VAN DAG TOT DAG
Tsjechische
minister
naar VN
Tsjechen vragen Russische soldaten:
„Wat doen jullie hier? Wij
waren tevreden met Dubcek
Beroep
op de
van Johnson
Sovjet-Unie
Ceteka zond
een laatste
bericht uit
mgnepUs
Klacht in VN
Fa. B. ENGELENBERG
commentaar op actuele zaken
Ulbrichtis een
scheldwoord in
TsjechoSlowakije
Londen: „Schending
van het handvest"
au
Protest in Londen
DONDERDAG 22 AUGUSTUS 1968
3
Hajek vanmiddag uit
Belgrado vertrokken
OFFICIËLE VERKOOP SIKKENS LAKKEN
,Geen reden
Schending'
Bloedplas
Discussies
Als een dief
Scheldwoord
haal voor u en uw kinderen de zonnige
binnen met gË
(Vervolg van pagina 1)
Ook Russen
De brute overval van Russische en an
dere troepen op het voordien zo ordelijk
en eensgezind aan een nieuwe politiek
bouwende Tsjechoslowakije onthult een
aantal feitelijkheden die tot dusver niet
aan de dag waren getreden.
De invasie en de daaropvolgende ge
welddaden tegen de wettige Tsjechische
regering, die volledig de "steun van het
volk leek te hebben, wijzen c-rop dat zich
in Moskou in enkele jaren tijds een ver
andering heeft voltrokken in de politieke
planologie, nadat Kroetsjtsjev het Sovjet
russische schip van staat op economische
klippen had laten lopen. De politiek van
Kroesjtsjev was gebaseerd op een nieu
we blauwdruk: sociaal-communisme met
ruimere burgerlijke vrijheden en zonder
politieterreur voor alle bloklanden, auto
nomie voor de onderscheidene regeringen
der Oosteuropese landen sn alleen op
militair-strategisch gebied een zeer nau
we coördinatie. Hij zag die constellatie
als een voorwaarde tot betere economi
sche betrekkingen met het Westen en
als een inleiding tot een geïntegreerde
Europese handelssituatie, die een belang
rijk tegenwicht zou kunnen vormen tegen
de groeiende financieel-economische in
filtratie van Amerikaanse herkomst in
Europa.
Deze op zich zeer tolerante maar toch
grondig communistische politieke lijn
bracht Kroesjtsjev tot verzoeningsgeba
ren in de richting van reeds autonoom
geworden Oosteuropese landen zoals Joe
goslavië en Roemenië. Ten opzichte van
Hongarije werd de aangegeven lijn met
bloedig geweld gehandhaafd, omdat in
dit land een zittende, trouw-communisti-
sche regering werd bedreigd door een op
stand. In de situatie Hongarije was in
derdaad datgene waar, wat nu als leugen
in de Tsjechische situatie wordt gebruikt:
de Hongaarse regering riep de Russen te
hulp tegen de rebellen en kon daarbij
helaas terecht wijzen op fascistische ele
menten die zich van de leiding der rebel
lie meester wilden maken.
Daarom is een vergelijking tussen Hon
garije en Tsjechoslowakije niet mogelijk.
Er is geen enkel redelijk, legaal argu
ment te ontdekken in de termen waarmee
Moskou zijn misdaad tegen de soevereini
teit van de Tsjechen probeert te verkla
ren. Leugens, frasen, dooddoeners en ge
meenplaatsen van de platste soort moeten
een delict bedekken dat een betreurens
waardig novum betekent in de geschiede
nis van het communisme: nooit tevoren
is in een zo geordende, vreedzame en
constructieve situatie een zo botte ge
weldsdaad gesteld. Er moet in Moskou
een gezelschap tactloze en kortzichtige
desperado's zijn komen bovendrijven, die
kans hebben gezien de na-stalinistische
heroriëntatie voor een groot deel te ver
nielen en geen gewetensbezwaar hebben
gehad tegen het geweldige risico van dit
moment: een risico voor de wereldvrede,
maar een nog groter risico voor de toe
komst en het maatschappelijke prestige
van het communisme.
Het is bijna onbegrijpelijk dat de ver
antwoordelijke figuren in het Kremlin
met één slag de praktische vormen van
coëxistentie, die al tussen Oost en West
waren gegroeid, hebben durven vernieti
gen om iets te winnen dat op den duur
toch verloren moet gaan.
De ernst van deze ontwikkeling heeft
het aanzien van een catastrofe maar
dan van een catastrofe voor alles wat
Oost-Europa aan duurzame bindingsmid
delen leek te hebben gecreëerd. De terug-
FRANKFORT (DPA) De Tsjecho-Slo-
waakse minister van Buitenlandse Zaken,
Jiri Hajek, die tijdens een vakantie in
Joegoslavië door het nieuws van de be
zetting van zijn land werd overvallen,
is kennelijk van plan deel te nemen aan
het debat in de Veiligheidsraad over de
Russische interventie.
In Frankfort is meegedeeld dat voor
de minister een plaats is geboekt in het
Lufthansa-vliegtuig dat vanmiddag nog
van Frankfurt naar New York zou ver
trekken. De boeking is in Belgrado ge
plaatst.
ADVERTENTIE
Doclstraat J9 - Haarlem - Tel. 11252
Complete VERFSPUITINSTALLATIES
slag van dit grove verraad moet juist in
Oosteuropese landen het hevigst worden
gevoeld. Het is meer een verraad van
eigen beginselen dan van papieren af
spraken. Het onvoorstelbare gebrek aan
tact en politiek gevoel, dat au het Krem
lin kenmerkt, geeft weinig hoop op een
nieuw proces van verzoening tussen de
oostelijke volken. Dat gebrek is in de
tails zelfs merkbaar: het feit dat de Rus
sen Duitse troepen Praag hebben laten
binnentrekken moet wel worden gezien
als de grootste blunder tegenover de
Tsjechen die ooit bij militaire en politieke
machtsontplooiing ten beste is gegeven.
De crisis waarin de Warschaupact-lan-
den zich thans bevinden versterkt de
Westelijke neiging tot werkeloos toezien
aanmerkelijk. De ontbindingsverschijnse
len in het tot voor enkele jaren duidelijk
opgroeiende Russische realiteitsbesef
moeten nadrukkelijk worden waargeno
men. Zij kunnen leiden tot ontwikkelin
gen die op den duur fataal kunnen zijn
voor datgene wat men nu in Moskou nog
de „solidariteit van het socialisme"
noemt. De wandaad tegenover Tsjecho
slowakije brengt bederf en verzwakking
in het fraaie bouwsel van beschaafde
normen, waaraan in heel Oost-Europa
bekwame en integere communisten idea
listisch werkten. Het is bijna onmogelijk
dat heel dat oostelijke deel van Europa
nu opnieuw vervalt in barbarisme, tenzij
ongemerkt in Moskou een neo-hitleriaans
despotisme is opgestaan, dat bereid is tot
dezelfde dwangmiddelen en dezelfde
moordterreur als de politieke gangster-
kliek waarmee in de tweede wereldoorlog
werd afgerekend.
Het lot van de Tsjechen is bitter, maar
van historische betekenis. Het is geen
einde, maar een proloog. Het kan een
proloog tot onvoorstelbaar onheil zijn,
maar ook het sein tot een beweging die
in Oost-Europa sanerend werkt.
Er is echter een gevaar dat in het
Westen nu ten onrechte een gevoel van
eigen braafheid en rechtschapenheid
wordt gewekt, dat aanleiding zou kunnen
zijn tot het volharden in eigen fouten.
De Russische misdaad maakt Westelijke
misvormingen niet gezond. Hij leert
slechts, dat machtspolitiek en onderdruk
king door geweld de wereld van van
daag niet meer passen dat de gemid
delde mens misselijk wordt van onvrij
heid en terreur, en dat hij niet wenst te
kiezen tussen links of rechts of wit en
zwart, maar tussen recht en onrecht.
(Van een onzer verslaggevers)
PRAAG Terwijl gisteravond de voorzichtigheid op sluipvoeten door
de Tsjecho-Slowaakse hoofdstad waarde, zat ergens in Praag een jonge
Nederlander aan een telex een voor hem onbekend apparaat dat hem
echter in zijn nuchterheid geen onrust inboezemde. Hij tikte in korte woor
den een simpel relaas uit zoals iedere toerist dat zou doen. Hij tikte over
het dreunen van de transportvliegtuigen in de vroege morgen en over het
razen van de Sovjet-straaljagers, de hele dag, over de „gouden stad". Hij
tikt over wat hij 's middags gezien heeft bij de Wendselplatz. waar één
gefrustreerde Tsjech zich verschanst had en schoot op de Russische en
Poolse tanks en hoe toen die tanks hebben geschoten en gevels van ge
bouwen zwaar gehavend werden.
ff
Hij deelt mee, toen maar weggelopen
te zijn en hij zegt: „Ik heb de ravage
gezien en de ambulances en de brand
weer. En ik heb in een van de zijstraten
een dode man zien liggen met een hand
doek over het hoofd en ik heb gezien
hoe er twee studenten kwamen, jongens
met een vlag, en hoe die de vlag zachtjes
over die dode man hebben gelegd.
Onder de toeschouwers waren ver
scheidene mensen hevig ontdaan een
vrouw werd hysterich en moest naar het
ziekenhuis en terwijl we daar stonden,
kwam een tot de tanden gewapende pa
trouille soldaten, die door het publiek
woedend werden toegeschreeuwd. Ik ben
toen maar weggegaan. Maar een uur la
ter hoorde ik uit die buurt nog geweer
schoten".
Wat niet wil zeggen, dat Praag het
toonbeeld is van een belegerde stad, met
rellen en schermutselingen overal. „Er
zijn in feite geen grote straatgevechten
geweest. De meeste mensen zijn op
het verzoek van hun president erg
rustig gebleven. Alleen de studenten die
op vrachtauto's en met vlaggen rondrij
den, zijn luidruchtig en dat maakt de
situatie er niet beter op".
Toen de avond viel, bleven de meeste
Tsjechen thuis. Op de straten was het
verkeer moeizaam. „Overal staan tanks
en pantserwagens dwars over de weg. De
bruggen worden zwaar bewaakt. Maar
men laat auto's zonder speciale controle
door. Treinen, trams en bussen rijden
niet. Alleen de taxi's zijn in dienst ge
bleven. Honderden gepantserde voertui
gen, merendeels Russisch, maar ook wel
Pools, houden alle knooppunten en be
langrijke gebouwen onder controle. De
Russische soldaten zijn meestal jong. ve
len van hen zijn jongens uit Oesjbe-
kistan".
Alle radiostations en krantenbureaus
zijn door de Russen bezet. Bij het radio-
WASHINGTON (AFP EN Reuter).
President Johnson heeft gisteren een be
roep op de Sovjet-Unie en de andere
vier communistische landen gedaan om
hun strijdkrachten uit Tsjecho-Slowakije
teug te trekken. Johnson zei, dat het
„tragische nieuws over Tsjecho-Slowakije
het wereldgeweten schokt".
„Het is een droevige afspiegeling van de
communistische mentaliteit, dat een een
voudig verlangen naar vrijheid in Tsje
cho-Slowakije al wordt beschouwd als een
gevaar voor het Russische stelsel", aldus
de Amerikaanse president.
Secretaris-generaal Thant van de VN
heeft een beroep op de Russen gedaan om
de „uiterste zelfbeheersing te betrachten
tegenover de regering en het volk van
Tsjechoslowakije". Hij verklaarde de Rus
sische interventie in Tsjecho-Slowakije te
betreuren
Thant deelde mee dat het bezoek dat
hij deze week aan Praag zou brengen, nu
niet doorgaat. Hij heeft ook zijn voorge
nomen bezoeken aan Genève en Wenen af
gelast.
Onze correspondent in Washington
meldt: Senator Eugene McCarthy, een van
de kandidaten voor het presidentschap
van de Democratische Partij, zei op een
speciaal belegde persconferentie in Wash
ington dat naar zijn mening de toestand
in Tsjecho-Slowakije niet gezien kan wor
den als een „belangrijke wereldcrisis".
Hij zei dat er geen reden was voor pre
sident Johnson om de nationale veiligheids
raad woensdagnacht bijeen te roepen.
Senator McCarthy dacht dat de ontwik
kelingen in Tsjecho-Slowakije uiteindelijk
meer van invloed zouden zijn op de Bin
nenlandse partijstructuur in de Sovjet-Unie
Vice-president Hubert Humphry en
dan op die in het belegerde Tsjecho-Slo
wakije. Hij was van mening dat de Tsje
chische crisis van korte duur zou zijn en
weinig invloed zou hebben op de keuze
van de democraten voor het president
schap of op de presidentsverkiezingen zelf.
Richard Nixon, de republikeinse kandi
daat voor het presidentschap, hebben ge
zegd later commentaar te zullen leveren
op de Tsjechische crisis.
De gebeurtenissen in Oost-Europa ko
men juist op het ogenblik dat de Demo
cratische Partij een aantal bijeenkomsten
had belegd om het partijprogramma voor
de komende verkiezingen te formuleren.
Het optreden van de Sovjet-Unie heeft
althans tijdelijk de „haviken", die tegen
het staken van de bombardementen op
Noord-Vietnam zijn, in de kaart gespeeld
Daarmee zouden ook de kansen van sena
tor McCarthy en senator McGovern, die
zich onlangs kandidaat stelde voor het
presidentschap, verminderd zijn, in tegen
stelling tot de kansen van Nixon, die
nog steeds als de belangrijkste vertegen
woordiger wordt gezien van het rechtse
element van de Amerikaanse samenleving
De Britse minister van Buitenlandse Za
ken, Jack Stewart, heeft gisteren de Rus
sische ambassadeur ontboden en hem mee
gedeeld dat in de ogen van de Britse rege
ring de invasie van Tsjecho-Slowakije een
schending is van het Handvest van de
Verenigde Naties en de algemeen aanvaar
de internationale rechtsvormen.
Frankrijk heeft de militaire interventie
„betreurd" en gezegd dat deze „ingaat
tegen de Europese ontspanning".
station in de buurt van de Wendselplatz
heeft een korte brand gewoed. De bu
reaus van het partijblad „Rude Pravo"
werden vanmorgen bezet.
Het personeel werd om één uur van
middag naar huis gestuurd. Maar kort
daarop kwam een noodeditie uit, waarin
te lezen viel dat president Svoboda de
uitdrukkelijke wens te kennen had gege
ven een toer door de stad te willen ma
ken. Dat was hem echter geweigerd
president Svoboda, partijleider Dubcek en
parlementsvoorzitter Smrkovski heten
„beschermd" te worden door Russische
tanks.
President Svoboda heeft voor radio en
televisie (zonder beeld) nog een rede tot
het volk gehouden en om het bewaren
van de rust gevraagd. De noodeditie van
„Rude Pravo" vroeg voorts om een zitting
van de Veiligheidsraad om de vreemde
troepen uit het land weg te krijgen en
smeekte tenslotte de Westelijke naties om
druk uit te oefenen opdat deze troepen
uit Tsjechoslowakije zouden verdwijnen.
„Wij zijn krachtig genoeg om uit onszelf
een socialistische staat op te bouwen"
aldus de noodeditie. „En daarvoor hebben
wij de dwang van kanonnen niet nodig".
Onze speciale verslaggever in Bratis-
lawa meldt: De gehele stad weergalmde
gistermiddag twaalf uur van een ontzet
tend gehuil van sirenes, fluiten en claxons
ten teken dat een algemene staking als
protest tegen de Russische bezetting be
gonnen was. Daarna werd het stil in de
stad.
De zaken bleven gesloten. Alleen kon
men nu en dan horen schieten, scherpe
roffels uit automatische wapens, die niet
nalieten slachtoffers te maken. Midden in
de stad werd bij een afschuwelijke bloed
plas een eenvoudig kruis van stenen ge
legd. Velen die ernaar keken, huilden.
Duizenden Slowaakse jongelui trokken
de stad in om te protesteren tegen de
Russische bezetters, die de voorgaande
nacht in de stad waren gearriveerd. Over
al stonden daar de Russische tanks en
pantserwagens opgesteld. De belangrijk
ste straten en pleinen waren er vol mee.
Aanvankelijk was de stemming niet eens
onvriendelijk. De Slowaakse jongelui
klommen op de Russische tanks en be
gonnen te debatteren.
De Russen hadden kennelijk opdracht
incidenten te vermijden. Zo ontwikkelden
zich allerlei politieke discussies met tel
kens hetzelfde thema. De Slowaken vroe
gen de Russen, met welk recht zij hun
land binnengedrongen waren. „Wij waren
tevreden met Dubcek. Alles ging goed.
Wat doen jullie hier?"
De Russen konden weinig terugzeggen.
Zij waren ook maar gestuurd. Al snel
werd de stemming slechter. De Slowaken
vervaardigden plakkaten met opschriften
als „Wij willen Dubcek" en „Russen ga
naar huis", die zij vaak uitdagend voor
de Russische tanks plaatsten.
Er trokken groepen demonstranten door
de stad die spreekkoren tegen de Russen
en voor Dubcek vormden. Ze droegen de
nationale Tsjechoslowaakse vlag met zich
mee en zongen het volkslied. Jongelui
met Dubcek op hun hemd geschilderd,
ijlden door de stad om overal plakkaten
aan te plakken waarin zij de Russen op
riepen te verdwijnen.
Op Russische tanks in Bratislava
waren gisteren swastika's geschil
derd door jonge Tsjechen, die eerst
in discussies de Russen trachtten te
overreden naar huis te gaan.
Snel kregen de aanvankelijk nog ge
moedelijke demonstraties een feller ka
rakter. De jongelui die in grote massa's
de tanks omringden, begonnen de Russen
uit te jouwen. Ze sloegen met hun vuisten
op de tanks en gooiden met stenen. Ik
zag hoe een jongen met zijn blote vuist
de ruit van een Russische vrachtauto in
sloeg. De Russen doken onder in hun
tanks en sloten deze af. De stenenwer
pers concentreerden zich op het enige
dat aan de monsters nog kwetsbaar was
en gooiden antennes kapot. Toen begon
nen de Russen te schieten. De vriende
lijke fase was voorbij.
Telkens weer werden er salvo's afge
geven. Bovendien begonnen de tanks op
de massa's in te rijden en er vielen
slachtoffers. De Slowaken, die geen wa
pens hadden, waren machteloos. Ze trok
ken terug Maar nauwelijks was het
schieten opgehouden, of de demonstraties
werden hervat. Overal verschenen Tsje
choslowaakse vlaggen. Ze werden mee
gevoerd op scooters en andere voertui
gen en door demonstranten te voet. Geen
Rus kan getwijfeld hebben aan de over
tuiging en de moed waarmee hen telkens
weer duidelijk werd gemaakt dat hij niet
welkom was.
De demonstraties waren vooral het
werk van de jongeren tot dertig jaar.
Maar ook elke oudere in Bratislawa is
woedend over wat er gebeurd is. Niets
valt zozeer op als de eensgezindheid van
deze mensen, die allen even verontwaar
digd zijn dat juist nu het in Tsjechoslo
wakije wat beter begon te gaan, daaraan
zo abrupt en valselijk („als een dief in
de nacht", is de telkens terugkerende
uitdrukking die gebruikt wordt) een ein
de is gemaakt.
Iedereen liep in Bratislawa met een
transistorradio om op de hoogte te blijven
van de ontwikkelingen. Naarmate meer
nieuws doorkwam over de Russische
overval nam de woede toe. De Slowaken
konden zich daardoor gesterkt weten, dat
ook in Praag, in Bohemen, en in Brünn
in Moravië, soortgelijke betogingen en ge
vechten voorkwamen.
Dit was een demonstratie waarin Tsje
choslowakije zich één voelde, jong en
oud: Bohemen, Moravië en Slowakije
achter Dubcek en de vernieuwing van de
laatste tijd, die zozeer de ergernis van de
Russen opgeroepen" heeft.
De grote steden in Tsjechoslowakije
zijn bezet door de Russen. Het platteland
werd volledig overgelaten aan de verbon
denen uit Polen. Hongarije. Bulgarije en
Oost-Duitsland. Opvallend is ook, dat de
woede van de demonstranten in Bratis
lawa zich speciaal richtte tegen enke
le Oostduitse bevoorradingsauto's. „Ul
bricht" was hét grote scheldwoord en
droevig herinnerde men zich dat nog zo
kort geleden in Bratislawa een verdrag
met deze zelfde landen ondertekend was,
die hun nu zo laf overvallen hadden.
Eén ding is duidelijk: heel Tsjecho
slowakije stelt zich op tegenover de Rus
sen. Ze hebben er met hun tanks de stra
ten vernield en de verkeersborden kapot-
gereden. Ze hebben slachtoffers gemaakt.
Met alles wat zij doen, neemt de woede
tegen de Russen toe. De tijd dat zij als
de voormalige bevrijders van Tsjecho
slowakije nog een zekere populariteit
hadden is voorbij.
mm
Zo protesteerde een betoger in de
Britse hoofdstad Londen voor de
Russische ambassade tegen het be
zetten van Tsjecho-Slowakije.
WENEN, (AP). Ceteka, het Tsje
chische persbureau dat gisteren de gehele
dag vrijelijk nieuws had uitgezonden over
de bezetting van Tsjecho-Slowakije, heeft
gisteravond omstreeks half twaalf bekend
gemaakt dat het „zojuist door vreemde
troepen werd bezet."
Het laatste bericht was niet volledig.
Het luidde:
„Praag. 21 aug. (Ceteka) Op dit
moment houdt de vrije nieuwsvoorzie
ning van Ceteka op, als er verder nog
nieuws wordt uitgezonden dan is dat niet
langer van het
Daar hield het bericht op en werd de
lijn Praag-Wenen verbroken.
ADVERTENTIE
oots
zomei
m Mm t—L 1 LOOTS ga^eust
FRISDRANKENINDUSTRIE LOOTS HAARLEM
Deze verklaring werd door Ball als een
„vervalsing" van de hand gewezen.
De Veligheidsraad heeft het debat over
Tsjecho-Slowakije verdaagd tot vanmid
dag.
Terwijl de Russische militairen met hun
tanks en kanonnen de belangrijkste stra
tegische punten in Tsjecho-Slowakije be
zetten, verstomde kort voor middernacht
de „stem" van het Tsjechoslowaakse perg
bureau Ceteka.
Volgens de radio, zijn tot dusver zeker
23 mensen gedood bij incidenten naar aan
leiding van de bezetting. Verscheidene
doden zijn Russische soldaten. Bij gevech
ten rond radio-Praag zijn zeven personen
omgekomen.
Klokslag middernacht nam de omroeper
van „de vrije legale zender-Praag" met
een door tranen bijna verstikte stem af-
schèid van zijn luisteraars: „Nu moeten
wij onze uitzending vroegtijdig staken, op
dat wij vanuit onze „uitwijkpost" het werk
straks weer kunnen voortzetten".
Vannacht was het in de Tsiechosilowaak-
se hoofdstad betrekkelijk rustig, al wer
den herhaaldelijk schoten gehoord uit ge
weren en machinepistolen. Op straat wer
den burgers door Russische militairen be
dreigd. Velen vluchtten hotels binnen.
Vanmorgen vroeg reden 'wee colonnes
Russische tanks in de richting van het
radiostation in de Vinoradska-straat, waar
in nog steeds redacteuren en medewer
kers zaten.
