Grote tentoonstelling van het
surrealisme in Knokke
Ook waarschijnlijkheid is maar
zelden een litteraire deugd
Het Casino herbergt meer dan het Songfestival
Dr. Visser 't Hooft
onderscheiden
„Huis vol heksen"
Nederland in
Knokke
RTV-nieuwtjes
Televisie-vanavond
Radio-donderdag
TV woensdag
TV donderdag
WOENSDAG 17 JULI 1968
Beknopt
TIJDELIJK
VOOR
U itzonderingen
afcXSSE
TIJDELIJK
VOOR
TIJDELIJK
VOOR
Bert Japin
m
TIJDELIJK
VOOR
<1
(Van onze correspondent)
KNOKKE. „Schatten van het surrea
lisme" is de naam van een tentoonstelling,
die Patrick Waldberg, de grote kenner
van het surrealisme en de geschiedschrij
ver ervan, voor het gemeentelijke casino
van Knokke heeft samengesteld. In een
boeiende inleiding tot de catalogus (waar
in alle tentoongestelde werken zijn afge
beeld) heeft bij van dat begrip „schatten"
een aardige omschrijving gegeven. Hij
herinnert er aan, dat het surrealisme
heeft gezocht in de diepten van de geest.
Hjj spreekt zelfs van „de eerste systema
tische poging tot een radicale speleologie
van de menselijke ziel". Dat dekt aardig
de opmerking van een Nederlandse criti
cus ik meen dat het Jos de Gruyter
is geweest die eens, meer of minder
badinerend, heeft gezegd dat de bena
ming sur-realisme beter door sous-reaiis-
me kon worden vervangen.
WALDBERG legt er in zijn inleiding nog
de nadruk op, dat hij best heeft begrepen
dat de onderhavige expositie niet „histo
risch en uitputtend" kon zijn: „honderd
vijftig kunstenaars van alle landen hebben
aan de beweging van het surrealisme
deelgenomen. Iedereen had vertegenwoor
digd kunnen zijn, maar dan hadden we van
de vertegenwoordiging van degenen, die
eens het initiatief namen, slechts het ske
let kunnen tonen. De schatten, die de sur
realistische kunstenaars aan het licht heb
ben gebracht, zijn vóór alles schatten van
de ziel". En hij voegt er aan toe, dat
wanneer er lering kan worden getrokken
uit de beschouwing van hun werk, men
kan zeggen: alles is al gezegd, maar het
is nooit te laat, zolang er nog stervelin
gen zijn die kunnen dromen.
VANDAAR dan, dat de tentoonstelling
nog geen honderdvijftig werken telt van
ongeveer veertig kunstenaars. Het is be
knopt maar door de grote afwisseling en
verscheidenheid en ook door de zeer hoge
kwaliteit van verscheidene schilderijen
volkomen genoeg. Eindelijk, denkt de be
zoeker, eens niet zo'n monster-expositie,
waar omwille van de volledigheid hij ge
noodzaakt is honderden nummers te be
kijken.
Uit de afgelopen halve eeuw zijn werken
bijeengebracht. Het oudste is „de wande
ling van de filosoof" van Giorgio de Chi-
rico uit 1914, de meest recente doeken
zijn uit de laatste jaren. Het blijkt duide
lijk, dat sommige schilders met hoofd
en schouders boven anderen uitsteken.
Hans Arp bijvoorbeeld, Magritte, Victor
Brauner, Paul Delvaux, Max Ernst (niet
altijd), De Chirico (vooral met zijn zo
juist genoemde schilderij), Yves Tanguy,
Wilfredo Lam, Oscar Dominguez, om er
maar enigen te noemen. Hun werken
„dateren" (nog?) niet, zo blijkt nu, en
men komt dan tot de conclusie, dat ze
vooral boeien als schilderij of object.
BIJ anderen is het de voorstelling (zo
als bij de geniale eroticus Clovis Trouille
of bij de litteraire „surrealiste voor de
Max Ernst: deur van het huis van
Paul Eluard in Eaubonne (1923).
betere standen", Dorothea Tanning), die
te overdenken, te bespiegelen en dies
meer geeft. Maar bij de werkelijk groten,
Miró, Picasso en Victor Brauner aan het
hoofd, is het de zuivere schoonheid van
kleur en compositie, die de beschouwer
verrukt. Datzelfde geldt ook voor hen, die
men de kleine meesters zou kunnen noe
men. Een man als Maurice Henry bij
voorbeeld.
Hij is tegenwoordig het meest bekend
van zijn zogeheten humoristische tekenin
gen in bladen als „Le Figaro littéraire",
die altijd van een vreemde, bizarre, (ja
natuurlijk:) surrealistische humor zijn.
Op deze tentoonstelling kan men zien, dat
hij, lang voor degenen die men thans als
de grote meesters van het inpakken be
schouwt, ook zo'n inpaksel heeft gemaakt.
Uit 1936 dateert zijn „Huldebetoon aan
Paganini", een klein dansmeestersviooltje
in een zwachtel: Het laat heel veel werk
van figuren als Christo ver achter zich.
Alleen al ons zo iets te tonen is een van
de belangrijkste kanten van „Schatten
van het surrealisme".
MEN kan nog veel meer zien. Dat Leo-
nor Fini zwak blijkt, zowel in werk uit
1939 als in dat van dit voorjaar. Dat
Oscar Dominguez een talent is, dat trouw
blijft aan zichzelf. Dat het werk van Dali
technisch slecht tegen de tand des tijds
bestand zal zijn. Dat E. L. T. Mesens,
die in zijn vaderland België nogal eens
wordt overschat, in zijn goede collages
een belangrijke figuur is. Dat Robert Des-
nos, die een gevoelige dichter was, geen
schilder is geweest. Dat Bellmer tekent
als een kunstenaar uit de Duitse renais
sance. En ga zo maar door. „Schatten
van het surrealisme" omvat niet alléén
schatten, maar er z ij n erbij en dat maakt
het belang ervan uit.
UPPSALA (DPA) Dr. Willem A. Vis
ser 't Hooft, de voormalige secretaris
generaal van de Wereldraad van Kerken,
is in Uppsala wegen zijn verdiensten voor
de oecumenische beweging benoemd tot
ere-president van de oecumenische raad.
Het voorstel daartoe werd in de vol
tallige vergadering spontaan aangenomen.
De afgevaardigden verhieven zich van
hun zetels en eerden de Nederlandse god
geleerde met hartelijk applaus.
ADVERTENTIE
V.
(Van onze filmcriticus)
AMSTERDAM.De films die deze
week op de televisie vertoond wor
den, zijn wel tegelijk bestemd als
„hidden persuaders" voor de kleuren-
tv. Na „Les girls" op maandagavond,
waarbij de kleur een sfeerbepalende
rol speelt, wint ook de film van van
avond aan kijkgenot en spanning als
men het verzorgde kleurencamera-
werk van James Wong Howe mee kan
betrekken in zijn beschouwing.
De film „Bell, book and candle",
hier „Een huis vol heksen" geheten,
speelt zich namelijk in de wereld van
heksen en toverdranken af en de kleur
is in die wereld van beslissende bete
kenis. Maar goed, ook de zwartwit-
kijkers kunnen vanavond griezelen bij
het verhaal (ontleend aan een toneel
stuk van John van Druten) van een
schuchtere uitgever (James Stewart)
die verzeild raakt in een familie van
potentiële heksen. De wat al te nuch
tere en fantasieloze James Stewart
wordt verliefd op het jongste lid van
de familie, de door Kim Novak ge
speelde lieftallige Gillian Holroyd, die
met haar broer (Jack Lemmon) een in
Afrikaanse kunst gespecialiseerde
kunsthandel drijft, maar in haar vrije
tijd met haar tante en andere oude
dames de hekserij beoefent. Het wordt
van beide kanten liefde op het eerste
gezicht, wat vooral voor Gillian een
probleem oplevert, want heksen zijn
immuun voor de liefde, waaruit dan
al blijkt dat het meisje (als heks) lich
telijk gedegenereerd is.
Regisseur Richard Quine heeft deze
moderne komedie met middeleeuwse
achtergronden vaardig in beeld ge
bracht en de elementen humor, span
ning en liefde bekwaam tot een tover
drank gemengd, aan welks invloed de
meeste toeschouwers, ook al zien ze de
kleur van de drank niet, zich niet
zullen kunnen onttrekken.
Charles Boost
IN „The Eight of Swords" laat John
Dickson Carr een van zijn personen, een
detectiveschrijver, zeggen: „In tegenstel
ling tot het lezerspubliek wordt van critici
verwacht dat ze gesteld zijn op een waar
schijnlijk verhaal. Lang geleden heb ik
de manier ontdekt om een waarschijnlijk
verhaal te schrijven. Je moet hebben:
geen actie, vrijwel geen sfeer (dat is heel
belangrijk!), zo weinig mogelijk interes
sante karakters, absoluut geen uitweidin
gen en vooral geen deductie. Neem die
regels in acht; dan mag je de waarschijn
lijkheid zoveel geweld aandoen als je
maar wilt, en de critici zullen het inge
nieus noemen".
HET IS een retept, dat afgezien van
het element sfeer vrijwel in zijn geheel
van toepassing is op veel van de tegen
woordig bij critici én publiek vaak zo
geliefde, zogenaamde politieverhalen: ze
hebben de faam waarheidsgetrouwer en
dus waarschijnlijker te zijn dan de oude
deductieverhalen waarin een privé-detec-
tive optreedt, maar helaas blijkt de reële
atmosfeer van een politiebureau in veel
gevallen een slechte voedingsbodem voor
zulke zaken als interessante karakters,
boeiende en deductie en voldoende actie,
waarvan het klassieke speurdersverhaal,
al draagt het dan het mode-etiket „politie
roman", het toch voornamelijk moet heb
ben.
ER zijn natuurlijk gunstige uitzonde
ringen. Simenon is er een, maar hij is dan
ook een schrijver van bijzonder formaat
en houdt bovendien zijn Maigret niet star
gevangen binnen de vier wanden van het
politiebureau. Ook J. J. Marric, de geeste
lijke vader van Scotland-Yardspeurder
Gideon, behoort tot die witte raven. Zijn
Gideon is een volmaakt echte politie-
speurder in een volmaakt echt politie-
decor, die echter genoeg soepelheid bezit
om buiten de lijnen van het alledaagse
politiële routinewerk naar buiten (e tre
den op een manier die de levendigheid
van zijn verhalen garandeert, zonder dat
ze ook maar iets aan levensechtheid ver
liezen.
Een goed voorbeeld ervan is weer
„Gideons staff" (als Gideon slaat raak
vertaald voor de Witte-Raven Detective
reeks), waarin zoals we van Marric
gewend zijn zijn speurder diverse za
ken gelijktijdig te behandelen krijgt, wat
uiteindelijk een van de meest reële aspec
ten van het politiewerk is. En dat alles
binnen een typisch ambtelijk kader: de
regering drukt de begroting voor Scotland
Yard en bij alle problemen waarmee
Commander George Gideon geconfron
teerd wordt, voegt zich nog zijn zorg om
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
John Dickson Carr: Het geheim van de
acht zwaarden.
Uit.: Het Spectrum (Prismareeks)
John Harvester: Schimmenkaravaan
Uitg. Bruna (Reeks Zwarte Beertjes)
J. J. Marric: Gideon slaat raak
Ben Healy: Wedloop met de tijger
William Haggard: Doden vliegen niet
Gavin Black: Wil je sterven, Johnny?
Uitg. „West-Friesland"
Witte-Raven detectiveserie)
bij die stand van zaken de misdaad effi
ciënt het hoofd te bieden.
Wie zich totaal niets gelegen laat lig
gen aan het recept van de detectiveschrij
ver uit The Eight of Swords is John
Dickson Carr zelf in datzelfde boek (on
der de titel Het geheim van de acht
zwaarden verschenen in de reeks Prisma-
Detectives). Niettemin moet de criticus
het wel ingenieus noemen en het publiek
zal daarbij zeker niet achter kunnen blij
ven.
ZOALS men van John Dickson Carr
mag verwachten: een gedegen deductie-
verhaal, en wel een gesloten-kamermyste
rie, gesitueerd in de voor de Engelse
thriller haast onmisbare atmosfeer van
een landgoed. Vragen rijzen er te over.
Waarom deed de moordenaar zich, in af
wachting van zijn slachtoffer, te goed aan
de maaltijd die voor het aanstaande lijk
gereed stond? Wat deed de bisschop op
het dak in zijn nachtgoed? Had de bis
schop een boef tussen de geraniums ge
zien, of zag hij alleen maar spoken? Het
zijn de typische mysteries die tevoor
schijn worden geroepen door de schrij
vers uit een school, waarin men een
Frankrijk, is zeer sterk van sfeertekening,
intelligent van complottering en pittig ge
schreven. Een goed deel uit de Witte-Ra
ven detectiveserie van uitgeverij West-
Friesland, evenals Doden vliegen niet
(The hard sell) van William Haggard.
EVENEENS een boek uit de typische
Engelse school, maar minder detective
dan spionagethriller in een moderne,
maar toch niet al te harde trant. Diplo
matieke problemen en een communisti
sche geheime organisatie spelen er de
obligate rollen in, maar de intrige is ori
gineel van opzet en daarbij: geloofwaar
dig en volkomen gespeend van alle agent-
nummer-zoveel-nonsens, waarmee van
daag de dag de markt wordt overstroomd.
Wil je sterven, Johnny? (You want to
die, Johnny?) van Gavin Black, eveneens
boeiend raadsel nog wist te combineren
met een mysterieuze sfeer en een flinke
toets humor. John Dickson Carr is zo'n
schrijver, in zijn beste boeken en dit dr.
Fell-avontuur is zo'n best boek: briljant
beredeneerd en verteld.
Een bijzonder snelle thriller, met een
interessante intrige, is Wedloop met de tij
ger (Waiting for a tiger) van de Engelse
auteur Ben Healy. Het speelt in Zuid
een „Witte Raaf", is een avonturenthril-
ler die zich afspeelt in een oliestaatje in
het Verre Oosten, waar een Britse resi
dent om politieke redenen buiten een
privé-schandaal moet worden gehouden
door de „held" van het verhaal, zijn
vriend Harris, Een en ander stelt het
tweetal voor nogal precaire en beklem
mende situaties, die het boek een sterk
spanningselement geven, dat nergens in
goedkope avontuurlijkheid ontaard.
Een sterk verteld verhaal, evenals De
Schimmenkaravaan (Shadows in a hidden
land) van John Harvester, een deel uit
Bruna's reeks Zwarte Beertjes. Het speelt
zich in een dergelijke sfeer af als het boek
van Gavin Black: een Engelse geheim
agent moet een tocht maken naar een af
gelegen Chinees grensgebied, waar atoom-
proeven worden genomen, en heeft daar
bij opdracht twee Chinese geleerden India
uit te smokkelen. Het wordt een tocht te
paard door onherbergzaam land en dat
geeft de schrijver niet alleen gelegenheid
tot het creëren van de nodige angstaan
jagende situaties, maar tevens tot een ra
ke sfeerschildering, die zijn boek ook lees
baar maakt als, zij het avontuurlijk, reis
verhaal. Dat hij daarbij ook de karakters
van zijn hoofdpersonen goed uit de verf
laat komen, stempelt hem tot een van die
schrijvers die van tijd tot tijd onweerleg
baar bewijzen dat ook het avontuurlijke
verhaal een vorm van ware vertelkunst
kan zijn.
Conny Stuart. (Nederland II,
voor negen).
kwart
HILVERSUM. Vanavond de Ne
derlandse ploeg in Knokke. Op het
tweede net cabaret.
De Tour-reportage, Barend de Beer,
het journaal en de reclame gaan op
het eerste net vooraf aan de Bosbriga-
diers, de jeugdserie. In „Persoonlijk"
vanavond de president van Tunesië
Habib Bourguiba.
Na het journaal en een filmpje van
de Stichting Socutera over ooggym-
nastiek de woensdagse hoofdfilm. Om
tien uur is het tijd voor het tweede
optreden van de Nederlandse ploeg in
Knokke. Frankie, Sandra, Ben, Floor-
tje en Sarah zullen het op moeten ne
men tegen de Franse ploeg. Nu gaat
het om de punten, die zullen moeten
uitmaken welke ploegen in de finale
komen.
Op het tweede net een KRO-pro-
gramma. Na Barend, het journaal en
de reclame eerst een tekenfilmpje over
Felix de Kat en vervolgens de finale
van de speciaal voor de televisie ge
speelde tenniswedstrijden. De Austra
liër Tony Roche komt uit tegen de
Joegoslaaf Pilic. Na het journaal van
acht uur een half uur circus. Optre
dende artiesten zijn Desphins, even
wicht op het slappe koord, Oly en
Pia, babyolifanten, Venei en Vicki, ko
mische acrobaten, Sammy de aap als
ober en de Rudis met een balans-act.
Het volgende half uur is voor Wim
lbo, die het cabaretprogramma van
Rik Gyles presenteert: „Van toen tot
nu". In deze derde aflevering voert
Wim lbo gesprekken met Willy Lus-
tenhouwer, mevrouw Wildemeersch,
Jacques van Hombeek en Annie M. G.
Schmidt. Andere medewerken zijn
Conny Stuart met „Modern Wiege
lied", Terry van Ginderen met „De
Kust" en Sylvain Poons, die „Het
„scheidingsfeest" ten gehore brengt.
De Belgen Renaat Grassin en Charles
Jansses spelen een fragment uit „Vuur,
liefde en vitaminen".
„Onze man in Washington" en de
herhaling van de vijfde aflevering van
„De eerste eeuwen van het christen
dom" sluiten de woensdagavond af.
Het New York Philharmonic Orches
tra maakt in dit najaar een wereldtour
nee, waarmee Leonard Bernstein zijn
tienjarige directie wil afsluiten om zich
meer op het componeren te gaan toe
leggen. Het meer dan honderd man
sterke orkest slaat ook Amsterdam niet
over. Het optreden daar wordt op
20 september hoofdschotel van het
klassieke Grand Gala du Disque.
ADVERTENTIE
HILVERSUM I
7.00 Nws. 7.10 Ochtendgymnastiek.
7.20 Lichte gramm. muziek. 7.54 Deze
dag. 8.00 Nws. 8.11 Radiojournaal. 8.20
Lichte gramm. muziek. 8.50 Morgen
wijding. 9.00 Moderne muziek. 9.35
Waterstanden. 9.40 Vakantieprogram
ma voor de kinderen. 10.00 Voor de
kleuters. 10.10 Arbeidsvitaminen. 11.00-
11.02 Nws. 11.55 Beursberichten. 12.00
Semi-klassieke en moderne muziek.
12.26 Meded. voor land- en tuinbouw.
12.29 Lichte gramm. muziek. 13.00 Nws
13.11 Radiojournaal. 13.30 Muzikale tou-
ristenroute. 14.40 De memoires van een
Maastrichtenaar. 15.00 Voor de zieken.
16.00 Nws. 16.02 Schakeringen. 17.00
Klankbeeld over Delfzijl. 17.55 S.O.S.-
berichten. 18.00 Nws. 18.16 Radiojour
naal. 18.30 Amusementsmuziek. 19.00
Gesproken brief. 19.05 Jazz Spectrum.
19.30 Nws. 19.35 Upsala '69. 19.40
Avondgebed. 20.05 Kunstkroniek. 20.30
Semi-klassieke muziek. 21.55 Moderne
muziek. 22.30 Nws. 22.40 Radiojournaal.
22.55 Klassieke en moderne muziek.
23.55 Nws.
HILVERSUM II
7.00 Nws. 7.10 Het levende woord.
7.15 Klassieke en moderne muziek. 7.30
Nws. 7.32 Actualiteiten. 7.50 Overwe
ging. 8.00 Nws. 8.1 Voor de kinderen.
8.30 Nws. 8.32 Vakantietips. 8.45 Voor
de huisvrouw. 10.00 Pedagogische le
zing. 10.20 Muziek uit de Barok. 11.00
Nws. 11.02 Voor de zieken. 11.55 Meded.
12.00 Lichte gramm muziek. 12.26
Meded. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30
Nws. 12.41 Actualiteiten. 12.50 Geva
rieerd programma. 13.30 Licht orkest.
13.45 Amusementsmuziek. 14.30 Klas
sieke liederen. 15.00 Studiodienst. 15.30
Een programma over hobby's en lief
hebberijen. 15.50 Helpen in teamver
band. 16.00 Nws. 16.02 Klassieke
kamermuziek. 16.50 Spelen met taal.
17.00 Waterweek 1968. 17.45 Lichte
gramm. MUZIEK. 17.57 Het IBM-
Schaaktoernooi te Amsterdam. 18.00
Koorzang en fanfare-orkest. 18.30 Nws.
18.46 Actualiteiten. 19.00 Nabeschou
wing Ronde van Frankrijk. 19.10 Leger
des Heilsmuziek. 19.30 Klassieke
gramm. muziek. 20.00 Lezing. 20.15
Licht gevarieerd programma. 21.55 18e
Internationale Orgelconcours Haarlem.
22.25 Boekbespreking. 22.30 Nws. 22.40
Avondoverdenking. 22.50 Licht orkest.
23.00 Programma uit Finland. 23.55
Nws.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Voor de zieken. 9.30
Lichte instrumentale muziek. 10.00
Nws. 10.03 Muziek bij de koffie. 11.00
Nws. 12.00 Nws. 12.03 De inwoners van
Rumpt praten gewoon tussen de platen
door. 13.00 Nws. 13.03 Actualiteiten.
13.08 Knalmuziek. 14.00 Nws. 14.03 Pop
muziek. 15.00 Nws. 15.03 Licht muziek
programma. 16.00 Nws. 16.03 Tiener
show. 17.00 Nws. 17.02 Actualiteiten.
17.07 Verzoekplatenprogramma.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nws. 12.03 Lichte muziek. 12.40
Weerbericht. 12.48 Gramm. muziek.
12.55 Buitenlands persoverzicht. 13.00
Nws. Aansl.: amusementsprogramma
met reportage wielrennen. 14.00, 15.00
en 16.00 Nws. 16.03 Beursberichten.
Nederland I
17.00 KRO: Voor de kinderen.
18.30 NTS Tour de France.
18.50 Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS Journaal.
19.03 STER: Reclame.
19.06 NTS: De Bosbrigadiers.
19.31 Persoonlijk.
19.56 STER: Reclame.
20.00 NTS: Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 NTS Stichting Socutera.
20.25 Bell book and candle (Een huig
voi heksen), speelfilm.
22.00 Zangfestival te Knokke.
22.45 Journaal.
Nederland II
18.50 NTS: Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS Journaal.
19.03 KRO: De uitvinder.
19.10 Finale Televisie-tennis
kampioenschappen.
20.00 NTS Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 KRO: Mensen tussen hemel en
aarde.
20.45 Van toen tot nu.
21.15 Onze man in Washington.
21.40 De eerste eeuwen van het
Christendom.
22.10 NTS: Journaal.
Nederland I
18.50 NTS: Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS' Journaal.
19.03 STER: Reclame.
19.06 AVRO: Tussen 7 en 8...
19.56 STER: Reclame.
20.00 NTS: Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 AVRO: AVRO's Televizder.
20.40 De Saint.
21.30 Finale Zangfestival te Knokke.
22.40 NTS: Journaal.
Nederland II
18.30
18.50
18.56
19.00
19.03
19.25
20.00
20.16
20.20
20.45
21.15
22.00
22.30
NTS' Tour de France.
Barend de Beer.
STER: Reclame.
NTS: Journaal.
Van gewest tot gewest.
Filmreportage over lawaai en
stilte in de vakantie.
Journaal.
STER: Reclame.
NCRV: De Kaketoe, komische
eenakter.
Amerikaanse All Student Band
Gezond Gezin: De Platenspeler
CVK/IKOR/RKK: Kenmerk,
de Wereldraad van Kerken in
Uppsala.
NTS: Journaal.
