Kunsthart
toekomst
een örotere
dan de
overplantings^ehirurgie
H
s
Concentratiekampen al gereedgemaakt
228.000 ton in 228 dagen
Revolutionaire bouw van
tankers in Zweedse Gothenborg
Italië in 1964
aan militaire
waarschij nlijk
coup ontsnapt
DAMP0 bevrijd
Prinses Margriet 25 jaar
i.
Vijfentwintig jaar
kogel in hart
De Lorenzo zou
premier worden
WOENSDAG 10 JANUARI 196 8
7
In verband met de opwinding
rondom de elkander opvolgende
harttransplantaties in Zuid-Afrika
en de Ver. Staten hebben wij ons
voor een vraaggesprek gewend tot
een Haarlems hartspecialist, ten
einde enig inzicht te krijgen in de
reacties van de medische wereld op
de laatste ontwikkelingen van de
transplantatie-chirurgie. De resul
taten van dat gesprek hebben wij
in onderstaande beschouwing ver
werkt.
TWIJFEL IN MEDISCHE KRING AAN
(Van een onzer redacteuren)
HAARLEM. Men kan aannemen dat het onderwerp harttransplan
taties de medische specialisten op het gebied van hart- en vaatziekten
over de gehele wereld zeer intens bezighoudt. Die belangstelling van
medische kant is uiteraard niet pas gewekt door de inmiddels in Zuid-
Afrika en Amerika verrichte transplantaties, maar bestond al voordien
als onderdeel van de aandacht voor een reeks mogelijkheden tot hart-
chirurgie. Wanneer men bedenkt dat de eerste hartoperatie in 1896 door
dr. Rehn in Frankfort geschiedde, dan kan men de harttransplantatie
van Kaapstad beschouwen als een uitkomst van de ontwikkeling, die de
hartchirurgie sedert 1896 heeft doorgemaakt en die talrijke hoogte
punten heeft gekend waarvan het belang enigszins vergelijkbaar is met
dat van de transplantatie.
Vreemde eiwitten
experimenteren nog
Grensstreek van
de dood
Kunsthart
Jv.,
Pflil
Een recente opname van prinses Margriet, die op 19 januari haar 25ste
verjaardag hoopt te vieren.
DE MEERVAL
MEERVAL
SLEUTELHANGERS
Kerkelijk nieuws
volgens Espresso
A anklacht
Weerzinwekkend
Geen smaad
Daar zijn ze voor"
op, dat de levenskansen van de donor
medisch niet meer tot het uiterste wor
den uitgebuit. Het vraagstuk van het
„doden" van ongeneeslijk zieken door
bepaalde medische levensstimulansen
na te laten een vraagstuk dat ook
buiten het onderwerp transplantatie om
nog steeds een punt van gecompliceer
de discussie is, waarbij ook religieuze
en maatschapoeüik-ethische overwe
gingen een rol spelen wordt door
de harttransplantaties opnieuw actueel.
Het tweede aspect van de transplan
taties ligt op het medisch-technische
terrein. Het hart bestaat voornamelijk
uit eiwitten, die een individuele „per-
soonliikheidsbinding" hebben. Ieder
hart dat van buitenaf in een lichaam
wordt gebracht, wordt door h^t ontvan
gende lichaam als „vreemd eiwit" ge-
indentificeerd en als zodanig vijandig
afgeweerd. Dit proces van afweer is uit
biologisch oogpunt een van de bestaans
voorwaarden van een lichaam, omdat
het daardoor de infecties kan bestrij
den en overwinnen. Zonder dit proces
zouden we aan iedere infectie ten gron
de gaan.
Het toedienen van antibiotica kan dit
proces van afweer verzwakken, maar
het is de grote vraag of in een lichaam
waarin een „vreemd hart" is geplant
ooit een stabiele situatie kan worden te
weeggebracht, waarin de afweer van
het lichaam het hart ongemoeid laat
met de onmogelijkheid t't leven te _en tdch sterk genoeg is om infecties ie
■"oen terugkeren en wordt gekenmerkt overwinnen. En mocht dat mogelijk zijn
door stilstand van het hart, yan adem- dan blijft nog de vraag hoelang men
haling en alle overige levensfuncties. friet rnëclicinale toevoer zal móeten
De dood treedt niet n'o+spRng in Eerst doorgaan, vooraleer die stabiele situa
tie bereikt is. Bovendien loopt men de
kans dat na jaren opnieuw een ver
storing van het bereiktp evenwicht zal
optreden, als de patiënt al buiten de
da^ebikse medische controle leeft.
Het scepticisme ten aanzien van hart
transplantaties tot uiting gekomen
in diverse meer of minder emotionele
vprm uit de mond van meer of min
der daartoe bevoegde medische specia
listen wordt in het algemeen door
Nederlandse deskundigen gedeeld. Het
feit dat in Nederland geen harttrans
plantaties bij mensen zijn verricht,
witst erop dat men hier het experi
mentele stadium nog niet afgesloten
acht De oneratie zelf wordt door Ne
derlandse hartchirugen niet als een
biizonder moeilijke beschouwd. Opera
ties aan vaten en overplanting van
Daarmee wil geenszins gezegd zijn,
dat de transplantatie van dr. Barnard
een normale consequentie zou moeten
heten van die ontwikkelingsgang. Er
heeft zich namelijk in medische krin
gen een soort „splitsing der geesten"
voorgedaan, die te maken heeft met
twijfels over de vraag of transplanta
tie van het levende hart wel een aan
vaardbare en verantwoorde vorm van
hartchirugie is.
Een factor die bij de voorafgaande
ontwikkeling der hartchirurgie uiteraard
niet heeft meegespeeld wordt gevormd
door het probleem omtrent de „donor".
Het is een ethisch probleem, dat voor
namelijk wordt omlijnd door onzeker
heden over de medische definitie van
.de dood". Een hart dat voor trans
plantatie zal moeten dienen, mag niet
dood" zijn, of liever, moet vóór het
tijdstip van zijn uit medisch oogpunt
met zekerheid vast te stellen dood wor
den weggenomen en overgebracht.
Wanneer is een patiënt „dood"? De
dood treedt volgens medische opvattin
gen in bij het ophouden van het leven
vaatdelen zijn ook in ons land dagelijks
werk. Daarbij vermijdt men zorgvul
dig overplanting van „vreemde" weef
sels. In sommige gevallen wordt ge
bruik gemaakt van plastic, waartegen
het lichaam geen bezwaar heeft als
het steriel wordt ingebracht.
Onze zegsman bracht zijn stellige ver
wachting tot uitdrukking dat de toe
komst van de harttransplantatie niet
ligt in de overplanting van het „leven
de" hart, maar in het gebruik van het
kunsthart. Een specialist van Neder
landse afkomst, prof. dr. W. Kalff werkt
in Salt Lake City (V.S.) aan de ver
vaardiging van een inplantbaar kunst
hart, dat met behulp van een batterij
werkt en op dit ogenblik in een ver
gevorderd stadium van ontwikkeling is.
Dr. Kalff, een internist, vervaardigde
in 1941 te Kampen de eerste functio
nerende kunstnier. die sindsdien tot de
algemeen gebruikte inventaris van me
dische hulpmiddelen behoort.
Het spreek t overigens vanzelf dat
de ervaringen, die op het ogenblik wor
den opgedaan met de harttransplantatie
hun nut zullen afwerpen voor de ver
dere ontwikkeling van de hartchirugie.
Deze chirugie gaat intussen ook buiten
deze toch nog als experimenteel te be
schouwen transplantaties in snel tempo
voort. De ziekten aan hart en bloedva
ten eisen momenteel verreweg de mees
te slachtoffers van alle voorkomende fa
tale ziekten. Het is duidelijk dat de
hartspecialisten alles doen om deze
rampzalige situatie te doorbreken en
nieuwe wegen te vinden om de lijders
aan vaat- en hartziekten aan de dood
te ontrukken. Of dr. Barnard op de
goede weg is, moet vooralsnog worden
betwijfeld. Het kan nog maanden duren
voordat de medische wetenschap volle
dig op de hoogte zal kunnen zijn van
de resultaten en ervaringen, die dr.
Barnard in Kaapstad en dr. Shumway
in Californië haar gedocumenteerd zul
len verstrekken. Ongenuanceerde goed-
of afkeuringen kunnen op dit moment
nog niet behoorlijk gefundeerd zijn en
heten. En vooral zal elke emotionali
teit moeten worden vermeden.
Het heeft in dat verband wel ver
wondering gewekt dat de Duitse prof.
dr. Werner Forssmann, die in 1956 de
Nobelprijs verwierf voor zijn hartcat-
heterisatie, op een zo felle manier stel
ling heeft genomen tegen dr. Barnard.
Forssmann was de eerste die de cathe
ter in het hart invoerde; hij deed
dat bij zichzelf en ondervond destijds
veel critiek van medische zijde, die
zijn experiment onverantwoord en voor
barig noemde. De catheterisatie is in
tussen als hulpmiddel voor de diagno
se van hartaandoenineen algemeen ge
bruikelijk geworden. De bezwaren van
dr. Forssmann betreffen ook speciaal
de volgens hem nog onvolmaakte tech-
nie van het onderdrukken der afweer
mechanismen. Dr. Forssmann die blij
kens zijn eigen prestaties geen vrees
voor riskante experimenten koestert,
heeft zich zo heftig uitgelaten over de
transplantaties dat men hem op zijn
beurt voorbarigheid zou kunnen ver
wijten. Het is doodgewoon nog te vroeg
om op gedecideerde manier ste'ling te
nemen. De tijd zal leren welk nut
de hartliiders zullen mogen verwach
ten van de methode van dr. Barnard,
die meer sensatie heeft verwekt dan
welke medische ingreep van de laatste
jaren ook.
aui
ff
sterven hersenen en zenuwcellen af,
het hart geeft het (als het onbescha
digd is") het laatst op. „De onmogelijk
heid het leven te doen terugkeren"
was honderd jaar geleden definitiever
dan in onze tijd, nu de moderne we
renschap talrijke middelen heeft gepro
duceerd om hartslag en ademhaling
weer op te wekken.
Het hart Js een van de organen die
zeer spoedig na hun „dood" afster-
vingsvprschiinse'en vertonen. Bij over
planting van het hart moet dus bij -
mndpr snel gewerkt worden. Het is dui
delijk dat men daarbij tot de uiterste
•rrens tussen leven en dood moet gaan
wat betreft het tijdstip van de chirur
gische verwijdering van het hart van
de donor. Harttransplantatie op enigs
zins grotere schaal roept het. gevaar
VWWWWWIMWWWVVinMWiraWWWIfUWWWIMVWIIMVWWWWWVWinWIfVIIWWUVWVVWWUWt/WWUWIMWWWVWVVUWWMnWUWWWVWWWIM
ADVERTENTIE
KONINGSTRAAT 4 - IJMUIDEN
tussen Julianabrug en Koningsplein.
Alle maten aquaria, tropische vissen,
planten enz. Verkoop alléén zaterdags.
Dinsdagsavonds 7.309 uur voorlich
ting over inrichting, ziektebehande
ling enz.
Vraag vrijblijvend offerte, bel even
op 0 2550 - 12464 en wij sturen u de
prijskrant toe.
model dia-verrekijker - zeer mooi
slechts f 1.per stuk.
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Pernis (vac. C. den Engelse)
(toez.) P. E. van Ooijen te Drogeham te
Bleskensgraaf J. van den Velden te Amers
foort.
(Van onze correspondent)
STOCKHOLM. Het is, goed be
schouwd, te danken aan één man, dat
Zweden zijn plaats als een der besten
tussen de scheepsbouwende naties
kan behouden en bovendien absoluut
de snelst bouwende scheepsverf be
zit. Die man is dr. Nils Svensson. Wij
ontmoetten hem kort geleden op de
Arendal-werf in Gothenburg zijn
levenswerk terwijl in Schiedam bij
Wilton-Fijenoord de Zweedse tanker
„Sea Spirit" in dok lag. De „Sea Spi
rit" is het grootste tot nu toe in
Nederland gedokte schip, met een
draagvermogen van 116.250 ton. „En
dat", zei dr. Svensson, „is nog het
enige gebied waar wij een beetje ach
ter liggen bij Nederland, de scheeps-
dokken".
De enorme Arendal-werf heet de meest
geperfectioneerde scheepswerf ter wereld
te zijn, waar de vaartuigen in een re
cordtijd worden gebouwd. Opmerkelijk
hierbij is dat er op deze werf nooit een
kiel is gelegd. In 90 dagen bouwt men
een schip van 90.000 ton. Volledig inge
richt en vaarklaar, een prestatie die de
snelste Japanse werf in de schaduw stelt.
Het principe is betrekkelijk eenvoudig.
Men bouwt het schip in moten. Secties
van tienduizenden tonnen worden ten
slotte samengevoegd. Dankzij het systeem
van dr. Svensson kan het grootste deel
van de procedure binnenshuis worden uit
gevoerd zodat men geen last heeft van
klimatologische veranderingen. De ge
reedgekomen boeg gaat in het dok. op
een speciaal geconstrueerd onderstel. Moot
na moot wordt daar aan toegevoegd, waar
bij het revolutionaire is dat men het schip
verschuift en niet de werkstellages. Daar
ligt het geheim van de Arendal-werf:
hoe is men er in geslaagd een honderd
duizenden tonnen wegend vaartuig te ver
plaatsen?
Dr. Svensson verklaart het graag: „dat
was nog mijn grootste probleem toen ik
indertijd probeerde het bestuur van de
Goetaverken (waarvan de Arendal-wert
een dochteronderneming is) te overtui
gen dat het mogelijk zou moeten zijn sche
pen te produceren zoals met auto's ge
beurt: aan de lopende band" Dr. Svens
son en zijn medewerkers hebben in la
boratoria een soort plastic-emulsie ont
wikkeld met een zéér laag wrijvings
coëfficiënt. Deze emulsie, en de kracht
van 5 hydraulische cilinders (die elk 700
ton kunnen verschuiven) maken het mo
gelijk het vaartuig tijdens de aanbouw te
verplaatsen, zoals dit nu gebeurt met de
4 tankers van 228.000 ton die worden ge
bouwd in naar schatting 228 dagen.
Opvallend bij een bezoek aan de werf is
het kleine aantal arbeiders dat men ziet.
Op het terrein rond de gebouwen een
tiental en in de hallen een zeventigtal.
Het is de normale bezetting, zelfs als
grotere order» moeten worden uitgevoerd
De werf is verregaand gemechaniseerd.
Alleen die scheepswerven, die snel en
goedkoop kunnen produceren, zonder daar
bij afbreuk te doen aan de kwaliteitsnor
men. /.uilen de komende jaren overle
ven, aldus dr. Svensson. „Ik ben ervan
overtuigd dat deze werf niet het slacht
offer wordt van de moordende concurrentie
tussen de andere scheepswerven".
En dat is reeds ten dele gebleken: de
Arendal-werf is één van de twee grote
Zweedse scheepswerven de andere is
Kockums-werf in Malmö die geen be
hoefte hebben aan rijkssubsidie, een mo
netaire medicijn dat in vele andere lan
den wordt toegediend. „Er is", erkend
dr. Svensson. een grote fout gemaakt:
Nederland beschikt over enorme dokken
en wij niet Daardoor en dat vind ik
iammer 2ie ik nooit de grote schepen
terug nadat ze eenmaal zonder lading
uit Gothenberg zijn vertrokken".
MOSKOU (Reuter). Een Russische
fabrieksarbeider heeft vijfentwintig jaar
lang met een kogel in zijn hart rondge
wandeld, zonder er iets van te weten.
Toen hij voor het eerst sinds hij in de
oorlog gewond was naar een dokter ging,
kwam dit aan het licht. De kogel zat inge
kapseld in de spier van de linker hart
klep.
De man, 56 jaar oud, geniet een „be
nijdenswaardige gezondheid" en hoeft
niet geopereerd te worden, zo meldt het
Russische persbureau Tass.
(Van onze correspondent)
ROME. Het ziet er naar uit dat
Italië in de zomer van 19C4 werkelijk
is ontsnapt aan een militaire staats
greep. Dit valt op te maken uit de
wending in een slepend proces we
gens persdelict. Aangeklaagd zijn in
Rome de hoofdredacteur en een redac
teur van het weekblad „L'Espresso
Een aanklacht wegens smaad was in
gediend door een aantal hoge mili
tairen. de voormalige commandant-
generaal van de carabinieri Giovanni
de Lorenzo, later chef-staf van het
leger, en een van zijn medewerkers
kolonel Filippi.
De „Espresso" heeft namelijk op 11 mei
1967 een artikel afgedrukt, waarin met
tal van bijzonderheden werd beweerd,
dat tijdens de vrijwel onoplosbare minis
terscrisis van juni en juli 1964 de com
mandant-generaal van de carabinieri De
Lorenzo, met goedvinden van de nu ver
lamde president Segni, maatregelen bad
genomen om vooraanstaande politieke
personen in het gehele land, vakbonds
leiders en een groot aantal intellectuelen
te laten gevangen nemen en overbrengen
naar concentratiekampen op bet eiland
Sardinië.
Een militaire dictatuur zou in Italië
de democratie gaan vervangen. De Lo
renzo zou minister van Defensie worden
en waarschijnlijk tevens eerste minister,
terwijl de president van de republiek
veel groter bevoegdheid zou krijgen.
Dat er in juli '64 iets aan de hand is
geweest, daaraan twijfelt niemand. De
crisis duurde eindeloos en kabinetsfor
mateur Moro slaagde er niet in de vier
partijen, waaruit hij een regering poogde
te vormen (christen-democraten. sociaaL
democraten, Nenni-socialisten en Repu
blikeinen) te verenigen op een voor allen
aanvaardbaar regeringsprogram.
Men verbaasde zich niet weinig, toen
president Segni steeds opnieuw de kabi
netsformateur bij zich ontbood, dagelijks
ingelicht wilde worden en tenslotte ver
langde dat Moro de opdracht tot het vor
men van een nieuw kabinet binnen een
bepaald aantal dagen zou uitvoeren. En
nog groter werd de verbazing toen Moro
daarin slaagde en de socialisten, die heel
wat bezwaren hadden, zich plotseling
veel inschikkelijker toonden. Er was iets
gebeurd. Alleen men wist niet wat.
Bevatte het artikel van de .Espresso",
bijna drie jaar later verschenen, de sleu
tel van het raadsel? Het klonk onwaar
schijnlijk, omdat de naam Segni in het
artikel werd genoemd en er onder andere
werd gezinspeeld op een zeer heftige sce
ne tussen Segni, (die drie weken later
door een beroerte werd getroffen) en de
huidige president Saragat, toen secretaris
der sociaal-demoncratische partij.
Saragat zou Segni bedreigd hebben met
een aanklacht wegens hoogverraad
Nadat president Saragat uitdrukkelijk
had laten verklaren door de persdienst
van het quirinaal dat een scène als in de
„Espresso" beschreven nooit had plaats
gevonden was vrijwel ieder overtuigd,
dat de .Espresso" op sensatie uit was
geweest.
Generaal De Lorenzo diende een aan
klacht in tegen het weekblad wegens
smaad. De Lorenzo genoot in de kringen
der officieren van de Carabinieri grote
populariteit. Hij had van het wapen der
carabinieri (te vergelijken met onze ma
rechaussees met dit verschil, dat er zeker
vijfhonderd carabinieri zijn in Italië tegen
elke marechaussee in Nederland) een
uiterst moderne, goed uitgeruste strijd
macht gemaakt voorzien van vliegtuigen,
tanks en alles wat een modern leger maar
kan wensen. Hij was tevens hoofd van de
„Sifar", officieel de tegenspionage-dienst,
in werkelijkheid tevens belast met spio
nage in het buitenland.
Onder De Lorenzo was die „Sifar" ont
aard tot een weerzinwekkend spionage-
stelsel in het land zelf: de telefoons van
alle personen van enige betekenis werden
afgeluisterd, brieven werden geopend.
Van alle politieke personen, vakbonds
leiders enzovoort bestonden geheime dos
siers waarin de meest intieme zaken van
hun privé-leven werden onthuld. Dat was
reeds in 1965 aan het licht gekomen
en later had de ..Espresso" daarover het
nodige gepubliceerd.
Na de crisis van januari 1966 werd een
sociaal-democraat Tremelloni minister
van Defensie en toen „ontplofte" plotse
ling het schandaal van de geheime dos
siers: de „Sifar" werd ontbonden. Het
bespieden van Italiaanse burgers in hun
Drivé-leven werd geheel afgeschaft. De
Lorenzo had stellig de hand gehad in
die geheime dossiers en in de daarmee
samenhangende politieke chantage. Maar
iemand die zo vele jaren aan het hoofd
van de carabinieri heeft gestaan, wordt
bevorderd tot chef van de generale staf
van het leger.
Bij het proces vap De Lorenzo tegen
de „Espresso" kwamen er enkele getui
gen, die een heel ander licht op de zaak
lieten schijnen. De hoogste officier der
carabinieri voor de stad Milaan verklaar
de, dat hem inderdaad de lijsten waren
ter hand gesteld van de vele honderden
personen, die hij op een afgesproken
teken moest arresteren.
Zijn collega uit Napels bleek een soort
gelijke lijst, met driehonderd namen voor
die stad, te hebben ontvangen. Op Sardi
nië waren inderdaad de concentratiekam
pen gereedgemaakt.
Tenslotte kwam een vroegere staats
secretaris van Defensie, de socialist
Schiano, vertellen hoe hij als advocaat
was benaderd door tal van officieren der
carabinieri, die hem vroegen wat zij
moesten doen, daar zij van hun hoogste
commandant opdracht hadden gekregen
op zeker ogenblik tal van personen te ar
resteren, de zetels van talrijke politieke
partijen en daarbij die der regeringspar
tijen, te bezetten, terwijl hun bekend was
dat noch de minister van Binnenlandse
Zaken noch andere ministers daarvan op
de hoogte waren.
Daarna kwam nog het rapport opge
maakt door generaal Manes, de man die
in rang onmiddellijk volgde op De Loren
zo, een rappord opgesteld op last van ge
neraal Ciglieri, opvolger van De Lorenzo.
Dat rapport is in de rechtzaal niet voor
gelezen en evenmin kon men generaal
Manes ondervragen, daar dit de militaire
veiligheid van Italië in gevaar zou heb
ben gebracht.
Maar de openbare aanklager heeft het
rapport gelezen en hij heeft inmiddels
verklaard: „Voor mij is dit proces ten
einde. De inhoud van het rapport ge
voegd bij de getuigenverklaringen der
laatste dagen, bewijzen dat het week
blad L'Espresso" vrijwel volledig de
waarheid heeft geschreven en dat er van
vervolging wegens smaar geen sprake
kan zijn".
„In de geschiedenis van Italië is het
nog nooit voorgekomen, dat militairen
zich in politieke zaken mengen, laat staan
een soort „staatsgreep" op touw te zet
ten. Wel is gebleken en dit wordt ook
door „spresso" volmondig toegegeven
dat president Segni niet op de hoogte
was.
Hij maakte zich wel uiterst bezorgd
over de zeer langdurige regerings crisis
van 1964 en vroeg meer dan eens aan De
Lorenzo of de carabinieri wel in staat
zijn eventuele ernstige onlusten het
hoofd te bieden. De generaal antwoordde
daarop: „Daar zijn carabinieri voor". Wel
schijnt De Lorenzo, wjnneer andere hoge
officieren der carabinieri verwondering
te kennen gaven over de door hem ver
strekte orders, le hebben geantwoord: de
president wil dit. En als zij dan ant
woordden, dat de bevoegdheid van de
president niet zo ver ging en dat alleen
de uitvoerende macht, dus de regering
opdracht kon geven partijzetels te be
zetten, zei hij: „De president is hoofd vah
de strijdmachten."
Op 13 januari aanstaande zal de recht
bank beslissen of men inderdaad zoals
het openbaar ministerie heeft gevraagd,
het proces tegen de „Espresso" zal afbre
ken. De Lorenzo's verdediger (in Italië
pleegt ook degene die een aanklacht in
dient een advocaat te nemen) verlangt
dat nog tal van getuigen, ministers, partij
leiders, enzovoort zullen worden gehoord.
ADVERTENTIE
neus, keel en borst van vastzittend slijm
