Keurkorps van Nederlandse tropen
artsen helpt ontwikkelingslanden
Vaccinatie - veiligheid
voor verre vakanties
Maar velen keren na enkele jaren om
finantiële redenen terug
Kunstogen „blazen
Vliegen als geneeswijze
„Regering moet
garanties geven
18
ZATERDAG 25 MEI 1968
Erbij
Indonesië
Veelzijdige taak
Dwingende eis
een stukje precisiewerk
Vooral voor de tropen geldt i
hoe meer prikken, hoe beter
Pokken
Cholera
Gele koorts
Polio
Malaria
(Van onze correspondent)
ARNHEM „Nederland heeft een prachtig korps
van tropenartsen. Zij worden in de hele wereld ge
vraagd. We moeten erop letten, dat we het korps be
houden". Dokter Jaap Bierdrager spreekt met respect
en enthousiasme over de Nederlandse medici, die in de
tropen werkzaam zijn en waren. Hij vertrekt binnen
kort zelf weer voor drie jaar naar Malawi (Oost-Afri
ka) als directeur van de gezondheidszorg aldaar. Deze
in Alkmaar geboren verlofganger komt met graagte
voor de Nederlandse tropenartsen op. Het zit hem
dwars, dat voor deze medici geen enkele sociale voor
ziening geldt. Bovendien zijn hun salarissen niet erg
groot, zodat velen na een paar jaar uit de tropen terug
keren om zich in eigen land in sociaal opzicht veilig
te stellen. Dokter Bierdrager is van oordeel dat de
Nederlandse regering stappen dient te nemen om voor
de tropenartsen sociale voorzieningen te treffen. „Het
is toch te gek, dat dit straks de enige groep in Neder
land is die geen sociale zekerheden heeft", zegt hij.
„Terwille van de goede verhouding
tussen Nederland en de tropische lan
den is het zeer gewenst, dat ons land
tropenartsen blijft leveren. Er is voor
hen genoeg emplooi, hetzij in opdracht
van de Wereldgezondheidsraad, hetzij
namens de aan het ministerie van Bui
tenlandse Zaken verbonden Directie
Internationale Technische hulp DITH
of in het kader van bilaterale hulp.
Dr. Bierdrager pleit in dit verband
voor de stichting van een nationaal zie
kenhuis voor tropische ziekten, waar
tevens research kan worden verricht
en waar mensen met tropische ziekten
speciale aandacht kunnen krijgen.
ZIJN LAATSTE opdracht voerde
dokter Bierdrager met enkele collega's
in december 1967 uit voor de Dith. Hij
moest onder meer nagaan of en in hoe
verre aanvragen om steun bij de op
richting van nieuwe medische facul
teiten in Indonesië konden worden ge
honoreerd. „Er is in Indonesië een
sterke neiging tot separatisme. Men
wil er alles „zelf hebben". De aan
vragen om steun waren afkomstig van
de drie grote kerkelijke groepen. Van
de tien door deze groepen ontworpen
projecten zal de Nederlandse regering
er twee steunen". En verder: „Onze
missie was niet erg enthousiast over de
sectarische verzoeken, omdat de
staatsuniversiteiten al zo zwak zijn.
Wij voelden er veel meer voor, eerst
deze inhoudelijk te verbeteren en pas
dan te gaan meewerken aan de op
richting van sectarische, medische fa
culteiten".
Met nadruk zegt dr. Bierdrager:
„Steun aan een land moet passen in
7?
de algemene regeringsplanning. Eén
van de twee Indonesische projecten,
waarover wij de regering gunstig ge-
Tropenspecialist J. Bierdrager
adviseerd hebben, betreft de oprich
ting van een gezondheidscentrum van
de islamieten yi een wijk van Djakar
ta. Daarin gaan specialisten poliklini
sche behandeling geven. Het centrum
bestrijkt straks een stadsdeel met on
geveer een miljoen inwoners. Dat is nu
typisch een project dat past in de al
gemene planning van de regering
daar. Er is niet een beperkte groep
mee gediend; hier kan straks iedereen
uit dat stadsdeel terecht, ongeacht po
litieke of religieuze overtuiging".
BIJNA NET ZO „strikt persoon
lijk" als vingerafdrukken zijn on
ze ogen. Wie zichzelf voor de spie
gel (bij voorkeur via een vergroot
glas) diep in de eigen kijkers
schouwt, die ziet hoe ingewikkeld
zo'n menselijk oog met al zijn
bloedvaatjes en iriskleurtjes is op
gebouwd. Net een wereldbol in(
miniatuur en bij iedereen anders
van vorm en „tekening". Er wordt
dan ook beweerd dat geen twee
ogen op de wereld precies gelijk
zijn, zelfs uw eigen ogenpaar niet
al zullen de verschillen tussen
linker- en rechteroog bij één mens
over het algemeen vrij gering zijn.
NIETS OM ONS over op te winden,
tot uw dienst. Maar iets anders wordt
het als een van onze eigen ogen het
laat afweten en vervangen moet wor
den door een kunstoog. Niet meer dan
een veertigtal specialisten op de hele
wereld beheerst de kunst van het ma
ken van „glazen" ogen. Tot deze klei
ne groep van vaklieden behoort ook de
65-jarige Franz Christ uit Wiesbaden,
OVERIGENS betreurt dr. Bierdrager
de neiging tot separatisme. De secta
rische centra van hulpverlening kun
nen de verhoudingen in Indonesië ver
storen, meent hij. De politieke kant
van de hulpverlening laat hij echter
graag aan minister Udink (Ontwikke
lingshulp) over. „Mijn aandeel betreft
alleen het beoordelen van de medische
aspecten, meneer Udink bekijkt de po
litieke kanten maar", zegt hij.
DE TAAK van dokter Bierdrager
laat zich niet makkelijk omschrijven.
Zijn werk is veelomvattend. De ene
keer heeft hij een uitvoerende, de an
dere keer een adviserende functie. In
alle gevallen is hij betrokken bij het
samenstellen van gezondheidsprojec
ten. Soms wordt hij geconsulteerd over
aangelegenheden betreffende de bouw
van een ziekenhuis, bij het op poten
zetten van medisch onderwijs, bij het
ondernemen van acties ter bestrijding
van bepaalde ziekten en epidemieën.
Er is vrijwel geen ontwikkelingsland
in het Verre Oosten, of dokter Bier
drager heeft er wel iefs met de ge
zondheidszorg te maken gehad.
Oud-minister Th. H. Bot heeft hem
een expert op het gebied van de tro
pische hygiëne genoemd. Daar staat
een jarenlange carrière in de tropen
borg voor. In 1932 werd hij door het
Zendingsbureau van de Nederlandse
Hervormde kerk in Oegstgeest als zen
dingsarts uitgezonden naar Nieuw-Gui-
nea. Hij lag al gauw met „Oegstgeest"
overhoop, omdat hij „niet aan koppel
verkoop wilde doen". Dat wil zeggen,
hij wenste zijn medische hulp niet als
„betaalmiddel" voor de bekering van
de inheemse bevolking te gebruiken.
Twintig jaar nadien nam het Zendings
bureau de visie van Bierdrager over.
Deze was na toen echter al weg uit
Nieuw Guinea, waarna hij drie jaar
bij een goudmijn op Sumatra werkte.
Vervolgens keerde hij naar Nieuw-Gui-
nea terug, waar hij een aantal jaren
bij de Shell werkte. In 1953 werd Bier
drager benoemd tot hoofd van de gou
vernementele gezondheidszorg, be
staande uit 70 artsen en 150 verpleeg
sters. In 1960 verliet dokter Bierdra
ger het eiland om voor de Wereld
gezondheidsraad te gaan werken. Dat
deed hij tot eind 1965.
NA DIE TIJD kreeg hij opdracht
na opdracht. Dokter Bierdrager be
treurt de steeds groter wordende kloof
tussen de arme en rijke naties. „Het
is daarom van groot belang, het on
derwijs in de ontwikkelingslanden zo
snel en goed mogelijk te organiseren
want anders wordt de kloof nog gro
ter", zegt hij.
Dokter Bierdrager beschouwt het
als een normale humanitaire taak, dat
de ontwikkelde landen de onderonwik-
kelde hulp bieden. „Ik ben blij, dat
Nederland hierin een actieve rol speelt
bijvoorbeeld door het uitzenden van
experts. Bilaterale hulp is goed. als hij
in algemene ontwikkelingsplannen past
Dit laatste beschouw ik als een dwin
gende eis. Past ze daarin niet, dan
blijft er in het ontvangende land veel
te veel aan de strijkstok hangen. Bi
laterale hulp is dus toe te staan, vind
ik, als onderdeel van een heel pakket
ven steunverlening. Dat we Indonesië
hulp verlenen is goed, dat haalt de
banden weer aan".
die (foto) hier zijn voorraad confec
tie kunstogen toont aan een oogarts.
Jawel, confectie, want als het niet gaat
om de allerfijnste nuances kan men
met een serie standaard-typen van en
kele honderden verschillende kleuren
en vormen wel toekomen. Kunstogen-
naar-maat zijn ook mogelijk, indien
het goede, natuurlijke ocg van de pa
tiënt te sterk afwijkt van de stan
daard-typen, maar dat wordt dan een
kostbare affaire. Met fijne glasstaaf
jes moet ieder adertje van de oog
appel, en elke nuance van de iris na
gebootst worden opdat het kunstoog als
het ware het spiegelbeeld wordt van
het andere, natuurlijke oog en dat
is een stuk micro-precisiewerk, dat ve
le arbeidsuren vergt.
ALS MATERIAAL dienen allerlei spe
ciale glassoorten, waarvan de samen-
ling door de „oogmakers" nauwkeurig
behoed wordt. Franz Christ, die bin
nenkort met pensioen gaat, werkt veel
al met melkachtige-witte glazen buisjes
van kyrolith, waarvan hij bij tem
peraturen van 800-1200 graden Celsius
reeds vele duizenden perfecte en
vederlichte oogappels „geblazen" heeft.
s
(Van onze medische
medewerker)
HET VAKANTIESEIZOEN
1968 ligt niet meer veraf. Crui
ses en vakantievluchten naar
subtropische en tropische stre
ken worden elk jaar talrijker.
Rondreizen door Afrikaanse
landen en zelfs safari's in Oe
ganda zijn al bijna gemeengoed.
Wie een dergelijke reis onder
neemt loopt kans met uitheemse
veelal besmettelijke, ziekten in
aanraking te komen, die in onze
streken bijna nooit voorkomen.
Besmetting kan zelfs tijdens het
kort oponthoud van tussenlan
dingen gebeuren.
WAT ZIJN nu die ziekten en wel
ke voorzorgsmaatregelen kan men
treffen? De reiziger wordt meestal
tijdig voorgelicht door zijn lucht- of
scheepvaartmaatschappij. Voor
een aantal tropische landen is (her)
vaccinatie tegen pokken minimum
vereiste. Maar ook die tegen chole
ra en gele koorts horen daar zeer
vaak bij. Een pokkenvaccinatiebe-
wijs blijft drie jaar geldig (en is
ook voor de V.S. nodig).
WIE NOOIT eerder tegen pokken
werd gevaccineerd, zal met zijn
huisarts moeten overleggen op wel
ke wijze de „primo-vaccinatie" op
latere leeftijd zonder risico kan
worden ondergaan. De geldigheid
ervan gaat in acht dagen nadat de
vaccinatie, bij controle door de
dokter, geslaagd blijkt te zijn.
Voor een re-vaccinatie gaat die
geldigheid al op dat ogenblik in.
Dit voor het geval dat iemand zich
pas op het allerlaatste moment liet
(her)vaccineren. Pokken komt re
gelmatig voor in de meeste landen
en zeker in tal van onderontwikkel
de staten. Alleen al in het Afri
kaanse werelddeel zijn meer dan 20
landen waar men zelfs nog niet
eens heeft kunnen beginnen om de
bevolking op grote schaal tegen pok
ken in te enten. Zelfs in India,
waar deze vaccinatie toch al in
1792 is aangevangen, komen pok
ken-epidemieën vrij regelmatig
voor. Hierbij mogen religieuze fac
toren mede een rol spelen, in ande
re landen, zoals Rhodesië, zijn er
psychische en of politieke obstakels
In Ethiopië zijn het de grote af
standen en hoge temperaturen die
het vaccin bedreigen. Zo worden
van tijd tot tijd in al deze tropi
sche landen pokken-epidemieën ge
signaleerd en is deze ziekte, die
door goede vaccinatie op grote
schaal gemakkelijk sterk kan wor
den teruggedrongen, daar een vrij
gewoon verschijnsel. Van tijd tot
tijd dringt pokken ook in de Wes
terse landen door.
OOK TEGEN cholera en gele
koorts moeten reizigers naar tropi
sche landen zich tijdig laten vacci
neren. De eerste daarvan moet met
tussenruimte van een week twee
keer worden herhaald, en is, bij de
primovaccinatie, van 6 dagen na de
eerste injectie af gedurende een
half jaar van kracht. Bij revaccina-
tie (binnen een half jaar) vanaf de
eerste dag. Ook kinderen boven de
leeftijd van een jaar moeten tegen
cholera worden ingespoten. Er ko
men elk jaar in verschillende lan
den samen minstens 60.000 (gere
gistreerde) gevallen van cholera
voor, een ziekte waarvan de verwek
ker, de cholera-bacil, al door Ro
bert Koch werd ontdekt. Cholera is
een zeer plotseling optredende hef
tige infectie-ziekte met als voor
naamste verschijnsel een on^telpha-
re diarree, waarbij het enorme
vochtverlies voor het lichaam ramp
zalig is. De twee voornaamste oor
zaken zijn slechte hygiënische om
standigheden en drinkwatervoorzie
ning, en met beide kan de toerist
ongewild in aanraking komen. Vac
cinatie biedt voldoende bescher
ming.
GELE KOORTS komt onder nor
male omstandigheden slechts voor
aan de randen der oerwouden, en
wordt via apen en muskieten ver
breid. Zo'n geïnfecteerde muskiet
kan de ziekte verder weg brengen,
en zelfs in een vliegtuig meereizen;
vandaar dat hiertegen streng ge
waakt wordt. Afrika en Latijns
Amerika worden het meest door
gele koorts geteisterd, een zeer ge
vaarlijke ziekte, waartegen men
zich kan wapenen door één vacci
natie, die tien jaar van kracht
blijft: de eerste maal vanaf tien
dagen na de prik, bij eventuele
herhaling vanaf het moment waar
op deze werd toegediend. Ze wor
den verplicht gesteld, ook al komen
een of meer van de genoemde ziek
ten op dat ogenblik in het bezocht»
land niet voor.
Bij cholera moet nog worden op
gemerkt, dat deze ziekte zich sinds
1961 als cholera El Tor (zo genoemd
naar de door prof. Van Loghem in
dat plaatsje gevonden bacil) onver
wacht over het Verre Oosten heeft
uitgebreid. De ziekte rukt west
waarts op en komt nu ook voor in
Irak, Iran en Arabië. Hetzelfde geldt
voor de gele koorts, zodat ook deze
landen voor het toerisme risico's
opleveren.
Is poliomyelitis (kinderverlam
ming) door vaccinatie van alle zui
gelingen in ons land een zeldzame
ziekte geworden, het gevolg daar
van is dat de natuurlijke bescher
ming tegen deze ziekte (en dat geldt
voor geheel West-Europa) niet meer
op de kinderleeftijd, doch pas op
oudere leeftijd, of in het geheel
niet wordt verkregen. Volwassenen
die nooit tegen polio werden gevac
cineerd, zijn daarom in een ontwik
kelingsland waar het polio-virus in
ruime mate circuleert, aan besmet
tingsgevaar blootgesteld, en hebben
daar kans om een ernstige vorm
van poliomyelitis te krijgen. Daar
om wordt ook tegen deze ziekt»
vaccinatie van volwassenen aanbe
volen, wanneer zij naar tropische
landen of gebieden met slechte
hygiënische omstandigheden reizen.
Hetzelfde geldt trouwens voor difte
rie, tetanus, tuberculose en tyfus,
hoewel al deze vaccinaties niet ver
plicht zijn gesteld. De vaccinatie»
die bij babies en kleuters in com
binatie tegen difterie, tetanus, kink
hoest en polio worden gegeven, vor
men op latere leeftijd een onvol
doende vrijwaring, wanneer de be
smettingskansen intensief zijn.
Ieder die naar de tropen gaat,
moet uitvoerig anti-malariamidde
len gebruiken om daarginds tegen
diverse vormen van deze ziekte be
schermd te worden. Deze bescher
ming verschilt voor elke leeftijd,
en moet een week voor het vertrek
beginnen, zodat men hierover tijdig
zijn huisarts moet raadplegen.
Al komt slaapziekte zelfs in de
tropen vrij zelden voor, degeen di»
op safari gaat in een gebied waar
deze vaak moeilijk te herkennen
ziekte voorkomt moet zich bescher
men door een eenmalige inenting,
die een goede beveiliging biedt.
Schistosomiasis kan men in lan
den als de Arabische staten slechts
oplopen wanneer men in water
zwemt dat met een bepaalde slak
besmet is. En dat zijn praktisch al
le stroompjes en meertjes. Israel
zelf heeft de strijd tegen schistoso
miasis voor een groot deel gewonnen
Dat geldt ook voor ancylostomiasi»
de mijnwormziekte en enkele ande
re echt inheemse tropische ziekten,
waaronder de beruchte bilharzia,
waarmee de doorsnee-toerist echter
nauwelijks in aanraking kan ko-
De Duitse psychotherapeut dr. H. Schulze uit Baden Baden neemt pa
tiënten die lijden aan angsttoestanden, soms mee in zijn eigen sportvlieg
tuigje. Bij rustig vliegweer mogen de patiënten dan even zelf de stuur-
knuppel bedienen voor een korte glijvlucht. De sensatie van het zelf
vliegen en het gevoel, angst uit eigen kracht overwonnen te hebben, leid
den al in vele gevallen tot genezing. Een ander geval uit Schulzes prak
tijk betrof een jonge man, die ondanks een briljante carrière als zaken
man angstcomplexen had en meende, hartpatiënt te zijn. Hij bleek echter
fysiek volkomen gezond. Nadat Schulze hem via de rustbank van een
paar kind-complexen bevrijd had, nam hij hem mee voor een klimtocht
in de bergen. Daar moest de jongeman, hangend aan het klettertouw, zijn
angst en zijn vermeende hartzwakte wel overwinnen. Een paardemiddel
misschien, maar de patiënt genas van zijn dwangneurose.
