar
vaak heel fraai en vele generaties oud.
Er wordt voor de kerststallen ge
spaard en elk jaar worden nieuwe
beeldjes bij gekocht. De Spanjaarden
kunnen zichzelf er in terugvinden.
Want dezelfde eenvoudige herders als
die 1966 jaar geleden over hun waak
ten rond Bethlehem, dwalen nu nog
rond over de Spaanse hoogvlakten,
tot aan de grenzen van de grote ste
den. In hun kerststal kunnen zij ook
hun eigen omgeving uitbeelden, pri
mitieve dorpen en stadjes in Extre-
madura, in Castilië, in Baskenland en
zelfs in welvarend Catalonië, met
straatjes en huizen die er nog even
oud-testamentisch uitzien afs die in
het heilige land rond Christus' geboor
te.
MAAR TOCH winnen in dit traditie-
zwangere Spaanse kerstfeest buiten
landse invloeden terrein. Een tiental
radiostations onderbreken de
hele dag hun programma's
om de winnende nummers,
die door een koortje van
weeskinderen worden ge
zongen, uit te zenden.
DE DAGBLADEN geven regel
matig extra-edities uit en overal
in de steden zijn luidsprekers
opgehangen, zodat ook degenen
die geen radio hebben, de uit
slagen kunnen volgen. Aan de
bijna tweeduizend loterijkan
toren in het land worden elk uur
van de dag nieuwe lijsten aan
geplakt. En intussen draait in
een klein lokaal in Madrid de
„bola" maar door. Dat is een
grote metalen bol, vol knikkers
met nummers erop. Op gezette
tijden valt er een knikker uit.
Notarissen noteren de nummers
en vormen op deze wijze de
winnende cijfers. Voor de avond
valt heeft Spanje er enkele mil
jonairs bij, want de Spaanse
kerstloterij zet fantastische be
dragen om.
ER ZIJN 640.000 loten, ver
deeld over acht series van 80.000
elk. Een lot kost vijfduizend
pesetas per serie, dat is driehon
derd gulden. In totaal trekt de
staat rond 240 miljoen gulden.
Een derde daarvan wordt aan
prijzen uitgekeerd. Wie een vol
lot van acht series koopt en
daar dik vierentwintighonderd
gulden voor neertelt!) kan
22,5 miljoen gulden winnen. Er
zijn genoeg Spanjaarden die voor
2400 gulden hun kans wagen.
Maar de meesten kopen een
„tientje" uit een serie in de hoop
daarmee 3.750.000 pesetas
225.000 gulden te winnen.
WEKEN vóór de trekking zijn
alle loten uitverkocht, hetgeen
betekent dat elk van de ruim
dertig miljoen Spanjaarden voor
f 6,75 heeft vergokt. In de grote
steden ligt dit bedrag veel hoger.
Elk gezin in Barcelona en Ma
drid koopt voor circa honderd
vijftig gulden kerstloten. Dat is
voor een klein maandsalaris. Het
iiiiiiniiiniii!
„Oudtestamentische" dorpjes zoals dit in Estremadura leveren
inspiratie in overvloed voor de doe-het-zelf-kerststallen-bouwer: en
dat is bijna elke Spanjaard.
(Van onze correspondent)
BARCELONA. Rond
Kerstmis leeft heel Spanje in
de verwachting van het ge
luk. Twee dagen voor het
feest van de vrede trekt de
nationale kerstloterij, die
waarschijnlijk het omvang
rijkste gokfeest ter wereld is.
Die trekking vindt plaats in
Madrid en het hele land leeft
lan mee. De veertig Spaanse
