IJmuider Courant
ARCHEOLOGIE
PER COMPUTER
EEN BIJZONDER BELANGWEKKEND EXPERI
MENT is momenteel gaande in Cairo. Een schatrijke
Amerikaan, captain Ray Winfield Smith, heeft namelijk
de Oudheidkundige Dienst van Egypte een computer
cadeau gegeven om te trachten met behulp van dat
apparaat een vraagstuk op te lossen dat al sedert jaren
de egyptologen in de gehele wereld voor een praktisch
niet uit te voeren taak stelt. Het betreft hier een poging
om een voorstelling op te bouwen uit de zogenaamde
„Amarna-blokken" die liggen opgestapeld op het tempel
terrein van Karnak bij Luxor in Boven-Egypte. Het
experiment verwekt nogal wat opwinding onder de
archeologen omdat men hier te maken heeft met een
revolutionaire methode voor oudheidkundig onderzoek
die misschien geheel nieuwe wegen opent tot de ont
sluiering van vele onopgeloste raadsels uit de oudheid.
DE AMARNA-BLOKKEN tot
nu toe zijn het er ruim twintigdui
zend, maar waarschijnlijk komen
er nog minstens vijfduizend bij als
men gereed zal zijn met het huidige
reconstructiewerk in Karnak (door
de Fransen ter hand genomen),
waar een van de vele pylonen
wordt afgebroken om daarna her
bouwd te worden vormden oor
spronkelijk het bouwmateriaal van
een aan de god Aton gewijde tem
pel buiten de omwalling van het
Karnakterrein. Die tempel werd
gebouwd door farao Amenhotep
IV, misschien beter bekend als de
vermaarde Ichnaton, de ketter-
koning die het machtige Amon-ge-
loof, in zijn tijd een staatsgods
dienst, uitbande om er een nieuw
eigen monotheïsme voor in de
plaats te stellen Overigens heeft
Ichnaton het Aton-geloof niet zelf
„uitgevonden", zoals vaak wordt
aangenomen. Het bestond reeds
lang vóór zijn generatie, maar werd
door hem uitverkoren als een
nieuwe religie.
Bob Tadema Sporry
Erbij
IN KARNAK fotografeerden Bob en Auke Tadema enkele brok
stukken van de oud-Egyptische „legpuzzel" die nog niemand heeft
kunnen oplossen. De plaat hieronder toont een fragment van een
kop van farao Amenhotep IV (Ichnaton)de foto onderaan de pagina
geeft o.a. de hoofden van een rij buigende hovelingen te zien (midden
onder) met links, in de ovale kaders, hiëroglyfen en daarboven een
borst van koningin Nefertitl.
Gigantische „legpuzzel" van Karnak nadert oplossing
NA HET échec van de Ichnaton-
periode werd deze Atontempel tot op
de fundamenten afgebroken en de
brokken de tempel was op de ge
wone wijze gebouwd van zonder mor
tel op elkaar gestapelde blokken be-
hakte steen werden gebruikt als
vulstof voor tempelpoorten en derge
lijke. In de negentiende eeuw werden
de eerste Amarna-blokken gevonden
door de beroemde archeoloog oepsius
en prins d'Avennes, maar pas in 1902,
toen men ernst ging maken met het
reconstructiewerk in Karnak. begonnen
bij de opgravingen dergelijke blokken
in grote getale voor de dag te komen.
Tenslotte waren het er twintigduizend.
De Amarna-blokken zijn kalkstenen
blokken van niet al te groot formaat
waarop brokstukken reliëf te zien zijn.
Tezamen vormden ze oorspronkelijk
een van die reusachtige voorstellingen
die in vele Egyptische tempels de mu
ren plachten te overdekken. Vele van
die blokken zijn licht of zwaar bescha
digd. Sommige ervan zijn slechts delen
van blokken en men moet dus maar
raden wat er op heeft gestaan. Men
zou het geheel kunnen beschouwen als
een gigantische legpuzzel met meer
dan twintigduizend stukken waarvan
dan bovendien ook nog de leidraad bie
dende afbeelding is zoekgeraakt, zodat
de ongelukkige puzzelaar z it opge
scheept met een niet te overziene mas
sa stukken en stukjes, waaruit hij moet
trachten een logisch geheel samen te
«tellen.
GELUKKIG echter is hij niet hele
maal zonder leidraad want er zijn vrij
Veel Amarna-voorbeelden bekend zo
dat men wel enigszins kan weten wat
er te verwachten valt. Verder zijn er
ook elders Amarna-blokken gevonden,
namelijk in de Luxor-tempel, in de
ruïnes van Tell-el-Amarna (waar Ich
naton een nieuwe hoofdstad liet bou
wen omdat hij de aloude Amonstad
Thebe niet aanvaardbaar achtte van
wege allerlei gedachtenassociaties met
de zoveel oudere en innig-geliefde go
den van de Egyptenaren) en tenslotte
in de resten van het paleis van farao
Amenhotep III, de vader van de ket-
terkoning.
De Amamablokken onder hun nette
afdaken in Karnak zijn een uitdaging
geweekt voor vele archeologen, al leek
de taak om er een passend geheel
uit op te bouwen een wanhopige zaak.
Er zijn een paar kleine publicaties
aan gewijd, onder andere door de Egyp
tische egyptoloog Achmed Fakhri die
in de Annales van 1935 een artikel
schreef over de blokken van de Luxor-
tempel. Maar erg veel schot zat er
toch niet in. totdat nu dan eindelijk
Winfield Smith deze koe bij de horens
vatte. Deze puissant-rijke Amerikaan
is een merkwaardig man, die met zijn
geld heel veel prettige dingen heeft ge
daan voor kunsthistorie en wetenschap,
waarmee bewezen is dat het maece-
naat toch nog niet de wereld uit is.
Zo schonk hij de stad New York het
fameuze Museum of Glass en richtte
hij het minstens even beroemde Glass
Journal op. Toen hij hiermee klaar
was, vestigde hij het oog op Egypte
omdat daar tenslotte reusachtige pro
jecten liggen te wachten op geld en
mensen. In de Amarna-blokken zag hij
een project dat hij wel eens op de
modernste wijze en met ongelimiteer
de financiële middelen wilde aanpak
ken.
HIJ BEGON ieder beschikbaar blok
uit Karnak te laten fotograferen en op
dezelfde schaal af te drukken. Waar
mee de hele puzzel hanteerbaar ge
maakt werd. Alle beschikbare gege
vens werden daarna op ponskaarten
vastgelegd: formaat van de blokken;
dikte van de steen; de beschadigingen;
het soort afbeelding (kop, handen, deel
van een lichaam, hiëroglyf, etc.), ter
wijl nog leesbare teksten van de voor
stelling die op de gebruikelijke wijze
vol inscripties staat op aparte kaar
ten werden verzameld. Toen dit gewel
dige werk voltooid was, werd er een
computer naar Cairo verstuurd om
daar het titanenwgrk van het samen
stellen van de puzzel te verrichten. De
bedoeling is dat de computer alle onder
delen zal bundelen. Zo kan men bij
voorbeeld alle handen en voeten, die
bij bepaalde figuren behoren, bij elkaar
vinden. Hetzelfde zal het geval zijn
met de Aton-stralen, die in handjes
eindigen en zonnestralen voorstellen.
De eindeloze rijen kleine figuurtjes; de
stukken die de reusachtige figuur van
Ichnaton zelf vormen; alles kan bijeen
gezocht worden. Van tevoren werd
reeds berekend uit de hoek die de
Aton-stralen met de zonneschijf maken
en de grootte van de handjes aan het
eind hoe groot het gehele reliëf uit
eindelijk zal moeten worden: tien
meter hoog bij twintig meter Dreed.
ALS DE COMPUTER alle kaarten
heeft verwerkt, zal de legpuzzel tot
hanteerbare groepen onderdelen zijn
teruggebracht. Men zal dan de ko
ningsfiguur kunnen uitleggen, de tek
sten bijeen hebben, alles uiteraard op
schaal en in foto's. Het samenstellen
van het enorme reliëf uit de aanwezi
ge blokken is natuurlijk een tweede,
want ook daarvoor zal onvoorstelbaar
veel geld nodig zijn. Overigens moet
het samenstellen van het foto-reliëf
kinderwerk zijn (voor egyptologen!)
volgens Winfield Smith. Waar de ma
chine verder verstek moet laten gaan
omdat deze tenslotte geen eigen denk
werk kan leveren, moet het brein en
de ervaring van de getrainde egypto
loog in betrekkelijk korte tijd de zaak
kunnen vervolmaken en hopelijk zal
dan het reliëf gereedliggen.
DE TEGENSTANDERS van deze mo
derne methode en dat zijn er nogal
wat! geloven het allemaal nog zo
niet. Ze redeneren bovendien dat wat
er nu door een uitermate kostbare ap
paratuur gedaan wordt, ook verricht
kan worden door een grote groep ge
trainde oudheidkundige studenten die
heel wat goedkoper zijn in het werk!
Dat is natuurlijk waar, maar de moei
lijkheid ligt hem juist in die studen
ten. Die zijn namelijk niet in zo gro
te getale aanwezig dat men gebruik
van hen zou kunnen maken voor een
zo langdurig en veeleisend werk. Voor
lopig is het voor de oudheidkunde dus
wel heel prettig dat er zulke verlichte
rijkaards bestaan als Ray Winfield
Smith, die niet terugdeinzen voor reus
achtige persoonlijke uitgaven als ze
daarmee de wetenschap kunnen die
nen.
(Nadruk verboden)
