Paul van den Bos filmde
„schat van een ijsbeer''
Veel liefs uit
Spitsbergen
f
Charlotte van
Pallandt werd
zeventig jaar
Nederland gaat voor
VS president kiezen
MET DE NTS NAAR DE NOORDPOOL
Bezetting in strijd
met V.N.-Handvest
Hollanders, Bach
en avant-garde
„Compulsion"
TV woensdag
TV-vanavond
Radio-donderdag
TV donderdag
WOENSDAG 25 SEPTEMBER 1968
13
Schat
Zorg
Liberale Internationale
over Tsjecho-Slowakije
Examens
Rest
S. P.
PLAN VAN „ACHTER HET NIEUWS"
Charles Boost
(Van een onzer verslaggeefsters)
AMSTERDAM. ,Als je wakker were
zag je ijsblokken voorbijschuiven. In de
verte lag een ijsbeer te slapen en de
poolzon besc.heen het landschap. Boven
vlogen de „Jonge Jager" en de „Drie-
tener". Je had ons moeten zien bij ons
ontbijt. Blikjes van het leger met de dek
seltjes omhoog, waaruit je met een mes
het eten poerde".
Zo vertelt de 28-jarige cameraman Paul
van den Bos na een verblijf van ongeveer
een maand op Edgedya, een eiland by de
Noordpool, by Spitsbergen. In opdracht
van de NTS vergezelde hij samen met
NRU-reporter Hans Zoet vier studenten
biologie, een bouwvakker en de expeditie
leider, die voor het Rijksinstituut voor
voor Veldbiologisch Onderzoek en het
International World Wild Life Fund een
onderzoek instellen naar het gedrag en
de „stand" van ijsberen. De vier studenten
zullen in de hut, die in de afgelopen maand
is gebouwd, overwinteren.
Het NTS-tweetal maakte van de expe
ditie en de bouw van de hut een reporta
ge, waarvan het eerste deel zondagmid
dag onder de titel „Veel liefs uit Spits
bergen" in kleur werd uitgezonden..
Hoogtepunt in deze kleurenfilm was de
komst van een ijsbeer., die bij de studen
ten grote paniek veroorzaakte.
„IK zag de beer het eerst", zegt Paul
van den Bos. „Het was midden in de nacht
en opeens zag ik hem lopen tussen de
oliedrums. Ik riep dat ik hem zag, maar
niemand wou me geloven. Zo van:
„Hè, hè, hij ziet weer een beer". Ik
had namelijk de hele reis al gezegd dat
ik het eerst een ijsbeer zou ontdekken.
Toen de anderen hem ook opmerkten was
hij nog maar twintig meter van ons van
daan. We durfden in het begin niet jmeer
naar buiten, maar later bleek de beer
een onzettende schat".
Andere dieren die het NTS-team wilde
filmen waren al even mak. Zij hadden nog
nooit mensen gezien.
„Er zijn bijna helemaal geen mensen
daar geweest. Alleen een oliemaatschap
pij, nog niet zo kort geleden. Ze dachten
dat er olie in de grond zat, maar dat was
niet zo, dus ze waren gauw verdwenen.
Verder is er ooit eens een berenjager
geweest. In zijn nouten hut nebben we
gewoond. Ook waren er overblijfselen van
Russische monniken".
DE filmapparatuur was een voorwerp
van voortdurende zorg. „Ik was er zeker
een uur per dag mee bezig. Het probleem
was om te zorgen dat de accu's geladen
waren. Verder had je veel moeite door de
temperatuurveranderingen, waardoor
zich makkelijk condens op je camera
vormde. Ik moest het constant aan de
gang houden, en ook constant klaar zijn
om te filmen, wat we iedere dag wel
deden. De laagste temperatuur die we
meemaakten was tien graden onder nul.
Je filmde dan met een hoes om de
camera tegen de sneeuw. Vooral op de
heenreis met die storm in die vijftig jaar
oude robbenjager was ik bang voor mijn
apparatuur. Ik heb op die reis overigens
weinig kunnen filmen, want ik was onzet-
tend zeeziek. Wij allemaal trouwens. Daar
kun je niets aan doen".
„Eigenlijk ben ik niet zo geïnteresseerd
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG. „De Liberale Interna
tionale veroordeelt de wrede en verrader
lijke bezetting van Tsjecho-SIowakije
door de Sovjet-Unie en enkele bondge
noten als een daad, die in strijd is met de
rechten van de mens en het Handvest van
de Verenigde Naties."
Dit staat in een resolutie van de slot
zitting van de Liberale Internationale, die
in Den Haag bijeen is geweest. De resolu
tie eist onmiddellijke terugtrekking van
buitenlandse troepen uit Tsjecho-SIowa
kije en de betaling van de veroorzaakte
schade.
De Liberale Internationale moet met
•ocialistische en christendemocratische
organisaties gaan praten over de Europese
wording, zo luidt één van de conclusies
van het congres.
Om Europa sterker te doen staan te
genover het communisme vinden de libe
ralen een krachtige groei van de EEG
noodzakelijk, die zich ook uitstrekt tot
politiek en militair terrein. Frankrijk, zo
vinden de liberalen, mag dat streven niet
langer tegenhouden. Bij een volgend veto
van De Gaulle tegen toetreding van nieu
we landen zouden de liberalen bereid
zijn voorlopig zonder Frankrijk voort te
gaan.
AMSTERDAM Kand. examen psycho
logie R. G. A. M. Boerkamp, Haarlem
Geslaagd voor kandidaatsexamen tand
heelkunde I. J. R K. Burke, Haarlem, .1
F. J. Hollebrand, Heemskerk, mej. J. W
Inpijn, Haarlem, L. H. van Lier, Heem
itede, A. C. Smaal, Hoofddorp, E. C. Ste
vens, Badhoevedorp. Tandheelkunde II
S. C. Algera, Velsen-Z., F. P. G. M. Ben
der, Bloemendaal, M. H. Kuyk, Bever
wijk en G. J. Molenaar, Beverwijk.
PAUL VAN DEN BOS
in de natuur, geloof ik. Die bossen hier,
die allemaal worden aangelegd door die
jongens met die kuitbroeken, die het al
lemaal zo goed weten, daar zie ik niet zo
veel in. Maar daar was ik vreselijk ge
boeid door het ruwe landschap. Geen
mens kon daar gewoon iets aan doen. Die
machtige ijsschotsen, dat was ontzettend
mooi".
DE volgende aflevering van de film,
die de NTS binnenkort toont, bevat onder
andere opnamen van rendieren een kano
tocht over de poolzee, zeer bijzondere ijs-
dieren en gesprekken met de vier studen
ten, die op het eiland overwinteren.
.Onlangs was er nog radiocontact met
de jongens. Zij hebben het er wel fijn
geloof ik. Er is inmiddels nog een ijsbeer
bijgekomen", vertelt de cameraman,
die zelf maar ternauwernood voordat de
fjord volkomen dichtvroor met een schip
naar Noorwegen terugkon.
AANVANKELIJK kon hij na het harde
bestaan niet wennen aan het Nederlandse
leven. „Maar ja, je moet wel hè", haalt
hij zijn schouders op en stort zich in het
filmen van een Jordaanfestival en de uit
reiking van de Edisons en verbaast zich
erover hoe drommmen mensen bij zijn
thuiskomst kunnen kijken naar een bloe
mencorso, waar op een wagen „rassen
discriminatie" wordt uitgebeeld.
HAARLEM. Ter gelegenheid van de
zeventigste verjaardag van de beeld
houwster Charlotte van Pallandt, die gis
teren werd gevierd, ontvingen wij van
onze stadgenoot de schilder Kees Verwey
het onderstaande huldeblijk, waarvoor wij
graag een plaats op onze kunstpagina in
ruimen.
Het gebeurt maar zelden, dat men over
iemand schrijft, die men tegelijkertijd
zeer veel ziet en waarbij men tevens een
zo grote waardering gevoelt ook buiten
die frequente omgang om als het geval
is met Charlotte van Pallandt.
Veel mensen, kunstenaars, passeren ons
in de loop van ons leven, maar zeer
enkele van hen blijven durend aan ons
gehecht. Een van die zeer weinigen is
voor mij de beeldhouwster Charlotte van
Pallandt. Zij bezit namelijk de zeldzame
gave van vrouw te zijn en tegelijk kun
stenares in een mate, die haar tot een
heel bijzondere verschijning in de heden
daagse beeldende kunst maakt. En nu deze
grote kunstenares de leeftijd van zeventig
jaar heeft bereikt, meen ik dat er alle
reden is een woord van bewondering uit
te spreken over hetgeen zij, die steeds
zo stil onder ons heeft geleefd en gewerkt
voor ons heeft betekend.
Het is moeilijk voor mij, die geen beeld
houwer is, zo over haar te schrijven,
dat ik haar als beeldhouwster voldoende
recht doe wedervaren. Maar aan de an
dere kant geloof ik, dat hij haar het
meest benadert, die aan haar de grootste
belevenis uit zijn langdurige kunstenaars
loopbaan dankt. En zo iemand ben ik.
Het kwam eigenlijk geheel onverwachts
Eerst trof ik haar op een tentoonstelling
van mijn werk in Haarlem en even later
trof zij mij op een tentoonstelling van
haar werk, ingericht aan de Rijksacade
mie van Beeldende Kunsten ter gelegen
heid van haar bekroning met de Prix de
la Critique. Over en weer hadden wij het
gevoel iets te zien, dat ons merkwaardig
voorkwam, iets van een sympathie, van
een overeenkomstig gevoel voor ruimte
en schoonheid.
Temidden van de turbulente verande
ringen in de beeldende kunsten der laat
ste vijftig jaar zijn onze lotgevallen in
zeker opzicht aan elkaar gelijk gebleken
Beiden hebben wij getracht vast te houden
aan de traditionele basis van het figu
rative en beiden hebben wij geluisterd
naar de stemmen der abstractie. Maar
verder hoe verschillend?
Terwijl de meeste kunstenaars hier te
lande en ook ikzelf van oorsprong
en vervolg uit Hollandse bodem stammen,
kwam Charlotte door haar studie in Parijs
eerst onder André Lhote, later onder
Malfraie, uit een geheel andere wereld
Doordat zij het latijnse begrip vdbr orde
en volume wist te verbinden aan haar
oorspronkelijk Hollandse aard heeft zij een
geheel eigen plaats in de Nederlandse
beeldhouwkunst ingenomen. Anderen zul
len uitvoerig over haar betekenis schrij
ven. Voor mij is de thans bereikte mijl
paal van zeventig jaar in de eerste plaats
de reden om met diepe eerbied en dank
baarheid een van onze grootste en mense
lijkste kunstenaars te eren".
(Van onze correspondent)
HILVERSUM „Achter het nieuws"
van de VARA wil het Nederlandse
volk een president van Amerika laten
kiezen. Dit in navolging van de „actie
Precedent" van de Sjaloomgroep.
De invloed van de Amerikaanse pre
sident is van zo grote betekenis voor
de hele wereld, dat het volgens „Ach
ter het nieuws" normaal zou zijn, als de
hele wereld zou mogen meekiezen.
In een zeventig minuten durende
uitzending op 21 oktober (Nederland 1,
beginnende om tien over zeven) wordt
een publiek opinie-onderzoek aange
kondigd, waarin het Nederlandse volk
niet alleen een Amerikaanse president
mag kiezen, maar waarin het ook naar
ADVERTENTIE
1.30 Nws. 8.32 Voor de huisvrouw (9.35
Waterstanden). 10.00 Lezing. 10.20 Ste
reo: Barok muz. 11.00 Nws. 11.02 Voor
zieken. 11.55 Mededelingen. 12.00 Lichte
muz. 12.26 Mededelingen voor land- en
tuinbouw 12.30 Nws. 12.41 Actualitei
ten. 12.50 Geref. kerkdienst 13.10 Ge-
var. program. 13.45 Stereo: Orkestwer
ken. 14.30 Moderne kamermuz. 15.00
Dienst. 15 30 Hobbv's en liefhehhenier
15.50 Lezing gezinsverzorging 1600
Nws. 16.02 Klass. kamermuz 16 50 Spe
len met taal. 17.00 Films en filmers
17.45 Sportactualiteiten 18.00 Fanfare
orkest. 1830 Nws. 18.46 Actualiteiten
19.00 Protest christ. organisaties. 19.15
Het Leger des Heils. 19.30 Ged. stereo:
Moderne orkestwerken. 20.00 Intern
oriëntatie kerk, zending en oekumene
20.10 Voor de militairen. 20.10 Klank
beeld. 21.55 Orgelconcours Haarlem '68
22.25 Boekbespreking. 22.30 Nws. 22.40
Avondoverdenking. 22.50 Stereo: Klas.
nuz. 23.00 Hallo Europa. 23.55 Nws
HILVERSUM II
7.00 Nws. 7.10 Ochtendgym. 7.20 Ste
reo: Lichte muz. 7.54 Deze dag. 8.00
Nws. 8.11 Journaal..8.20 Stereo: Lichte
muz. (8.30 De groenteman) 8.50 Mor
genwijding. 9.00 Stereo: Concertge
bouworkest. 9.40 Schoolradio. 10.00 V.
Kleuters. 10 10 Arbeidsvitaminen. (11.0
Nws) 11.55 Beursberichten. 12.00 Luit-
recital. 12.26 Mededelingen t.b.v. land
en tuinbouw. 12.29 Toppers van toen
(gr.). 13.00 Nws. 13.11 Journaal. 13.30
Gevarieerde muz. 14.30 Geschiedenis
16.00 Nws 16.02 Cultureel progr 17 00
Klankbeeld over Terneuzen. 17.55 Me
dedelingen. 18.00 Nws 18.16 Journaal.
18.20 Uitzending V.V.D. 18.30 stereo:
Metropole orkest: 19.00 Gesproken brief
19.05 Jazz Spectrum. 19.30 Nws 19.35
Rapport over Vrede van de Wereld-
raad-Assemblée. 20.05 Kunstkroniek
20.30 Berlijns filharm. orkest. 22.15
Hongaars orkest. 22.30 Nws 22 40 Jour
naal 22.55 Weens filharm. strijkkwar
tet.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Voor zieken 9.30 Lich
te muz. 10.00 Nws. 10.03 Muz. bij de
koffie. (11.00 Nws) 12.00 Nws. 12.03
Praten tussen platen 13.00 Nws. 13 03
Actualiteiten. 13.08 TNT knalmuz. 14.00
Nws. 14.03 Popmuz. 15.00 Nws 15 03
Lichte platen. 16.00 Nws. 16.03 Tiener
show. 17.00 Nws. 177.02 Actualiteiten
17.07 Verzoekplaten.
BRUSSEL 324
12.00 Nws. 12.03 Lichte muz. 12.40
Weerbericht. SOS berichten voor de
schippers. 12.48 Lichte orgelmuz. 12.55
Buitenl. persoverzicht. 13 00 Nws. 13.20
Tafelmuz. 14.00 Nws. 14.03 Gevar. muz
(15.00 Nws.116.00 Nws. 16.03 Beursbe
richten. 16.09 Hand in hand met Neder
land. 17 00 Nws. 17.15 Lichte or°elmuz
17.30 Koormuz. 18.00 Nws. 18.03 Voor
soldaten. 18.28 Paardesportuitslagen
18.30 Franse les. 18.32 Gram. muz
18.35 Verkeerstips. 18.40 Exotica 18.45
Sport. 18.52 Taalwenken. 18.55 Gram
muz. 19.00 Nws. 19 40 Lichte orkest
muz. 19.45 Politieke uitzending. 19 55
Lichte orkestmuz. 20.00 Openb. kunst
bezit. 20.10 Klass. muz. 20'30 Hoorspel.
21.15 Amusem. muz. 22.00 Nws.
Nederland 1
zijn mening wordt gevraagd over kern
punten bij de verkiezing in Amerika:
Vietnam, het wel of niet geoorloofd
zijn van gebruik van geweld door de
Amerikaanse negers, ontwikkelings
hulp.
Er worden in dit programma niet al
leen portretten gegeven van de twee
officiële kandidaten Nixon en
Humphrey, maar ook van de inmiddels
afgevallen McCarthy, Rockefeller,
Cleaver en Wallace.
De VARA zal het onderzoek uitvoe
ren in drie groepen van de bevolking.
Daartoe zijn in dertien gemeenten
kieskringen uitgezocht, waar vierdui
zend mensen de dag na de uitzending
(22 oktober) huis aan huis zullen wor
den bezocht door 500, door de Sja
loomgroep voor de VARA uitgezochte,
enauêteurs.
De tweede enquête zal worden ge
daan in de hoogste klassen van alle
middelbare scholen in Utrecht (900
leerlingen). Daardoor wil men te we
ten komen, in hoeverre de nog niet-
stemgerechtigde jongeren van het eer
ste onderzoek afwijken
Het derde onderzoek wordt onder
de kijkers zelf gedaan. Daarover doet
de VARA-t.v. komende vrijdag, vol
gende week dinsdag en de daarop vol
gende zaterdag mededelingen. Verteld
zal worden, hoe de kijkers in het be
zit kunnen komen van een vragen
formulier en een IBM-com,puterkaart,
waarmee alle onderzoeken zullen wor
den verricht.
De uitslag van de drie enquêtes
wordt bekend op 25 oktober: ruim
voordat de werkelijke presidentsver
kiezingen in de nacht van 4 op 5 no
vember in Amerika beginnen.
„Achter het nieuws" heeft aan dit
mderzoek een tweede enquête vastge
knoopt. Daarin wordt gevraagd naar
?en binnenlandse politieke partijkeuze
in vergelijking met 1967.
HILVERSUM. Op het eerste net
de laatste uitzending van de zelfpor-
trettenserie „Wij Europeanen", waar
in wijzelf, de Hollanders, aan de beurt
komen om ons aan het Eurovisiekij-
kersvolk voor te stellen. Na de hoofd
film „Traumdeutung", het avantgar-
distische muziekwerk dat volgens on
ze medewerker Rob du Bois terecht de
eerste prijs van de Gaudeamusweek
kreeg. Op het tweede net de Bach-film
van Straub met Gustav Leonhardt.
Verder zoals op de meeste VARA-
avonden de serie „Coronation Street"
en „Achter het Nieuws".
(Van onze filmcriticus)
AMSTERDAM. De NTS-film van
vanavond is een reconstructie onder
andere namen van een van de gruwe
lijkste misdaden die de geschiedenis
van de criminologie in Amerika kent,
de moord op een veertienjarige jongen
door twee jeugdige studenten. Hitch
cock heeft destijds een soortgelijk ge
val behandeld in „Rope", maar in de
film van Richard Fleischer die van
avond op het scherm komt. is sprake
van een in details nauwkeurige dra
matisering van de moordzaak L.L., die
in 1924 de gemoederen in Amerika en
daarbuiten heftig bewoog.
In dat jaar werd in Chicago de scho
lier Bobby Franks in koelen bi ~>ede
vermoord door Richard Loeb en Na
than Leopold, twee intelligente iongens
van respectievelijk 18 en 19 jaar die
geen andere bedoeling hadden dan een
perfecte misdaad te begaan en die de
sensatie van te behoren tot de wereld
van de criminaliteit en van betrokken
te zijn bij politie-onderzoek en speur
werk wilden ondergaan. Zij hebben
hun moord nog even willen camoufle
ren door de verdwijning van Bobby
Franks als een xidnapping voor te stel
len, maar er waren intussen van hun
kant al zoveel fouten begaan, dat de
politie hen al op het spoor was.
De zaak tegen de beide lichtelijk
osychopatische jongens, die tot Ci up
per-ten van Chicago behoorden, leidde
natuurlijk tot een sensationeel proces,
waarin vooral het optreden van Claren
ce Darrow als de advocaat van de
jeugdige moordenaars de aandacht
trok. Hij wist hen te redden van de
electrische stoel door de rechter te be
wegen een vonnis van levenslange ge
vangenisstraf uit te spreken.
Dit neerdrukkende drama heeft Ri
chard Fleischer op beklemmende wij
ze in beeld gebracht in zijn film ..Com
pulsion" waarbij hij zich baseerde op
de roman, die Meyer Levin over de
zaak L.L. schreef. De rol van advo
caat Darrow krijgt een barokke ver
tolking door Orson Welles Dean
Stockwell en Bradford Dillman spelen
onder de namen Judd Steiner en Artie
Strauss (waardoor van de zaak S.S.
zou moeten worden gesproken) de be
klagenswaardige studenten die zich als
supermensen wilden onderscheiden
door een lafhartige moord.
HILVERSUM I
7.00 Nws. 7.10 Het levende woord.
7.15 Klass. muz. (7.30 Nws. 7.32 Actua
liteiten, 7.50 Overweging. 8.00 Nws).
11.00
17.00
17.30
18.50
18 56
19 00
19 03
19 06
1931
1956
20.00
20.16
20.20
20.30
20 35
21.00
22.40
23.15
NTS/NOT: Schooltelevisie.
VARA: Voor de kinderen.
„Een boeket voor grote mensen
(ter gelegenheid van de geboorte
van de oranjetelg).
NTS: Barend de Beer.
STER: Reclame.
NTS: Journaal.
STER: Reclame.
In kleur: De Bosbrigadiers.
Voorbeschouwing Olympische
Spelen.
STER: Reclame.
NTS Journaal.
STER: Reclame.
NTS: Uitz. P.v.d.A.
Socutera.
Filmrep. over Holland.
Film (18 j.).
Psychodrama.
Journaal.
Nederland 2
18 50 NTS: Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19 00 NTS Journaal.
19 03 VARA: Coronation Street.
19.51 In kleur: Tekenfilm.
20.00 NTS: Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 VARA: Achter het nieuws.
20.45 Film.
22.20 NTS: Journaal.
22.25 Herhaling programma half zes
van Ned 1.
Nederland 1
11.00
14.00
18.50
18 56
19.00
19.03
19.06
19.31
19.56
20.00
20.16
20.20
20.45
21.30
21.55
22.35
22.45
23.00
NTS/NOT: Schooltelevisie.
Schooltelevisie.
NTS: Barend de Beer.
STER: Reclame.
NTS: .Journaal.
STER: Reclame.
NCRV: Liedjes van vroeger.
Documentaire.
STER: Reclame.
NTS: Journaal.
STER: Reclame.
NCRV: Hier en Nu.
De glazen 9tad.
Café-chantant.
Reportage over Thailand.
Film over eerste Nederlandse
martelares.
NTS: Journaal.
Teleac.
Nederland 2
18.50 NTS: Barend de Beer.
18.56 STER: Reclame.
19 00 NTS: Journaal.
19.03 Van gewest tot gewest.
19.30 NTS in het nieuwe seizoen
20.00 Journaal.
20.16 STER Reclame
20.20 AVRO Danny Kaye Show.
21.05 In kleur Medische documentaire
21.55 Intern volksliedjes
22.15 CVK/IKOR'RKK: Gesprekken
22.45 NTS: Journaal.
