Yoor de derde maal naar Praag
NU AL CONFLICT OVER ITALIAANSE MIS
Oecumenisch contact
Christelijke vredesconferentie
staat voor moeilijke vragen
Bisschop wijdt eigen dochter in
Postzegels
ZATERDAG 30 MAART 1968
Erbij
14
(Van een medewerker)
Van 31 maart tot 5 april zal voor de derde maal een „grote" christelijke
vredesconferentie worden gehouden in de Tsjechische hoofdstad Praag.
Vijfhonderd deelnemers (protestanten, orthodoxen en rooms-katholieken)
en een honderdtal waarnemers, gasten, deskundigen en journalisten zul
len elkaar opnieuw ontmoeten. Deze deelnemers zijn ditmaal niet alleen
afkomstig uit Oost- en West-Europa en Amerika: evenals in vele inter
nationale en oecumenische ontmoetingen speelt de bonte wereld van de
jonge staten in toenemende mate een belangrijke rol in het beraad.
Synthese
Problemen
Vredesvragen
Ds. Ruitenberg:
In Hervormd Nederland" schreef
ds. L. M. Ruitenberg het volgende
artikel over de strijd of Johnson
een moordenaar is: „De president
van de Verenigde Staten van
Noord-Amerika voert naar onze
inzichten in Vietnam een volstrekt
verkeerde, ja in het perspectief
van de wereldvrede een fatale
politiek. Maar hij is géén moorde
naar. En of hij oorlogsmisdadiger
in de zin van de Neurenberger pro
cessen is zoals prof. Delfgaauw
en velen met hem volhouden
kunnen wij niet uitmaken. En wij
achten het zelfs verkeerd, om op
dat aspect zoveel nadruk te leggen.
Het leidt van de zaak, waarover
wij diep verontrust zijn, af.
A. J. Nijk gepromoveerd
Verzet tegen processie
niet opgeheven
f"
Nu de Tsjechische hoofdstad weer in
het middelpunt van de belangstelling is
gekomen, doordat de laatste resten van
hardnekkig stalinisme definitief schij
nen te worden opgeruimd, is het mis
schien goed, nog even in de herinne
ring te roepen hoe de christelijke vre
desconferentie is ontstaan en wat haar
opzet en doel is geweest. Juist tien
jaar geleden, in 1958, vonden twee ini
tiatieven elkaar. Enerzijds wilde een
aantal predikanten uit West-Duitsland
een actieve bijdrage leveren aan een
betere verstandhouding tussen de beide
machtsblokken in Europa. Anderzijds
zocht de oecumenische theologische fa
culteit van Praag naar wegen tot een
ontmoeting. Zo werd een begin gemaakt
met de beweging, die zich ten doel
stelde, een platform te zijn voor de
dialoog tussen oost en west.
Als onmiddellijke doelstellingen wer
den geformuleerd: de christenheid te
brengen tot de erkenning van haar aan
deel in de schuld in beide wereldoorlo
gen en tot toewijding aan de dienst
van vriendschap, verzoening en vreed
zame samenwerking van naties, alle
krachten van christen-gelovigen over
de hele wereld te concentreren in een
verenigde aktie voor vrede, vredes
groepen in afzonderlijke kerken te coör
dineren en hun werkzame deelname te
vergemakkelijken aan de vreedzame
ontwikkeling der menselijke gemeen
schap in onze tijd.
De dreiging van een atoomoorlog en
de koude oorlog staan merkbaar op de
achtergronden van deze formuleringen.
Het is niet zo verwonderlijk dat de eer
ste grote vredesconferentie, die in 1961
in Praag werd gehouden, met een ze
ker wantrouwen werd bekeken. Maar
in 1964, toen de tweede grote conferen
tie werd gehouden was de goodwill van
de jonge beweging snel toegenomen.
Vele kerken uit W.-Europa en Ame
rika zonden officiële waarnemers en in
de pers werd bredere aandacht besteed
aan de vergaderingen. Hoe is dat nu?
„Onze beweging is een soort syn
these van onze loyaliteit met de kerke
lijke organisaties en van onze vrijheid.
die over de grenzen der georganiseer
de kerken heenzien en die afhangt van
levende groepen en afzonderlijke per
sonen, die zich stellen op basis van het
evangelie". Zo heeft de leidsman van
de christelijke vredesconferentie, prof.
dr. Josef L. Hromadka, de hele bewe
ging niet lang geleden getypeerd. En
zo moet het nieuws, dat ons de komen
de week zal bereiken, ook worden gele
zen. Praag doet geen officiële kerkelijke
uitspraken, maar evenmin is het een
inventarisering van vrijblijvende me
ningen.
Lid van de beweging zijn kerken en
personen. Uit de meeste landen van
Oost-Europa zijn de kerken lid.
Dat is anders in West-Europa en
Amerika. Daar hebben de kerken zich
officieel afzijdig gehouden, al volgen zij
de ontwikkeling met belangstelling en
sympathie.
Het zijn een aantal van hun beste en
meest prominente vertegenwoordigers,
die al jaren lang aan de beweging deel
nemen: prof. Casalis uit Frankrijk; de
predikanten Kloppenburg en Niemöller
en de professoren Gollwitzer en Vogel
uit Duitsland, prof. De Graaf en dr.
A. Th. van Leeuwen uit Nederland
om enkele vertrouwde namen te noe
men.
Deze groep van officiële afgevaardig
den en persoonlijke deelnemers staat
nu de komende week voor een reeks
buitengewoon moeilijke vragen
Allereerst is er de haast onoplosbare
vraag naar de leiding. De telkens
weer bezielende leidsman, prof. Hro
madka, is een oud man geworden '79
jaar). Het ziet er naar uit, dat er voor
hem geen opvolger te vinden zal zijn.
En al wordt het vele werk reeds lang
door anderen verricht zonder prof.
Hromadka is de christelijke vredesbe
weging niet te denken. Bij uitstek is hij
de vertrouwensfiguur (overigens lang
niet altijd toegejuicht) bij alle deelne
mers. Hij kent Amerika en de weste
lijke wereld: van 1938 tot 1947 was hij
hoogleraar aan het theologische semi
narium in Princeton. Hij kent ook de
wereld van Oost-Europa, waar hij
sinds 1947 zijn plaats weer heeft in
genomen. Van jongsaf werd hij beïn
vloed door de christelijk-socialistische
stromingen waaraan de namen van de
Zwitsers Ragaz en Kutter zijn verbon
den. Vele jaren lang heeft hij onver
moeid geijverd voor een open gesprek
tussen christelijke theologen en mar
xistische ideologen. Even onvermoeid
heeft hij de christenen opgeroepen een
juiste houding te zoeken in de geschie
denis van hun eigen dagen. Hij zag
daarin Gods oordelen en riep daarom
de kerken op tot ootmoed en niet tot
harde veroordeling van andere stro
mingen.
Verder is er een organisatorisch
probleem, dat op het oog weinig be
langrijk lijkt. Er ligt een voorstel op
tafel het permanente adviescomité
(honderd leden, eens per jaar bijeen
komend) een gewichtiger staat te ge
ven en meer een uitvoerende opdracht
te verstrekken. Daarbij wordt de vraag
wie de voorzitter(s) zal (of zullen)
zijn van groot belang voor de toekom
stige accenten in de beweging.
Maar niet voor de organisatorische
problemen komt de grote conferentie
bijeen. Veel moeilijker nog zal het
zijn, een beraad en beleid te vinden
in de verhoudingen van deze tijd. Im
mers: veel zaken zijn gecompliceerder
geworden. De convocatie noemt met
name de strijd voor sociale gerechtig
heid en voor economische onafhanke
lijkheid
De vragen van de rijke industrielan
den en de ellende van de onderontwik
kelde landen zal moeten worden over
wogen, waarbij de verschillende ver
houdingen van „socialistische" en ..ka
pitalistische" staten tegenover de der
de wereld onder ogen moet worden ge
zien. Vietnam en Latijns Amerika vra
gen veel aandacht. De Europese vei
ligheid vraagt om een nader onder
zoek. De revolutionaire situatie in
Afrika en Latijns Amerika roept dwin
gend om een christelijke antwoord
vooral omdat de verklaringen, in het
verleden afgelegd, onbevredigend zijn.
En als een dreiging voor de hele
beweging blijft de kwestie-Israel en
de Arabische staten liggen. Een ver
klaring van het werkcomité, afgege
ven in Zagorsk, juli 1967, heeft veel
beroering gewekt. En dat vooral, om
dat bij herhaling is gezegd, dat bij de
vraag naar Israel vooral de historische,
theologische en actueel-politieke vra
gen geheel uit elkaar moeten worden
In Zagorsk is een theologische conferentie gehouden ter voorbereiding van de
bijeenkomst van de Wereldraad van Kerken in Uppsala. De deelnemers werden
door de Moskouse patriarch Alexei in audiëntie ontvangen. De foto geeft een
beeld van deze ontvangst.
gehouden. Dat uitgangspunt nu is met
name voor de Nederlandse afgevaar
digden volstrekt onaanvaardbaar.
Voorlopig schijnt men in het bestuur
van de beweging een oplossing te heb
ben gevonden in die zin, dat géén
nieuwe politieke uitspraken over Is
rael en het Midden-Oosten zullen wor
den gedaan, vóórdat de commissie di«
zich beraadt over de theologische
veronderstellingen, tot een rapport is
gekomen.
JOHNSON MOORDENAAR?
De Deense bisschop Erik Jensen heeft zijn dochter Inge ingewijd in Aloborg in
Oost.Jutland. De foto toont de bisschop en zijn dochter Inge bij het betreden van
de kerk voor de plechtigheid, die uniek is in de Deense kerkgeschiedenis.
Het is moeilijk in de felheid van de
discussie, die helaas door velen slechts
met argwaan of helemaal niet gevolgd
wordt, precies te zeggen wat men be
doelt. Want wie zegt dat Johnson geen
moordenaar is, en wiet zegt dat het de
vraag is of hij in de zin van de Neuren
berger uitspraken een oorlogsmisdadi
ger is, wordt direct door de feilen, de
heetgebakerden, de emotioneel gelade-
nen naar het kamp der oorlogszuchti-
gen verwezen.
Dat is afschuwelijk voor wie de Ame
rikaanse politiek volstrekt afwijst en
zijn hersens afpijnigt met de vraag,
hoe deze omgebogen kan worden. En
dus principieel en gevoelsmatig in het
zelfde front staat. Wie zegt wat wij
van harte bereid zijn te doen dat al
le krachten gemobiliseerd moeten wor
den om op korte termijn (want gisteren
was het al te laat) de Amerikaanse
bombardementen op Noord-Vietnam te
doen staken teneinde tot vrede in Zuid-
Oost-Azië te komen, zal de toorn wek
ken van allen, die de macht van Ae-
rika de garantie voor alle vrijheid ter
wereld achten, èn een waarborg, dat de
wereld niet overspoeld wordt door het
communisme. Dat communisme heeft
overal (zeggen weer die anderen) zijn
infiltranten zitten, tot in het Vaticaan.
tot in het hart van Oe Thant, tot in de
leiding der Nederlandse kerken, die zo
juist haar verklaring over deze zaak
aan overheid en volk hebben afgelegd.
Maar zulk een verwijt treft ons niet.
Zo staat de zaak. En daarom hebben
zij, die gloeien van verontwaardiging
over de oorlog in Vietnam, die gewoon
bang zijn voor de geestelijke vergifti
ging in het machtige Amerikaanse volk
door het hete oorlogsdenken, maar die
juist daarom weigeren zich in de roes
van felle woorden te laten meeslepen,
het moeilijk.
Het is oorlogsbesmetting om over
Johnson als moordenaar te spreken.
Een moordenaar is wat anders. Een
moordenaar is de man, die uit persoon
lijke lust of persoonlijke begeerte naar
geld of goed een ander van het leven
berooft. Wie het woord op een andere
manier gebruikt, wordt zelf slachtoffer
van de methode van oorlogspropagan
da. Het is verkeerd en zeker niet ter
zake om als men werkelijk iets berei
ken wil, zo'n kreet te slaken. Wij moe
ten dat afkeuren, al achten wij het on
juist een strafvervolging in te stellen,
omdat hier niet werkelijk een staats
hoofd wordt beledigd maar een poli
tiek wordt uitgescholden. Schelden is
een teken van zwakte maar wij achten
het geen misdrijf.
Want wat zien wij nu? Dat er dis
cussies gehouden worden over de wet
aangaande de belediging van staats
hoofden; dat er demonstraties gehou
den worden om een uitspraak van de
rechter uit te lokken; dat professoren
in de ethiek, priesters en predikanten
onder en boven het IJ, de vrijwel ge
hele theologische faculteit van Amster
dam stukken tekenen om te zeggen, dat
Johnson wél zou hij voor het Neuren
berger tribunaal verschenen zijn, of
verschijnen moet als oorlogsmisda
diger zou moeten worden veroordeeld.
Maar daar ligt het probleem niet. Het
probleem ligt in de wijze, waarop ef
fectieve invloed uitgehoefend kan wor
den op de beslissende personen. In
Washington en in Moskou vallen de di
recte beslissingen. En in Peking. In
hoeverre en langs welke kanalen kun
nen wij hier. en al die diep-verontrus-
ten over de gehele wereld daarop in
vloed uitoefenen? Welk voorstel kan
gedaan worden en met welke kracht
kan het gedaan worden, waardoor
Washington, Moskou en Peking over
stag gaan? Opdat het moorden in Viet
nam een einde neemt.
Daar ligt het probleem. En dan zal
het antwoord op de vraag of men moet
demonstreren in Amsterdam of waar
ook, afhangen van het inzicht, dat men
heeft in het resultaat, dat men ver
wacht. In de mogelijkheid de beleids
lijnen in de wereldpolitiek om te bui
gen.
Dat daar de gevoelens der volkeren
een rol bij spelen, is duidelijk. Daar
om zullen ze tot uiting gebracht moe
ten worden. Dat kan door een demon
stratie. Dat kan door posten bij am
bassades. Het besef van verbondenheid
van de miljoenen over de gehele we-
(Van onze correspondent)
ROME. Zoals is voorgeschreven
door de bisschoppenconferentie, is zon
dag voor het eerst in alle kerken de
volledige mis opgedragen in het Ita
liaans. De volledige mis, dat wil zeggen
ook de zogenoemde „canon", die zo
lang er in Italië kerken bestaan steeds
fluisterend en natuurlijk in het latijn
werd uitgesproken door de priester die
de mis opdroeg. Het was al een paar
jaar gebruikelijk dat een groot deel
van de mis in het Italiaans werd uit
gesproken. maar de canon, waarvan de
gelovigen niets konden verstaan, bleef
steeds in het latijn.
Hier is heel wat over te doen ge
weest. Het is namelijk een zaak, die
het concilie heeft geregeld bij de con
stitutie handelende over de liturgie,
dat wil zeggen ze heeft ze eigenlijk
niet geregeld. Dit werd overgelaten
aan de bisschoppenconferentie uit ver
schillende landen. Daarom heeft men
eerst moeten stemmen of een meer
derheid van tweederde der bisschop
pen meende dat ook de canon in het
Italiaans mocht worden uitgesproken.
Van de 312 Italiaanse bisschoppen ble
ken er 215 dit goed te vinden. Daarna
moest echter nog worden gestemd over
de vertaling van de canon. Deze kreeg
geen meerderheid van stemmen en
moest opnieuw worden gemaakt.
Tenslotte werd deze nieuwe verta
ling voorgelegd aan kardinaal Otta-
viani, die toen nog hoofd was van de
congregatie voor de zuiverheid van het
geloof. De tweede vertaling verwierf
een meerderheid.
Maar nu al is er grote ontstemming
onder de gelovigen en het genootschap
„Una Voce" (eenstemmigheid) heeft
een verbolgen protest gericht tot de
bisschoppen-conferentie, waarin men
stelt dat bepaalde uitdrukkingen twij
fel kunnen doen rijzen en zelfs be
slist ketterijen zijn. Het paradijs wordt
bijvoorbeeld niet als een plaats, maar
als een toestand beschreven.
Het ergst vindt men dat bepaalde
woorden twijfel wekken aan de gel
digheid van de mis zelf. In de latijnse
tekst, zoals die door de eeuwen heen
gebruikt werd, staat: „Dit is waarlijk
de beker van mijn bloed, van het nieu
we en eeuwige verbond, geheimenis
des geloofs, dat vergoten zal worden
voor u en voor velen als delving der
zonden". De vertaling die in het
protest „schandelijk" wordt genoemd -
luidt in het Italiaans: „Want dit is de
beker van mijn bloed, door het nieu
we eeuwige verbond, geheimenis des
geloofs, dat voor u en voor allen
vergoten is ter delving der zonden".
Op die manier is de beker niet lan
ger het verbond, maar slechts een sym
bool van het verbond. En gaat het niet
om het bloed dat vergaten zal worden
nu op dit ogenblik dat zich op het al
taar het mysterie van de transsubstan
tiatie voltrekt, maar om het bloed dat
reld met de oorlog in Vietnam wordt
wellicht gewekt. Ons staat daarbij ech
ter eerder voorlichting, verheldering,
precieze berichtgeving en dóórlichting
van achtergronden voor de geest, dan
het uiten van samengebalde woedekre-
ten, die de tragen van hart eerder af
stoten dan opwekken.
Wij pleiten voor een stukje innerlijke
betrokkenheid bij de oplossing van de
Vietnam-oorlog. Deze betrokkenheid
eist de inspanning van de studie, het
kennisnemen van hartverscheurende
feiten en angstig-makende samenhang.
Zulk een betrokkenheid wordt op een
verkeerd spoor geleid door de uitroe
pen die de kern van de zaak niet ra
ken.
Wij pleiten tenslotte voor deelname
aan de politieke besluitvorming en
standpuntbepaling in en door de poli
tieke partijen. Wie verontwaardigd is
over Vietnam, maar niet de moeite
neemt in zijn politieke partij mee te
denken over de juiste middelen, die
ons ter beschikking staan, moet echt
een toontje lager zingen," aldus ds.
Ruitenberg.
vergoten werd omstreeks tweeduizend
jaar geleden en niet :.oals de oude tekst
zegt voor „velen" maar voor „allen",
zodat er geen uitverkiezing, geen vrije
wil meer bestaat.
In die vertaling, zo zegt men in het
protest, zijn de beide grootste kette
rijen van onze tijd verenigd. De mis
wordt een herinnering, zoals het
avondmaal in de protestantse kerk en
de uitverkorenen zijn niet velen
maar allen, dat laatste zou dan de ket
terij zijn van Teilhard de Chardin
In streng-katholieke kringen is men
pver deze kwestie bijzonder ontdaan
en wacht men gespannen op het ant
woord van de bisschoppenconferentie.
Waarschijnlijk is dat tenslotte zal wor
den besloten dat meer dart één verta
ling mag worden gebruikt. Deze hele
kwestie van de canon is een van de
voornaamste onderwerpen van gesprek
geweest tijdens de bisschoppensynode
die verleden jaar in Rome werd ge
houden.
Het vormingscentrum den Alerdinck
te Laag-Zuthem (bij Zwolle) organi
seert op 27 en 28 april een weekend
bijeenkomst voor vakantiereizigers
naar Oosteuropese landen, in samen
werking met de Nederlandse afdeling
van de Praagse christelijke vredesbe
weging en het oecumenische reisbu
reau Oikosmos (van pater S. Jelsma)
in Utrecht. Sprekers zijn de heer A.
Koejemans over nieuwe ontwikkelin
gen in Oost-Europa en prof. dr. J. de
AMSTERDAM. Aan de universi
teit van Amsterdam is de heer A. J.
Nijk uit Zeist gepromoveerd tot doc
tor in de godgeleerdheid op een proef
schrift getiteld: „Secularisatie over het
gebruik van een woord". Promotor was
prof. dr. J. Sperna Weiland gewoon
hoogleraar in de geschiedenis der theo
logie en wijsgerige inleiding tot de
godgeleerdheid.
De heer Nijk. geboren in Meppel,
studeerde aan de rijksuniversiteit in
Groningen en aan hel Western Theolo
gical Seminary in Holland (Michigan).
Hij legde in 1953 het doctoraal-examen
theologie met hoofdvak dogmenge-
schiedenis af in Groningen. Daarna
was hij tot 1958 aan de Groningse uni
versiteit werkzaam als wetenschappe
lijk assistent.
Van 1958 tot 1964 was hij staflid van
Kerk en Wereld te Driebergen en
sindsdien is hij als wetenschappelijk
ambtenaar verbonden aan de univer
siteit van Amsterdam.
(Van onze correspondent)
DEN HAAG. „Er is geen sprake
van dat de strijd om het processiever
bod geruisloos naar het einde gaat",
aldus de secretaris-generaal van de Ne
derlandse Hervormde kerk, ds. Lands
man, in „Hervormd Nederland".
Een conclusie dat de hervormde kerk
blijkens haar antwoordnota over de
„Proeve van een nieuwe grondwet"
haar verzet tegen openbare processies
heeft opgegeven is volgens ds. Lands
man te vergaand. De reformatorische
kerken blijven de voorkeur geven aan
de huidige regeling.
Wel meent ds. Landsman, dat te pra
ten valt over een regeling waarin de
situatie van 1848 waaruit het processie
verbod stamt niet wordt bevroren, om
dat er wederzijds begrip is gegroeid
voor eikaars standpunt: de kerk van
Rome is gaan begrijpen en aanvaar
den waarom reformatorische christe
nen niet veel op hebben met sacra
mentsprocessies. „In zo'n situatie", al
dus ds. Landsman „zou het van ge
brek aan vertrouwen getuigen erop te
staan dat een bepaling die uit een zo
heel andere situatie dan de onze stamt
in de grondwet zou blijven staan".
Graaf over de dan juist besloten derde
Praagse vredesconferentie in Tsjecho-
slowakije.
Op 1, 2 en 3 juni vindt een oecume
nische pinksterontmoeting voor katho
lieke en protestantse gezinnen en al-
leenwonenden plaats rond het thema
„Revolutie en oecumene", waaraan
wordt meegewerkt door Bruno de
Roeck en prof. dr. J. Verkuyl.
Van 13 tot 20 juli is er een vakan-
tiegezinnenweek met als thema „Zo
zoekt de mens zijn God" met onder
meer een excursie naar een klooster en
naar een tempel van de rozekruisers,
bespreking van een film van Ingmar
Bergman, spel, zang, inleiding en ge
sprek.
Tot slot wordt er van 30 juli tot 5
augustus een Sjaloom-baggerwerk-
kamp gehouden voor jongeren uit
Schotland, Duitsland en Nederland on
der leiding van frater Ed van Tienen
o.p. en Eimert Pruim, welke laatste
ook de leiding van de andere manifes
taties heeft.
A
Mgr Frangois Marty is door de paus
benoemd tot aartsbisschop van Pa
rijs, als opvolger van de onlangs
overleden mgr Pierre Veuillot.
In het Bijbelhuis, Herengracht 366,
Amsterdam-C. wordt van 10 t/m 13
april een Paas-postzegel-tentoonstel-
ling gehouden, welke wordt georgani
seerd door het Nederlandsch Bijbelge
nootschap en de Filatelistenvereniging
„St. Gabriël".
Er zullen postzegels met bijbelse
voorstellingen rondom het Paasgebeu-
ren worden geëxposeerd.
Een speciale enveloppe met post
stempel is verkrijgbaar.
De openingsuren zijn: 10 april van
15-17 en van 19-22 uur, 11 anril van
10-17 en van 19-22 uur 12 april van
10-17 en van 19-22 uur, 13 april van
10-17 uur.
