De regionale betekenis van Hoogovens
schreeuwt om spoedige coördinatie
Groeit IJmond
wel mee met
Hoogovens?
SOCIALE
FONDSEN
Centrale begeleiding in
de IJmond is gewenst
HOOGOVENS BIJ NACHT
Van pianopoot
tot cultuur...
50 JAAR HOOGOVENS
I
i
Mtk'êmimima- Jk&* *kr-%
STm Ui 141 u M| ff f
m f
I
I Bureau van allure
Ce^f330^1j(«ii^ldCTi^a^^ariKK^en^nder^perso-1 af*
Veroudering
Derde haven
H0Q80VEN5
r J IJMUIDEN Z/
(Van een onzer verslaggeefsters)
IJMOND. Bij een poging om de
invloed van Hoogovens op streek en
omgeving enigszins te bepalen en te
meten, stuit men op een ontstellend
gebrek aan feitenmateriaal. Iedereen
weet, dat die invloed groot is, nog be
langrijk toeneemt en zich verder uit
strekt wat de oppervlakte van liet ge
bied betreft dat in de invloedssfeer van
Hoogovens komt te liggen. Zelfs wat
de meest elementaire voorzieningen be
treft staat er echter maar weinig op
papier, dat een totaalbeeld van de in
vloed, de betekenis en de consequen
ties van Hoogovens op het totale ge
bied kan geven. Men denkt in hoofd
zaak nog per gemeente en eigenlijk is
Hoogovens zelf de grote coördinator
die het totaalbeeld overziet, ontwikke
lingen in bepaalde delen van de pro
vincie boven het Noordzeekanaal op
elkaar afstemt, kortom een prettig
woonklimaat met goede voorzieningen
voor de Hoogovenwerkers tracht te
creëren. Al gebeurt dat op de sympa
thieke manier van medewerking vra
gen en suggesties doen aan de afzon
derlijke gemeentebesturen en andere
bevoegde instanties in een goed sa
menspel, men kan zich toch afvragen
of de overheden wat het beleid betreft
niet te passief zijn en dat dan ook ten
nadele van Hoogovens zelf. Heeft men
niet een beetje te veel tegen Hoogovens
aangeleund, al is dat een betrouwbare
pilaar gebleken?
Is men in visie en aanpak bestuur
lijk voldoende meegegroeid met de
ontzagwekkende en vooral de laatste
jaren steeds snellere groei van het be
drijf in de IJmondagglomeratie?
Is men voldoende attent op de gevol
gen van die groei en zal men die tij
dig weten op te vangen, of laat men
de problemen op zich afkomen om er
dan. achter de feiten aanhollend, een
oplossing voor te zoeken?
Krijgt de verdere industriële ontwik
keling en het overige bedrijfsleven in
de IJmond niet te onderschatten
voldoende aandacht, of wordt de
stem van Hoogovens het beste ver
staan, omdat dit bedrijf door z'n om
vang eenvoudig de mogelijkheid heeft
om een eigen apparaat op te bouwen
dat onderzoekingen en studies kan ver
richten waarvan de resultaten als ster
ke argumenten op tafel kunnen wor
den gelegd als er iets moet worden be
pleit.
Waar is de objectieve tegenhanger j
van dit apparaat, dat niet beperkt
tot Hoogovens de toetsstenen kan
aandragen waarop de bestuurders in
de IJmond hun beslissingen kunnen
baseren, ook andere belangen dan die
van Hoogovens afmetend en inpassend.
En in groter verband, wie treedt op
hoger overheidsniveau als pleitbezor
ger voor de Hoogovens- en IJmondbe-
langen op?
1 Hoe staat het met de coördinatie van
de belangenbehartiging voor zover de
belangen zelf over de gemeentelijke
grenzen zijn heen gegroeid. Coördi
neert men alleen voor zover dit een
dwingende noodzaak is geworden of
streeft men naar een zo groot mogelij
ke coördinatie in het belang van de
zaken die behartigd moeten worden?
Pijnlijke vragen misschien. Maar
wanneer ter gelegenheid van het vijf-
I tigjarige bestaan van Hoogovens zo
zeer de aandacht op dit bedrijf valt
kan men aan deze aspecten niet voor-
bij gaan. In dit kader willen we deze
pagina van onze Hoogoven-jubileum-
krant plaatsen.
(Van een onzer verslaggeefsters)
IJMOND De regionale invloed en betekenis van
Hoogovens negatief en positief zijn niet duidelijk
te omlijnen en af te meten. Er zijn natuurlijk een paar
algemene gegevenheden. Dat is bij voorbeeld het aantal
personeelsleden, 18.500 in 1967 en nu groeiend naar de
20.000. Inclusief de gezienen zijn dat ongeveer 60.000
mensen die rechtstreeks hun bestaansmiddelen aan de
onderneming ontlenen. Dat bestaan vraagt voeding, kle
ding, huisvesting en onderhoud, medische verzorging,
onderwijs, ontwikkeling en ontspanning en nog vele
andere openbare of particuliere diensten en voorzienin
gen. Deze verzorging en dienstverlening ten behoeve van
wat men noemt een stuwende industrie dragen nog weer
weer eens bij tot het bestaan van ruw geschat honderd
duizend mensen.
Dan zijn er op het Hoogoventerrein gemiddeld zo'n
50000 steeds wisselende mensen werkzaam, die niet in
dienst staan van het Hoogovenconcem, leveranciers, in
stallateurs, enz.
De verbindingen met de wereld buiten het Hooghoven-
terrein verschaft zeer velen een inkomen, waarvan een
deel ook weer in de naaste omgeving wordt besteed. Men
I döor dit bureau verzamelde gegevens. De
afzonderlijke gemeenten hebben zelf een
voudig het apparaat, de mankracht en
de wetenschappelijke inbreng niet om ade
quaat te reageren en de Hoogovengege-
vens en -aanbevelingen zelfs maar te
toetsen, laat staan in te passen in het
totale beeld van de IJmond, dat toch be
paald niet alleen door Hoogovens wordt
bepaald, maar waarin dit concern op de-
I ze wijze wel sterk de nadruk krijgt.
Een eerste vereiste lijkt dan ook de in-
I stelling van een sociografisch bureau van
I allure voor de gehele IJmond, dat ob
jectief het materiaal aan kan dragen,
waarop alle instanties hun beslissingen
kunnen baseren; niet alleen de overhe-
I den, maar ook bij voorbeeld het bedrijfs-
denke aan P.T.T., Spoorwegen, gemeentelijke diensten,
waterleidingen, electriciteit, het vrachtverkeer, de
scheepvaart. i ucu, maai wn «ij ««v» •"-*—«
Vele bedrijven en bedrijfjes vestigden zich hier van- heven buiten Hoogovens, kerkelijke en cul
wege Hoogovens, de zogenaamde „aangetrokken" bedrij- turele instellingen, kortom allen die une
ven. Hoeveel minder werkgelegenheid zou de IJmond de-verantwoordelijk zijn voor de toekomst
bieden als men Hoogoven weg kon denken. van de IJmond.
neelskosten. deling, maar die werken niet gecoördi
Iedereen weet en beseft dat de invioed en^betekems neerd en
van Hoogovens zeer groot zijn en men vindt dat ais net gn te wejnjg op de toekomst gericht,
ware zo vanzelfsprekend, dat er nagenoeg geen onder- Qp tafel liggen direct al de vraagstuk-
znek nlaatsvindt naar de regionale, de nationale en de ken van verkeer en vervoer, forensisme,
internationale betekenis. Maar hoe kan men voldoende de vgr®ha®^ de
de consequenties van die betekems besetien ais de in- grenzen van de gemeente en ook niet tot
vloed niet door middel van studie en onderzoek wordt dje gemeenten alleen,
afgemeten en dan niet alleen wat de economische bete- Nu kunnen die gemeenten in het gun
STtaU maar „ok met betrekking to, de sociale ffJVïïS
ruimtelijke evolutie. ajs de problemen al op tafel liggen.
In de IJmond is wat de maatschappelijke
lingen in de toekomst betreft nagenoeg geen sprake \an onderzoek geter laat dan nooit, maar het
een gecoördineerde en geïntegreerde visie.
Alleen al de woningbouw in de IJmond
geeft een interessante ontwikkeling te
zien. Van 1930 tot 1964 nam de bevol
king in Velsen toe met 71 pet, in Bever
wijk met 160 pet en in Heemskerk met
32i pet. Hoogovens regelde steeds in
goed overleg met de afzonderlijke ge
meenten de woningbouw ten behoeve van
het personeel, maar aan het gecoördi
neerde overleg tussen de gemeenten on
derling ontbrak wel iets. Een door Hoog
ovens gepubliceerd overzicht geeft het
volgende beeld van de door bemiddeling
van Hoogovens voor het personeel ter be
schikking gekomen nieuwe woningen (ex
clusief het eigen woningbezit van het per
soneel)
In de jaren 1956 tot en met 1967 kwa
men in Velsen 547 Hoogovenwoningen tot
stand; in Beverwijk 1916 en in Heems
kerk 2290. Totaal in de IJmond 4753 wo
ningen. Toen Velsen en Beverwijk „vol
raakten werd Heemskerk de snelst groei
ende gemeente van Nederland. Dat be
tekent, dat zich hier in korte tijd zeer
veel jonge gezinnen vestigden. Een van
de consequenties was, dat hier in ijltem
po scholen moesten worden gebouwd.
Met de zekerheid, dat deze scholen na
een bepaald aantal jaren zullen zijn ont-
IJMÖND. Hoogovens kent de volgen
de sociale fondsen: de Wenckebachfond-
sen, de pensioenfondsen en het Fonds
1948. Deze fondsen zijn zelfstandige stich
tingen, die over een eigen vermogen be
schikken.
De door personeel en directie beheer
de ondersteuningsfondsen zijn ge
noemd naar de stichter van Hoog
ovens H. J. E. Wenckebach. Alle
arbeiders dragen circa Vz "Io van het
loon bij. Het bedrijf stort een zelfde
bedrag. De fondsen helpen zonodig
bij ziekte in het gezin, geven toesla
gen op de uitkeringen bij ongeval, ver
strekken zo nodig voorschotten. Kort
om, bij bepaalde moeilijke omstan
digheden kunnen de fondsen bijsprin
gen.
Wie in dienst komt van Hoogovens
en 18 jaar of ouder is, treedt toe tot
één der door personeel en directie be
heerde pensioenfondsen. De contributie
van de arbeiders bedraagt 2*4
van het loon, Hoogovens betaalt ge
middeld per arbeider circa 7*4°/o. Ge
rekend van het vaste dienstverband
wordt een ouderdomspensioen opge
bouwd van 1 l/5°/o van het loon van elk
jaar. Het weduwenpensioen is 65 o
van het totale ouderdomspensioen;
het wezenpensioen is per week tot 21
jaar 1/3 van het weduwenpensioen.
In 1948 is door Hoogovens. Mekog,
Cemij en Breedband een fonds ge
sticht met als doel het verlenen van
financiële hulp bij studie van be
gaafde personeelsleden of kinderen
van personeelsleden en bij het bou
wen of kopen van een eigen huis.
Voor dit door personeel en directie be
heerde fonds wordt geen contributie
geheven.
volkt, want de bevolkingssamenstelling is
niet gevarieerd. Dan zal men de opgroei
ende jeugd op moeten vangen in allerlei
lokaliteiten. Die jongeren gaan weer ge
zinnen vormen en zo zet de golfbeweging
zich voort tot op een gegeven ogenblik
het aantal bejaarden in Heemskerk per-
centagegewijze hoog zal liggen. Het
Heemskerkse gemeentebestuur is attent
op een dergelijk proces. De eerste uiting
hiervan is het feit dat men bewust nood-
scholen bouwt, zodanig dat de lokalitei
ten later voor andere doeleinden kunnen
dienen.
In Velsen is dit proces veel eerder op
gang gekomen en thans begint deze ont
wikkeling in een plaats als Heerhugo-
waard, waar de laatste drie jaren 434
Hoogovenwoningen zijn gebouwd. Want
Velsen, Beverwijk en Heemskerk kunnen
de Hoogovenbevolking ruimtelijk niet
meer opvangen. Tot 1962 werden er uit
sluitend Hoogovenwoningen in de IJmond
gebouwd. Pas daarna is men elders gaan
bouwen, tot en met 1967 78 woningen in
Castricum, 78 in Akersloot, 5 in Uitgeest,
998 in Alkmaar, 153 in Ouddorp, 217 in
Heerhugowaard en 28 in Schoorl. Er is
dus een duidelijke verschuiving naar het
noorden, afgezien van de forenzenstroom.
is te laat ingesteld, namelijk toen in het
kader van het Streekplan voor het Noord-
zeekanaalgebied vele tunnelwegen reeds
waren geprojecteerd en een tweede Vel-
sertunnel geen schijn van kans leek te
maken. Toen moesten er inderhaast cij
fers op tafel worden gebracht. Het onder
zoek van de drie gemeenten was toen
duidelijk gericht op het Velsertunnelver-
keer en niet op de totale verkeerssitua
tie. Het openbare vervoer is ook zo'n
punt dat wel eens aan de orde mag wor
den gesteld. In de drie IJmondgemeen
ten rijden drie verschillende busonder
palen van hun eigen beieid.lijn. Dit geldt buslijnen onderhouden
in meerdere of mindere mate voor het i i
gehele voorzieningenpakket. \Oll etnfjlUU
Hoogovens zelf beschikt over een aan-1
tal medewerkers, ten dele wetenschappe- brengt op hoger niveau de importantie
lijk geschoold, dat zich met dergelijke Een gecoördineerde aanpak in de gehe-
sociografische en planologische zaken be- le IJmond is met name ook noodzake-
zig houdt en tracht bepaalde ontwikke- lijk om naar buiten uit een krachtige
lingen en tendenzen te onderkennen, maar stem te kunnen laten horen, in provin-
dan altijd vanuit het bedrijf gezien. De ciaal verband, in nationaal verband,
gemeenten refereren niet zelden aan de 1 Toen Mobil Oil zich aandiende is met
(Van een onzer verslaggeefsters)
IJMOND Hoogovens heeft nog
nooit het bedrag bekend gemaakt, dat
mert in totaal aan subsidies heeft uit
gekeerd aan honderden verenigingen,
instellingen en instanties in de IJmond.
Het moet een astronomisch getal zijn,
want als er in de IJmond op cultureel
of sociaal gebied iets tot stand moet
komen of in stand moet worden ge
houden vindt iedereen het een van
zelfsprekendheid om naar de gemeen
te en naar Hoogovens te stappen.
Men wendt zich tot de Hoogovens
als er een poot van een piano in een
verenigingslokaliteit is gebroken (his
torisch!), maar ook als het om bedra
gen van meer dan een miljoen gulden
voor bijvoorbeeld een cultureel cen
trum in Velsen-Noord.
Men weigert het totale aan subsidies
bestede bedrog gedurende de vijftig
bestaansjaren te noemen. Dat past in
het kader van de Hoogovenmentaliteit
in dit opzicht: niet aan de weg timme
ren. De achtergrond is, dat men de
mensen in de IJmond niet het gevoel
wil geven als het ware in de ban van
Hoogovens te leven. In tegenstelling
tot bijvoorbeeld een bedrijf als Philips
hecht men niet gauw de naam Hoog
ovens aan activiteiten of instellingen,
die toch geheel of voor een groot deel
fiancieel voor rekening van het bedrijf
komen.
Een van de weinige uitzonderingen
hierop vormt het Hoogovenschaaktoer
nooi, maar namen als Dr. Prinsenhal en
Telstar verraden niet het grote aandeel
van Hoogovens in de totstandkoming.
En wie zal zich straks nog herinneren,
dat de instelling Kennemer Staten
vroeger Hoogoven Staten heette. Dit
laatste is een voorbeeld van een per
soneelsvoorziening, die men „open
maakte.
Hoe groot de invloed en de betekenis
van het Hoogovenbedrijf zijn op het
verzorgingsniveau in de IJmond laat
zich niet afmeten, maar ook in dit op
zicht is de relatie tussen bedrijf en om
geving zeer groot.
In de IJmond zal zich daardoor onmis
kenbaar een verouderingsproces manifes
teren. Een van de middelen om dat tegen
te gaan is het woningtoewijzingsbeleid,
gericht op een gevarieerde opbouw van
de bevolking, wat leeftijd betreft, maar
ook wat samenstelling betreft. Maar dan
moet dat toewijzingsbeleid in het Hoog-
ovengebied worden geïntegreerd en ge
coördineerd en zich niet tot de gemeenten
afzonderlijk beperken. In die afzonderlijke
gemeenten wordt dat toewijzingsbeleid
nog nauwelijks als een middel gehan
teerd om invloed uit te oefenen op de
bevolkingssamenstelling en -opbouw in de
verschillende wijken. Nog onlangs toonden
wij wat de gemeente Velsen betreft in
een artikel aan, dat de bevolkingssamen
stelling in bepaalde delen van de gemeen
te te eenzijdig is, maar dat het toewij
zingsbeleid niet als middel ter correctie
wordt toegepast. In het raadhuis stuit
men dienaangaande op controversen. Op
kleine schaal is bedoelde correctie in de
praktijk vaak ook moeilijk uitvoerbaar,
maar op grotere schaal heeft men meer
mogelijkheden om te schuiven. Om een
concreet voorbeeld te nomen: waarom
zouden er geen oudere Hoogovenmensen
zijn, die altijd in Velsen hebben gewoond
maar die het nu prettig zouden vinden
om naar Heerhugowaard te verhuizen? En
waarom zou men dat niet stimuleren als
dat de gevarieerde bevolkingssamenstel
ling ten goede kan komen.
Maar er is geen centrale instantie
buiten Hoogovens misschien die zich
met deze materie bezig houdt. Er is geen
centrale planning en ook geen centraal
veel spoed het Streekplan voor het Noord-
zeekanaalgebied" ontworpen, waarbij te
sterk en te eenzijdig de nadruk kwam te
liggen op de invloed die Mobil Oil en de
aanverwante petro-chemische industrie
zullen hebben.
De gemeente Amsterdam heeft daarin
een belangrijke rol gespeeld. Vele ge
meenten ook in de IJmond hebben
deze stad het verwijt gemaakt, dat deze
de dienst uitmaakte en dat de andere
gemeenten niet veel anders meer konden
doen dan in de pas lopen. Dat is een
negatieve benadering. Positiever was het
geweest als men zelf alternatieve plannen
met evenveel nadruk en bewijsmateriaal
als Amsterdam op tafel had gelegd met
als uitgangspunt Hoogovens als basisin
dustrie.
Natuurlijk, Hoogovens is een bestaande
industrie. Maar men kan niet over het
hoofd zien, dat alleen al de toekomstige
uitbreiding van Hoogovens vooralsnog van
vergelijkbare importantie is als de vesti
ging van Mobil Oil. Laat men de cijfers
van de te scheppen werkgelegenheid maar
eens naast elkaar leggen. De importantie
van Mobil Oil is door Amsterdam voor
treffelijk naar voren gebracht. Maar wie
van Hoogovens naar voren. Wie treedt
op adequate wijze als „pleitbezorger"
voor de IJmond op? Wie legt de toekomst
visie op tafel. De provincie doet wel iets,
maar het zou in de eerste plaats de
IJmond zelf moeten zijn, die bij voor
beeld het provinciale bestuur in dit op
zicht stimuleert en activeert door het ma
teriaal aan te dragen.
Maar „de IJmond" bestaat niet. Dat
heeft niets met de bestuurlijke indeling te
maken als men maar wel één visie had
en als eenheid naar buiten uitkon optre
den. De werkelijkheid is, dat men met
drie gemeenten heeft te maken, die in
de afgelopen jaren hun best hebben ge
daan om aan te tonen hoe zeer zij het
op vele punten vaak van lokale be
tekenis oneens zijn. De controversen
zijn duidelijk geëtaleerd. De eenheid, als
het ging om zaken van regionale en na
tionale betekenis niet.
Om nog een voorbeeld te noemen:
De IJmond in feite IJmuiden. maar het
is een IJmondbelang is na Rotterdam
en Amsterdam de derde zeehaven van
Nederland naar tonnage-omslag. Maar
welke stem heeft de IJmond in het na
tionale havenbeleid?
De snelle ontwikkelingen in alle opzich
ten maken een steeds parater beleid nood
zakelijk. Ook in dit opzicht is vijftig ja
ren Hoogovens een mijlpaal. Want zoals
de zaken bestuurlijk in de afgelopen vijf
tig jaren zijn geregeld kan het in de ko
mende vijftig jaren niet.
„Och. de gemeenten zullen toch wel sa
mengevoegd worden", kan men opmer
ken. Maar in feite is dat slechts een ad
ministratieve oplossing die niets garan
deert.
