In 1814 belastingvrijdom
leden van het Koninklijk
voor
Huis
Geweld is misschien
te voorkomen
niet
Harmonium in
Cholon
INKOMEN KONINGIN ONDER
PARLEMENTAIRE LOEP
Reeds in 1403 werd de grondslag
gelegd voor fortuin der Oranjes
Straf voor vrouw
die schoonvader
en man vergiftigde
Half jaar voor
heling preludine
STUDENTEN BOEKRAAD EN SIPS
OVER TOEKOMST UNIVERSITEIT
Verscherping van
tegenstellingen
te verwachten
Een nieuwe sigaret met een nieuwe smaak.
<Jü Roxy Special sigaretten, stuk voor stuk
van ongekend kaliber.
In knalgoed pakje f 1.50.
1
DONDERDAG 2» JUNI 1968
11
Stadhouders
Onteigend
Gouden koets
Nederlander verongelukt
in Oostenrijk
ff
Zoet houden
Slimme concessies
Gigant
(Van onze correspondent)
DEN HAAG Als u de geschiedenis
goed kent dan weet u het misschien nog:
In 1403 huwde Engelbrecht van Nassau
met Johanna, de rijke erfdochter van Po-
lanen. Een gebeurtenis van belang, want
Egelbrechts bruid bracht een aanzienlijk
bezit mee, dat verstrooid lag over Hol
land, Brabant, Zeeland, Henegouwen en
Utrecht. Hierdoor werd de grondslag ge
legd voor het fortuin van het Huis van
Nassau en Oranje.
Op het wel en wee van dit fortuin door
de loop der eeuwen kan hier moeilijk
worden ingegaan. Maar het is wellicht in
teressant te weten dat Willem, de
bastaardzoon van Philips van Duiven
voorde, indertijd de stoot gaf tot de rijk
dom der Polanens.
Deze Willem, die later zelf heer van
Polanen werd, was een pientere knaap uit
Voorschoten, die via het geldschietersbe-
roep opklom tot zegelbewaarder van Wil
lem III en Willem IV, enorme bezittingen
verwierf, die via vererving tenslotte aan
Johanna toevielen en aldus mede de
grondslag legde voor het fortuin van de
Oranjes.
Nu het inkomen van de koningin onder
werp is van parlementair beraad, is het
interessant eens na te gaan hoe artikel 24
in de grondwet is ontstaan dat zegt: „De
Koning en de leden van het Koninklijk
Huis, (genoemd in de artikelen 26, 28 en
29) zijn vrij van alle personele lasten.
Geen vrijdom van enige andere lasten
wordt door hen genoten".
Aangenomen wordt, dat de oorsprong
van dit privilege ligt in de omstandigheid
dat in de middeleeuwen en ook nog lange
tijd daarna de financiën van vorst en
staat één waren. Dit was niet meer het ge
val tijdens de republiek na 1581, toen net
land geen koningen meer kende.
Maar stadhouders bleven wel vrijge
steld van alle „inposten en schattingen",
dus van alle belastingen en heffingen, be
halve van de „verponding" op hun huizen
en landerijen. De stadhouder betaalde dus
alleen grondbelasting.
De „verponding" was in die jaren ech
ter één van de belangrijkste belastingen
en aangezien het bezit aan landgoederen
van de Oranjes toen zeer aanzienlijk was
moest er toch vrij veel geld worden opge
bracht.
Na de vlucht van stadhouder Willem V
in 1795 per visserboot naar Engeland wer
den al zijn bezittingen door de staat ont
eigend. Later werd de waarde van die be
zittingen op 24 miljoen getaxeerd, hetgeen
naar de tegenwoordige maatstaf op een
200 miljoen gulden zou neerkomen. In
1848 schonk Willem II die domeinen aan
de staat onder voorwaarde dat de op
brengst hem en zijn erfgenamen ten
goede zou komen.
Na 1813 waren de samenstellers van d,e
nieuwe grondwet van oordeel dat de eer
bied van het volk voor het Huis van
Oranje zo groot was, dat men de stadhou
der of koning moeilijk schatplichtig kon
maken. Van Hogendorp schreef daarover:
„Deze regeling strekt tot een duurzame
blijk van liefde en eerbied der natie voor
het Koninklijk Huis, na eene reeks van
zoovele rampen en tegenspoeden, met de
verarming daarop gevolgd
In 1814 kregen alle leden van het Ko
ninklijk Huis belastingvrijdom maar deze
werd in 1848 beperkt tot de koning en de
prins van Oranje. In 1929 werd zij uitge
breid tot de dochter des konings en de
koningin-weduwe en in 1938 ook tot de
gemaal van de dochter des konings, dit
laatste om prins Bernhard een eigen on
aantastbaar inkomen te verzekeren.
Volgens fiscale interpretaties van de
Grondwet zal koningin Juliana, als zij
afstand heeft gedaan van de troon, het
privilege van vrijdom van belasting hou
den, prins Bernhard echter niet. De situ
atie is dus dat leden van het Koninklijk
Huis uitsluitend grondbelasting betalen
en de belasting welke in de prijzen is
LEEUWARDEN Een jaar gevange
nisstraf en terbeschikkingstelling van de
regering luidde het vonnis van de recht
bank in Leeuwarden tegen een 39-jarige
vrouw uit Franeker, die tussen 2 augus
tus en 21 oktober 1967 haar schoonva
der en haar man door het toedienen van
vergif om het leven bracht. Een poging
om ook haar jongste kind van 7 jaar op
deze wijze te vergiftigen mslukte. De
rechtbank nam aan, dat de vergifting van
het eerste slachtoffer niet met voorbe
dachte rade is geschied en er dus sprake
was van doodslag. In de twee andere ge
vallen nam de rechtbank wel moord en
poging tot moord aan.
BLUDENZ De 70-jarige heer K. van
Voorst uit Voorthuizen is dinsdag bij
Bludenz van een 120 meter hoge rots
gevallen en omgekomen. De heer Van
Voorst, die op de laatste dag van zijn
bezoek aan Oostenrijk nog de hoge rots
had beklommen, werd door reddings
ploegen dood aangetroffen.
verwerkt, zoals omzetbelasting en accijn
zen. Hoewel niet uitdrukkelijk in de wet
genoemd, wordt algemeen aanvaard dat
zij tevens vrijgesteld zijn van schenkings-
en successierechten.
De staatsrechtdeskundige prof. Struy-
cken meent, dat het belastingprivilege sa
menhangt met de waardigheid van het ko
ningschap en met name met het feit, dat
het koninklijk vermogen als zodanig een
zeker publiekrechtelijk karakter heeft.
Het is immers van groot belang voor het
ophouden van de uiterlijke staat van de
vorst, zo stelt hij.
Prof. Oud heeft daarnaast ook oog voor
de praktische facetten. Was de vrijstel
ling er niet, dan zou men de koningin een
veel hoger inkomen moeten geven. Bo
vendien vraagt hij zich af hoe men op bil
lijke wijze belasting kan heffen op bij
voorbeeld de gouden koets. Zou ook in
komstenbelasting geheven worden, dan
dient het inkomen zodanig hoog te zijn
dat de koningin toch aan het oorspronke
lijke bedrag toekomt, hetgeen dus voor
de schatkist geen voordeel oplevert.
Over de vrijdom van successierechten
schreef prof. Oud: „Bedenk wel, dat uit
putting van het vermogen in rechte lijn
(zijlijnen betalen immers normaal belas
ting) het aanzien en de representatie van
het Huis wel bijzonder zou schaden. Men
wil niet van een arme vorst horen".
Aantekening verdient bij deze beschou
wing, dat in de toekomst bij vererving het
vermogen van het Oranjehuis in vier de
len uiteen zal vallen.
Zouden er over het erfdeel van de ver
moedelijke troonopvolgster ook successie
rechten geheven worden dan zou dat haar
privé-inkomen in hoge mate doen dalen.
ADVERTENTIE
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM Een 41-jarige chauf
feur uit Amsterdam is bij de Amster
damse rechtbank veroordeeld tot ze»
maanden gevangenisstraf met aftrek we
gens heling.
Hij werd er aanvankelijk van verdacht
zich schuldig te hebben gemaakt aan de
diefstal van 284.000 preludine-tabletten
een niet onschuldig opwekkingsmiddel
uit de Propharma-fabrieken in Haarlem.
De tabletten hadden een waarde van
25.000,-.
Er was tien maanden met aftrek tegen
hem geëist.
(Van onze correspondent)
NIJMEGEN „De politie moet na
tuurlijk weten dat, zij niet met agita
toren te maken heeft. Maar ik zie in
de toekomst de tegenstelling tussen
overheid en studenten toch wel scher
per worden, dan nu het geval is. En
dan ontstaat er een heel andere si-
In een kerk in de wijk Cholon, die
op de Vietcong werd heroverd, ont
dekte deze Zuidvietnamese marinier
dat het geschonden harmonium nog
bespeelbaar was. De Vietcong had
in de kerk een machinegeweerstel
ling ingericht.
tuatie. Daarom is het misschien goed
dat er nu tussen studenten en politie
wel contacten bestaan, zodat later een
abrupt optreden voorkomen kan wor
den. Ik vrees namelijk dat geweld in
de toekomst niet te voorkomen is. We
moeten bewuste uitlokking van dat
geweld tegengaan. Maar het is na
tuurlijk zo, dat geweld wezenlijk is
bij revoltes. Kijk maar naar de stu-
dentenoproeren in het buitenland".
Dit is de visie van Hugues C. Boekraad,
een van de Nijmeegse opstellers van het
rapport „Universiteit en onderneming",
dat fel ageert tegen het rapport-Maris. De
heren Boekraad en Henk Sips deze
laatste heeft ook meegewerkt aan „Uni
versiteit en onderneming" vertellen
wat hun doelstellingen zijn, waarom en
hoe zij de veranderingen bij de universi
teiten en hogescholen tot stand willen zien
komen.
Henk Sips: „Er is een te grote discre
pantie ontstaan tussen het maatschappe
lijk en politiek handelen. Daarom willen
wij iets in beweging brengen". En verder:
„De vrijheid is slechts ten dele gereali
seerd in onze „rechtsstaat". Om daar iets
aan te doen vanuit het studentendom zul
len we eerst moeten zorgen voor een nog
verdergaande politisering van de student.
De meesten praten wel over de dagelijkse
ADVERTENTIE
25 Roxy Special, een nieuwe creatie, een nieuw American blend van goeden huizevan
kreten zoals „autonomie van de universi
teit" die overigens in de huidige si
tuatie een dode letter zijn maar zij
moeten er concreet mee leren handelen.
Die politisering moet leiden tot een be
wustwording van de situatie op het mo
ment".
„Wij willen ruimte scheppen voor de
noodzakelijke vrijheden: dat doen we door
politiek handelen. Weliswaar niet in de
Kamer, maar het blijft politiek handelen.
We moeten nog voor onszelf bepalen wat
er in de toekomst allemaal precies aan de
orde moet komen".
Medestander Hugues Boekraad spitst dit
toe: „De overheid heeft de universiteiten
stelselmatig gedepolitiseerd. We moeten
zorgen, dat we inspraak krijgen. Het is
niet erg om daarvoor te moeten vechten.
Het is niet zinvol inspraak te krijgen zon
der ervopr gevochten te hebben".
Hij vervolgt: „De overheid en de uni-
versiteitsautoriteiten doen voortdurend
kleine concessies op het moment dat het
nodig is ons zoet te houden. Dat is de mo
derne sluwe vorm van regentenmentali
teit. Iedereen ontvangt ons. Als wij een
gesprek aanvragen bij de burgemeester
kunnen we na een half uur al bij hem
komen. Het gaat ons om de democrati
sering van de universiteiten. Wij schop
pen dan wel tegen de grote bedrijven,
voorzover zij een dikke vinger in de uni
versitaire pap hebben, maar ze hebben
daar wel begrepen dat een ondernemings
raad een toch niet onbelangrijke zaak is.
Die bedrijven zijn zo groot, dat ze wel
wat macht over kunnen dragen aan zo'n
raad. Hoe groter het bedrijf, hoe beter de
ondernemingsraad. Geef je een dergelijke
ondernemingsraad echt belangrijke in
spraak, dan is dat de beste vorm van
democratisering, omdat je die democrati
sering het best vanuit de onderste lagen
kunt realiseren. Democratie zou je du»
doorlopende inspraak kunnen noemen".
„Als wij dat niet krijgen dan ontstaan
er tegenstellingen, waarmee overigens niet
gezegd wil zijn. dat wij een groot voor
stander zijn van scherpe tegenstellingen.
Dat heb ik al gezegd, maar die scherpe
tegenstellingen worden gemaakt door de
maatschappelijke ontwikkeling. En de ont
wikkeling op de universiteiten wordt
momenteel ingesneeuwd door slimme en
snelle concessies. Wij zullen het schijn-
karakter van die concessies zoals ze naar
voren komen in de rapporten-Maris en
Van Os aan de kaak stellen".
Over het gebruik van geweld merkt
hij op: „Wij zullen niet door een bewuste
provocatie geweld uitlokken. Het refor
misme in de Nederlandse politiek is tra
ditie, daarom zal het er hier allemaal wel
iets rustiger aan toegaan. Dat reformisme
en het Nederlandse grootkapitaal, dat in
vergelijking met andere landen veel meer
geconcentreerd is, maakt de situatie hier
heel anders dan in Duitsland, België,
Frankrijk, Italië en andere landen".
De heer Sips noemt het een bezwaar dat
de wetten vooral buiten het parlement
worden opgesteld door mensen, die te veel
bij bepaalde zaken zijn betrokken: ..De
buitenparlementaire en departementale
commissies stellen hun adviezen op, die
dan altijd nagenoeg ongewijzigd als wets
voorstel in de Kamer komen. Dat is geen
democratische affaire".
De heer Boekraad merkt op: „Onze eco
nomie is een gigantisch adoptiesysteem.
De studenten zijn geneigd te denken dat
hun aspiraties samenvallen met hun mo
gelijkheden. Maar om te weten wat men
werkelijk kan en wil is veel informate
noodzakelijk. Informatie is één van de
eerste vereisten van een systeemverbete
ring. De nu nog zo geheime rapporten
moeten in de toekomst openbaar zijn. De
informatiebereidheid moet groter worden.
Men haalt het voorbeeld aan van Zwe
den, waar wettelijk geregeld is, dat alle
stukken openbaar worden. Dan moet het
volk ook meer worden opgevoed naar het
informeren naar informatie".
Over het onderwijs merkt Henk Sip»
onder meer op: „Men werkt nu voor een
overgang, een eindexamen, een kandi
daats of een doctoraal. Wij willen onder
werpen, die werkelijk binnen de interesse
sfeer vallen. Dat gebeurt op de scholen
niet. Daar wordt in een korte tijd een
hoop kennis ingestopt alleen maar voor
een papiertje. Het onderwijs biedt geen
mogelijkheid tot direct handelen, dat wil
len wij erin brengen".
En Hugues Boekraad tenslotte: „De
universiteiten en hogescholen zijn ver-
commercialiseerd. Dat geldt ook voor de
afgestudeerden als artsen bijvoorbeeld. Ik
zie bedenkelijke aspecten aan de gezond
heidszorg. Het bedrijfsleven mag geen en
kele vinger in de onderwijspap hebben.
Een hervormd onderwijs is een voorwaar
de voor een hervormde maatschappij".
