Filigrainwerkfascinerend
spel met draad en korrel
OUD EDELAMBACHT DAT
NOG STEEDS ALS HAND
WERK BEOEFEND WORDT
VROUW
Mr. L. A. Barendsen-Cleveringa: eerste „Vrouwe Justitia" in Haarlem
Part-timehulp
bij bejaarden
^emiiia" laat
licht schijnen
m elektriciteit
Van een medewerkster)
draadwerk. Het „stramien" bestaat uit mi
nuscule ringetjes die stuk voor stuk met
verbazingwekkend kleine bolletjes worden
opgevuld. Als soldaatjes in het gelid wor
den er vervolgens kleine holle staafjes op
gezet. Al deze minieme deeltjes worden
gelijmd met een lijmsoort die, bij het sol
deren, niet zwart wordt
ALS FILIGRAINWERKER-ben je nooit
uitgeleerd", zegt de man achter de werk
bank. Zijn vingers hanteren een pincet dat
snel, en trefzeker uiterst kleine oogjes van
gouddraad oppakt. Onder zijn handen
groeit een gouden broche van luchtig
Hedendaags i'iligrain: kralenslot
in goud met granaat.
Filigrainwerker anno 1968
ZO ONTSTAAT in grote trekken
de bijzondere vorm van edelsmeed
kunst die filigrainwerk heet en ook
wel draadwerk wordt genoemd.
Een vijf eeuwen oude vaderlandse
kunst die (in dit geval in het oude
Noordhollandse Hoorn) nog altijd
van a tot z als handwerk wordt
bedreven.
Marianne van der Zee
IN NEDERLAND HEBBEN de pro
vinciale klederdrachten lange tijd een
belangrijke rol gespeeld als afzetge
bied voor de sieraden in filigrainwerk
Vandaar de namen die ook vandaag-
de-dag nog in de draadwerktechniek
worden gehanteerd: men spreekt over
Scheveningse koppen, over het Volen-
dammer slot (druk bewerkt, met een
miniatuurtje erin en met engelenkop
jes op de hoeken), over Zeeuwse kra-
lensloten en Zeeuwse bolle en platte
knopen. De streeksieraden leveren de
hedendaagse filigrainwerker een be
perkt aantal basisvormen waarop ech
ter (binnen bepaalde perken) wel va
riaties worden gemaakt.
Granaat en bloedkoraal worden in
de sieraden verwerkt. Granaat uit
Duitsland, koraal uit het verre oosten.
Het veertienkaraats rood goud dat als
basismateriaal wordt gebruikt krijgt
later door toepassing van wat de vak
man de „hoog gehalte kleur" noemt,
de specifieke goudglans die kenmer
kend is voor deze filigrainsieraden.
„Dvaanse dracht was de rijkste
dracht", zegt de heer J. Rozendaal,
die, als vijfde Rozendaal in successie
aan het hoofd van het bedrijf in Hoorn
zij stukjes precisiewerk op waarvan
de resultaten volkomen symmetrisch
dienen te zijn en waarin met tienden
van millimeters wordt gewerkt.
ALS STRAKS DEZE rijkversierde
gouden bijou's in de winkel van de
juwelier liggen zullen weinig kopers
vermoeden hoeveel uren handwerk in
dit gouden draadwerk zijn gestoken.
Een stel zogenaamde „Scheveningse
koppen" is het resultaat van bijna vijf
tig uren onafgebroken arbeid. Dat de
winkelprijs van zo'n dubbel stuk om
en nabij de duizend gulden ligt ie dan
ook niet zo verwonderlijk.
Filigrain wordt wel eens „een oer-
vaderlandse techniek" genoemd: in de
vijftiende eeuw werden al sieraden en
gebruiksvoorwerpen in de draadwerk
techniek gemaakt. Dat betekent aller
minst dat Nederland het monopolie
had. Filigrain is in de loop der eeu
wen in opmerkelijk veel landen gemaakt
zowel in Europa als in het nabije oos
ten. De benodigde hulpmiddelen waren
eenvoudig en daardoor ontstonden vele
huisindustrieën in dit handwerk dat
door mannen, vrouwen en kinderen
werd gedaan.
DE FILIGRAIN WERKERS van de
Koninklijke Goud- en Zilverindustrie
voorheen gebr. Rozendaal N.V. in
Hoorn zuUen in Nederland waarschijn
lijk nog maar weinig collega's in deze
oude kunst hebben. Filigrain (afgeleid
van de Latijnse woorden filum en gra-
num: draad en korrel) is een zeer
arbeidsintensief handwerk.
„Je moet echt nog liefde voor dit
vak voelen", zeggen de filigrainwer-
kers van het Hoornse bedrijf. Met
hun pincetten en hun spinnetjes, oog
jes. gedraaide oogjes en scharniertjes,
(vaktermen voor de haarfijne onder
deeltjes van het filigrainwerk) bouwen
sitaat: „Dat is nu museumstuk ge
worden, maar het was een schouwspel
als je die vrouwen in vol ornaat zag.
Zo'n hoofdtooi bestond üit een gouden
kap, bloedkoraal met slot, een voor
naald van goud of juweel, zijnaalden,
kapspelden en juwelen oorhangers. De
vrouwen zagen eruit als vorstinnen".
Eeuwenoude kunst die nog helemaal als handwerk wordt bedreven.
UIT OUDE KASBOEKEN van het
bedrijf is nog op te maken dat men
soms goud inleverde en daar iets van
liet maken. „Men liet er wel kappen
uit smelten. Tegenwoordig wordt er
veel verknipt. Uit oude streeksiera
den laat men bijvoorbeeld ringen ma
ken. Maar we krijgen ook wel repa
raties van filigrain-werk. Dingen die
soms honderd jaar oud zijn".
De huidige produktie van gouden fi
ligrainwerk blijft vrijwel geheel in
Nederland. Dat het toerisme voor veel
afnemers zorgt gelooft de heer Rozen
daal niet. „Wel als het om zilveren
filigrainwerk gaat. Dat is wel een pro-
dukt voor de toerist. Maar het gouden
filigrainwerk is een echt cadeau-arti
kel. Het wordt overal verkocht. De be
langstelling voor goud in het algemeen
groeit trouwens nog steeds. En filigrain
blijft een spektaculair artikel. Je kunt
bezoekers in het bedrijf de mooiste
staaltjes van moderne sieraadkunst la
ten zien: zodra ze de filigrainwerkers
bezig zien, zijn ze verloren".
vaarlijk? Ze rijden daar te hard. Ik
hou ook van hard rijden, maar al rijd
je op een weg met voorrang, je moet
bij een onoverzichtelijke kruising altijd
vaart minderen, je moet rekening hou
den met de fouten van anderen".
„Ik ben daarna in de advocatuur be
gonnen, bij gebrek aan wat anders, zo
als zovele studenten in de rechten wist
ik niet wat ik wilde. De advocatuur
was een hele goede leerschool".
„GELUKKIG HEBBEN WIJ in Ne
derland geen juryrechtspraak- We n-.oe-
ten er naar streven de rechtspraak te
ontdoen van emotionaliteital i<an
dat nooit helemaal. Maar wij, voor wie
de rechtspraak dagelijks werk is, is
er minder emotionele betrokkenheid
dan bij een lekenjury".
Zij was advocate in Haarlem
van 1950-1954. „En toen kwamen de
kinderen, toen ben ik opgehouden. Ik
heb daarna een tijd in Zweden ge
woond, daar was ik alleen huisvrouw".
Eind 1958 begon mevrouw Barendsen-
Cleveringa wieer te werken, ditmaal
aan de Leidse universiteit.
Het w.erk als rechter in Haarlem
geeft haar echter meer gelegenheid re
gelmatig te werken en vaker thuis té
zijn. De „stukken" van de rechtszaken
kan zij thuis doornemen. Drie dagen
in de week is mr. Barendsen in elk
geval in Haarlem.
Het falen van de mens op sommige
momenten in het verkeer:
SINDS vorige week maandag is de
rechtspraak het dagelijks werk van
mevrouw mr. L. A. Barendsen-Cleve
ringa uit Oegstgeest, zij is de eerste
vrouwelijke rechter in het arrondisse
ment Haarlem geworden.
Als dochter van de bekende Leidse
hoogleraar in handelsrecht en burger
lijk proces-recht, professor Cleveringa
ging ook zij rechten studeren.
„Soms denk ik, dat had mij ook kun
nen gebeuren".
MEVROUW BARENDSEN, moeder
van twee kinderen op de middelbare
school, noemt haar combineren van
taken als moeder, huisvrouw en rech
ter „een kwestie van organisatie".
Huisvrouw:
„Speciaal, met het opvoeden van de
kinderen vind ik het nuttig dat de moe
der meningen van buiten kan horen.
Ben huisvrouw hoort het nieuws als
het ware uit de tweede hand".
Is de Haarlemse rechtbank streng?
„Ik kan het niet vergelijken, ik heb
geen ervaring met andere rechtbanken.
Je kunt natuurlijk van mening verschil
len over de strafmaat".
„INSPRINGEN BIJ BEJAARDEN"
•s de titel van een nieuw foldertje
waarin de Centrale Raad voor Ge
zinsverzorging aandacht voor de
bejaardenverzorging vraagt.
Het moderne bejaardenwerk wil
met verschillende middelen de be
jaarde in staat stellen zo lang moge
lijk thuis te wonen. Een van deze
mogelijkheden biedt de gezinshulp
bjj bejaarden. Zij kunnen huishou
delijk werk doen wat de bejaarden
zelf niet meer kunnen, aandacht
schenken aan voeding, kleding, ver
warming. medicijnen en andere be
nodigdheden.
Vrouwen en meisjes die slechts
voor een beperkt aantal uren -een
werkkring kunnen hebben zouden
bij dit werk kunnen „inspringen".
Gevraagd worden ervaring in huis
houdelijk werk, belangstelling voor
bejaarden, prettig met mensen
kunnen omgaan. Daar staat tegen
over een zelfstandige werkkring,
aangepaste werktijden en salaris
met vakantietoeslag en sociale
voorzieningen.
Desgewenst kan een oriëntatie
cursus worden gevolgd.
"Iet adres van de Centrale Raad
voor Gezinsverzorging is Zeeman
laan 44 in Utrecht.
Werkende vrouw:
„De maatschappij is er hier nog niet
op ingericht. In Zweden was ik als
niiet-werkende vrouw een uitzondering".
Bij haar werk spreekt het feit dat
zij een vrouw is nauwelijks mee. Als
vrouw heeft mevrouw mr. Barendsen-
Cleveringa geen andere mening dan
haar mannelijke collega's over diefstal
inbraak of rijden onder invloed. Hoog
stens kan zij er soms even een ander
licht op laten schijnen.
Bestaat er klasse-justitie in Neder
land?
„Als er met dat woord bedoeld wordt
dat iemand uit een sociaal beter milieu
uit dien hoofde minder gestraft wordt
of beter behandeld, dan iemand uit
een lager sociaal milieu, dan, voor zo
ver ik datbeoordelen kan, zeker niet.
Maar voor iemand met een hoge maat
schappelijke positie heeft een vonnis
van twee weken voor bijvoorbeeld
rijden onder invloed, vaak extra ge
volgen. Een minister treedt er om af".
GISTEREN IS IN Rotterdam de In
ternationale Consumentenbeurs Femi-
na geopend. Tot en met 15 oktober in
het Ahoy-gebouw aan de Hofdijk weer
allerlei bekends en nieuws onder het
thema „Elektriciteit".
Verleden jaar was het thema „Com
municatie". Het onderwerp van dit
jaar wordt geaccentueerd door een in
zending van het in Noordwijk geves
tigde wetenschappelijk onderzoekcen
trum ten behoeve van de ruimtevaart.
Verder natuurlijk woninginrichting,
sanitair, wasautomaten, afwasautoma-
ten, en alles wat er altijd onvermij
delijk op beurzen is te zien.
Speciale onderwerpen: „Uit de
brand ben je" van de gemeentelijke
brandweer van Rotterdam en een
stand waarin medici „spreekuur" hou
den.
De Femina is van tien tot vijf en 's
avonds van zeven tot half elf open.
Zondag van elf tot vijf uur.
Emotioneel wil zij er niet bij betrok
ken raken. Dat wil echter niet zeggen
dat de eerste vrouwelijke rechter in
Haarlem de verdachten koud of onper
soonlijk benaderd wil zien. Haar me
ning over de gang van zaken op de
rechtszitting is „Men behoort te han
delen met respect voor de medemens".
Zou u politierechter willen zijn?
„Dat lijkt wel erg moeilijk, dat
zou ik nu zeker niet aandurven".
straf ook niet helemaal, maar dat valt
binnen onze gezichtskring".
gebeurt, het leven van een medemens
wie dan ook. moet je respecteren".
Zou men in Nederland meer reke
ning moeten houden met de „crime
passionel" zoals in Frankrijk?
„Nee, uit welke motieven zoiets ook
Doodstraf?
„Je weet niet wat je een mens dan
aandoet. Dat weet je bij gevangenis-
Verkeerszaken:
„Ik rijd door de Haarlemmermeer in
een half uurtje naar de rechtbank. Ge-
