In Aerdenhout stond de wieg
van het illegale blaadje
Vijfentwintig jaar „TROUW"
r~
7
Jongeman
Voor politieke nuances
geen aparte partijen
Noord-Holland moet
het Gooi afstaan
LICHT'
De feestrede van.
mr. H. van Riel
KNIPSELKRANT
RUYS&CO
m
Afvallozing in zee
nadelig voor
visserij
Verzending zeepost
Rapport CHU-studiecentrum
Stembusakkoord
afgewezen
Raad boos op
burgemeester
Provincie Utrecht houdt vol:
„Enclave in
Utrechts
gebied"
fcya- I
'Jk
r%
RHSAQENTEN
VRIJDAG 26 JANUARI 1968
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM. In januari 1943 kwamen in Aerdenhout vier mensen
bijeen: professor dr. Gesina H. J. van der Molen, Jan Schouten, dr. J.
A. H. J. S. Bruins Slot en E. van Ruller. Zij besloten tot de oprichting
van een illegaal blad. „Trouw" zou de naam worden. Dat blad, waarvan
tegen het eind van de oorlog naar schatting twee miljoen exemplaren
per week werden verspreid, bestaat nu 25 jaar. Hoewel dat niet in de
bedoeling van de oprichters had gelegen bleef „Trouw" na de oorlog
voortbestaan. Het oude orgaan van de anti-revolutionaire partij „De
Standaard" had bij de perszuivering een verschijningsverbod gekregen.
Aan een protestants-christelijk dagblad bestond wel behoefte. Daarin
ging „Trouw" voorzien.
8!
Minister Lardinois:
Vrijstelling voor
dienstweigeraars
gevraagd
Tegen „Vietnam"
UILENBOOM
In Emmeloord
„IJsselmeerstad is
geen oplossing"
R IJ L E S
TEL.19184
De gespierde feestrede van de V.V.D.-fractieleider in de Eerste Kamer,
mr. H. van Riel, zaterdag uitgesproken op het jubileumcongres van zijn
partij, heeft binnen en buiten de V.V.D. een stormpje doen opsteken.
In deze rubriek willen we de aandacht bepalen tot één windstoot: mr.
Van Riels opmerking over het Unitel-concern.
Zo gaat dat
olslagen onzin
Displezier
Zou je zo zeggen
Onder deze kop verscheen het ille
gale blad „Trouw" met ingang van
nummer 2. Het eerste nummer was
de Oranjebode.
Op het ogenblik heeft het blad 108000
abonnees. Het afgelopen jaar heeft het
met enig verlies gedraaid. Hoofdre
dacteur Bruins Slot ziet zijn krant ech
ter „unverfroren" doorgaan. „Ik ge
loof dat dat haalbaar is". In theorie
acht de heer Bruins Slot samenwer
king met andere bladen niet onmoge
lijk. Voorwaarde is dat deze, evenals
Trouw, uitgaan van het evangelie.
Het jubileum van „Trouw" wordt
morgen gevierd met een reünie van de
kern van de „Trouw"-groep in Krasna-
polsky in Amsterdam. Het blad brengt
in de loop van de week ook een jubile
umnummer uit. De uitgeverij AMBO
brengt naar aanleiding van het jubile
um het boek „Een ophitsend geschrift,
de geschiedenis van een illegaal dag
blad" op de markt. De titel is afkom
stig van een „Bekanntmachung" van
Rauter over de terdoodveroordeling
van 23 medewerkers van Trouw in au
gustus 1944. De eerste oplage van
Trouw in 1943 was 18.000 exempla
ren en de maandelijkse uitgave was in
de oorlogsjaren opgelopen tot 145.000
exemplaren. Over de samenwerking
van Trouw en Parool tijdens de bezet
ting vertelde de heer Bruins Slot dat
de tegenwoordige hoofdredacteur van
Het Parool eens een door een fiets aan
gedreven pers heeft bediend waarop
enige duizenden exemplaren van;
Trouw die keer werden gedrukt. De te
genwoordige hoofdredacteur Van des,
Volkskrant, drs. J. M. M. van der'
Pluym is zijn journalistieke carrière
ADVERTENTIE
RUVS&CO
fiSÏSMW
ivv®!ssal
Vliegreizen 15 dagen vol pension
Spanje/Benidorm/Hotel Orozca v.a. f 399,-
Roemenië/Eforie/Bung.park v.a. 439,-
Corfu/Duikschool Barakuda v.a. f 649.-
Haarlem
Kruisstraat 43
tel. 15304
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De minister van Land
bouw en Visserij, ir. Lardinois, acht voor
zichtigheid geboden bij de lozing van
zuren en andere afvalstoffen in de Noord'
zee. „De situatie mag niet zover komen,
dat een zekere tolerantie wordt over
schreden", zei hij in de Tweede
Kamer-commissie voor de visserij. Hier
en daar doen zich volgens de minister al
nadelige verschijnselen voor in de visserij.
Ir. Lardinois deelde mee dat intensief in
ternationaal overleg gaande is ter beteu
geling van de verontreiniging van de
Noordzee. Ook Nederland neemt aan dat
overleg deel.
DEN HAAG. De Bond voor Dienst
weigeraars heeft de minister van Defen
sie gevraagd een regeling voor dienstwei
geraars te treffen, nu hij besloten heeft
ongeveer 10.000 reeds goedgekeurde
dienstplichtigen niet op te roepen. De
bond vraagt dit voor de erkende dienst
weigeraars, die vallen onder de omschrij
ving gewegensbezwaarden ingevolge de
Wet Gewetensbezwaren Militaire Dienst
De bond stelt voor door loting ook 20 per
cent van deze groep vrij te stellen van de
dienstplicht of de diensttijd voor de
dienstweigeraars die te werk worden ge
steld, met 20 percent te verkorten.
Met de volgende schepen kan zeepost
worden verzonden. De data, waarop de
correspondentie uiterlijk ter post moet zijn
bezorgd, staan, tussen haakjes, achter de
naam van het schjp vermeld.
Argentinië: ms „Cap Palmas" (29-1); Ca
nada: ms „Moose Jaw" (2-2); Chili: ms
Cartagena de Indias" (30-1); Indonesië:
ms „Djatikulur" (29-1); Kenya, Oeganda:
ms „Monthuet" (2-2); Tanzanië: ms „Mont-
huet" (2-2); Ned. Antillen: ms „Prins der
Nederlanden" (31-1); Suriname: ms „So
crates" (3Ö-1); eVr. Staten: ms „Atlantic
Span" (31-1); Z.-Afrika (Rep.) m.i.v. Z.-W.-
Afrika: ms „Blitar" (31-1).
bij Trouw begonnen dat toen het zui
den van ons land bevrijd was, daar
verscheen.
De Duitse „justitie" noemde tijdens
de bezetting „Trouw" „een ophitsend
geschrift". Ons wordt tegenwoordig
verweten dat wij een „hetze" voeren
tegen de Amerikanen. In beide geval
len was en is de kwalificatie onjuist.
In beide gevallen voerden en voeren
we het ple.it voor de gerechtigheid en
voor slachtoffers van ontoelaatbare
oorlogshandelingen, zo schrijft de heer
Bruins Slot in het jubileumnummer.
Het boek „een ophitsend geschrift'
is samengesteld door drs. Jelle de
Vries, Ben van Kaam en Henk Bier
steker. Drs. de Vries, wetenschappe
lijk medewerker aan de Vrije Univer
siteit, geeft een beknopt historisch
overzicht van de illegale jaren van
„Trouw". Ben van Kaam en Henk
Bierstekér verzorgden een aantal in
terviews met redactieleden en ver
spreiders van de „Tr°uw",groep.
In het gebouw van Trouw aan de
postzegelmarkt in Amsterdam komen
morgen de reünisten dër oude Trouw-
groep bijeen. In de hal wordt een klei
ne expositie van documenten, foto's,
en voorwerpen uit de illegale tijd van
Trouw gehouden. De heer E. van Rul
ler, redacteur-oprichter van het blad
in bezettingstijd, spreekt des middags
op een bijeenkomst van de reünisten
met de huidige medewerkers van
Trouw. Daar spreken verder de presi
dent-commissaris, oud-minister drs.
J. W. de Pous, die een van de ver
spreiders van Trouw is geweest, de
hoofdredacteur dr. J. A. H. S. Bruins
Slot, de heer J. Roelofs, namens het
personeel, en de directeur de heer
O. Postma.
Dinsdagmiddag 30 januari, de eigen
lijke oprichtingsdatum van Trouw, re
cipiëren bestuur, directie en hoofdre
dactie in de wintertuin van Krasna-
polsky in de hoofdstad.
DEN HAAG. Het studiecentrum van
de Christelijk-Historische Unie, de Jhr.
mr. A. F. de Savornin Lohmanstichting,
heeft zich in een rapport aan de minister
van Binnenlandse Zaken uitgesproken
tegen invoering van het districtenstelsel
bij verkiezingen, maar voor invoering van
een „drempel" van twee tot drie percent
van het aantal stemmen, teneinde het op
treden van zeer kleine fracties in de
Tweede Kamer tegen te gaan. In het rap
port worden tijdelijke en incidentele
stembusakkoorden afgewezen. Er zal
meer gebruik moeten worden gemaakt
van voorkeurstemmen. Het studiecentrum
is eveneens gekant tegen het invoeren
van referenda en bepleit publikatie van
moderne, korte verslagen van Kamerzit
tingen om het contact tussen kiezer en
gekozenen te verbeteren. De opkomst
plicht bij verkiezingen dient te worden
gehandhaafd, maar het niet-nakomen van
deze plicht dient niet langer strafbaar te
zijn.
Volgens het rapport heeft het stelsel
van de evenredige vertegenwoordiging,
ondanks zijn bezwaren, de voorkeur
boven een districtenstelsel, omdat het de
staatkundige en levensbeschouwelijke
stromingen onder de kiezers zo zuiver
mogelijk weerspiegelt. Een stelsel, waar
bij een kandidaat in een bepaald district
een meerderheid moet behalen, dwingt
de kiezer in veel gevallen tot de minst
slechte keuze. Veel uitgebrachte stemmen
tellen in het geheel niet mee, wanneer
een kandidaat net niet of met een over
grote meerderheid wordt gekozen.
Dwergpartijen
Het oordeel van de meerderheid der
kiezers is, dat zeer kleine partijen on
gewenst zijn. Stemmen, uitgebracht op
deze partijtjes, gaan verloren indien het
vereiste minimum aantal stemmen niet
wordt gehaald. Dwergfracties kunnen
slechts gebrekkig in het parlement func
tioneren. Volgens het rapport zou daarom
het aantal handtekeningen onder kandi
datenlijsten van partijen welke nog niet
in de Tweede Kamer zijn vertegenwoor
digd belangrijk moeten worden verhoogd.
Het minimum der te behalen stemmen
moet tot twee of drie percent worden
verhoogd.
Concentratie van politieke groe
peringen moet worden verkregen uit vrije
wil, op principiële gronden en met psy
chologische voorbereiding. Tal van nuan
ceringen in de levensbeschouwelijke en
staatkundige stromingen moeten niet door
het optreden van aparte politieke par
tijen, maar binnen grotere politieke par
tijen of samenwerkingsverbanden van
politieke partijen tot uiting komen. Door
voorkeurstemmen kunnen de kiezets dan
werkelijk inzicht aangeven.
Stembusakkoord
Stembusakkoorden, welke volgens het
rapport gedachten oproepen aan tijdelijke,
incidentele coalities, bedoeld om met te
voren opgestelde regeringsprogramma's
een stembusoverwinning te forceren, wor
den afgewezen. Indien de meerderheid
wordt behaald dan loopt het beginsel, dat
Kamerleden stemmen zonder last of
ruggespraak van hen die benoemen, ge
vaar te worden uitgehold. Wordt geen
meerderheid behaald dan valt het ver
kiezingsregeringsprogramma in duigen.
Wanneer geen enkele coalitie de meerder
heid behaalt zal de bestuurbaarheid van
de staat ernstig worden geschaad of, als
de partijen tóch meewerken aan een kabi
netsformatie, zal de kiezer zich om de
tuin geleid voelen, aldus het rapport.
Onbehagen over het gebrek aan com
municatie tussen kiezers en gekozene kan
worden opgeheven door het „Kort ver
slag der vergaderingen", dat in 1924 uit
bezuinigingsoverwegingen werd afge
schaft, in gemoderniseerde vorm weer te
doen verschijnen.
ADVERTENTIE
Hotel
Restaurant
Taveerne
vanouds
Een van onze specialiteiten
FONDUE BOURGUIGNONNE
een gezellig pruttelende maaltijd
Oud-Hollandse omgeving.
FORELLENBASSIN in het Restaurant
Hoofdstraat 204, Santpoort - Tel. 02560 - 8623
EMMELOORD. De raad van de
Noord-Oostpolder heeft in november met
12 tegen 11 stemmen besloten het nieuwe
raadhuis in Emmeloord op een andere
plaats te doen bouwen dan B. en W. voor
stelden. In zijn nieuwjaarsrede kwam de
burgemeester op deze kwestie terug.
„Men kan zich alleen met verbazing en
schouderophalend afvragen naar welke
televisie-uitzending diegenen die het plan
torpedeerden meer hebben gekeken, naar
die van „Ja Zuster, Nee Zuster" of naar
die van „Pipo de Clown", zei mr. F. M.
van Panthaleon baron van Eek. Het
raadsbesluit noemde hij „een ernstige
misser die ons lelijk in de versukkeling
heeft gebracht omdat er veel geld, tijd
en energie onnodig door verloren zijn
gegaan".
Er kwam een boze reactie van een der
raadsleden. „U beledigt de raad. U lijkt
zelf wel op een burgemeester uit het
televisiespel van Bromsnor. Wanneer u
de opzet heeft gehad de raad te kwetsen,
dan bent u daarin geslaagd".
„Wanneer ik had geweten dat u dit zo
zou opvatten had ik een andere formule
ring genomen", zei de burgemeester. De
raad was met dit antwoord tevreden.
UTRECHT. Gedeputeerde Staten van
Utrecht hebben opnieuw de overgang van
het Gooi van de provincie Noord-Holland
naar de provincie Utrecht bepleit. Zij
schrijven aan de Provinciale Staten dat
het Gooi zich steeds meer op Utrecht
oriënteert en dat alleen samenvoeging
met de provincie Utrecht de weg kan
banen naar een oplossing van het ruimte
probleem in het Gooi.
Volgens Gedeputeerde Staten is het
Gooi „een enclave in Utrechts gebied".
In 1972 zijn er in het Gooi geen uitbrei
dingsmogelijkheden meer. Pas in 1985 zal
Zuidelijk Flevoland iets gaan betekenen
voor de Gooise overloop, maar vóór die
tijd moet er een oplossing zijn voor de
Gooise» problemen. Dia liggen alleen op
Utrechts gebied.
De door het provinciaal bestuur van
Noord-Holland bepleitte noodzaak van het
scheppen van nieuwe woongebieden en de
vergroting van het industrieel poten
tieel door expansie van het Noordzeeka-
naalgebied in oostwaartse richting langs
het Oostvaardersdiep wijst Utrecht van de
hand. „Noord-Holland beoordeelt het ge
heel tegen de achtergrond van de ontwik
keling in eigen provincie", zo menen Ge
deputeerde Staten. „Noord-Holland gaat
voorbij aan de mogelijkheden voor het
Gooi voor de eerstkomende 10 tot 20 jaar
en de op die termijn te verwachten
Utrechtse problematiek: geen plaats voor
137.000 mensen in het jaar 2000".
Gedeputeerde Staten van Utrecht begrij
pen dan ook niet dat Noord-Holland aan
dringt op de spoedige totstandkoming van
IJmeerstad (ook wel Overgooi genoemd)
Het Gooi heeft zich ontwikkeld tot een
autonoom woon- en werkgebied met een
duidelijke eigen expansiekracht. In IJ
meerstad kan Utrecht dan ook moeilijk de
stad zien welke de functie van een „Over
gooi" zal moeten vervullen. Veeleer zal
Overeem, eveneens in Zuidelijk Flevoland
geprojecteerd, het karakter van een tuin
stad kunnen krijgen en qua woonklimaat
duidelijk verwantschap vertonen met het
Gooi en het daarbij aansluitende Utrecht
se gebied. Als de verwevenheid van de
belangen van het Gooi met die van Utrecht
worden erkend en daaruit in bestuurlijk
opzicht de consequenties worden getrokken
door het Gooi bij Utrecht in te delen, dan
komt dat tevens neer op een belangrijke
versteviging van de positie van de pro
vincie Utrecht, aldus Gedeputeerde Staten.
„Een reële kans van overgang van het
Gooi naar Utrecht hangt echter in het
bijzonder af van de beslissing die op re
geringsniveau zal worden genomen. Gede
puteerde Staten zijn na hun gesprek in
december met drie minister evenwel wei
nig hoopvol ten aanzien van een spoedige
beslissing. De Utrechtse bestuurders hand
haven echter hun standpunt, dat vóór al
les een integrale benadering van de pro
blemen noodzakelijk is. Diè problemen
zijn zo ingrijpend, dat langs de weg van
overleg en samenwerking met Noord-Hol
land geen afdoende oplossing mogelijk is.
Alternatieve oplossingen heeft Utrecht
niet, omdat het provinciaal bestuur over
tuigd is van de juistheid van zijn argu
menten.
ADVERTENTIE
DUVENVOORDESTRAAT 1A - HAARLEM
Keuze uit het nieuwste lesmateriaal.
Na zich te hebben gekeerd tegen
„het negativisme in een deel van de
televisie en de pers", zei mr, Van Riel
zaterdag:
„Ik zie reeds gunstige verschijn
selen. De zelfverdediging van het
Nederlandse volk begint. Goede symp
tomen zijn m.i. de vorming van het
Unitel-concern, het samengaan van de
Nieuwe Rotterdamse Courant, Alge
meen Handelsblad, het Vaderland, Al
gemeen Dagblad, Telegraaf en het
Nieuws van den Dag. Elk dezer bladen
heeft gelukkig zijn eigen wijze óm
het nieuws te brengen en van com
mentaar te voorzien. Elk van deze
bladen is, wederom gelukkig, niet
partijpolitiek gebonden, maar steunt
als regel wat wij vinden een goede
nationale politiek. Tezamen staan zij
technisch en economisch vooraan.
Prachtig!"
Nu hebben de „Unitel"-bladen des
tijds bij de vorming van dit concern
in koor verklaard, dat het hier slechts
om een technische en beslist nergens
om een redactionele samenwerking
zou gaan. Interessant is daarom hun
reactie op mr. Van Riels woorden.
Eerst De Telegraaf. (Dan hebben we
die tenminste gehad). Onder het kopje
„Moed" lazen we dinsdag onder meer:
„Mr. H. van Riel heeft getoond moed
te bezitten onomwonden voor zijn me
ning uit te komen....". „In het bij
zonder deed hij een scherpe aanval
op bepaalde televisie-uitzendingen.
„Ook sprak hij over het ongecontro
leerde gezag van enkele televisie
commentatoren, dat tot een terreur
dreigt te worden".
„Om het nog „erger" te maken,
sprak hij ook woorden van lof over
het NDU- en het Telegraafconcern,
welke bladen „technisch en econo
misch vooraanstaan" en „als regel een
goede, nationale politiek steunen".
Mr. Van Riel zal ongetwijfeld heb
ben geweten wat hem boven het hoofd
hangt.
Een tweetal landelijke dagbladen
heeft hem gemakshalve al commissaris
van de NRC genoemd, wat hij niet is,
en een ander dagblad ving het verslag
van zijn redevoering aan met de cri-
tiek, die een V AR A-medewerker
achteraf op de rede van mr. Van Riel
heeft uitgesproken.
Voor de radio is hij al een agitator
genoemd, en er behoeft geen enkele
twijfel aan te bestaan, dat de ether-
jongelui al in spoedvergaderingen bij
een zijn om te bespreken, op welke
honende wijze zij mr. Van Riel te lijf
zullen gaan.
Want zo gaat dat in Nederland, als
men tegen de waan van de dag protest
durft aan te tekenen".
„Unitel"-zuster Het Algemeen Han
delsblad geeft mr. Van Riel beslist
géén schouderklopjes. Hij heeft, zo
zegt het blad, in zijn rede de plank
enkele malen flink misgeslagen. Zijn
opmerkingen over „Unitel" noemt het
Algemeen Handelsblad „volslagen on
zin".
„Er bestaat geen „Unitel-concern".
Er bestaat daarentegen wél een n.v.
Unitel, die als een dochtermaatschap
pij van de Nederlandse Dagblad Unie
n.v. (waarvan o.a. het Algemeen Han
delsblad deel uitmaakt) en het Tele-
graaf-concern is opgericht, en die al
leen een technisch en commercieel doel
heeft. De „goede nationale politiek",
door de heer Van Riel genoemd, heeft
met de Unitel niets te maken. De n.v.
Unitel immers Ihat de redactionele
zelfstandigheid en dus ook de politieke
richting van de door beide concerns
uitgegeven bladen geheel onverlet.
De fout van mr. Van Riel is geweest,
dat hij een puur technische en commer
ciële samenwerking ten onrechte poli
tiek-journalistieke bedoelingen heeft
toegeschreven. Door zich niet nauw
keurig van de feiten op de hoogte te
stellen, heeft de heer Van Riel noch
de V.V.D. noch de liberale pers een
dienst bewezen".
Ook de Nieurye Rotterdamse Cou
rant toont zich geschrokken en haast
zich, de door mr. Van Riel gewekte
indruk te neutraliseren:
„Toen de oprichting van de n.v. was
aangekondigd, is er vooral in het so
cialistische kamp gesproken van
„rechtse concentratie". Wij hebben
daar onzerzijds van gezegd, dat er geen
aanleiding was om een politiek etiket
Mr. H. van Riel
op de voorgenomen technische en
commerciële samenwerking in Unitel
te plakken.
De heer Van Riel nu heeft dat poli
tieke etiketje er wel op geplakt. Ten
onrechte. Hij zal wel niet aan de term
rechtse concentratie" hebben gedacht,
maar veeleer aan „liberale concentra
tie". Dat is dan „liberaal" in de inter
pretatie van de heer Van Riel (die op
een aantal jongeren een onprettige
indruk heeft gemaakt).
Maar welk politiek woord op het
etiketje wordt geschreven, het blijft
misplaatst. De heer Van Riel is wat
de wereld van de pers betreft een
buitenstaander. Daar kan het aan lig
gen dat hij toch iets politieks in Unitel
ziet, althans dat hij Unitel in de poli
tieke sfeer trekt. Maar hij had zich
toch nog wel een paar keer moeten
bedenken voor hij daartoe overging.
Want dan had hij kunnen zien, dat
het ongefundeerd is, als politicus al
de vermelde bladen in één adem te
noemen.
Door het verschijnsel Unitel aldus te
vermelden, geeft de heer Van Riel
voedsel aan een misvatting waaraan
men in socialistische kring, naar het
schijnt, niet ongaarne lijdt. Wij had
den van de heer Van Riel niet ver
wacht dat hij socialisten dat plezier
en ons dat displezier zou willen doen".
Tenslotte een commentaar van bui
ten de familie Unitel. Zó viste Het
Parool dinsdag in troebel water:
„Gisteren is hem (mr. Van Riel
red.) meteen zowel door de NRC als
door het Handelsblad ingepeperd dat
hij het helemaal mis heeft, dat hij niet
wist waarover hij sprak en dat hij
alle boosaardigen, die in Unitel méér
meenden te moeten zien dan een mini-
n.v. voor uiterst beperkte doeleinden,
thans in de kaart speelt.
Maar aan de andere kant: als een
man als Van Riel zoiets zegt zou je
zo zeggen dan mag je toch aan
nemen, dat dat méér is dan een strikt-
persoonlijke, en bovendien nog on
juiste, visie. Weet Van Riel misschien
méér van Unitel dan de hoofdredac
ties van Handelsblad en NRC, af
zonderlijk of te zamen?"
