„KEERT U VOORAL TEGEN
DE RIJKE PARASIET"
met 20 tot 30% korting
Alles met
20 tot 30% korting
T
De revolutie die
niet doorging (2)
Wereldoorlog sloót
een tijdperk af
Adenauers zoon streeft naar
burgemeesterschap van Keulen
wegens overname
„DER KAISERZOCHT HEIL IN ONS LAND
Weer actie tegen
honger
Brand in fabriek
Boekhouder had
nog 287.000,
bij zich
BRILJANT - GOUD - ZILVER PLEET -
HORLOGES - KLOKKEN
f VRIJDAG 18 OKTOBER 1968
12
ir»
Oude vormen
Beslissing
Van Heutsz
Inlichtingendienst
Contra-actie
Schade half miljoen
BIJ VERKOUDHEDEN
VOOR VADER, MOEDER EN KIND
Spanje levert
fraudeur uit
(uitgezonderd merkartikelen)
VELEN GINGEN U VOOR.
VELEN ZAGEN HUN VOORDEEL.
VELEN KOCHTEN EEN MOOI SIERAAD en GELD
BELEGGING.
WAAROM KOMT U OOK NIET EENS KIJKEN IN
ONZE UITVERKOOP-ETALAGES.
ER IS NOG ZOVEEL MOOIS in
BRILJANTEN RINGEN - BROCHES en ARMBANDEN
GOUDEN FANTASIE RINGEN - ARMBANDEN -
BROCHES - COLLIERS.
COMPLETE ZILVEREN SERVIEZEN - ROOMSTEL-
LEN - MANDEN en VAZEN.
GOUDEN DAMES- en HERENHORLOGES - OUD
HOLLANDSE KLOKKEN.
door de heer R. POULUS te RIJSWIJK.
NOG SLECHTS 3 WEKEN. Met een kleine aanbe
taling worden de gewenste artikelen gereserveerd
tot het einde van deze maand.
NU KOPEN is VOORDELIG KOPEN VOOR de A.S.
FEESTDAGEN.
ÏIAARLEM
(Van onze correspondent)
ROTTERDAM De Rotterdamse
overheid zou tegen de revolutie geen
geweld gebruiken: de burgemeester
had zich, om Brautigam te citeren,
„volkomen ingesteld op de gedachte,
dat de macht in onze handen was,
waarbij hij het was, die ons raad gaf".
Die raad betrof zelfs de doelen van
de revolutie: „U moet zich vooral
keren tegen de rijke man, die zijn
geld als nietsnut verteert, die een
groot huis bewoont en er zes of acht
man dienstpersoneel op nahoudt. Die
man is een parasiet, zeide hij, trei:
hem vooral in zijn vermogen". En aan
het eind van het gesprek „ietwat ver
legen, bedremmeld en met een ietsje
trilling in de stem, op de wijze als
men een dokter naar de toestand van
een ernstige zieke vraagt: „Zou de
koningin weg moeten?"
'WWMVVWVW<WWWWWWWWWWWWWWIIWWWIIIIWI»WWIWIWWWWWW¥WWIIWVVWIIWWWI»WWV
De mens Zimmerman blijft, ondanks
de scherpzinnige analyse van dr. Schef-
fer, in laatste instantie een raadsel, zo
als ook Troelstra een raadsel is geble
ven. Zimmerman gaat de volgende zon
dag rustig in de bossen wandelen, hij
zal zich door de regering pijnlijk op zijn
taak laten wijzen (en die opdracht niet
zelf aan zijn hoofdcommissaris willen
doorgeven, maar de minister, boodschap
per met die taak opknappen), hy zal
kort daarna, als het echte gevaar is ge
weken, een „flinke" toespraak houden in
de gemeenteraad (na eerst in een verga
dering van B. en W. even pragmatisch,
zij het minder emotioneel te hebben ge
sproken als tot Brautigam en Heijkoop),
en hij zal zich tien jaar later in de open
baarheid verdedigen op een manier, die
duidelijk wijst op een psychisch verdrin
gingsproces: hij gelooft in de deelwaar
heid, die hij ais de gehele waarheid ver
telt.
Hij wordt daarbij geholpen door het
regeringsbeleid: zijn vrienden in de re
gering, als Van Karnebeek, sauveren
hem zo nadrukkelijk dat in 1921 aan
drang op hem wordt uitgeoefend aan té
blijven als burgemeester, en in 1920
krijgt hij het commandeurschap in de
Oranje-Nassau (want als hij die routine
onderscheiding niet zou krijgen zou dat
opzien baren en tot vragen aanleiding
geven).
Maar ook in zijn naaste omgeving gaat
het vreemd toe. De hoofdcommissaris
Sirks stond volgens Van Woelderen
achter het beleid van de burgemeester
(,bij eene revolutie zou hij zich met zijn
geheele politiekorps onder een nieuwe re
gering moeten stellen"), zozeer dat Schef-
fer vermoedt dat Zimmerman zelf vrees
de de hoofdcommissaris niet te kunnen
overtuigen van de noodzaak van een ra-
dikale zwenking in het tot dusver ge
voerde beleid, en daar de naar hem ge
zonden minister De Vries voor gebruik
te.
Heijkoop en Brautigam lichten Troel-
itra in over die beide gesprekken: zij
worden uitgenodigd de volgende zondag
ochtend naar Troelstra's huis in Sche-
veningen te komen om de toestand te
bespreken. Maar als zij daar aankomen
heeft Troelstra zelf ander, belangrijk
nieuws: de Duitse keizer is gevlucht en
heeft asyl gevraagd en gekregen in Ne
derland. Het Duitse gezantschap had de
bekend-pro-Duitse Troelstra opgebeld met
die mededeling en hem gevraagd wat de
houding van de Nederlandse socialisten
in deze zou zijn. In Troelstra's ogen
stortte met die vlucht de oude wereld in
een, „oude vormen en gedachten stier
ven", en door het initiatief van Zimmer
man was de vraag acuut geworden wat
de S.D.A.P. in een gegeven revolutionai
re situatie had te doen. Men besluit die
zondagavond de leiding van partij en
vakverbond op te roepen voor een verga
dering in Rotterdam.
Daarmee wordt de tweede fase in de
ontwikkeling in het socialistische kamp
ingezet. De Rotterdamse plaatselijke be
sturen komen 's middags al bijeen en
komen tot de conclusie dat de revolutie
voor de deur staat en dat de socialis
ten daarvan de leiding moeten nemen.
Die beweging kan het beste in Rotterdam
beginnen, men heeft daar plannen voor,
maar de grote vergadering 's avonds
moet beslissen.
Daar wordt besloten de beslissing over
te laten aan een congres, dat snel, over
een week, bijeen moet komen, en om
een groep personen onder voorzitterschap
van Oudegeest een socialistisch program
van eisen op te laten stellen. Een neder
laag voor Troelstra die de revolutie wil,
met arbeiders en soldatenraden. Anderen
(Heijkoop onder anderen) willen dat
ook, mede omdat de syndicalisten anders
het initiatief zullen overnemen. Maar de
vergadering verkeert in het onzekere over
bijvoorbeeld de houding van de militai
ren, en de meerderheid voelt niets voor
gevaarlijke avonturen. Troelstra is zeer
teleurgesteld, hij wil zelfs niet meewer
ken aan het opstellen van het program
van eisen en hij wil niet spreken op de
vergadering, die voor maandagavond in
Rotterdam is georganiseerd.
Maar dan blijkt, maandagochtend, dat
het program van eisen forser is uitge
vallen dan Troelstra heeft durven hopen:
hij zegt zelfs „dit program is revolutie"
en hij wil weer spreken 's avonds. Hier
ligt de kern in de ontwikkeling in het
socialistische kamp, die zulke grote con
sequenties zal hebben: ondanks het be
sluit van de partijleiding krijgt Troelstra
nu nieuw voedsel voor zijn revolutionaire
visie. Waarom was dat program van
eisen zoveel forser van toon dan de partij
politiek wettigde? Ook hier weer de iro
nie van de geschiedenis, en Scheffer for
muleert het zo: „(Brautigam) erkent dat
het program van eisen revolutionair
klonk". De actie was evenwel door de
besluiten van zondagavond in ordelijke
banen geleid en revolutionaire daden wa
ren dus niet te verwachten. Met andere
woorden (zegt Scheffer): zolang er geen
revolutionaire actie kwam mocht de
toon best flink revolutionair zijn, een
standpunt dat gedeeld werd door Vlie
gen en Oudegeest". Maar daardoor komt
de morele verantwoordelijkheid voor wat
Troelstra later deed, en waarvoor hij, ook
door Vliegen en Oudegeest, als zonde
bok werd beschouwd en gebruikt, ook op
hun schouders te rusten.
In het andere kamp had men intus
sen ook niet stil gezeten. Daar was al
lereerst de komst van de keizer: een
spel van intriges en (mis)informatie,
waarover Scheffer uitvoerig bericht,
maar zelfs hij kan niet alle hoeken en
gaten belichten, al geeft hij veel te ver
moeden. Wat was de rol van de gene
raal Van Heutsz, de held van Atjeh, en
nu adjudant-generaal van koningin Wil-
helmina, die op 5 november naar de
Duitse fronten in België ging op uit
nodiging van de Duitsers om de mili
taire situatie te bestuderen (terwijl er,
bij wijze van spreke, geen militaire si
tuatie meer was), op 8 november lunchte
met de keizer (die de volgende dag op
de vlucht zou gaan(,maar op die volgende
dag „verrast was over de geruchten no
pens den troonsafstand van den keizer".
De koningin zou de keizer naar ons
land hebben uitgenodigd, zei men, maar
dat wordt met klem ontkend, ondanks
de vreemde reis van Van Heutsz. De in
hofkringen goed bekende Nederlandse ge
zant in Brussel, Van Vollenhoven, stuurt
(na over de komst van de keizer te zijn
ingelicht door de Duitsers in Brussel)
twee koeriers met dat bericht naar Ne
derland: een naar de minister van Bui
tenlandse Zaken Van Karnebeek, en de
tweede „naar een andere plaats", om de
Britse terminologie in vergelijkbare om
standigheden te gebruiken. Opheldering
over deze zaken zal moeten wachten tot
de archieven van het Koninklijk Huis
voor wetenschappelijk onderzoek toegan
kelijk worden gemaakt.
Scheffer gaat zeer uitvoerig in op de
omstandigheden, waaronder zich de
komst van de keizer afspeelde: hij mo
tiveert die belangstelling als historicus
door te verwijzen naar de invloed, die
deze komst op de besluitvorming van
Troelstra heeft gehad. Dat klinkt aar
dig, maar ik vermoed dat in deze de
journalist het van de historicus heeft ge
wonnen die verhalen en anecdoten wa
ren te sappig en soms te gek om te la
ten schieten. Zoals het verslag, dat mr.
J. B. Kan. secretaris-generaal van Bin
nenlandse Zaken, uitbrengt over zijn ge
sprekken met Wilhelm in de trein tus
sen Eysden en Amerongen en de episo
de van de echtgenote van de Britse ge
zant in ons land, de vurige lady Susan
Townsley, die de gehate „Kaiser" op het
station van Amerongen stond op te wach
ten, bij wijze van spreken met rotte to
maten in de hand, en die met zachte
drang uit de vuurlinie moest worden ver
wijderd.
Het organiseren van gastvrijheid
vormde niet de enige besogne van de re
gering. Enige ministers kwamen met pre
mier Ruijs De Beerenbrouck bijeen om
de ontwikkelingen in het socialistische
kamp te bespreken. Zij beschikte, onder
andere door het aftappen van de tele
foon van Troelstra, over vrij nauwkeu
rige inlichtingen. Ruys besluit zondag
avond tot gedeeltelijke demobilisatie over
te gaan: dat zou de binnenlandse span
ningen wat kunnen verminderen. De mi
litaire inlichtingendienst komt op toeren:
door het afluisteren van gesprekken en
anderszins (de Rotterdamse rechercheur
Spillenaar zou 's middags in een kast
zijn gekropen om de vergadering van
de plaatselijke bestuurders af te luiste
ren) en wat we de groep-Lohman zullen
noemen raakte gealarmeerd.
Gerretson en Oosterhoff begeven zich
naar Lohman om hem te bewegen stap
pen bij de regering te doen: hij vraagt
twee der heren naar de minister van
oorlog te gaan. Daar werd de minister
meegedeeld dat „indien van militaire zij
de geen maatregelen werden genomen,
wij althans voor Den Haag zelfstandig
zouden handelen". Verder bezoeken de he
ren de minister van Justitie, en zij be
sluiten dat één van hen naar Amsterdam
zal gaan „om de banken te waarschu
wen".
Als die veelbewogen zondag ten einde
is, is het werkelijke revolutiegevaar ge
weken maar er zitten aan beide kan
ten tovenaarsleerlingen. De ministerraad
die maandagochtend bijeen komt, windt
zich nog niet bovenmate op: Rotterdam
is woelig, zegt Ruijs, maar de rest van
het land is rustig. De koningin wil zich
met een proclamatie tot het volk rich
ten, maar de regering voelt daar een
stemmig niets voor. Er zal dinsdag in de
Kamer een regeringsverklaring komen,
en men besluit de militaire vooraden ter
beschikking van de burgerbevolking te
stellen.
De katholieke contra-actie komt op
toeren: de commissie-Kooien vergadert
met de bestuurderen van katholieke or
ganisaties en men besluit de volgende
dag een manifest in een half miljoen
exemplaren te verspreiden en voor de
volgende zondag een massa-meeting op
Houtrust te organiseren. De Katholieke
Vakbeweging richt een adres aan de mi
nisterraad waarin steun wordt toegezegd
„Der Kaiser" ijsberend op het sta
tion Eysden, na aankomst in Neder
land.
gezegd: de Nederlandsche proletarische
revolutie is geweest het hoogtepunt in
de geschiedenis van Nederland!" Troel
stra zegt er later van, dat hij door de
grootheid van het ogenblik en de geest
drift werd meegesleept en hij erkent dat
hem dit als ervaren politicus niet had
mogen overkomen, maar hij ontkent dat
hij met deze rede de revolutie had ge
proclameerd. Ook Heijkoop spreekt kras
se taal.
Troelstra is niet vergeten. Van hem
zijn in ons land enkele standbeelden
geplaatst. Zoals dit, aan de voet van
de Oldenhove in Leeuwarden, werd
onthuld. Het werd vervaardigd door
Hildo Krop.
voor de handhaving van orde en gezag.
De groep-Lohman organiseert een po
litiek bureau, kantoor houdende in het
B.P.M.-gebouw, en een inlichtingendienst
onder leiding van de Leidse student W.
F. M. Bosschardt. Daarnaast een mili
tair bureau onder de luitenant C. Plok-
hooy van de vrijwillige landstorm, in
samenwerking met de inlichtingendienst
man Gijsberti Hodenpijl. De heren menen
dat het leger onbetrouwbaar is, en de
vrijwillige landstorm moet een betrouw
bare kern gaan vormen. Die V.L. komt
in het geheim bijeen in de koninklijke
stallen. De eerste stalmeester, Baron
Bentinck, is ongerust, want volgens hem
zijn het paleis en de stallen volkomen
onverdedigd. Er zijn meer hovelingen on
gerust, want het militaire huis adviseert
de vorstin naar Engeland te gaan, en de
koningin zeggen redelijk betrouwbare
bronnen wilde zelf wel weg omdat
zij onder de indruk van de toestand was.
We hebben Troelstra verlaten toen hij
maandagmorgen nieuwe revolutionaire
moed kreeg. De rede, die hij die avond
in het Rotterdamse verkooplokaal houdt,
liegt er niet om: „Laat eenmaal worden
DEN HAAG. Evenals in tachtig an
dere landen zal ook in Nederland van 21
tot 27 oktober voor de zevende maal een
antihongeractie worden gevoerd, waar
van de opbrengst bestemd is voor het uit
voeren van projecten, die op de voedsel-
verbetering in de ontwikkelingslanden
zijn gericht.
De inzameling wordt georganiseerd
door de Nederlandse Organisatie voor In
ternationale Bijstand (NOVIB) in samen
werking met het Unesco-centrum Neder
land en het Nederlands Comité Unicef.
De voedsel- en landbouworganisatie
van de VN heeft becijferd dat 4,5 miljoen
mensen permanent te weinig voedsel krij
gen en 1,5 miljard mensen slecht gevoed
worden.
TILBURG. Een felle uitslaande
brand heeft donderdagavond het gebou
wencomplex van de twijnerij en spoelerij
van Robbesom N.V. in Tilburg in ruim
een uur volledig in de as gelegd. De
schade wordt op een half miljoen ge
schat.
(Van onze correspondent)
BONN Als in de herfst van volgend
jaar burgemeestersverkiezingen in Keulen
worden gehouden is de dan 59-jarige Max
Adenauer de kandidaat voor de Christen-
Democratische Unie, de CDU. Het is al
een halve eeuw geleden sinds zijn vader,
de latere bondskanselier Conrad Adenauer,
zijn burgemeesterscarrière in Keulen be
gon. Hij doorliep deze in twee van elkaar
gescheiden perioden, tijdens en na afloop
van de eerste wereldoorlog. Het Hitier-
regime maakte aan Conrad Adenauers
burgemeestersloopbaan een eind.
De sterk op zijn vader lijkende Max
heeft al deel uitgemaakt van het stads
bestuur van Keulen met zijn bijna negen
honderdduizend inwoners. In 1965 gaf hij
zijn positie op om zich kandidaat te stel
len voor een CDU-zetel in de Landsdag
van de deelstaat Noord-Rheinland-West-
falen. De voor de CDU ongunstige uit
slag van deze verkiezingen had tot gevolg
dat Max Adenauer zijn wens in rook zag
opgaan. Daarna was hij manager van een
kredietbank. Max Adenauer studeerde
rechten, in de tweede wereldoorlog dien
de hij in de Wehrmacht.
Toen een interviewer hem eens vroeg
of de naam Adenauer zijn kansen op bet
burgemeestersschap vergrootte, antwoord
de Max dat hij niet dacht dat dit zo was.
De tegenstanders var. mijn vader aldus
Adenauer jr zullen beslist niet op mij
stemmen, en degenen die hem steunden
zullen bang zijn voor een soort familie
dynastie.
Na de dood van Conrad Adenauer in
april 1967 zijn veel politiek denkende
mensen tot het inzicht gekomen, dat de
oude man zijn land wellicht nog niet op
de goede weg geholpen heeft. De memoi
res van Adenauer treft men al in winkels
met uitgeversrestanten aan.
Of Max Adenauer het in Keulen haalt
is zeer de vraag. Sinds twaalf jaar wordt
het stadhuis van Keulen door de sociaal
democraten beheerst. Op het ogenblik is
er nog geen reden om aan te nemen dat
zij deze greep zouden verliezen. Maar
Max vindt dat het bestuur in Keulen „te
slap" wordt gevoerd. „De tijd schreeuwt
om een sterk bestuur, net als in de tijd
van mijn vader", aldus de kandidaat
burgemeester. Een gooi naar de politiek
op bondsniveau zal de zoon van de vroe
gere kanselier niet doen. Om een poli
tieke carrière te beginnen moet je niet
ouder dan dertig zijn", aldus de 58-jarige
Max Adenauer.
ADVERTENTIE
HIERTOE GERECHTIGD
(Van onze correspondent)
LEEUWARDEN. Een 26-jarige
boekhouder uit Zwaagwesteinde (Fr),
die op 28 april verdween met medene
ming van een groot bedrag van zijn werk
gever en die later in Spanje werd ge
arresteerd, zal worden uitgeleverd aan de
Nederlandse justitie.
Bij zijn arrestatie in een hotel in Barce
lona had hij 287.000 bij zich. Hij was
naar Spanje gegaan in gezelschap van
een Spaanse stripteasedanseres uit Am
sterdam.
Of het bedrag van 287.000 van zijn
werkgever afkomstig is, staat niet vast,
omdat de man van de boekhouding zo'n
chaos had gemaakt dat geen accountant
er uit kon wijsworden. De man beweert
dat politieke vrienden hem veel geld had
den meegegeven om het in Spanje te be
leggen.
ADVERTENTIE
OROOTE HOUTSTRAAT 49 -TEL. 20049
