Voor reformatie in breedte en diepte
Gesprek met prof. Velema
n
i
Dood van priester-arbeider teken aan de wand
Theologische etherleergang
Verouderd
beleid in
fabrieken
<4^
Den Alerdinck
Zendingsarbeider
ZATERDAG 20 JANUARI 1968
Erbij
14
mmmmm
Grote zorg
1
i
Nieuwe vicaris
Doodsslaap
Politiek
mm
s«
&s3r
Roemeense bijbels
Kerkboek zonder
gezangenbundel
Theologen over vrede
- 1
Merkwaardige reactie
Herderlijk schrijven
Het opvallende van prof. dr. W. H. Velema, te Ugchelen, is zijn harte
lijkheid en bescheidenheid. Van deze hoogleraar zou men kunnen zeg
gen dat hij zich in de eerste plaats dienaar van God weet. Evenals bij
Calvijn prevaleert bij hem de eer van God. Dat is zijn levensdoel. On
middellijk daarop volgt, dat hij dienaar wil zijn van de Christelijke Ge
reformeerde Kerken, en dat in de volle breedte, lengte en diepte daarvan.
Toch mag men niet beweren dat prof. Velema kerkistisch zou zijn. Daar
voor zijn zijn inzichtn te objectief afgestemd. Ook is zijn achting voor
en erkenning van zijn mede-christenen in andere kerkformaties te groot
en te echt dat hij hen als broeders zou discrimineren. Maar dat de Chris
telijk Gereformeerde Kerken hem zeer na aan het hart gaan, is boven
alle twijfel verheven. Velema is puur christelijk gereformeerd. Mede
daardoor was het een evenement met deze prof. op een aantrekkelijk
niveau en in maximale sportiviteit te discussiëren over de diverse di
mensies van het gemeenschappelijke geloofs-belijden, zoals zich dat in
de verschillende kerken manifesteert.
Welke plaats heeft de Christelijk Ge
reformeerde kerk in de Gerefor
meerde gezindte volgens U?
Deze kerk heeft een geheel eigen
plaats en opdracht in het geheel van
Kerkelijk Nederland. Zij heeft de har
telijke bedoeling in prediking en pasto
raat de erfenis van de Reformatie in
de breedte en de diepte tot haar recht
te laten komen.
Wat is dat specifiek eigene dan?
In de gereformeerde belijdenis is
een bepaalde verhouding tussen Gods
recht en tussen Gods liefde. Deze ver
houding wordt in allerlei kringen
scheef getrokken. Het recht Gods
wordt soms opgeofferd aan de liefde.
De liefde krijgt dan een verkeerde
plaats. Het zondebesef wordt dan min
der of helemaal niet meer noodzake
lijk, terwil dit in prediking en pasto
raat naar voren moet komen. De
Christelijk Gereformeerde kerken
willen aan deze verhouding recht
doen.
Hebben de Christelijk Gereformeer
de kerken eigenlijk wel bestaans
recht te midden van de andere bij-
belgetrouwe kerken. Moet het niet
één herder en één kudde worden?
Ik vermoed dat niet veel mensen
gelukkig zijn met de kerkelijke ver
deeldheid. Ik juich er ook niet over.
Het is echter niet gerechtvaardigd de
Christelijk Gereformeerde kerken op
te geven, zolang zij dienstbaar zijn in
het geheel van Gods Koninkrijk. Het
is haar heilige roeping te zijn die zij
is, ook in dienstbetoon aan de andere
kerken.
U bent er dus voor, dat ieder zijn
eigen kerkje blijft spelen?
Ik ben voor contact, toenadering
en beïnvloeding van de kerken onder
ling. Toch ben ik er niet voor dat ons
kerkgenootschap in de één of andere
kerk zal opgaan. Wij mogen onze po
sitie niet opgeven, zoals God ons die
in het verleden gaf.
Acht u de Christelijk Gereformeerde
kerken de enige ware kerken in Ne
derland?
Dat zou ik niet graag willen bewe
ren, dat doen de Vrijgemaakten. Wel
is het een feit dat onze kerken een
rechtmatige plaats hebben gekregen
in de loop der geschiedenis.
U bent dus niet geporteerd van een
eenheids-Kerk voor de Gereformeer
de gezindte?
Als we op goede gronden tot een
nationale Gereformeerde kerk konden
komen in Nederland zou dat een heer
lijke zegen zijn.
Hoe staat u momenteel tegenover de
Vrijgemaakten?
Ik vind de gehele gang van zaken
bij de Vrijgemaakten ontstellend! De
verdwazing van het tegen elkaar op
staan verbijstert mij. Ik snap niet dat
er geen broeders zijn, die daar de
zaak tot orde roepen. Deze ontwikke
ling wordt voor mij een principieel
verschil. De mensen die daar op het
ogenblik gekwalificeerd worden als on
trouwe herders verdedigen standpun
ten die ook Christelijk Gereformeerde
predikanten huldigen. Dezen zouden dus
een zelfde kwalificatie ondergaan.
Wat vindt u van de ontwikkeling in
de SYNODALE Gereformeerde ker
ken?
Hoewel ik bijzonder veel waarde-
Angelo kardinaal dell'Acqua is door
paus Paulus VI benoemd tot vicaris
van Rome. Dit is een van de mach
tigste posities in de Vaticaanse
hiërarchie. Hij is 63 jaar oud.
ring heb voor een figuur als bijvoor
beeld ds. Overduin, vervult mij in het
algemeen de ontwikkeling in de Gere
formeerde kerken toch met grote zorg.
Ik denk aan de beschouwingen over de
Heilige Schrift. Het boekje van Baarda
hierover vervulde mij met schrik. Het
geeft weer wat de leerlingen van Bult-
mann propageren. Men accentueert zo
zeer het menselijke in de Schrift, dat
aan haar als Woord van God, door de
Kerk als Canon aanvaard, te kort ge
daan wordt.
Toch schijnt een figuur als dominee
Overduin zich nog best op zijn ge
mak te voelen in de Gereformeerde
kerken?
Met al mijn waardering voor Over
duin, en vooral ook voor zijn nieuwe
boek: „Worden als een man", moet ik
toch zeggen dat hij mij ten opzichte
Prof. dr. W. H. Velema.
van deze materie te weinig positief is.
Hij moest concreter stelling kiezen te
gen deze vleugel in zijn kerk. Ik denk
met name aan zijn welwillende beoor
deling van het laatste boek van dr.
Kuitert. Ik kan me niet voorstellen
dat er bij hem tegen het tweede deel
van dat boek geen bezwaren leven.
Wat is uw mening over de doods
slaap?
De voorstellingen hierover van ds.
Telder wijs ik volkomen af. Het is mij
ten enenmale onmogelijk met deze op
vatting van Telder troost te brengen
in het sterfhuis.
Is dat niet te sterk uitgedrukt?
Dominee Telder heeft op het sterf
huis toch de onmetelijk grote troost
van de opstanding des vleses en het
eeuwige leven? Zij het dan niet van
stonde aan na het sterven, maar bij
de jongste dag. Dit is toch ook een
reële troost?
Inderdaad was mijn uitdrukking
wat te sterk. Maar het feit dat ik de
gelovigen er op mag wijzen, dat hun
in Jezus ontslapen betrekkingen reeds
NU gelukkig zijn, is toch groter troost
dan alleen maar te wijzen op de op
standingsdag?
Is dat wel zeker? Na het sterven be
staat er toch geen tijd meer; al zou
iemand dus duizend jaar in doods
slaap zijn, is dat voor hem dus, nog
geen sekonde?!
Dat kan best zijn. Maar voor de
nabestaanden is het wel degelijk een
periode van tijd.
Hebt u geen betere bewijsvoering
voor uw standpunt, dan het geven
van troost?
Zeker wel. Lees Philippenzen 1
vers 23, waar Paulus schrijft: „Van
beide zijden word ik gedrongen: ik
verlang heen te gaan en met Christus
te zijn, want dit is verreweg het beste;
maar nog in het vlees te blijven is no
diger om uwentwil". Mij dunkt dat
Paulus hier wel doelt op een onmiddel
lijk verenigd zijn met Christus, na het
sterven.
Zou u Telder hierom de christen-
naam willen ontnemen?
Ik geloof niet, dat je Telder geen
christen kunt noemen. Maar om hem
als predikant en leraar te handhaven,
is een andere zaak
Bent u voor de vrouw in het ambt?
Voor de vrouw in het ambt zie ik
geen bijbelse mogelijkheid. Noch in
het O.T. nog in het N.T, vinden we
voorbeelden dat de ambtelijke bedie
ning in vrouwenhanden gelegd wordt.
Vind u politiek een noodzakelijk
kwaad?
Politiek is een noodzakelijke zaak.
In wezen dus goed. Zelf ben ik A.R.
Maar ik ben niet zo gelukkig met haar
zwaai naar links.
Het evangelie dient toch radicaal
verstaan te worden?
Ik zie die hang naar links niet als
een uitvloeisel van het radicaal ver
staan van het Evangelie. Ik zie be
paalde tendenzen die mij met zorg
vervullen. Wij zijn op weg naar een
staatssocialisme. Ik geloof dat staats
bedrijven zeer remmend zullen werken
op het particulier initiatief.
Volgt u de ontwikkeling van Israel
met belangstelling?
Het feit dat Israel de oorlog heeft
gewonnen tegen een zo grote over
macht, zie ik als verbandhoudend met
Gods bemoeienis en trouw over Is
rael.
Toch was deze overwinning een pro
duct van optreden door kracht en ge
weld, terwijl Jezus leert dat het door
zijn geest zal geschieden.
Wanneer Israel de oorlog verloren
had zou het in Palestina van de kaart
zijn geveegd. Israel is een ergenis
voor de volken. Het feit van het voort
bestaan van Israel is een steen des
aanstoots voor de Arabische volken.
Israel is volk van Gods verbond. God
blijft Zijn volk en Zijn verbond trouw.
Ziet u deze oorlog dan als een soort
heilsfeit?
Ik zie het niet als een heilsfeit
maar wel als een mogelijkheid waar
door God Zijn beloften aan Zijn volk
gaat vervullen.
Heeft u nog een slotopmerking?
Twee dingen: Ik zie in onze tijd
een grote neiging om het verticale
van het Evangelie, namelijk dat het
van God komt en tot verzoening met
God brengt, in te ruilen voor het ho
rizontale: De verhouding tussen men
sen en volken tot het een en al te ma
ken. Ik geloof dat we met aan die nei
ging toe te geven het Evangelie kwijt
raken. Laten we het uitzicht naar
Ter gelegenheid van 450 jaar hervorming geeft de Koninklijke Begeer een
herdenkingspenning uit, die aan de voorzijde een borstbeeld van Martin
Luther in toga laat zien en aan de keerzijde de slotkerk van Wittenberg met
links op de achtergrond het slot. De penning wordt geslagen in
goud, zilver en brons.
LONDEN (AP) De Roemeense
staatsdrukkerij zabinnenkort honderd
duizend bijbels drukken, zo hebben de
Britse en Noorse bijbelgenootschappen
bekend gemaakt. Papier en inkt zjjn
reeds naar Roemenië gezonden.
De secretaris van het genootschap
voor Europese aangelegenheden, rev. B.
J. Tidball, heeft in Boekarest daarover
besprekingen gevoerd.
De bijbels zullen worden verdeeld in
tienduizend parochies van de orthodoxe
kerk.
LUNTEREN. Het nieuw uit te
geven kerkboek zal verschijnen zon
der gezangenbundel, zo heeft de gene
rale synode der gereformeerde kerken
besloten. Gereformeerden zullen zit
ting nemen in een werkcommissie ter
voorbereiding van een gezangenbun
del voor heel Nederland, zo heeft de
synode verder besloten. Deze ge
zangenbundel zou kunnen bestaan uit
een gemeenschappelijk deel, met even
tueel aparte aanhangsels voor de ver
schillende protestantse kerken.
Boven en op de eeuwigheid vast hou
den!
En vervolgens: In de prediking van
de reformatie vind ik het wezenlijke
van wat ik als antwoord op de vragen
van de moderne mens zou willen ge
ven. De rijkdom van de reformatori
sche geloofsbelijdenis wordt terzijde
geschoven en genegeerd zonder dat
men weet hoe veel er in zit. Wil de
kerk een antwoord op de moderne vra
gen en een boodschap voor deze tijd
hebben, en houden, dan kunnen we
niet zonder de erfenis van de reforma
tie!
Rik Valkenburg
Het vormingscentrum „Den Aler
dinck" heeft een folder „Ontmoeting"
uitgegeven, waarin uitvoerig wordt in
gegaan op de vele aspecten van het vor
mingscentrum, dat in de beide huizen,
te weten „Den Alerdinck" in Heino
(Ov.) en „De Vuurslag" in Joppe (Gld.),
wordt verricht. Tegelijk met deze folder
wordt aan tienduizend adressen een in
legvel met de activiteiten in 1968 (cur
sussen en weekends) toegezonden.
Oorspronkelijk opgezet als een her
vormde instelling, zijn de beide huizen
van „Den Alerdinck" uitgegroeid tot
centra, waar mensen uit uiteenlopende
milieus, beroepen, kerken en levensbe
schouwingen komen.
Per jaar bezoeken circa vijfduizend
gasten „Den Alerdinck", dat in de loop
van de tijd een van de grootste vor
mingscentra van ons land is geworden.
Een derde van de cursisten en week-
endgangers komt uit de Randstad Hol
land en uit Zeeland, de helft uit het
oosten van het land en de rest uit het
noorden en uit het buitenland.
Dit jaar strekken de activiteiten van
„Den Alerdinck" zich weer uit over tal
van onderwerpen, zoals: discriminatie,
automatisering, de politiek van morgen,
oecumene, recreatie en vrije tijd, seks-
perimenten, onze bijdrage tot de vrede.
Indonesië: worstelend om een nieuwe
identiteit, een nieuw Schriftgezag enzo
voorts.
Folders met inlegvel kunnen worden
aangevraagd bij „Den Alerdinck", Heino
(post Laag Zuthem), telefoon 05202-284.
UTRECHT. Ds. J. D. A. de Zwart
is naar Midden-Java vertrokken. Hij
zal als missionair predikant van de ge
reformeerde kerken in Nederland en de
Chinese kerken op Midden-Java als
standplaats Kebumen krijgen. Hij zal
in het bijzonder worden belast met
het kadervormingswerk. Ds. de Zwart
stond van 1962-1966 in Bennebroek.
HILVERSUM Theologische facul
teiten van Nederlandse universiteiten
zijn voor het eerst in de geschiedenis
van de postakademiale vorming in de
NCRV-studio te Hilversum bijeenge
komen om zich te beraden over een ge
zamenlijke aanpak van deze vorming.
Dit congres vond plaats ter gelegen
heid van het tienjarig bestaan van de
theologische etherleergang „Rondom
het woord". Uit de vergadering werd
een commissie gevormd, die het plan
van een gezamenlijke aanpak van de
postakademiale vorming nader zal be
studeren. In dat plan past een theolo
gische etherleergang als begeleidend in
strument.
Aan de universiteiten wordt aan deze
postakademiale vorming en begeleiding
van de theólogen ook wel wat gedaan,
maar de methodische aanpak staat hier
op zichzelf en is bovendien nogal ver
schillend. Het congres kwam tot de con
clusie, dat alles wat gezamenlijk kan
worden gedaan, ook in samenwerkings
verband moet gebeuren.
De theologische etherleergang wordt
volgens het luisteronderzoek gevolgd
door 2,1 percent van de luisteraars ofwel
170.000 personen. Op het bulletin van
deze leergang, getiteld „Rondom het
woord", zijn vierduizend luisteraars ge
abonneerd. Een derde hiervan is predi
kant, terwijl van de leken zeven percent
een akademische opleiding heeft ge
noten.
NEW DELHI (Reuter) Zevenen
veertig leiders van wereldreligies heb
ben in New Delhi een symposium van
vijf dagen over de vrede beëindigd met
een beroep op allen die te maken heb
ben met menselijke waarden om „voort
durend uiting te geven aan hun vurige
wens tot vrede".
Zonder de oorlog in Vietnam of de
spanning in het Midden-Oosten te noe
men, spreken de godsdienstige leiders
hun diepe bezorgdheid uit over de hef
tige conflicten in de wereld van van
daag. „Vrede is ondeelbaar en als hij
niet in een bepaald gebied bestaat, be
staat hij elders ook niet ten volle" zeg
gen zij.
Er is besloten volgend jaar een we
reldconferentie over religie en vrede te
houden. De plaats van bijeenkomst zal
worden gekozen uit een negental steden,
waaronder Den Haag.
(Van onze correspondent)
BRUSSEL. Onlangs vond in
een kerk in Anderlecht, een van de
steden van de Brusselse agglome
ratie, de uitvaartdienst plaats voor
Egied van Broekhoven, een Jezuï
tische arbeider-priester die een
paar dagen eerder om het leven
gekomen was bij een ongeluk in
de metaalfabriek waar hij werkte.
Bij het lossen van stalen platen was
een lading uit de grijper van een
hijskraan geschoten en op Van
Broekhoven terechtgekomen. Hij
was op slag dood.
Meer dan duizend mannen en vrou
wen, een ongewoon groot aantal, na
men aan de plechtigheid deel. Zij
vormden een grote verscheidenheid
van mensen. Er waren veel collega's
van de overledene bij, zowel Belgen
als buitenlandse arbeiders. Verder wa
ren er mensen uit de sombere en arme
buurt, waar Van Broekhoven met an
dere priester-arbeiders woonde. Er wa
ren leden van het leger des heils,
maar ook rooms-katholieke geestelijken.
Toen het ongeluk gebeurde wist op
het bedrijf niemand van de geestelijke
achtergrond van arbeider Van Broekho
ven. De geneeskundige dienst haalde het
stoffelijk overschot weg. Een afgevaar
digde van het bedrijf ging de fami
lie op de hoogte brengen. Hij kwam
tot de ontdekking dat Van Broekho
ven een jezuïtische arbeider-priester
was, die zich met twee mede-priesters
aan zijn apostolaat in de Brusselse
volksbuurt wijdde.
„Wij hadden het wel kunnen raden",
zeiden zijn mede-arbeiders toen zij het
nieuws hoorden. Merkwaardig was de
reactie van de directie van de fabriek:
wanneer hij het ons gezegd had,
hadden wij hem minder gevaarlijk
werk gegeven. Nu was dat juist iets
wat Van Broekhoven, die door zijn ka
meraden in de buurt de „Giet" werd ge
noemd, niet zou hebben gewild, tyleer
dan eens was hij als woordvoerder
van de arbeiders naar de directie ge
gaan om zijn beklag te doen. De laat
ste keer nog omdat de fabriekszaal
onverwarmd was en vooral de gastar
beiders uit zuidelijker landen kleum
den en griep opliepen terwijl voor de
machines speciale installaties waren
aangelegd om ze op temperatuur te
houden.
Zijn dood heeft de aandacht gevestigd
op twee zaken. Op het bestaan van de
priester-arbeider in België en op de
ontoereikendheid van veiligheidsmaatre
gelen in veel Belgische bedrijven, vooral
in de kleinere. Over het aantal pries
ter-arbeiders, dat in België werkzaam is
tast men in het duister. Exacte gege
vens worden niet verstrekt.
De schatting is: bij elkaar niet meer
dan twee- tot driehonderd, maar het
schijnt dat het aantal de laatste ja
ren wat is uitgebreid omdat de gees
telijkheid het nuttig achtte dat de bui
tenlandse arbeiders op de een of an
dere manier de steun van priester-ar
beiders zouden ondervinden.
Vandaar dat de geestelijken twee of
drie man sterk in de arbeiderswijken wo
nen en daar ,open hof' houden voor
de buurt. Zij schrijven brieven, trach
ten in arbeidsconflicten, die het gevolg
zijn van onbekendheid van de buiten
landers met Belgische toestanden, te
bemiddelen, enzovoort. In de overstel
pende belangstelling bij de uitvaart van
Van Broekhoven kan men een bewijs
zien dat het instituut van de priester
arbeiders in een behoefte voorziet.
Ongelukken van dit soort komen in
België veel voor. Volgens statistische ge
gevens zijn in de loop van 1966 in België
ongeveer vierhonderdduizend arbeids
ongevallen gebeurd. Daarvan hadden er
12.250 blijvende ongeschiktheid om te
werken tot gevolg en 655 hadden een
dodelijke afloop, dat is meer dan twee
doden per werkdag. De laatste jaren zijn
die cijfers aan het teruglopen als ge
volg van de sluiting van mijnen. In 1966
hebben in de Belgische mijnen toch
nog 53 ongelukken de dood voor de
arbeiders tot gevolg gehad.
Het rechts-katholieke dagblad „De
Standaard" heeft na de dood van Van
Broekhoven gesproken met de twee met
hem samenwerkende geestelijken en ook
nog met nog verscheidene andere pries
terarbeiders.
Die meenden dat bij de arbeidson
gevallen, vooral waar het ongeschool
de gastarbeiders betreft de vaak wat
oudere ondernemingen niet geheel vrij
uit gaan.
Bij die waar voornamelijk Marok
kaanse, Algerijnse, Spaanse en Turk
se arbeidskrachten werken wijzen ve
le krachten in dezelfde richting: niet
eerbiedigen van minimum-lonen, on
voldoende veiligheidsmaatregelen, geen
of onvoldoende verwarming van de fa
briekshallen, boycot van arbeiders die
geen lid zijn van een vakvereniging enz.
Dat zijn dan getuigenissen, niet van
arbeiders maar van geestelijken met
een filosofische en theologische vór
ming die zelf het werk van „anderen"
hebben gedaan en meebeleefd. In dat
verband is het wel tekenend dat men
na het ongeluk van Van Broekhoven
zei: wanneer wij hadden geweten wie
hij was, hadden wij hem minder ge
vaarlijk werk gegeven.
Het Vlaamse blad trekt een con
clusie: rondom onze steden verrijzen
nog geen ,bidonvilles' maar rondom
de Brusselse stations en in bepaalde wij
ken van de grote agglomeraties groeit
iets gelijkwaardigs. Het is niet genoeg
die wijken te slopen en er plannen voor
te ontwerpen. Wanneer de regering
vreemde arbeidskrachten in België toe
laat om veelal werk te doen dat de
Belgische arbeiders zelf niet meer
willen verrichten, dient zij er ook voor
te waken dat de ondernemers hun so
ciale en veiligheidsverplichtingen ten
opzichte van die gastarbeiders nakomen
en dat er menswaardiger huisvesting
voor hen wordt geschapen.
WASHINGTON (AP). De Ameri
kaanse bisschoppen hebben tot de
de Amerikaanse katholieke geestelij
ken en leken een herderlijk schrijven
gericht, waarin zij hen aansporen zich
„eerlijk te houden" aan de leer van
het recente Vaticaans concilie maar
tevens waarschuwen tegen „onstuimi
ge toepassingen" van de boodschap
van dit concilie.
De bisschoppen betogen in hun brief
dat de kerk, „naarmate zij optreedt in
de woelige wereld van onze dagen"
staat voor de formidabele taak, het
katholieke geloof te formuleren „in
termen, die tot de moderne denkwij
zen spreken".
Kardinaal Veuillot, aartsbisschop
van Parijs, is ernstig ziek. Hij lijdt
aan kanker.
