Thorn Prikker: zwerver
tussen natuur en leer
Televisie en radio
Kind van een
overgangstijd
DAALDEROP
Wiegezvaai" gaf in Haarlem
zijn tournee-première
T e snel
'ii senoritas
zonder flauwe kul.
gewoon tabak.
100% tabak.
TTzrffwrita
HERDENKING
IN STEDELIJK
MUSEUM
m
mmm i
D
Boiler
TV vanavond
Griekenland
toen en nu
SEMI-PROFESSIONEEL CABARET
NTS-„Biafra"
op BBC-tv
WËËÈÊMÊm
Radio-dinsdag
van Hofnar 10 stuks f2;
TV maandag
TV dinsdag
MAANDAG 30 SEPTEMBER 1968
7
Veelzijdig talent
Erkenning elders
Hein Steehouwer
MAMWINIMWIWIIIIWIIIWVWIIIIIIMWUMHHIIIIMM
I VIIWWWWWWWWWWWWMW
AMSTERDAM Op 6 juni 1868
wordt Johan Thorn Prikker in Den
Haag geboren, hij sterft op 5 mei 1932
in Keulen. In ons land kwam hij wei
nig aan bod, hoewel hij in de littera
tuur plichtsgetrouw wordt genoemd
naast Toorop, Roland Holst, Derkin
deren, Konijnenburg en anderen. In
Duitsland was hij een gezocht leraar
en monumentalist. Hij beïnvloedde in
Duitsland zijn leerling Campendonk,
die professor werd aan de Amster
damse Academie. In de latere jaren
van zijn leven zijn er in ons land ten
toonstellingen van zijn werk gehou
den. Vooral herdenkingstentoonstel
lingen. Zonder wat Campendonk op
zijn beurt aan zijn Nederlandse leer
lingen doorgaf, en door diens bewon
dering voor Thorn Prikker, waren die
exposities er misschien nooit geweest.
Behalve deze éne dan? De expositie
van nü, tot 20 oktober in het Stede
lijk Museum, ter gelegenheid van het
feit, dat Thorn Prikker een eeuw ge
leden is geboren.
THORN PRIKKERS vader bezat een
schildersbedrijf. Op zijn dertiende wordt
hij leerling van de Haagse kunstacade
mie. Hij zal zijn leven lang blijven schom
melen tussen ambacht en vrije kunst, met
de nadruk op het eerste'. Ook in andere
opzichten zal hij blijven schommelen, na
dat hij op zijn 21ste jaar van de acade
mie wegens wanordelijk gedrag wordt
verwijderd.
Het is dan 1887, een benij denwaardige
periode in de schilderkunst. De tijd van
het post-impressionisme, de begintijd van
het expressionisme, het symbolisme. De
Art and Craft movement in Engeland zal
gaan beginnen, Art nouveau in Frankrijk,
Jugendstil in Duitsland, wat jaren later
zullen dan figuren als Picasso en ande
ren uit diens kring van zich doen spre
ken. De verering voor Van Gogh zet in
ons land door, Kees van Dongen wordt in
Frankrijk beroemd om zijn fauvisme,
terwijl hier nog de invloeden van de „La
tijnse" Seurat nog worden ondergaan. In
al die jaren is er een hevige strijd tussen
natuur en leer, tussen „schilderen wat
het oog te bieden heeft" in verschillende
stijlen en het verwerken van de indruk
ken via de zeef van esthetische en/of
wijsgerige idealen tot een beeld, dat zich
met de werkelijkheid bezighoudt, doch er
zich tevens van verwijdert.
Die strijd is nog niet uitgewoed. Ze zal
wel blijven. Het is een diep ingegrifte te
genstelling, die van natuur en leer, en er
zijn tientallen schakeringen tussen denk
baar. Zoeken bepaalde kunstenaars aan
die strijd te ontkomen door jong een be
paalde richting te kiezen en hun persoon
lijkheid daarbinnen tot uiting te brengen,
anderen blijven zwerver tussen die twee
polen.
Zo'n zwerver is Thorn Prikker geweest,
beïnvloed door veel richtingen, maar al
tijd toch trouw aan zichzelf, soms nako
mend bij anderen, soms hen voorgaande.
AAN DE INGANG van zijn kunste
naarsleven staat „Koolland" van 1891. In
een veld rode kolen bukt zich een oogsten
de vrouw. Alle kleuren en vormen vloeien
in elkaar over de voorstelling is schim
mig. Aan het eind van zijn leven maakt
hij gebrande glazen, volkomen abstract
in mathematische vormen, eenvoudige
rechthoeken en cirkeldelingen. De kleur-
is-vorm-jongens van nu zouden er benij
denswaardige voorbeelden in vinden.
Op de tentoonstelling hangt deze
affiche, een steendruk. Het is een
reclame voor het blad „Revue
Bimestrielle"omstreeks de eeuw
wisseling uitgegeven door H. Klein-
mann Cie, in Haarlem. Thorn
Prikker werkte vaker voor die uit
gave. Van Kleinmann kreeg hij
meer opdrachten voor grafische
doeleinden. De Erven Loosjes in
Haarlem stonden ook in contact
met Thorn Prikker, blijkens een op
de expositie aanwezig titelblad van
„De Hollandsche Revue", die door
Frans Netscher werd geredigeerd.
Er waren meer contacten met Haar
lem. In 1913 exposeerde het Museum
van Kunstnijverheid in Haarlem
negen fragmenten van de ramen, die
Thorn Prikker maakte voor het koor
en het dwarsschip van de Drei-
königenkirche in Neuss. Opdracht
gever was pastoor Josef Geiler, een
groot bewonderaar van Prikkers
werk. In kerkelijke kringen werden
bezwaren tegen deze ramen ge
maakt, ze werden niet aangenomen
en de pastoor werd door de bisschop
zelfs overgeplaatst.
In 1921 is er in het genoemde Haar
lemse museum weer een expositie
van Prikkers werk, overgenomen
van de Rotterdamse Kunstkring.
Mocht Prikker in ons land dus wei
nig waardering hebben gevonden,
Haarlem was een gunstige uit
zondering.
ADVERTENTIE
aalderop is de grootste
fabriek van elektrische boilers
in Nederland. Elke Daalderop
boiler is een perfekt apparaat
dat u maar één keer hoeft te
kopen om altijd heet water in
huis te hebben. Dag in, dag uit,
jaar in, jaar uit.
Stilletjes doet hij z'n werk tegen
laag nachtstroomtarief - en om
dat zo'n boiler geen schoorsteen
nodig heeft, kunt u hem overal
plaatsen. Elke keuken is geschikt
voor een elektrische boiler.
Omdat het water elektrisch wordt
opgewarmd is een boiler de
veiligste en beste weg naar heer
lijk heet water uit alle kranen!
Vraag uw installateur wat het
beste is voor uw huis: een 50, 80
of 120 liter.
En vraag vooral naar de boven
ste beste boiler: een Daalderop
„Sint Franciscus", een bijzonder
groot doek in tempera, in 1930 ge
schilderd. Het is typerend voor een
periode, waarin het onderwerp
in tegenstelling tot zijn vroege werk
bijna ondergaat in decoratieve
elementen. Daarvoor reeds maakte
hij geheel abstract werk, daarna
ook, tot zijn dood, enige jaren later.
HILVERSUM Op het eerste net
een programma over Griekenland. Op
namen van Griekse tragedies uit de
oudheid worden afgewisseld met beel
den van de militaire dictatuur nu.
Nederland 1. Na het dagelijks Fon-
taine-fabeltje de jeugdserie van NCRV
en KRO „Rinaldo Rinaldini", een co
productie met de Duitse en Joegosla
vische televisie. De serie, waarvan van
avond het eerste deel, is gebaseerd op
een roman van Goethe's tijdgenoot
Christian August Vulpius over de vrij
heidsstrijder Rinaldini, die, van adel
lijke afkomst, de zijde van de armen
koos en rover werd. Daarna actuali
teiten van de kerken in „Kenmerk'.
Na het nieuws de vijfde van de acht
delen van de Hollandse serie „Glazen
stad", die nog geen goede kritieken
heeft geoogst. Om tien over negen een
documentaire over Nieuwesluis, dat
moet plaatsmaken voor de economie
van het Europoortgebied. De bewo
ners moeten naar de Rotterdamse
nieuwbouw. Dan, om vijf voor tien,
krijgen de Griekse leiders het zwaar te
verduren van hun schrijvende landge
noten van twee en half duizend jaar
geleden. Als dagsluiting gemengde
koorzang, gevolgd door de NVSH met
tien minuten over pornografie. Na het
laatste journaal een herhaling in de
Teleac-cursus „Meten en vergelijken".
Nederland 2. Na het verhaaltje van
de NTS een verhaaltje van de AVRO,
Tineke van Leer in „Nog een verhaal
tje". (Nederland II, drie over zeven).
gevolgd door „Muziekmozaïek" van
Willem Duys. Een experiment uit Hel
mond ditmaal, waar kinderen hun
reacties op klassieke muziek creatief
uiten in gedichten, tekeningen en dans
jes. Na het journaal actualiteiten in
AVRO's „Televizier", gevolgd door de
wild west-serie High Chaparral. Tot
slot de damesroman in televisievorm
„Peyton Place" en het gewestelijk
nieuws van Ria Bremer in „Regiovi
zier".
MWUUMAMUyMMUWyUW(MIMIIWMIMAAAiyyiAMWMAAMyUIMUyMMUIIIAMWWIAAAAAAAMU|
Tussen die twee uitersten is van alles
mogelijk. Alles heeft Thorn Prikker be
slist niet geprobeerd, maar wel heel veel.
Hij verlaat al heel spoedig zijn Koolland-
fase en zal zich verder met zeer omlijnde
kunst bezighouden. Daaraan heeft hij
ook zijn naam te danken: de beheersing
van de lijn, maar ook het vlak daarbin
nen. Dat vlak kan dan een symbolische,
religieuze of meditatieve voorstelling to
nen, het kan volstrekt abstract zijn, maar
voor alles is de lijn bepalend, het bindend
element, of het nu in een schilderij is,
een mozaïek, intarsiawerk, batikontwer-
pen, zijn talrijke kerkvensters en wat al
niet meer.
Thorn Prikker voelde zich thuis in zijn
tijd. „Bruid van Christus", het bekende
werk, dat nog altijd een evenement blijkt
op de expositie in het Stedelijk, ontstijgt
die tijd door het sublieme lijnenspel. Sen
sitieve lijnen, die de voorstelling duiden
en tevens te boven gaan, omsluiten vlak
ken die in bruine en grijs-groene tinten
zijn gepointilleerd. De voorstelling is sterk
medidatief, zoals we dat van Toorop ken
nen. Dit werk is forser, minder decadent,
dan veel van Toorops werk. Het is con
structiever, ambachtelijker.
Er is ook een ander werk, een proefmo-
zaïek voor het Arnoldushaus in Essen uit
1914, dat schijnt vooruit te lopen op „Boo
gie Woogie" van Mondriaan uit diens oor
logsparen in Amerika. Het zijn vierkante
vlakjes in tintelende kleuren.
In 1931, een jaar voor zijn dood, werkt
hij met letters en mathematische vor
men uitsluitend rechthoeken in het
Magdalenaraam voor het ziekenhuis in
Recklinghausen. Hij is er een medestan
der van Klee mee, "vooruitlopend op veel
schilders van nu. Ik wil er mee zeggen
dat Thorn Prikker, een halve eeuw later
geboren, nu vooraan zou hebben gestaan,
zowel in zijn wijze van werken als in zijn
wijze van doceren.
GOED, in Duitsland is Thorn Prikker
vroeg erkend en gevierd. Hij doceerde er
aan tal van instellingen en kreeg groter
opdrachten dan in zijn vaderland, waar
ook wel iets te vinden is, bijvoorbeeld in
de Amsterdamse raadzaal en in de Rot
terdamse burgerzaal. Hier en daar in een
particulier huis is nog monumentaal werk
van hem te vinden en de musea bezitten
natuurlijk werk, vooral het Kröller-Mül-
ler Museum. Dat is dan te danken aan
Henry van de Velde, die een vriend van
Thorn Prikker en van de familie Kröller
was en die het oorspronkelijke ontwerp
voor het museum heeft gemaakt. Deze
Belgische architect onderhield een con
tact tussen de „Duitse" monumentalist en
ons land, zoals ook Campendonk dat
deed.
Ik zal verder niet ingaan op Thorn
Prikkers leven of op de merites van zijn
tentoonstelling. Wat hier geschreven is
moet vooral een aansporing zijn om zelf
te gaan kijken en zich in meestal ver-
vooroorlogse litteratuur nog eens te
verdiepen in een figuur, die meer belang
stelling in ons land heeft verdiend dan hij
heeft gekregen.
99
(Van een medewerker)
HAARLEM. Voor Wilma Helder
man begon vrijdag- en zaterdagavond
haar loopbaan als gastvrouw van Haarlo-
heim op de maandelijkse gastenweekends
in het kleinkunsttheater aan de Haarlem
se Smedestraat. Ze maakte haar debuut
in een vraaggesprekje met Watze Tiese-
ma, zakelijk leider van de Leidse semi-
professionele cabaretgroep Wiegewaai, die,
aan het begin van een landelijke tournee,
dit weekend bij Haarloheim te gast was.
WIEGEWAAI, behalve Watze Tiesema
bestaande uit Anandi Teeuw, Hanneke
van der Spek, Bob in 't Hout en pianist
Jacques van Egmond, behoort al langere
tijd tot de betere Nederlandse amateur
cabaretgroepen en won dan ook vorig
jaar in Amsterdam het concours voor
amateur-cabaretiers Café '67. Een pittig
groepje, dat sinds dat Amsterdamse succes
nog niets aan élan blijkt te hebben inge
boet. Ze bezitten de uitbundigheid van
jonge amateurs die volop plezier beleven
aan het werk dat ze (tot hoorbaar genoe
gen van het publiek) mogen brengen en
daarbij het vermogen tot een bijna pro
fessionele presentatie van hun, overwe
gend goede, eigen teksten.
Het vermaken staat ook bij deze semi-
professionals kennelijk voorop, maar
hoewel zij niet rechtstreeks „politiek be
drijven" gaan zij de vaak bittere actua
liteit niet uit de weg. Die krijgt zijn deel
in vrij scherpe liedjes, waarin ieder
woord to the point is, zoals in het nummer
„In Holland staat een huis", dat de te
genstelling tussen woningnood en het uit
de grond schieten van almaar weer nieu
we kerkgebouwen van onze ontelbare
kerkgenootschappen aan de kaak stelt, in
de „kinderliedjes met geweld" of in het,
ook in Café '67 al gebrachte „Rode Zee",
een „bijbelvertelling voor kleintjes",
waarin vrij gedurfd de oud-testamenti-
sche bloeddorstigheid op de hak wordt
genomen.
Daarnaast zijn er dan de gewone vro
lijke nummertjes, zoals Anandi Teeuws
creatie van het meisje dat in barre bossen
gaat wandelen in de hoop op een ver
krachting, of dat liedje over dat andere,
kuise, Hollandse meisje, dat zo gek is op
Spaanse mannen en tenslotte Sinterklaas
aan de haak slaagt gewone dolle din
getjes, die evenals een paar goede pa
rodieën (op een preek, op radio Veronica)
bij het publiek de lach erin houden tot
en met de uitbundige uitsmijter „Het zin
gende gezin".
De op enkele stoelen na volledig bezette
zaal van Haarloheim duidde er wel op,
dat onze Haarlemse cabaretgroep (die
overigens tot dusver zelf ook nog niet
over gebrek aan belangstelling te klagen
heeft) met dit intiatief voor een maande
lijks gastenweekend de behoeften van het
cabaret-minnend Haarlems publiek vrij
goed heeft gepeild. Met deze Wiegewaai-
voorstellingen is in ieder geval een goede
eerste greep gedaan.
In oktober zal een groep leerlingen van
de Haagse kleinkunstakademie in Haarlo
heim te gast zijn. Haarloheim zelf speelt
in die maand in het Amsterdamse Nieuwe
de la Martheater en is in november zelf
te gast in Leiden.
HILVERSUM 1
7.00 Nws. 7.10 Het levende woord.
7.15 Klassieke muz. 7.30 Nws. 7.32 Ac
tualiteiten. 7.45 Klassieke muz. 8.00
Nws. 8.11 Gewijde muz. 8.30 Nws. 8.32
Voor de huisvrouw. 9.15 Moderne muz.
9.35 Waterstanden. 9.40 Schoolradio.
10.00 Theol. Etherleergang. 10.35 Klas
sieke liederen. 11.00 Nws. 11.02 Voor
zieken. 11.55 Meded. 12.00 Gevar. pro
gramma. (12.22 Wij van het land;
12.26 Meded. voor land- en tuinbouw.
12.30 Nws; 12.41 Actualiteiten; 13.00
Raden maar) 14.05 Schoolradio
14.30 Muzikaal magazine. (16.00 Nws).
17.00 Overheidsvoorlichting. 17.10 Voor
kinderen. 18.00 Metropole-orkest. 18.19
Uitzending D'66. 18.30 Nws. 18.46 Ac
tualiteiten. 19.05 Licht progr. 19.45
Goedsd. lezing. 20.00 Oude kamermuz.
20.30 In memoriam Anton van Duin
kerken. 21.45 Klassieke kamermuz.
21.55 Promenade-orkest. 22.30 Nws.
22.40 Meded. 22.42 Overweging. 22.45
Geestelijke liederen. 23.00 Klankbeeld
Spanje. 23.30 Lichte muz. 23.55 Nws.
HILVERSUM II
7.00 Nws. 7,10 Ochtendgymnastiek.
7.20 Lichte muz. 7.54 Deze dag. 8.00
Nws. 8.11 Journaal .8.20 Lichte muz.
(8.30 De groenteman). 8.50 Morgen
wijding. 9.00 Reportage. 9.40 Middel
eeuwse muz. 10.00 Voor kleuters. 10.10
Arbeidsvitaminen. (11.00 Nws.). 11.55
beursber. 12.00 shtereo pianorecital
12.26 Meded. t.b.v. land- en tuinbouw.
12.29 Overheidsvoorlichting. 12.39
Sportrevue. 13.00 Nws. 13.11 Journaal.
13.30 Lichte Muze. 14.30 Moderne muz.
15.00 Operaconcert. 16.00 Nws. 16.02
Residentie orkest. 17.00 De zingende
bougie. 17.55 Meded. 18.00 Nws. 18.16
Journaal. 18.30 Dansorkest. 19.00 Tref
punt. 19.30 Nws 19.35 Variëteitenka
binet. 20.45 Muzikaal klankbeeld. 21.50
De Citadel. 22.30 Nws. 22.40 Journaal.
22.55 Nederlandse muz. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Plaatjes. (10.00 Nws.)
11.00 Nws. 11.03 Lichte platen. 12.00
Ekspres. (14.00 Nws.). 15.00 Nws. 15.03
Lichte muz. 16.00 Nws. 16.03 Lichte
platen. (17.00 Nws.). 18.00 Sluiting.
BRUSSEL 324 M
12.00 Nws. 12.03 Lichte muz. 12.10
12.40 Weerbericht, SOS-berichten voor
schippers. 12.48 Lichte muz. 12.55 Bui-
tenl. persoverzicht. 13.00 Nws. 13.20
Tafelmuz. 14.00 Nws. 14.03 Schoolra
dio. (15.00 Nws.). 16.00 Nws. 16.03
Beursberichten. 16.09 Lichte muz. 16.15
Voor oudere luisteraars. 17.00 Nws.
17.15 Jazzmuz. 18.00 Nws. 18.03 Voor
gen. 18.30 Franse les. 18.32 Gramm.-
muz. 19.00 Nws. 19.40 Lichte muz. 19.45
Syndicale kroniek. 19.55 Lichte muz.
20.00 Concert. (In de pauze: Boekbe
spreking). 21.40 Concert. 22.00 Nws.
22.15 Litterair progr. 22.30 Dansmuz.
23.00 Nws. 23.10 Klassieke muz. 23.30
Nws. 23.35 Ligging van zeeschepen.
ADVERTENTIE
UTRECHT. Een buitenlandse rei
zigster heeft zondagavond omstreeks
halfnegen een trein tussen Hedel en
Zaltbommel tot stilstand gebracht. In
paniek trok de dame aan de noodrem
toen de trein een brug passeerde. De
geschrokken vrouw verklaarde later
tegenover een treinconducteur dat ze
dacht dat de trein te hard over de
brug was gereden. Toen deze haar had
uitgelegd dat men in Nederland ge
woon is met dergelijke snelheden te
rijden, werd de reis voortgezet.
Nederland 1
18.50 NTS: In kleur: De Fabeltjeskrant.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
19.03 STER: Reclame.
19.06 NCRV: In kleur: Feuilleton (dl. 1).
19.31 IKOR/CVK/RKK: Kenmerk.
19.56 STER: Reclame.
20.00 NTS: Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 NCRV: De glazen stad (dl. 5).
21.10 Documentaire Nieuwesluis.
21.55 Grieks drama.
22.20 Koorzang.
22.25 NVSH: Praatje.
22.35 NTS: Journaal.
23.00 Teleac.
Nederland 2
18.50 NTS: In kleur: De Fabeltjeskrant.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
19.03 AVRO: Voor de kleuters.
19.08 Muziek Mozaïek.
20.00 NTS: Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 AVRO: Televizier.
20.45 In kleur: De High Chaparral.
21.35 Peyton Place.
22.00 Regiovizier.
22.25 NTS: Journaal.
Nederland 1
11.00 NTS/NOT: Schooltelevisie.
18.50 NTS: In kleur: De Fabeltjeskrant.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
19.03 STER: Reclame.
19.06 VARA: In kleur: De Lucy Show.
19.31 Koning Klant.
19.56 STER: Reclame.
20.00 NTS: Journaal.
20.16 STER: Reclame.
20.20 VARA: Achter het Nieuws.
20.45 In kleur: Feuilleton.
21.35 Hadimassa.
22.10 Report. Australische woestijn.
22.55 NTS: Journaal.
23.00 Teleac.
Nederland 2
18.50 NTS: In kleur: De Fabeltjeskrant.
18.56 STER: Reclame.
19.00 NTS: Journaal.
19.03 Scala.
20.00 Journaal.
20.16 STER' Reclame.
20.20 NTS: In kleur: Feuilleton (dl. 1).
20.45 Documentaire rond jazz.
21.35 Gesprekken met Nederlanders.
22.10 Journaal
HILVERSUM (ANP) Een deel
van de door Louis van Gasteren voor
de NTS vervaardigde documentaire
„bericht uit Biafra wordt vanavond
uitgezonden in het BBC-programma
„Panorama". Later op de avond neemt
Louis van Gasteren deel aan een dis-
sussieprogramma over Biafra.
vwwwwwwwMnwwwwwvmMrvwwmMnMww
