RUSSISCHE SCHRIJVERS HEBBEN ANDERE
TAAK DAN HUN EUROPESE COLLEGAS
v.
1
INTERNATIONALE FOTO-EXPOSITIE IN ZANDVOORT
De mens wordt
te groot voor
zijn hart...
ZATERDAG 20 APRIL 196t>
Erbij
21
Critiek
Gorki
Paustovski
Oordeel
Babi Jar
In dienst van volk
Gedenkteken
Interstreekcompetitie
H. C.
Nobelprijswinnaar
waarschuwt
De kunst in dienst van de revolutie
De herdenking van het vijftigjarig bestaan van de
Sovjet-Unie is al lang voorbij. In de Russische bladen
is het terugblikken opgehouden en wordt nu weer elke
dag naarstig gediscussieerd over de stand van het vijf
jarenplan. Maar zo nu en dan verschijnt er toch nog
een boek dat past in het kader van het gouden jubi
leum. Zoals „Vijftig jaar pers in de U.S.S.R.", dat met
tal van cijfers laat zien hoeveel meer de mensen in
Rusland zijn gaan lezen. Dat in dit boek sterk de na
druk ligt op de werken van Lenin, Marx en Engels, en
op de partij theoretische werken ligt voor de hand.
Evenzeer als dat de „opvoedende taak" van de kranten
sterk wordt beklemtoond.
Een ander boek, dat nog eens terug
blikt op de afgelopen vijftig jaar is
louter illustratief. „Voor de macht van
de Sovjets" (Za vlastj sovjetov) is
een verzameling soms zeer treffende
tekeningen van Pavel Boenin, die de
historie in beeld brengt. Hij tekent het
tsaristische regime met zijn gevolgen
voor het volk, de eerste wereldoorlog
met zijn profiteurs en de eerste aanzet
van de revolutie.
Subtiel is het allemaal niet. Dat
blijkt al in het begin, waar Boenin
eerst „De glans boven" en de „Ar
moede onder" tekent. Zijn tegenstel
lingen zijn schril maar duidelijk. Maar
juist daardoor heeft het werk grote be
tekenis voor de opvoeding van de Rus
sen. De kunst moet daar nu eenmaal
in dienst van het volk staan.
Zo staat het ook in het al genoemde
„Vijftig jaar pers". „De pers is altijd
een wapen voor de klassenstrijd ge
weest, de revolutionaire pers is van
groot belang in de strijd van de uit
gebuite klassen tegen de uitbuiters. Zij
verdedigde de belangen van de onder
drukten, steunde en riep hen op tot de
vrijheidsstrijd en toonde de methoden,
die in de strijd konden worden ge
bezigd".
Slechts de marxistische litteratuur
heeft een werkelijke weg geopend
langs welke de grote volksmassa's on
der leiding van de arbeidersklasse de
zege kunnen behalen op de uitbuiters,
aldus de samenstellers van het boek.
Zij werken gretig met uitspraken van
Lenin, zoals dat betaamt: „De krant
is niet alleen een collectieve propagan
dist en een collectieve agitator, maar
ook een collectieve organisator".
De krant, aldus wordt betoogd, heeft
tot taak fouten aan te wijzen en cri
tiek te leveren. Dat gebeurt in de prak
tijk dan ook. Wij zeiden het al, de
Russische kranten wemelen van cri-
tische stukken van ontevreden consu
menten, de discussies over economi
sche problemen zijn er zeer uitgebreid,
de dialoog over de problemen van de
socialistische staat is er diepgaand. Er
is een duidelijk verschil met onze
kranten, en dat zit in de omschrijving
van Lenin over de agitatorische en
organisatorische taak.
Hetzelfde vindt men ook terug in
de Russische romanlitteratuur. Men zal
zich herinneren hoe in de vooroorlog
se jaren regelmatig schrijvers werden
gehekeld, omdat ze niet voldoende de
socialistische idee steunden. In de sta
linistische tijd betekende zo'n veroor
deling meestal het einde, zoals schrij
vers als Babel en Pilnjak hebben
ondervonden. Nu is dat wat veranderd.
Sinjavski en Daniel leven nog, en
bovendien is hun geval niet vergelijk
baar met dat van de genoemde schrij
vers.
Sinjavski en Daniel werden niet be
schuldigd van een verkeerde politieke
houding in hun geschriften, althans
niet in de eerste plaats. Het ging om
de wijze waarop de verdachten zich
door het buitenland hadden laten ge
bruiken. In de reconstructie van het
proces, door de BBC samengesteld,
heeft men kunnen zien en horen, hoe
de aanklager op een gegeven moment
een philippica hield tegen de „'1 Art
pour '1 Art"-opvattingen. „Wie niet
voor ons is, is tegen ons", zei hij, daar
mee duidelijk onderstrepend, dat de
schrijver in Rusland als voornaamste
taak heeft de revolutie te ondersteu
nen. Wie dat niet doet ziet zijn werken
gewoon niet uitgegeven. Hoe mooi ook,
zij zijn niet dienstbaar voor het volk.
Merkwaardig is dat al deze over
wegingen ook een rol spelen bij een
beschouwing van het oeuvre van
Maxim Gorki. Ook deze toch zo ge
roemde Russische schrijver, die zich
overigens nooit geheel heeft vereen
zelvigd met het regime, heeft altijd
geworsteld met het probleem van de
waarheid. Moet men alles schrijven of
moet men een ideaalbeeld scheppen?
Moet men de weg naar het einddoel zo
prettig mogelijk voorstellen, of moet
men het volk confronteren met alle
ellende, die er is en kan zijn?. Gorki
heeft veelal de eerste weg gekozen.
Zijn pseudoniem (gorki betekent bit
ter) wijst deze beslissing aan, de ge
volgen daarvan leest men vooral in
zijn memoires.
Men vindt deze problematiek ook bij
de beoordeling van een andere grote
Russische schrijver, Konstantin Paus
tovski, die onlangs 75 jaar is geworden,
en toen is bejubeld. In de „Izvestia"
schreef R. Frajerman: „Hij behoort tot
die gelukkige uitverkorenen die een
grote diepte van geest paren aan een
ongewone fijnzinnigheid, gevoeligheid
en elegantie van gedachten en inner
lijke vrijheid. Hij houdt van de natuur
als een ware kunstenaar zowel bij
regen als bij gloeiende hitte, wanneer
de blauwe bliksemstralen de lucht
klieven en in de droefgeestige herfst
en strenge winter wanneer de sneeuw
en de lucht 's nachts bij het maan
licht lichtend als fosforiserend groen
zijn en de verstijfde populieren tegen
de bleekgroene hemel zwart als bergen
afsteken".
Maar ook Paustovski is niet ont
komen aan het oordeel van de critische
tijdgenoot. In hoeverre dient zijn
mooie taal het volk? is meermalen ge
vraagd.
toch te handhaven. Hij kan vrij naar
andere landen reizen en schreef zo on
langs nog in Mexico een gedicht over
Martin Luther King.
Eén van de gedichten, die in de
Sovjet-Unie zeer omstreden zijn ge
weest, was „Babi Jar". Dit was de
kloof bij Kiev, waar de Duitsers de ge
vangenen mitrailleerden. Talloze joden
vonden er de dood, maar ook zeer
vele Russen. Éénderde van de bevol
king van Kiev is in de oorlog omge
komen. Lang bleef Babi Jar een on
bekend woord in Rusland, tot Jev-
toesjenko zijn gedicht schreef. Hij he
kelde echter niet alleen de fascistische
„Er staat geen gedenkteken in Babi
Jar. De rotsen staan er als een soort
grafstenen. Het maakt me bang. Ik
voel me zo oud als het joodse volk. Ik
voel mezelf als een jood. Hier stierf
ik, genageld aan het kruis en zelfs nu
voel ik de tekenen van de spijkers".
Jevtoesjenko haalt dan jeugdher
inneringen op aan progroms.
„O, mijn Russische volk! Enkelen
met vuile handen hebben jouw onbe
vlekte naam te vaak tot een vies woord
gemaakt. Mijn land is goed, ik weet
het. Deze antisemieten zijn gemeen.
Zonder aarzeling hebben zij zichzelf
een Unie van het Russische Volk ge
noemd".
Hij zegt zichzelf als een Anne Frank
te voelen in dit gedicht dat Rusland
schokte. Hij droeg het overal voor,
zonder dat dit werd verboden. Maar
pijnlijker werd het toen de componist
Dmitri Sostakovitsj „Babi Jar" op mu-
een hoog peil heeft, maar de huive
ringwekkende elementen in Jevtoes-
jenko's poëzie nog verscherpt. In
„Fear" vertelt de dichter dat de vrees
nu in Rusland verdwijnt, maar „nog
ben je bang als je een klop op de deur
hoort of een auto in de straat". En
veelzeggend is het laatste „A career",
waarin de lof wordt gezongen van Ga
lilei, die ondanks alle critiek van
bovenaf op zijn stuk bleef staan en
daardoor onsterfelijkheid kreeg.
De symfonie werd slechts tweemaal
uitgevoerd. De regering had bezwaren
tegen het eerste deel. Als Batii Jar nu
ook duidelijk maakte dat het doden
van joden een fascistische zaak was
geweest, en dat daar ook veel Russen
zijn gestorven Eenzelfde geval als
zich nu in Polen afspeelt om de grote
encyclopedie, waarin de nadruk teveel
op de moorden op joden en zigeuners
in de concentratiekampen zou zijn ge
legd en te weinig aandacht zou zijn
besteed aan de andere Poolse slacht
offers.
De eerste krant van de revolutie was Lenins „Iskra" met het motto „Weg met het tsarisme". (Tekening uit „Voor de macht van de Sovjets").
Zijn beroemde verhaal „Sneeuw",
ook in Nederlandse bloemlezingen
verschenen, en onlangs nog voor de
radio voorgedragen, werd in heel Rus
land beroemd. Maar later klonken
stemmen, dat het te sentimenteel was.
Een eenvoudige liefdeshistorie in de
tijd, waarin Rusland tegen de fascisten
streed, vond men eigenlijk een heilig
schennis. Elk verhaal moest duidelijk
maken waarvoor de strijd werd ge
streden. Men vroeg verhalen van het
front of uit het achterland. Maar dan
over dappere vrouwen in fabrieken,
maar niet over een kwijnende weduwe,
die verliefd wordt op een soldaat, die
verlof heeft.
De schrijver Vasili Iljin heeft het
in een boekje in de serie „schrijvers
van de Sovjet-Unie" in dit geval voor
Paustovski opgenomen. Vooral omdat
het hier tenslotte om een kort ver
haal ging. Maar bij de bespreking van
de grote romans van Paustovski komt
hij toch ook met critiek. In de roman
„De romantici" signaleert hij figuren,
die weinig bijdragen tot begrip voor
de revolutie. Zij praten over de oor
log, maar herkennen niet het werke
lijke karakter van deze strijd. Zo criti-
seert Iljin meer romans. Hij vindt dat
Paustovski's figuren teveel achter
gronden bij landschapsbeschrijvingen
zijn, en te weinig karakters, die ge
worteld zijn in de heroïsche strijd voor
een socialistische samenleving.
Het is niet onze bedoeling het oeuvre
van Paustovski uitputtend te onder
zoeken, het gaat ons hier om het al
gemene beeld dat een schrijver, hoe
groot ook, in de Sovjet-Unie onmid
dellijk wordt gecritiseerd als hij zich
niet verbonden toont met de revo
lutie. Dat hoeft niet in te houden, dat
hij geen critiek mag leveren, maar
ook deze critiek moet in dienst van
het volk staan.
Een omstreden figuur is in dit op
zicht ook de dichter Jevtoesjenko ge
weest. Hij was een „angry young man",
critiseerde veel en fel, maar wist zich
moordenaars, zoals dat hoorde, maar
hij vlocht meteen een beschuldiging
aan zijn landgenoten in het gedicnt.
Een beschuldiging van antisemitisme,
zoals dat nu in Polen weer actueel is.
Zo begint Jevtoesjenko's schepping:
ziek zette. Het werd het eerste deel
van zijn dertiende symfonie, die eigen
lijk een kantate is op de gedichten
„Babi Jar", „Humor", „At the store",
„Fear" en „A career".
Een vlijmend werk, dat niet overal
Werd de symfonie in Rusland na die
tweede uitvoering in de kast gestopt,
een grammofoonopname van dit con
cert is er wel gemaakt. De Britse
maatschappij „Everest" heeft deze der
tiende van Sostakovtsj uitgebracht.
DE HAARLEMSE Fotogroep De
Muggen (wier aantal onlangs tot tien
gereduceerd is door het uittreden van
enkele leden van het eerste uur) gaat
weer een internationale tentoonstelling
inrichten. Als mede-exposanten zijn
daartoe uitgenodigd de Fotokreis For-
tuno uit Bern en de Cercle des XII
te Toulouse, twee kleine maar interna
tionaal hoog aangeschreven verenigin
gen. Zij werken als De Muggen: door
selectieve beperking van het ledental
zoveel mogelijk kwaliteit te bereiken.
De Zwitserse club telt dan ook slechts
7, die uit Toulouse 10 topwerkers.
Daar in Haarlem in de zomermaan
den geen geschikte expositieruimte be
schikbaar is, zal de tentoonstelling dit
maal gehouden worden in het Gemeen
schapshuis te Zandvoort, het cultureel
centrum van de badplaats, en wel van
29 juni tot 18 augustus. Dat heeft het
voordeel dat de expositie thans, hartje
hoogseizoen, waarschijnlijk zeer grote
belangstelling zal trekken. Toch is het
jammer dat deze fotoshow op topni
veau, die circa 80 bromides zal om
vatten niet in Haarlem gehouden kan
worden, daar de Vleeshal (waar De
Muggen in voorgaande jaren hun
krachtmetingen met buitenlandse pro
minenten hielden) in de genoemde pe
riode gastvrijheid biedt aan de natio
nale fotowedstrijd Holland Foto 68 (zie
Erbij van 13 april j.l.). Want vooral
na de nogal teleurstellende ervaringen
van vorig jaar toen de tentoonstelling
min of meer de mist in ging door de
ietwat ondermaatse inzendingen van
de Photo Club Montpellier en van de
fotoclub Graz, hadden De Muggen zich
thans in eigen „huis" kunnen revan
cheren.
OVERIGENS zijn er de laatste tijd
ook in de boezem van de Muggen-ge
meenschap allerlei dingen gebeurd.
Enkele leden, onder andere de heren
Peek. Böhme en De Munck, hebben de
groep verlaten, omdat die naar hun
inzicht te weinig perspectief op ver
nieuwing meer bood. Zij menen dat de
vele successen, in de afgelopen jaren
behaald, geleid hebben tot een soort
conservatisme dat op den duur tot ver
starring moet leiden, en zijn thans
„voor zichzelf" begonnen. Dat is jam
mer, maar ook een gezond verschijn
sel doch niet het einde van de roem
ruchte Muggengroep in welker gelede
ren het trouwens wel eens eerder ge
kraakt en gerommeld heeft. Hoe het
zij, de komende tentoonstelling in
Zandvoort gaat in ieder geval door.
De schrijver Konstantin
Paustovski.
Met Kiril Kondrasjin als dirigent, Vi-
taly Gromadsky als de bas-solist en
een mannenkoor en het filharmonisch
orkest van Moskou. Een historische op
name van een historisch concert.
Het afgelopen jaar is overigens nog
meer informatie over Babi Jar vrij
gekomen. Bij Paris, Amsterdam, is een
boek van Anatoli Koeznetsov ver
schenen, die in zijn jeugd de verschrik
kingen in Kiev heeft meegemaakt.
Tal van ooggetuigen vertellen brok
stukken van het verschrikkelijke ge
beuren. Maar ook de ogenschijnlijk
minder belangrijke elementen passen
in de staalkaart. Schrijnend is het ver
haal van de hongertocht, die de jongen
mét zijn grootvader maakt. Een ver
schrikkelijke weg, met sluiptochten
langs wachtposten, die vlak voor de
deur van het huis eindigt bij een Duit
se soldaat.
Alle details, die in dit boek voor
komen, tot en met de kater, verlenen
het geheel de authenticiteit, die zo
huiveringwekend werkt. Babi Jar heeft
in dit boek nu zijn monument. Maar
het is nog meer. Want de schrijver be
paalt zich niet tot een beschrijving.
Hij schrijft ook enkele hoofdstukken
over de politieke lessen, die men uit
het gebeuren kan trekken. Hij waar
schuwt voor een heropleving van het
fascisme, hij signaleert ook de lafheid
en corruptie van vele van zijn land
genoten. En zodoende vervult hij de
taak, die men in Rusland nu eenmaal
een schrijver oplegt: werken aan de
opbouw van de maatschappij, niet al
leen door propaganda, maar ook door
critiek.
Kees Maas
En zij zal stellig, gezien de reputatie
van de drie exposerende groepen, een
evenement van betekenis worden.
DEZE WEEK heeft ook de jurering
plaatsgehad van de interstreek-compe-
titie 1967-68, waarvoor het beste werk
van de streekcompetities respectieve
lijk uit Haarlem en omstreken en uit
de Zaanstreek-Amsterdam was inge
zonden. De resultaten in klasse A (ver
enigingsklassement) waren: 1. De Mug
gen (211% punten), 2. W.F.K. Wormer-
veer (179 p.), 3. Groep ZET, Bever
wijk (175 p.), 4. F.K. Zaanland (174'/i p.)
en 5. Kennemer Foto Kring, Haarlem
(165 p.). In klasse B. gingen de eerste
plaatsen naar: 1. Haarlemse Spoorweg
Hobby Club (190V2 p.), 2. Positief (155
p.) en P.V.N.F. (141 p.). In deze klasse
heeft alleen district Kennemerland
meegedongen. De beste persoonlijke
prestaties werden geleverd door (klas
se A) de heren P. Bosman (Muggen)
met 51% punten; G. J. L. Offerhaus
(Muggen) en J. van Brummelen (Haar
lemse Amateur Fotografen Vereni
ging) beiden met 50'/t p., en in klasse
B: S. Dronkers (F.K. Bloembollen
streek), 46% p.; P. Pull (H.S.H.C.) 45
p. en P. van Wel (P.V.F.N.) 43 p.
Pegasus Amsterdam importeert het boek
van Iljin over Paustovski, en het overzicht
van vijftig jaar pers in de USSR. „Pesjatj
SSSR za 50 let". „Babi Jar" is uitgegeven bij
Paris, Amsterdam, de grammofoonplaat met
de dertiende symfonie van Sostakovitsj is
een uitgave van „Everest", te bestellen bij
His Masters Voice in Londen.
„Voor de macht der Sovjets" wordt in
ons land geïmporteerd door Meulenhoff,
Amsterdam. De tekst in dit boek is in vier
talen afgedrukt, namelijk Russisch, Engels,
Duits en Frans.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
ATLANTIC CITY (V.S.) Dr.
Artturi Virtanen, een Finse chemi
cus en Nobelprijswinnaar is van
oordeel dat de Westerse mens te
veel en te vet eet en te groot wordt
voor zijn eigen hart en welzijn. Dr.
Virtanen, die alom bekend is om
zijn strijd tegen de wereldhonger
zei dat de mens langer en langer
wordt en dat wij niet weten of dat
goed is of niet. Hij voegde hieraan
toe: „Ik geloof niet dat dat goed
DE REDEN, zei hij, is dat het hart
niet in verhouding meegroeit en dat
het dus steeds harder moet werken
om het bloed naar steeds meer kleine
bloedvaten te pompen die steeds ver
der van dat hart komen af te liggen.
Hij dacht dat het schralere dieet
van de Aziaten het beste is en vroeg
zich af of het kleine Aziatische men
sentype in de loop van de tijd niet de
beste levenskansen zou hebben.
„DIT IS een ernstig probleem" zei
hij op een vergadering van de Fede
ration of American Societies for Ex
perimental Biology. Studies met ratten
die zoveel mochten eten als zij wilden,
hebben aangetoond, dat zij wel groter
werden, maar 20 tot 40 percent korter
leefden dan ratten die beperkte hoe
veelheden voedsel kregen.
VIRTANEN, die in 1945 de Nobel
prijs kreeg voor een methode om vee
voeder langer te kunnen opslaan is
thans directeur van het laboratorium
van de stichting voor chemisch speur
werk van het biochemisch vorsingsin-
stituut in Helsinki.
Hij stelde voor, een langdurige stu
die te maken van de eetgewoonten op
de wereld. Uitgezocht zou moeten wor
den hoe een Japanner reageert op een
Amerikaanse dieet en hoe een Ameri
kaan of Westeuropeaan op een Japans
dieet.
De Japanners eten een derde of nog
minder dan de gemiddelde westerse
mens, maar toch gebruiken zij drie
maal zoveel graanprodukten. 30 per
cent meer vet, doch maar 50 percent
minder suiker.
t
