Duizend hectare bos en heide
NA HONDERD JAAR GAAT DEELERWOUD
OPEN VOOR NATUURLIEFHEBBERS
Jekker
KQFFIE
HAEV
spaart
hart en
zenuwen
GROEN Co
Regime-Smith gaat steeds meer
over tot de politiestaat
Apartheid dringt verder door
e
lopen
rHOE IS HET ONTSTAAN?^
J
TELEVISIE
Oase van stilte
Hoort koffie in het
strafschopgebied
Schilderijen van
collectioneur
in het museum
McCarthy en Nixon
wonnen
gemakkelijk
in Pennsylvania
Israel verwerpt
Thants protest
Wolfshohl behield
zijn schorsing
DDR wil
documenten
over Lübke
onderzoeken
Civiele procedure
over leeuwenpark
V-
KAASENBR00D
echte koffiebonen-
COFFEÏNEVRIJ
VRIJDAG 26 APRIL 1968
Stilte
Wildbaan
Schaapskudde
Nog miljoen
gulden nodig
Wij bieden u tijdelijk aan Aristona TV 59 cm model 1968 620,-
Grote Houtstraat 131
Voorverkiezingen in FS
Centrale Verwarming
IDEAL-STANDARD Gasketels
Huizing
De matras
waarop U
wérkelijk
uitrustl
Van
DRAKA.
tegen maag- en darmstoornissen
(Van onze reisredacteur mr. H. L. Leffelaar)
SALISBURY Bij mijn vorige bezoek aan Rhodesië, kort na de een
zijdige onafhankelijkheidsverklaring in november 1965, maakten Afrikaan
se Rhodesiërs voor mij een telefonische afspraak met iemand die contacten
onderhield met de verboden nationalistische organisatie ZAPU (Zimbab
we African People Union). De ontmoeting vond plaats in een bar waar,
zonder dat we het wisten, een afgevaardigde van de geheime dienst op ons
zat te wachten voordat we er zelfs waren. De telefoon van mijn contactman
werd dag en nacht afgeluisterd. Daar bleef het niet bij. Kort nadat ik Rho
desië verliet werd de Afrikaanse tussenpersoon, die het contact tot stand
had gebracht, door de politie aan een kruisverhoor onderworpen. Hij werd
bij gebrek aan overtuigend bezwarend materiaal weer op vrije voeten
gesteld.
Grofheid
A partheid
Dit woord: STAKKER
ONTSTENTENIS
DOODETER
GEMENEBEST
(Van onze correspondent)
ARNHEM. Waarschijnlijk op 1
mei zal het voor het publiek toegan
kelijke Nederlandse natuurgebied met
duizend hectare worden uitgebreid.
Het Deelerwoud, een groot gebied bos
en heide, ingeklemd tusssen de natio
nale parken Hoge Veluwe en Veluwe-
zoom, zal worden opengesteld voor het
publiek. Het is vorig jaar aangekocht
door de Vereniging tot Behoud van Na
tuurmonumenten, die daarvoor finan
ciële steun kreeg van het rijk, vier
miljoen, de provincie Gelderland, twee
miljoen en het girerende Nederlandse
volk, ruim één miljoen een nog niet
toereikend bedrag.
Als binnekort de afrastering is vol
tooid, de kleine parkeerplaats aange
legd en een vijftal wandelroutes uitge
zet wordt het Deelerwoud voor het
eerst na ruim honderd jaar ontsloten.
De laatste eigenaren, suikerplanter N.
M. Lebret, en sinds 1935 de familie
W. Ph. Peletier, hebben hun domein
altijd hermetisch gesloten gehouden.
Het Deelerwoud is een van die schaar
se stukken Nederland, waar de stede
ling nog zijn eigen voetstap kan horen.
Ondanks de nabijheid van autowegen
(Deelen -Hoenderlo en Arnhem-Apel-
doorn) doet de stilte weldadig aan. Of
daar verandering in komt? „Wij ver
wachten dit jaar al veel mensen", zegt
ir. A. Coops, inspecteur van „Natuur
monumenten". In oktober en novem
ber hebben we al wandelingen voor le
den en donateurs georganiseerd. Toen
kwamen er twintigduizend belangstel
lenden. Een voordeel is, dat er in het
Deelerwoud geen auto's worden toege
laten. Ik hoop, dat als de parkeerplaats
vol is, de rest doorrijdt".
Die parkeerplaats ligt aan de zuid
westpunt van het bos Deelerheide,
een gebied van 150 hectare, dat tege
lijk met het Deelerwoud ernaast werd
aangekocht.
Er is in het Deelerwoud een wildbaan
van achthonderd omrasterde hectaren,
het domein van 150 damherten, 100
edelherten en enkele tientallen reeën.
Dit privé-gebied van het wild wordt
gemarkeerd door bordjes „Streng ver
boden toegang, wetenschappelijk on
derzoek".
De 62-jarige jachtopzichter W. Fre-
riks brengt er dagelijks vier kruiwa
gens aardappels heen. Zijn grootste
zorg is de stroperij. Hij zegt: „Ik zit
hier nu veertig jaar alleen. Nu willen
ze het gaan openstellen van zonsop
gang tot zonsondergang. Dat komt van
de zomer meer op vier uur 's ochtends
tot tien uur 's avonds. Dan kan ik het
nooit overzien. Ik zou het verstandiger
ADVERTENTIE
Als koffie, net als alcohol en nicotine,
voor de serieuze speler tot de verbods
bepalingen behoort, ja, dan klopt het
bovenstaande wel.
Toch is er één merk dat een voltreffer
scoort: Koffie Hag. Superieure koffie
bonen waaruit coffeïne en andere scha
delijke stoffen zijn verwijderd. Toch vol
van de verkwikking die koffie biedt. Voor
wie actief is in de sport gaat er niets
boven zo'n kopje lekkere, geurige en...
gezonde koffie als Koffie Hag. Echte
koffiebonen maar... coffeïnevrij.
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM In het museum Willt
Holthuysen, Herengracht 605 (bij de Am-
stel) heeft wethouder W. Polak donder
dagmiddag een expositie geopend van
schilderijen, beelden en tekeningen uit
de verzameling van dr. J. A. van Dongen.
Het museum is van plan de komende ja
ren verscheidene privé-collecties ten toon
te stellen.
Alleen al een prachtige Breitner is een
bezoek aan de expositie waard. Enige
andere kunstenaars rie „er uit springen"
zijn Anton Mauve, Matthijs Maris en on
ze stadgenoot Kees Verwey. Van de Haar
lemmer Kees Ver kade is een kleinplastiek
te zien.
De heer van Dongen was een vriend
van de beeldhouwer Gerrit van der Veen,
die in het verzet omkwam. De kinderen
van de verzamelaar zijn door hem gepor
tretteerd.
ADVERTENTIE
O Speciaalzaak voor prettige schoenen
.VYVl S «g Vrt
TT-'--,
s»\vy
vinden als ze de openingstijden voor
lopig vast stellen van acht uur in de
morgen tot zes uur 's avonds.
Trekpleister voor de stedelingen is
de kudde van ruim tweehonderd scha
pen op de grote heide. De kudde is
zeer snel gegroeid uit drie ooien en
een ram, die in 1955 uit Hoenderlo ge
haald zijn. In feite zijn het wilde scha
pen, want ze hebben herder noch
schaapskooi. De heer J. G. Semler, in
specteur van Deelerwoud, is wat de
heide betreft ongerust. „De schapen
trekken de mensen aan en de mensen
de schapen. Toch willen we de men
sen niet op de heide zelf hebben!"
Voor natuurliefhebbers worden in het
Deelerwoud vier wandelingen in een
kringetje uitgezet en één dwars door
het bos.
„Behoudt het Deelerwoud" heet de
actie, die Natuurmonumenten nog
steeds voert. Het Deelerwoud is inder
daad behouden en kan nu niet meer
uiteenvallen in bungalowkampen,
leeuwenparken en vermaakscentra.
Maar financieel is Natuurmonumenten
er nog met. De vereniging gaat door
met de giroactie (9933), want er is nog
bijna een miljoen nodig. Totaal werden
39000 giften van particulieren ontvan
gen. De steun van het bedrijfsleven is
tegengevallen.
Dankzij de actie narr het aantal le
den van de vereniging toe. Vóór de
Deelerwoudplannen waren er 80.000
geregistreerde natuurvrienden, nu on
geveer 93.000. Het is noodzakelijk,
want het particulier bosbezit staat er
slecht voor. Ongetwijfeld zullen enke
le landgoedeigenaren de knoop moeten
doorhakken en hun bos verkopen, zegt
ir. A. Coops.
ADVERTENTIE
HARRISBURG (Reuter) Bij de voor
verkiezingen die in de Amerikaanse staat
Pennsylvania zijn gehouden, heeft bij de
democraten senator Eugene McCarthy uit
Minnesota zijn verwachte overwinning be
haald. Bij de republikeinen kwam de óud-
vice-president Nixon als overwinnaar uit
de bus.
Senator McCarthy, de enige officieel in
geschreven kandidaat, had toen driekwart
van de stemmen waren geteld, al een
voorsprong van negen op een op zijn naas
te concurrent, senator Robert Kennedy.
De belangstelling onder de kiezers was
niet groot slechts dertig tot veertig per
cent van de ruim vijf miljoen ingeschre
ven kiezers bracht zijn stem uit. Senator
Kennedy had maar anderhalve dag uitge
trokken voor het bepleiten van zijn kan
didatuur. Hij bereidt zich voor op de grote
krachtmeting van McCarthy die op 7 mei
bij de voorverkiezingen in Indiana moet
komen.
ADVERTENTIE
JERUZALEM. (Reuter). Het Israëli
sche blad Maariv meldt dat de regering
van Israel een protest van secretaris-gene
raal Thant van de VN heeft verworpen te
gen het plan om op 2 mei in Jeruzalem
een militaire parade te houden ter herden
king van het twintigjarig bestaan van de
staat Israel.
Thant had in zijn protestnota de voor
genomen parade een schending van het in
1949 tussen Israel en Jordanië gesloten be
stand genoemd. Thant had de parade ook
strijdig genoemd met de opvatting van de
volkerenorganisatie over Jeruzalem, dat
vroeger voor een deel in handen van Jor
danië en voor een ander deel in handen
van Israel was, maar sinds de oorlog van
juni 1967 volledig in het bezit van Israel
is. Het Israëlische ministerie van Buiten
landse Zaken wilde niets zeggen over het
bericht in Maariv.
ADVERTENTIE
Haarlem
j Kruisweg 42
Tel. 12637
PARIJS. De Internationale wielren-
unie (UCI) heeft het verzoek van Rolf
Wolfshohl zijn schorsing wegens het ge
bruik van stimulerende middelen op te
heffen, afgewezen. Volgens de Duitse pro
fessional had hij tijdens de wereldkam
pioenschappen cyclo-cross alleen maar
gebruik gemaakt van medicijnen, die
hem door zijn huisarts wegens griepver-
schijnselen waren voorgeschreven. Een
speciale commissie van de UCI geloofde
hier niet in en besliste in Parijs, dat
Wolfshohl tot en met 29 april niet aan
wielrenwedstrijden mag deelnemen. Dit
betekent dat de vroegere wereldkampioen
cyclo-cross niet van start zal gaan in de
ronde van Spanje, die morgen begint.
ADVERTENTIE
BERLIJN. (DPA) De Oostduitse mi
nister van Binnenlandse Zaken, F. Dickel,
heeft zijn ambtgenoot in Bonn, Ernst
Benda, in een schrijven voorgesteld, „ori
ginele documenten" die belastend zouden
zijn voor de Westduitse president, Hein-
rich Lübke, in Oost-Berlijn te laten on
derzoeken.
De documenten zijn bouwtekeningen
voor barakken voor buitenlanders bij het
raketproefterrein Peenemünde uit de
tweede wereldoorlog, waaronder de hand
tekening van Lübke staat, aldus meldt
het Oostduitse persbureau ADN.
ADVERTENTIE
(Van onze correspondent)
EINDHOVEN Op 7 mei zal de pre
sident van de Bredase rechtbank uit
spraak doen in een affaire, die is ontstaan
over het inrichten van een leeuwenpark
op het recreatieoord Beekse Bergen te
Hilvarenbeek.
Een Tilburgse dierenhandel heeft een
civiele procedure aanhangig gemaakt,
waarbij het bestuur van het recreatie
oord wordt gesommeerd de plannen te
laten varen. De dierenhandel zegt het
idee te hebben gelanceerd en, na aanvan
kelijk in de realisering te zijn ingescha
keld, terzijde te zijn gesteld. De dieren
handel, de firma C. van Dijk, acht de han
delwijze van het bestuur van De Beekse
Bergen in strijd met de elementaire be
ginselen van burgerfatsoen en goed koop-
mansgebruik, „hetgeen nog meer reliëf
krijgt aangezien De Beekse Bergen een
publiekrechtelijk lichaam is".
Het regime van premier Ian Smith
heeft in de afgelopen twee jaar steeds
meer het karakter aangenomen van een
politiestaat. Zoals in Zuid-Afrika de be
ruchte negentig-dagenwet de minister van
Justitie in staat stelt „verdachte" perso
nen drie maanden zonder vorm van pro
ces vast te houden, kunnen nu in Rhode
sië ook onder steeds weer verlengde pe
riode van de „nationale noodtoestand"
mensen worden gearresteerd en geduren
de een maand worden opgesloten.
Behalve de ongeveer zeventig terdood-
veroordeelden, die nu al geruime tijd op
de voltrekking van hun vonnis wachten,
wordt het aantal „gedetineerden" op 140
geschat, en de groep van in kampen ge-
interneerden op ongeveer vijfhonderd. De
gedetineerden" brengen hun tijd door in
gevangenissen, waar de blanken onder
hen in sommige gevallen, zoals in Salis
bury, het gebruik hebben van een zwem
bad. Hun cipiers treden dan op als bad
meesters, compleet met een flesje zonne
brandolie (ambre-solaire).
Een nieuwe indeling van de bezoekers-
ruimte heeft 't zo goed als onmogelijk ge
maakt er enig persoonlijk contact te heb-
door een wandelpad waar gedurende het
bezoek twee of meer bewakers op en neer
lopen. De gesprekken worden aan weers
zijden van het pad gevoerd door een zo
nauw netwerk van kijkgaatjes, dat het
vrijwel onmogelijk is om elkaar te zien,
terwijl de gesprekken op geschreeuwde
toon moeten worden gevoerd.
De Smith-regering kan veel verweten
worden, maar geen gebrek aan grofheid.
Toen besloten werd de doodvonnissen,
ondanks de door de Britse koningin ver
leende gratie, toch te voltrekken, werd
de familie van een der veroordeelden op
de hoogte gesteld door een neefje, die
het vonnis op school werd overhandigd
met het verzoek het aan zijn tante „de
vrouw van de gehangene" te geven.
Niettemin bleek de grofheid van Ed
ward Milton, de officiële beul die de von
nissen met de strop voltrok, ook de Rho-
desische regering te veel. De 54-jarige
Milton, die in het noorden van Rhodesië
een café-restaurant heeft, en die per exe
cutie vijftig gulden ontvangt, schreef na
zijn laatste werkzaamheden een opgewek
te briefkaart aan kennissen waarin hij
melding maakte van zijn meervoudige
galgprestaties. Hij ondertekende die met
„The Dropper" (hij die ze laat vallen).
Milton is door de regering op non-actief
gesteld. Hij wordt vervangen door Tim
Woods, die in Salisbury een winkel drijft.
Het is opmerkelijk dat Milton een Brits
paspoort heeft, dat in december 1966, dus
een jaar na de eenzijdige onafhankelijk
heidsverklaring, werd afgegeven.
De executies hebben ook in Rhodesië
veel stof doen opwaaien. Het in Salis
bury uitgegeven dagblad „The Rhodesian
Herald", drukt nog steeds ingezonden
brieven af waarin standpunten voor en
tegen worden ingenomen. De vraag is nu
of de regering-Smith ook zal overgaan
tot voltrekken van de doodvonnissen van
hen, die geen moorden pleegden, maar
wegens „terroristische activiteiten" wer
den veroordeeld. Sommigen achten het
niet uitgesloten dat, na de storm die in
het buitenland bij de afgelopen executies
opstak, volgende vonnissen in het geheim
zullen worden voltrokken.
Want als de economische boycot tot nog
toe iets heeft bereikt, dan is het de tegen
overgestelde van wat de Engelse regering
hoopte te bereiken. Het ontstaan van een
liberale tegenstroming, waar Londen zijn
hoop op had gevestigd, bleef achterwege
of werd doeltreffend de kop ingedrukt.
In plaats daarvan werd het reactionaire
element in de Smith-regering sterk.
Toen ik in 1964 een vraaggesprek had
met de Rhodesische minister van Binnen
landse Zaken, William Harper, zei deze
„Apartheid? Dat hebben we hier altijd
gehad." Er waren toen nog aanwijzingen
dat in ieder geval het Zuidafrikaanse
soort apartheid in Rhodesië niet volledig
zijn beslag had gekregen. Dat is ook nu
nog steeds niet het geval. Er zijn nog
steeds gemengde zwembaden (al zijn er
meer Indiërs dan Afrikanen te zien), en
Afrikanen kunnen ook nog steeds in
„blanke" hotels in Salisbury overnachten.
Maar waarnemers geloven dat volledige
apartheid mettertijd een feit zal worden.
Nu al zijn een aantal maatregelen van
kracht die overeenstemmen met de Zuid
afrikaanse apartheidswetgeving. Familie
leden of kennissen van Afrikanen, die in
speciale woonwijken rondom Salisbury
wonen, mogen niet zonder toestemming
van de (blanke) toezichthouder komen lo
geren. Zelfs wanneer zij toestemming
krijgen, moeten zij 7 V2 gulden per maand
betalen.
Grotere onrust zaaide het regeringsbe
sluit om verwanten van Afrikanen, die
voor blanken werken en daar vaak in een
bediendewoning wonen, niet toe te staan
bij hun gezin te blijven wanneer zij niet
zelf ook in dienst zijn. Dit betekent in
de praktijk dat vrouwen van hun mannen
gescheiden en naar hun reservaat worden
teruggestuurd, vaak enkele honderden ki
lometers buiten Salisbury. Eén geval is
bekend van een ongehuwde moeder, in
dienst van een blanke, die om die reden
afstand moest doen van haar twee jonge
kinderen.
Niet alle Rhodesiërs zijn het hiermee
ADVERTENTIE
Speciaalzaak voor prettige schoenen
HaartemH
Kruisweg 421
Tel. 12637A
OokFomiaNatura
eens. „Waarom laten we hen, die het
hardst schreeuwen om rassenscheiding,
niet wonen in geheel blanke wijken?"
schreef een vrouw aan de Rhodesian
Herald. „Maar laten we dan ook geen hal
ve maatregelen nemen. Laten we eens
zien hoe de reactionairen het zullen vin
den om hun eigen brood rond te brengen
(en te bakken), hun eigen huizen schoon
te houden, hun eigen tennisbanen te ver
zorgen, hun eigen bloemenperkjes aan te
harken en hun eigen huizen te bouwen.
Het zou interessant zijn om te zien welke
wijk dan de meeste inwoners heeft."
Maar zulke stemmen zijn in Rhodesië
als die van de bekende verdwaalde in de
woestijn: eenzaam en ongehoord.
Een stakker of stakkerd is een stum
per, een sukkel, een tobber, een hals,
een ziel, kortom een beklagenswaardig
persoon. Veelal wordt het woord ver
bonden met het bijvoeglijke naam
woord arm. Het kwam in het Middel
nederlands nog niet voor; het is pas in
de 17e eeuw aangetroffen en behoort
tot de kleine groep woorden die het
Nederlands aan de Scandinavische ta
len heeft ontleend. In het Deens luidt
het stakkel uit ouder stakkarl, in het
Zweeds stackare, in het Noors stakkar.
Wij kennen ook de Oudnoorse vorm:
stafkarl en die maakt de etymologie
duidelijk. Een stafkarl is een staf-ke
rel, een kerel die een staf draagt, een
bedelaar die leunend op een staf van
huis tot huis gaat.
Het woord ontstentenis wordt alleen
in ambtelijke taal gebruikt en dan nog
vaak verkeerd. Men leest wel eens dat
een vergadering „bij ontstentenis van
de president" werd voorgezeten door
de vice-president. Men bedoelt dan: bij
afwezigheid of verhindering. Maar dit
is de betekenis eigenlijk niet. Het
woord hoort bij het werkwoord ont
staan, niet in de betekenis: uit iets
voortkomen, maar in die van: ontbre
ken, in de steek laten, nu geheel ver
ouderd, maar vroeger gewoon. Staring
roept in een gedicht een mooi meisje
toe: „Schone nimf, ontsta mij niet en
bedoelt: blijf bij mij, laat mij niet al
leen. Ontstentenis is dus: het niet
voorhanden zijn. De Grondwet zegt dat
bij ontstentenis van prinsen de Kroon
op prinsessen overgaat, dus: als er
geen prinsen zijn, niet: als de prinsen
afwezig zijn.
Onder een doodeter verstaat men
een nietsnut, iemand die niet werkt,
maar wel eet, volgens sommigen: ie
mand wie men tot zijn dood toe te eten
moet geven. Wij hebben te maken met
een samenstelling, waarvan het tweede
deel onmiddellijk duidelijk is. De moei
lijkheid zit in het woord dood dat als
bijvoeglijk naamwoord natuurlijk in
de eerste plaats betekent: niet meer
levend, levenloos, maar dat ook in al
lerlei afgeleide betekenissen wordt ge
bruikt, die alle draaien om het begrip:
zijn functie niet meer uitoefenend. Zo
noemt men iemand dood die bij een
gezelschapsspel niet meer mag mee
doen; men spreekt van dode talen en
van dood kapitaal. Een doodeter is dus
iemand die ofschoon hij zijn functie
van werker niet meer uitoefent daar
van toch de voordelen wil genieten.
Evenals het Engelse commonwealth
en het Duitse gemeinwohl is het Ne
derlandse woord gemenebest een ver
taling van het Latijnse res publica,
dat door de Fransen in de vorm répu-
blique is overgenomen. Het woord
werd vroeger in tweeën geschreven en
is dus een zogenaamde samenkoppe
ling, dat wil zeggen een in het zinsver
band ontstane samenstelling. Ze be
staat uit twee delen: gemeen en best.
Het eerste is het oude bijvoeglijke
naamwoord in de betekenis: algemeen,
in het bijzonder: betrekking hebbend
op de staat in zijn geheel Het tweede
is het zelfstandig gebruik e bijvoeg
lijke naamwoord best dat nog voor
komt in de zegswijzen om bestwil en
ten beste geven. Het betekent: belang,
welzijn. Gemenebest is dus: algemeen
belang, staatsbelang
