„ZIEHIER, EEN VRIJ MAN
Komedie vol
menselijke
warmte
JEUGDBOEKENSCHOUW
Paul Steenbergen en Ida Wasserman schitteren in:
Liesbeth List
naar Haarlem
Vrijlating geëist
van Tsjechische
schrijvers
Brabantse Dag met
„scheidprocessie"
Benny Goodman
en Tsjechof
Negen Muzen
„Award" voor
Willem Vogt
9
TY-vanavond
Radio-dinsdag
TV maandag
TV dinsdag
MAANDAG 2 SEPTEMBER 1968
„STELLA REGINA"
DEN HAAG. De jonge Engelse to
neelschrijver Tom Stoppard, die verleden
jaar door zijn „Rosencrantz and Guilden-
stern are déad" met één slag beroemd is
geworden, heeft het Londense toneelre
pertoire sindsdien alweer verrijkt met
twee andere stukken „Enter a free man"
en „The real inspector Hound", die alle
bei hemelsbreed verschillen van de „mo
derne moraliteit", waarmee hij zo opzien
barend debuteerde. Met het eerste daar
van, door Max Nord zeer goed vertaald
onder de titel „Ziehier, een vrij man",
heeft de Haagse Cemedie dit weekeinde
in de Koninklijke Schouwburg het nieuwe
speelseizoen geopend. En althans wat de
vertolking van de 2 voornaamste rol
len door Paul Steenbergen en Ida Was
serman betreft, heeft het gezelschap
daarmee al dadelijk in de roos gescho
ten.
TOEN IK in april van dit jaar mijn in
drukken van de Londense opvoering in
dit blad weergaf, heb ik „Enter a free
man" een scherp geobserveerde, gevoelig
en ook met veel humor geschreven ko
medie genoemd, een stuk waarmee Stop
pard zich ook in het conventionele genre
een auteur met een duidelijk eigen ge
luid toont; een auteur bovendien, die ge
weldig goed speelbare rollen weet te
schrijven. De vertoning door de Haagse
Comede heeft die indruk in ieder opzicht
bevestigd. Het stuk moge dan minder ver-
blufend origineel en bescheidener van al
lure zijn dan „Rosencrantz", het overtreft
die eersteling door een spaarzamer maar
even trefzeker gebruik van de dramati
sche middelen en een grotere menselijke
warmte.
DE quasi „vrije man", om wie het
gaat, is George Riley, een mislukkeling
die allerlei onbruikbare en dus ook on
verkoopbare uitvindingen heeft gedaan,
maar nog altijd in een droomwereld van
toekomstige successen leeft. Zijn vrouw
Constance, door hem met de weidse naam
Persephone versierd, is een verstandige,
goedhartige, alles begrijpende en verge
vende ziel, die hem liever zijn nutteloze
illusies laat dan hem te dwingen tot een
maatschappelijker bestaan waarin hij
zich ongelukkig zou voelen.
ADVERTENTIE
Een happening in Haarlem
OPENT WOENSDAG A.S.
(Van een onzer verslaggeefsters)
HAARLEM Op de propaganda-avond
van het cultureel paspoort op vrijdag
avond 6 september in het Concertgebouw
treden nu definitief Liesbeth List en het
Trio Louis van Dijk op. De afdeling Cul
turele Zaken heeft deze zangeres en het
trio kunnen engageren, omdat zij zoals
gemeld hun Russische tournee in ver
band met de politieke ontwikkeling in
Tsjechoslowakije hebben afgezegd.
De groep Ekseption en Oskar Benton
Bluesgroep treden die avond niet op.
Oskar Benton is inmiddels van manager
veranderd.
LONDEN, (DPA). De internationale
PEN-club, de wereldbond van schrijvers,
heeft in een telegram aan Sowjetpresident
Podgorny de onmiddellijke vrijlating ge-
eist van alle gevangengenomen Tsjecho-
slowaakse schrijvers en dichters. De in
ternationale PEN-club heeft alle negen
en zeventig PEN-clubs in de wereld op
geroepen dergelijke telegrammen naar
Moskou te sturen.
De internationale PEN heeft op zijn
hoofdkwartier in Londen een lijst aan
gelegd met de namen, tijdelijke adressen
en telefoonnummers van Tjechische en
Slowaakse schrijvers, die momenteel bui
ten hun vaderland vertoeven en daarheen
onder de huidige omstandigheden niet
willen of kunnen terugkeren. Door mid
del van deze lijst zal de internationale
PEN al diegenen onder hen die dat wen
sen, waar zij ook zijn, met elkaar in con
tact kunnen brengen.
Als zich ook in Nederland Tsjechische
of Slowaakse schrijvers mochten bevin
den, dan kunnen deze hun namen en ver
dere gegevens op de lijst plaatsen door
bemiddeling van het Nederlandse PEN-
centrum (secretariaat Duindoornlaan 1,
Bentveld), zo deelt het PEN-centrum mee.
HEEZE Hoofdschotel van de zon
dag gehouden elfde Brabantse dag was
de „scheld- en spotprocessie" door Heeze,
een humoristische optocht, waaraan 24
wagens en 9 muziekkorpsen deelnamen.
Ook de tentoonstelling „Brabant van
de andere kant" trok zeer veel belang
stelling. i
Het Brabants Orkest onder leiding van
de Belgische gastdirigent L. Dispa gaf in
de r.k. kerk een concert. Ook de antiek
beurs trok veel belangstelling. De Bra
bantse Dag werd besloten met een taptoe.
Intussen leeft het gezin van het salaris
dat de dochter Linda naar huis brengt en
waarvan zij haar vader, ondanks de bitte
re verwijten die zij hem doet, ook nog
een zakgeldje toestopt. Maar dat Linda
zelf erfelijk belast is met George's over
maat aan optimisme en illusies, blijkt uit
haar lange reeks ontgoochelingen op het
gebied van de liefde. De nieuwste daar
van valt samen met de jongste desillusie
van George, wiens uitvinding van een
aan-weerskanten-gegomde envelop, waar
van hij zich gouden bergen had gedroomd
ook weer waardeloos blijkt te zijn. En
daarmee breekt eindelijk ook zijn verzet
tegen het aannemen van werkloosheids
steun, een verzet dat hij altijd heeft ge
motiveerd met het argument dat hij im
mers „werkte", al verdiende hij er niets
mee
DE Haagse opvoering, geregisserd door
Eric van Ingen, leed zondagmiddag (de
tweede voorstelling) nog onder een veel
te langzaam tempo, een euvel dat hope
lijk niet permanent zal zijn. Ook al is
„Ziehier, een vrij man" geen alleen maar
luchtig blijspel maar een echte komedie,
de komische aspecten ervan, evenals
trouwens de kleinburgerlijkheid van het
milieu hadden best wat meer reliëf kun
nen krijgen, waarbij de levendigheid van
de opvoering gebaat zou zijn geweest. Nu
kreeg men af en toe het gevoel dat Van
Ingen het stuk te zeer met intellectualis
tische zijden handschoentjes had aange
pakt en alle nadruk had willen leggen op
de tragische maar in feite slechts tra-
gi-komische kant ervan.
Paul Steenbergens uitbeelding van de
mislukte uitvinder was ook voornamelijk
afgestemd op de verborgen zielsmisère
de man die na een heel leven van desil
lusies zijn kinderlijk optimisme nog maar
moeizaam overeind houdt en er tenslotte
„half getikt" van wordt. Michael Hordern
de Londense George Riley, hield veel ste
viger vast aan dat optimisme, liet weinig
VENETIË Op het filmfestival is
zaterdag de Nederlandse film ,.Het
Cotnpromis" vertoond. Hier hoofd
rolspeelster Marline Fritzius en re
gisseur Philo Bregstein.
„Ziehier, een vrij man" (Enter a
free man"), komedie in twee be
drijven van Tom Stoppard. Ver
taald door Max Nord. Nederlandse
première bij de Haagse Comedie
op 31 augustus in de Koninklijke
Schouwburg, Den Haag. Regie:
Eric van Ingen. Hoofdrollen: Paul
Steenbergen, Ida Wasserman, An-
ne-Marie Heyligers. Decoront
werp: Reece Pemberton.
of niets blijken van innerlijke ontredde
ring en gaf de rol (al speelde hij die ove
rigens prachtig) daardoor veel minder
diepte. De creatie van Steenbergen is een
schitterende psychologische studie, waar
in George een even zielige als beminne
lijke, maar vooral ook begrijpelijke fi
guur wordt; een creatie van werkelijk
grootse allure.
OOK Ida Wasserman gaf meesterlijk
spel te zien als Persephone, de vrouw die
de gezonde spil van het gezin vormt en
die de sleur van haar bestaan niet aan
vaardt als een last, maar als de reddings
boei waaraan haar telkens op drift gera
kende man en dochter zich kunnen vast
grijpen. Het contrast tussen Ida Wasser
mans bijna automatische gewoontegeba
ren en de wanhopige uitdrukking op haar
gezicht als de crisis om haar heen tot uit
barsting komt, was ontroerend veelzeg
gend.
Anne-Marie Heyligers gaf al haar ta
lent aan de figuur van Linda, maar ze
kon die niet geloofwaardig maken omdat
de rol een weinig ontwikkeld meisje
van nog geen twintig een minder vol
wassen en minder damesachtige actrice
verlangt. In de kleinere rollen zag men
Kees Coolen als een (ook al niet erg jeug
dig) matroosje, Guus Verstraete (voor 't
eerst bij dit gezelschap) als barman, Eric
van Ingen als een gokker die een zure
grap met George Riley uithaalt, Anne-Wil
Blankers als zijn vriendinnetje en Jan
Grefe als een cafébezoeker, die van de
prins geen kwaad weet.
Het knappe uit Londen overgenomen
decorontwerp was van Reece Pemberton.
Simon Koster
MMMMMMMMIMMMUMMMAP
HILVERSUM Op het eerste net
Benny Goodman op klassieke klari
net, op Nederland twee een televisie
spel naar Tjsechof.
Nederland I. Tussen zeven eh acht
Barend, het journaal, de kerkelijke
informatierubriek „Kenmerk" en de
serie „Het leven begint bij Honderd".
Dan is het tijd voor het journaal van
acht uur en de actualiteitenrubriek
„Hier en Nu". Vervolgens de serie
„de Gevangene".
Ter gelegenheid van het Holland
Festival werd ons land bezocht door
Benny Goodman. Hij heeft in het ver
leden als swingklarinettist triomfen
gevierd, maar hij speelt ook klassiek.
Daarom contracteerde de NCRV hem
voor een concert met het Rotterdams
Filharmonisch Orkest onder leiding
van Frans Paul Decker. De critici ver
weten Goodman van dit optreden een
show te hebben gemaakt. Bovendien,
zeiden sommigen, heeft hij als klari
nettist niet meer te betekenen dan de
eerste de beste collega van een Neder
lands orkest. Benny Goodman speelt
het klarinetconcert van Mozart. Het
concert begint met gedeelten uit Han
dels „Water Music".
Na dit concert de dagsluiting door
ds. J. J. Buskes. Na het laatste jour
naal een uitzending van Teleac: in
formatie over de binnenkort te be
ginnen cursus over de kwantitatieve
methoden in wetenschap en techniek.
Vera Tschechova en Walter Kohut
in „Gerechtigkeit in Worogoworsk"
(Nederland twee, kwart voor ne
gen).
Nederland II. Na Barend, de recla
me en het nieuws begint de AVRO
met een aflevering van „Sportpanora-
ma". Onderwerp is nu „het levensver
haal van Dawn Fraser en Gouden
Vera". Dawn Fraser is de Australische
zwemster, die record na record zwom
en toen plotseling voor het leven werd
geschorst, omdat ze zich tijdens de
Olympische Spelen niet netjes zou
hebben gedragen. Gouden Vera is Ve
ra Caslavska, een Tsjechische turnster,
die onlangs ook aan de uitzending „Pro
Sport" meewerkte. Koen Verhoef en
Bob Bremer wisten toen beslag te
leggen op een film, die haar liet zien
tijdens haar werk en bij de training.
Na het journaal de tweeënzestigste
aflevering van Peyton Place. De laat
ste anderhalf uur van de avond zijn
gereserveerd voor de uitzending van
„Gerechtigheid in Worowogorsk", een
televisiespel van Theodor Schübel naar
een verhaal van Anton Tsjechof. De
AVRO had dit stuk al eerder op zijn
programma, maar het mocht toen niet
worden uitgezonden, omdat Duitsland
het zelf nog niet had gebracht. Het
verhaal gaat over een rondreizende
rechtbank, die in Worowogorsk zitting
houdt. Drie verdachten zijn er, de
paardendief, de huwelijkszwendelaar
en de leidster van het kerkkoor. Ze
moeten elkaar gezelschap houden in
afwachting van de zitting en krijgen
alle gelegenheid hun oordeel te geven
over de rechters, het recht en hun
eigen vergrijp tegen de wet. De hoofd
rollen worden gespeeld door Walter
Kohut, Gerold Wanke, Lucie Mann
heim, Georg Thomalla en Vera Tsche-
chowa. De regie was in handen van
Dietrich Haugk.
HILVERSUM I
7.00 Nws. 7.10 Het levende woord.
7.15 Stereo: Klassieke muz. 7.30 Nws.
7.32 Actualiteiten. 7.45 Klassieke muz.
8.00 Nws. 8.11 Gewijde muz. 8.30 Nws.
8.32 Vakantietips. 8.45 Voor de vrouw.
9.35 Waterstanden. 9.40 Schoolradio.
10.00 Theologische Etherleergang. 10.35
Stereo: Kamermuz. 11.00 Nws. 11.02
Voor zieken. 11.55 Mededelingen. 12.00
Gevarieerd progr. (12.22 Wij van het
land; 12.26 Mededelingen voor land
en tuinbouw; 12.30 Nws; 12.41 Actua
liteiten; 13.00 Raden maar.14.05
Schoolradio. 14.30 Muzikaal magazine.
17.00 Overheidsvoorlicht. 17.10 Voor
kinderen. 18.00 Stereo: Amusements-
muz. 18.19 D'66. 18.30 Nws. 18.45 Actu
aliteiten. 19.05 Licht progr. 20.00 Ste
reo: Operamuziek. 21.00 Rechterhand
gezocht (I), lezing Russische literatuur.
21.15 Klassieke muz. 22.30 Nws. 22.40
Mededelingen. 22.42 Overweging. 22.45
Geestelijke liederen. 23.00 Vakantie
magazine. 23.30 Lichte gram.muziek.
23.55 Nws.
HILVERSUM II
7.00 Nws. 7.10 Ochtendgymnastiek.
7.20 Lichte muz. 7.54 Deze dag. 8.00
Nws. 8.11 Journaal. 8.20 Lichte muz.
8.30 De groenteman. 8.50 Morgenwij
ding. 9.00 Reportage. 9.40 Muziek. 10.00
Voor kleuters. 10.10 Arbeidsvitaminen.
11.00 Nws. 11.55 Beursberichten. 12.00
Rondom het volkslied. 12.26 Medede
lingen voor land- en tuinbouw. 12.29
Overheidsvoorlichting. 12.39 Sportrevue.
13.00 Nws. 13.11 Journaal. 13.30 De
Lichte Muze. 14.25 Vioolconcert 15.00
Operaconcert. 16.00 Nws. 16.02 Stereo
Klassieke muziek. 17.00 Platenprogam-
ma. 17.55 Mededelingen. 18.00 Nws.
18.16 Journaal. 18.30 Stereo: Dansor-
kest. 19.00 Trefpunt 19.30 Nws. 19.35
Gevarieerd programma. 20.45 Hoorspel.
21.25 Promenade orkest. 22.05 Liedje
progr. 22.30 Nws. 22.40 Journaal. 22.55
Nederl. muz. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Licht platenprogr.
10.00 Nws, 11.00 Nws. 11.03 Platenpro-
gram. 12.00 Nws. 12.03 Tienerprogr.
13.00 Nws. 13.03 Gevarieerd platenpro-
gram. 14.00 Nws, 15.00 Nws. 15.03 Er-
Jee-Em-Drie. 16.00 Nws. 16.03-18.00
Licht platenpr. (17.00 Nws).
BRUSSEL 324 M
12.00 Nws. 12.03 Lichte muz. 12.10
Tuinbouwkroniek. 12.15 Lichte muz
12.40 Weerber. SOS bericht, v. schip
pers. 12.48 Lichte muz. 12.55 Buitenl.
persoverzicht. 13.00 Nws. 13.20 Klassie
ke muz. 14.00 Nws. 14.03 Gevarieerde
muz. 15.00 Nws. 16.00 Nws. 16.03
Beursberichten. 16.09 Voor oudere luis
teraars. 17.00 Nws. 17.15 Lichte muz.
18.00 Nws. 18.03 Voor soldaten. 18.28
Paardesportuitslagen. 18.30 Taalwen-
ken. 18.32 Gramm.muz. 18.35 Tips v.
het verkeer. 18.40 Lichte muz. 18.45
Sport. 18.52 Taalwenken. 18.55 Gram.
19.45 Syndicale kroniek. 20.00 Klassiek
muz. 22.00 Nws.
Nederland 1
18.50 NTS: Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
1903 STER: Reclame.
19.06 IKOR/CVK/RKK: Kenmerk.
19 31 NCRV: Het leven begint bij
honderd (feuilleton).
19.56 STER: Reclame.
20.00 NTS Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 NCRV: Hier en nu.
20.45 In kleur: De gevangene
(feuilleton).
21.35 Klassieke muziek.
22.25 Avondoverdenking.
22.30 NTS: Journaal.
22.35 Teleac.
VOOR DUIZENDEN OUDERS is de tijd
aangebroken dat hun eigen lieverdje
sinds kort op de „grote school" plots
binnenvalt met de loodzware mededeling;
„Ik kan lezen!" En je denkt als moeder:
„Wat gaat het hard! Je hóórt ze groeien!"
Maar van de luiers ben je tenminste af
en lezen levert je als moeder geen pro
blemen op.
WIE er zo over denkt zit binnen de
kortste tijd in de puree. Dat kind zegt
niet voor niets met de nodige nadruk:
„Ik kan lezen", het spelt zich niet voor
niets wezenloos aan allerlei reclame
teksten en voettitels op het beeldscherm.
Hij kan nu iets wat de grote mensen ook
kunnen! Wat de duizenden juffies op
school met eindeloos geduld en groot inle
vingsvermogen hebben toegedaan aan de
eigenwaarde van de eersteklassertjes
door hun te leren lezen verdient een
standbeeld.
Is voor de ouders daarmee de kous af?
Voor velen helaas wel. Die snappen dat
„Ik kan lezen" van hun kind niet. Die
begrijpen niet'welke vraag van het kind
daar achter steekt: doe je mee, nu kan
ik iets wat jij ook kan. Dat meedoen be
tekent: voorlezen; het kind de kans geven
zelf aan de ouders te laten voorlezen, al
gaat het nog zo langzaam. Het houdt in:
zo nu en dan met een kind in een boek
handel gaan snuffelen, in de bibliotheek.
En dat legt ook de verplichting op in het
vervolg niet zo-maar lukraak een boek
voor het kind te kopen. Ieder nieuw boek
moet een feest voor hem blijven. En een
feest wordt toch niet zonder voorberei
ding en in een hurrie uit de grond ge
stampt?
Neem er de tijd voor. Want eer het
„later" is zult u nog vaak gezegd hebben:
„Wat gaat het hard".
Wie zijn keuze laat vallen op een van
de BLOKboekjes (uitg. Ploegsma), de
Gouden Boekjes (uitg. Bezig Bij), de
prentenboeken van uitgeverij Lemniscaat
zit altijd goed.
Het meisje Marleentje
doorMariette van Halewijn
Uitg. Van Goor
DIE allereerste boeken om zelf te lezen
lijken soms wat saai, omdat ze steeds
over de geijkte onderwerpen gaan. Maar
je kunt als schrjver bij het kleine kind
moeilijk aan boord komen met een exo
tisch onderwerp, omdat dat het gebruik
van te veel onbekende en moeilijk spel-
bare woorden meebrengt.
Dit eenvoudig en strak gehouden ver
haal van Mariette van Halewijn heeft bin
nen die beperktheid van het vertrouwde
onderwerp toch originele uitschieters. Zij
laat de vier jaargetijden met hun ken
merken optreden, zoals zij een rol spelen
in het leven van een zevenjarig meisje
en haar evenoude buurjongetje. Typerend
voor de schrijfster is het opnemen van
een woord uit een vorige zin en op dat
woord een nieuwe mededeling bouwen.
Dat maakt een simpel verhaal meteen al
visueler, geeft er grotere beweeglijkheid
aan en haakt nog in op het vertrouwde
begrip uit de kleuterijd van op-elkaar-
stapelen.
De dappere soldaat Janosj
doorVictor Ambrus
Vert. Lidi Luursma
Uitg. Van Goor
In dit prachtig in kleuren uitgevoerde
prentenboek heeft een opschepperige,
Hongaarse soldaat het hoogste woord over
zijn heldhaftige daden. Hij blaast zijn be
levenissen op zoals ook een kind dat doen
kan. Het is een boek om eerst voor te
lezen en er dan later het kind zelf op
los te laten.
Reductie. Het Rotterdams Philharmonisch
orkest heeft het initiatief genomen om
voorlopig als experiment bij be
paalde concerten bejaarden tegen sterk
gereduceerde tarief toegang verlenen.
Tsjechen. Van 6 september tot 20 oktober
wordt in het museum Boymans van
Beuningen in Rotterdam een tentoon
stelling gehouden van het wérk van drie
Tsjechische kunstenaars: Jiri Kolar,
Jiri John en Alena Kucerova.
Het betoverde huis van Pietje Prik
Narretje Notedop en Peuleschil
Net iets voor Narretje Notedop
doorLea Smulders
Uitg. Malmberg
NA Annie M. G. Schmidt heeft waar
schijnlijk Lea Smulders het grootste pu
bliek in ons land onder de 6/7-jarigen.
Bovenvermelde titels uit bekende series
hebben nog steeds diezelfde ontwapenen
de stijl, die lichtvoetige fantasie en kleine
grappigheidjes, die ook de eerste boeken
vroeger al kenmerkten. Alleen hebben in
de loop der jaren de hele opbouw en uit
werking aan raffinement gewonnen, waar
door de verhalen veel sprekender zijn ge
worden en nog gemakkelijker te lezen
zijn omdat het spanningselement erdoor
verhoogd is.
Miep Diekmann
(Van onze correspondent)
HILVERSUM. Voor de eerste keer
in de korte geschiedenis van de „Inter
national Broadcast Society" is erin Hil
versum een driedaags congres belegd,
waarop de leden met elkaar kunnen dis
cussiëren over onderwerpen die betrek
king hebben op communicatie in het al
gemeen en radio en televisie in het bij
zonder. Vrijdag werd het in het Hilver-
sumse Hof van Holland geopend.
Aan veertien prominenten uit de we
reld "vah de communicatie werden on
derscheidingen uitgereikt, ^en „pioneering
award" ging naar Nederlands omroep-
pionier Willem Vogt.
Nederland 2
18.50 NTS: Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
19.03 AVRO: Sportpanorama.
20.00 NTS. Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 AVRO: Peyton Place (feuilleton)
20.45 Gerechtigheid in Worowogorsk
(spel).
22.45 NTS- Journaal.
Nederland 1
11.00 NTS/NOT: Schooltelevisie.
18.50 NTS: Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
19.03 STER: Reclame.
19.06 VARA: In kleur: Film.
19.31 In kleur: Lichte muziek.
19.56 STER: Reclame.
20.00 NTS: Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 VARA: Achter het nieuws
20.45 Pantomime.
21.10 Gevarieerd programma.
21.35 Documentaire.
22.20 NVSH: Sextant.
22.30 NTS: Journaal.
22.35 Teleac.
Nederland 2
18.50 NTS: Barend de Beet
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
19.03 Agrarisch nieuws.
19.15 Van gewest tot gewest.
19.35 Wij, Europeanen.
20.00 Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 In kleur: Dubbelspion (film).
21.10 Discussie.
21 55 Klassieke muziek
22.40 Journaal.
