Capaciteit van universiteiten
niet afstemmen op behoefte
r -.ïWT":m
Dr. Hromadka stuurt
Russen fel protest
Moreel gezag communisme
kreeg een
rHOE IS HET ONTSTAAN?^
V.
Winterroos
S
Onfrisse lucht uit Tokio
VOLGENS PROFESSOR DR. J. GODEFROY
Koningin opent
IJ-tunnel
Finse manifestatie
in Amsterdam
Rode Kruis geeft
30.000 aan Iran
A.R.P.-rapport over
ontwikkelingshulp
Sleutels gestolen
van Atnersfoorts
Koppelpoort
Ruim 72 miljard
dollar in de VS
voor defensie
7
Ongunstig
Op 30 oktober
PRESIDENT PRAAGSE CHRISTELIJKE
VREDESCONFERENTIE
so
Dit woord:
OM KOUD
Dit woord:
SNOEPERIG
Dit woord:
DONDERSTEEN
Dit woord: OM
Minder dan vorig jaar
(Van onze correspondent)
DEN HAAG Over nauwelijks twaalf
jaar zullen meer dan 130.000 jonge Ne
derlanders aan een universiteit of hoge
school studeren. Om die stortvloed van
studenten te kunnen verwerken zal de
capaciteit van het universitaire apparaat
in 1980 moeten zijn verdubbeld. Voordat
echter de regering de gigantische inves
teringen gaat doen, die voor een zo enor
me uitbreiding van de nu al overvolle
universiteiten nodig zijn, zal men eerst
een antwoord moeten geven op deze
kernvraag: moet de uitbreiding van het
wetenschappelijk onderwijs worden afge
stemd op de vraag naar studiemogelijk
heden of op de behoefte aan afgestudeer
den?
In zijn congres bijdrage „Planning van
het. wetenschappelijk onderwijs" gaat de
Tilburgse hoogleraar prof. dr. J. Gode-
froy uitvoerig op deze vraag in. „Planning
op basis van behoefte impliceert een
kwantitatief toelatingsbeleid, dat wil zeg
gen stimulering of afremming van de
aanvoer", aldus prof. Godefroy. Hij keurt
dit kwantitatieve beleid met klem af.
„Wie zal immers de behoefte aan artsen,
ingenieurs en psychologen bepalen? Wie
zal ter verantwoording kunnen worden
geroepen indien men de aanvoer van
gegradueerden zal hebben gestimuleerd
en later blijkt, dat deze in relatief „over-
vulde" beroepen terecht zijn gekomen.
En wie moet de verantwoordelijkheid
dragen voor een remmend beleid?"
Prof. Godefroy wijst voorts op het ge
vaar van beperkende maatregelen. „Ik
acht het bepaald niet uitgesloten, dat men
de selectieve propedeuse zal gaan gebrui
ken, niet zozeer om de ongeschikten van
de geschikten te scheiden (daarvoor al
léén zou zij mogen dienen), maar om zo
veel „besten" aan te wijzen als door het
apparaat kunnen worden verwerkt."
Vooral sociaal-psychologisch zou het in
voeren van een dergelijke „verkapte nu
merus clausus" ongunstige gevolgen heb
ben. „In vele gezinnen heeft men zich
jarenlang vaak grote offers getroost om
„WINTERROOS" is de poëtische
naam van dit bruidstoilet van de
Amsterdamse mode-ontwerper Ea-
gar Vos. Deze week toonde Edgar
Vos zijn wintercollectie in de hoofd-
stad. Mannequin Debbie paradeert
hier in de P. C. Hooftstraat als win-
t.erbruid.
Meer dan 700 hoogleraren en andere
wetenschapsmensen zullen op het twee
de Nationale Congres voor het Weten
schappelijk Onderwijs, dat vandaag en
zaterdag in Utrecht wordt gehouden,
discussiëren over „onderzoek van het
wetenschappelijk onderwijs".
Uit een aantal van de discussiestuk
ken die door enkele onderzoekers \an
het onderwijs zijn samengesteld, geven
wij twee bloemlezingen, waarvan de
eerste hier volgt.
de kinderen tot voor de poorten van de
universiteit te krijgen, die men thans
voor zich gesloten ziet", aldus prof. Go
defroy. „Wanneer nu de afwijzing niet op
grond van ongeschiktheidsoverwegingen
geschiedt, maar alleen met het doel de
stroom van gegradueerden in te dammen
op grond van een niet algemeen aan
vaarde behoeftebeoordeling, kan gemak
kelijk een gevoel van rancune ontstaan."
Men kan zich ook principiëler opstel
len en numerus clausus afwijzen op grond
van het beginsel der vrijheid van be
roepskeuze. Planning op basis van de
vraag naar wetenschappelijk onderwijs
lijkt volgens prof. Godefroy een veel
betere mogelijkheid, maar dat zou zo
als gezegd een verdubbeling van het
universitaire apparaat betekenen. „En
over de financieel-economische aspecten
van zo'n ontwikkeling ben ik niet bevoegd
te spreken", zegt hij voorzichtig.
AMSTERDAM,
op woensdag 30
de
Koningin Juliana zal
oktober 's middags om
IJ-tunneL in Amsterdam ope-
12 uur
nen.
Amsterdam-Noord zal daarmee ten slot
te zijn directe verbinding met het cen
trum krijgen, een grote stimulans voor
dit tot nu toe altijd nogal wat afgelegen
stadsdeel. Bovendien zal door de opening
van de tunnel de verbinding tussen Am
sterdam en Noord-Holland-Noord even
eens aanzienlijk beter worden. Met name
de aansluiting op de Leeuwarderweg, die
naar de Afsluitdijk voert, is dan aan
zienlijk verbeterd door de aanleg van
goede aansluitende wegen. Op de zuide
lijke oever van het IJ is het wegenplan
op 30 oktober nog niet klaar.
De beste oplossing om het aanbod van
studenten en de studiekeuze nog enigszins
te kunnen beïnvloeden is wellicht een
zorgvuldige voorlichting aan de aspirant
studenten. „Deze mag zich dan echter niet
beperken tot de voorlichting met betrek
king tot enkele beroepen", aldus prof.
Godefroy. „Het gevaar bestaat namelijk,
dat ongewenst sterke golfbewegingen in
het leven worden geroepen".
Als voorbeeld daarvan stelt de Tilburg
se hoogleraar dat de waarschuwing tegen
de keuze van de artsenopleiding die in
het begin van de vijftiger jaren is uitge
gaan, geleid heeft tot een :derk verminder
de belangstelling voor de medische oplei
ding, lage aantallen afgestudeerde artsen
in het begin van de zestiger jaren en tot
het huidige artsentekort.
AMSTERDAM. In aanwezigheid van
de burgemeester van Amsterdam heeft de
burgemeester van Helsinki Lis Teuvo
Aura donderdag in het Museum Fodor in
Amsterdam een tentoonstelling over de
Finse hoofdstad geopend. Met deze offi
ciële daad zijn de Helsinkiweken, die van
12 tot en met 29 september aanstaande
in Amsterdam worden gehouden, begon
nen.
Zaterdag biedt de Finse burgemeester
een rendierpaar aan de dierentuin Artis
aan en zal de ambassadeur Van Finland
in Nederland, dr. S. von Numers, een
tentoonstelling van moderne Finse gra
fiek openen in de Bols-taveerne.
DEN HAAG. Het Nederlandsche
Roode Kruis heeft donderdag 30.000
overgemaakt aan zijn zusterorganisatie de
Rode Leeuw en Zon van Iran, bestemd
als bijdrage voor de bouw van noodwo
ningen voor de slachtoffers van de re
cente aardbevingsramp. Met de bouw van
deze woningen onder toezicht van het
Iraanse leger, het ministerie van Gezond
heid van dat land en de Rode Leeuw en
Zon is reeds een begin gemaakt.
99
(Van onze redactie geestelijk leven)
HAARLEM De president van de Praagse Christelijke Vredesconfe
rentie, dr. Josef Hromadka, heeft een dag na de Russische invasie van
Tsjecho-Slowakije een geharnast protest gestuurd naar de Russische am
bassadeur in Praag. De „Times" kreeg gisteren de tekst van de briet' in
handen.
Het Engelse blad voorzag de brief van
een inleiding, die niet al te nauwkeurig
was. Zo werd gezegd dat de vredesconfe
rentie de enige georganiseerde vorm was,
die voor de oecumenische beweging in
het nastalinistische tijdperk in Oost-Euro
pa bereikbaar was. Dit terwijl de Wereld
raad van Kerken toch ook oosters-ortho-
dox^ kerken omvat. Ook werd er in de in
leiding op gewezen dat dr. Hromadka en
zijn studenten de christelijk-marxistische
dialoog in Praag begonnen, als een glans
punt in het Dubcek-tijdperk. Ook dit is
onjuist, want deze dialoog kwam al op
gang in een periode, toen Dubcek nog vol
komen onbekend was, althans in het Wes
ten.
In zijn brief wijst Hromadka erop, dat
hij in 1958 de Leninprijs voor internatio
nale vriendschap en vrede heeft ontvan
gen in Moskou. „Er zijn maar weinig
mensen in dit land meer toegewijd aan
het Russische volk dan ik. In de laatste
jaren ben ik herhaaldelijk geplaagd door
het gevoel dat het oude regime van voor
januari in ons land de liefde voor de Sov
jet-Unie vernietigde, dat de communisti
sche partij zijn autoriteit verloor en dat
door de politieke, economische en cultu
rele onbekwaamheid van de leiders van
partij en staat de structuur van onze so
cialistische gemeenschap uit elkaar viel.
In januari 1968 begon een proces van
vernieuwing. Het was een indrukwekken
de poging de autoriteit van de communis
tische partij te verstevigen, het verant
woordelijkheidsgevoel van ons volk voor
de opbouw van het socialisme te wekken,
hun liefde voor het Russische volk weer
n te wakkeren en met dynamische
.s/Mt
kracht internationaal voor de zaak van
het socialisme te werken.
Ik was me ervan bewust dat dit proces
in de Sovjet-Unie verkeerd werd begre
pen. Wanneer ik in het buitenland reisde
vroeg men mij vaak of ik geen Russische
interventie vreesde. Ik zei altijd gedeci
deerd dat ik dit onmogelijk achtte in ver
band met mijn achting voor het staats
manschap van de politieke leiders van
de Sovjet-Unie.
Juist daarom is het experiment tot be
zetting door vijf socialistische geallieer
de buurlanden voor mij des te pijnlijker.
Ik voel mij diep teleurgesteld en geschokt
Er is in mijn leven geen grotere tragedie
geweest dan dit gebeuren. In dit opzicht
is mijn schok vergelijkbaar met die van
Alexander Dubcek, die gewond werd door
de handen van zijn nauwste vrienden, de
Sovjetkameraden.
Ik vrees dat er in het bewustzijn van
ons volk iets is gebeurd dat niet meer
kan worden goedgemaakt. Het zal tien
tallen jaren kosten om het verlies aan
liefde en respect voor het Russische volk
goed te maken. De band van Russisch-
Tsjechoslowaakse vriendschap is ver
scheurd. We staan voor het gevaar dat
de liefde van ons volk zal overgaan in
haat en dat onze nauwste vrienden onze
vijanden zullen blijken.
De Russische regering had geen fout
van tragischer afmetingen kunnen ma
ken. De veroorzaakte schade is onmete
lijk. Het morele gezag van socialisme en
communisme is voor lange tijd geschokt.
Slechts de onmiddellijke terugtrekking
van de bezettingstroepen zou er toe kun
nen bijdragen de effecten van deze trage
die voor onze beide volken wat te ver
zachten".
Er is een Nederlandse zegswijze: hij
is er om koud die betekent: hij is zijn
leven kwijt, hij is er geweest. Natuur
lijk heeft men gedacht aan de verwant
schap tussen de woorden koud en dood,
maar hoe is dan de vraemde construc
tie hij is er om koud te verklaren?
Men zoekt die in het Deense woord
omkuld, Zweeds omkull, dat betekent:
omver, op de grond, ter aarde. Het
Duits kent umkollerri voor: omtuime
len. Het woorddeel kuld in omkuld be
tekent: kop, hoofd. Wij kennen nog het
woord kol voor: witte vlek op het voor
hoofd van een paard en vandaar: het
voorhoofd zelf, de schedel, die kop.
Men behoort dus te schrijven omkoud
en niet om koud, als men tenminste de
uitdrukking, die nogal vulgair is, wil
gebruiken.
Het Nederlands kent vanouds het
achtervoegsel -ig dat men bijvoorbeeld
vindt in woorden als nuttig naast nut,
vochtig naast vocht, dorstig naast
dorst. Het achtervoegsel werd tok
geplaatst achter de stam van een
werkwoord, zoals in nalatig naast na
laten, begerig, naast begeren en vrijge
vig naast geven. Naast het werk
woord snoepen behoort dus snoepig te
staan en dat woord kwam vroeger ook
voor, zowel in de betekenis: tot snoe
pen geneigd als in die van: bekoor
lijk, aanvallig. Zo gebruikte Staring het
nog, ruim een eeuw geleden. Maar door
dat heel wat grondwoorden op er
uitgingen, zoals hongerig, stum-
per-ig, ijver-ig, ontstond het ach
tervoegsel -erig, waardoor woorden
als vlekkerig, zanderig, winderig en
ook snoeperig ontstonden. Het laatste
heeft snoepig geheel verdrongen.
In het hedendaagse spraakgebruik
komt het woord dondersteen alleen
voor in de betekenis: man die het zijn
ondergeschikten lastig maakt, die veel
eisend is, kind dat veel noten op zijn
zang heeft enz. Zij die onder een don
dersteen moeten werken geven hem
die weinig vleiende naam. Een werke
lijke dondersteen is evenwel iets heel
anders. In vroeger aeuwen geloofde
men dat wanneer het onweerde, uit
de lucht stenen op aarde vielen en men
noemde vondsten welke men aan dit
verschijnsel toeschreef: donderstenen.
Een variant daarvan is de donder-
straal, die evenmin bestaat maar die
men zich dacht als gevolg van de blik
sem. Het lijkt waarschijnlijk dat het
scheldwoord lamstraal voor: ellende
ling de verbinding vormt tussen het
letterlijk en het figuurlijk gebruik van
dit woord.
De zegswijze 'm om hebben is een
der tientallen die betekenen: dronken
zijn. Een der beeldendste daarvan iijkt
mij het Friese: hij het de bok oan
't tou, dus: de aan het touw rukkende
bok bepaalt de wijze waarop hij zich
voortbeweegt.
,De uitdrukking 'm om hebben is niet
met zekerheid te verklaren. Men meent
dat ze een verkorting is van: de kraag
omhebben en vergelijkt dan: een stuk
in de kraag hebben, waarin stuk bete
kent: stukvat, vat wijn en kraag: keel.
Een stuk in de kraag hebben wil dus
zeggen: veel drank achter de knopen
hebben. In Zaandam schijnt men te
zeggen: iets in de kraag steken voor:
iets eten of drinken. Dit is allemaal
duidelijk, maar verklaart niet een zegs
wijze de kraag omhebben, waarin
kraag immers onmogelijk keel kan be
tekenen.
Een firma in de Japanse hoofdstad
Tokio heeft deze ongewone souve
nirs in de handel gebracht. Voor on
geveer een gulden kan men nu een
blikje onfrisse lucht van Tokio mee
naar huis nemen. Volgens de leve
rancier loopt deze handel zeer goed.
(Van onze correspondent)
DEN HAAG. Het college van Advies
van de Anti Revolutionaire Partij heeft
een rapport gepresenteerd over ontwikke
lingspolitiek. „De nota geeft niet het offi
ciële standpunt van de A.R.P. weer, al
dus professor dr. P. H. Kooijmans, die
voorzitter was van de werkgroep die het
rapport heeft opgesteld. Het is een poging
een bijdrage te leveren tot het denkpro
ces.
Hoofdmotief van het rapport is de ge
dachte, dat de ontwikkelingspolitiek niet
als een louter economisch technisch pro
bleem kan worden gezien, maar een struc
tureel probleem is in de totale samenle
ving.
„Er treden symptomen van moeheid op
als er over ontwikkelingshulp wordt ge
sproken. Men raakt er op uitgekeken.
Maar men kan dit onderwerp niet in tien
jaar oplossen. Er zal een lange adem voor
nodig zijn, aldus de hoogleraar.
AMERSFOORT. Amersfoorts toeris
tische attractie „De Koppelpoort" is sinds
kort voor het publiek ontoegankelijk.
Niet dat het historische bouwwerk geen
belangstelling meer trekt integendeel
zelfs maar omdat de sleutels van de
deuren gestolen zijn en er geen reserve
exemplaren zijn.
Van gemeentezijde is nog geen opdracht
gegeven vervangende sleutels te maken of
nieuwe sloten aan te brengen. Men wacht
op de uitslag van het politieonderzoek.
Het meezingertje „Wie heeft de sleutel
van de juke-box gezien" heeft inmiddels
een Amersfoortse variant gekregen: „Wie
heeft de sleutels van de Koppelpoort ge
zien?
WASHINGTON (Reuter). Het Ameri
kaanse Huis van Afgevaardigden heeft er
zich donderdag mee akkoord verklaard dat
er in het lopende begrotingsjaar 72.2 mil
jard dollar voor de defensie, met inbe
grip van de oorlog in Vietnam, wordt
uitgetrokken.
Het Huis maakte een eerder aanvaard
amendement ongedaan, waarbij de aan
koop van militaire vliegtuigen of onder
delen in het buitenland zou zijn verbo
den.
Een dergelijk verbod zou Amerikaan
se contracten met ondernemingen in En
geland, Canada en verscheidene andere
landen hebben getroffen.
Het toegewezen bedrag is bijna vijf
miljard dollar minder dan president John
son had gevraagd. Het ligt bijna twee
miljard dollar lager dan het totaal in
het vorige begrotingsjaar. Het wetsont
werp gaat nu naar de senaat.
