DE KEERZIJDE VAN
DE MEDAILLE
NIET ALLES GOUD DA T ER
BLINKT IN MEXICO-STAD
Noordhollandse" vormen
in Mexicaans landschap
Haagse kunstenaar
Joop Bel jon maakte
beeldengroep voor
de „Weg der
Vriendschapin
Pueblo Olimpico
iStÊÊÊtBÊ
ft
ZATERDAG 19 OKTOBER 1968
Erbij
23
tweehonderd gulden) per maand. De vlucht
van het platteland eindigt doorgaans aan
de rand van de stad. In de zogenaamde
„ring van ellende", rond Mexico Stad lig-
gen honderd noodvestigingen, zonder
water, zonder riolering en zonder wet. De
stad staat dan ook aan de top van de mis
daadstatistiek in de wereld. Aan de rand
van de mooie autoweg, die van Mexico
Stad naar het 700 meter minder hoog ge
legen idyllische rustoord Cuemavaca leidt,
ligt achter een draadversperring van tien
(Van een onzer verslaggevers)
JOOP BELJON, de 46-jarige beeldhou
wer en directeur van de Haagse Konink
lijke Academie voor Beeldende Kunst, is
teruggekeerd uit Mexico, waar hij op uit
nodiging van het Mexicaans Olympisch
Comité met zeventien andere beeldhou
wers uit verscheidene landen deelnam aan
een project om beelden langs de „Weg der
Vriendschap", die naar het Olympische
dorp leidt, te plaatsen. Voortgekomen uit
een uniek initiatief van de Mexicanen om
in de schaduw van de Spelen een soort
kunstmanifestatie uit alle delen van de
wereld te organiseren, is deze beeldenroute
een onderdeel van het culturele program
ma, waarin ook een reünie van
dichters, een balletfestival en een
congres van architecten zijn op
genomen. Terug in zijn atelier in
het oude gedeelte van de Haagse
academie waar het afgebladderde
stucwerk van een Grieks tempel
plafond de eer van de voorbije
klassieke glorie hooghoudt, vertelt
Benjon over Mexico.
meter hoogte het oeroude dorp Torpilejo,
waar de bloedwraak twintig jaar geleden
nog zo intensief werd bedreven dat de ge
middelde leeftijd van de mannen slechts
22 jaar was. En dat de hoofdstad de kroon
spant in de wereldmisdaad dankt zij aan
haar gemiddelde van 48 moorden per dag.
Het is niet meer zo dat zich op straat „pis-
toleros" aanbieden, bereid om tegen een ge
ring bedrag vijanden uit de weg te ruimen.
Ook politici kunnen het zich niet meer ver
oorloven persoonlijke of zakelijke geschil
len door het uit de weg ruimen van de
tegenstander op te lossen. Maar het mes
zit tegenwoordig heel los in de schede. „Als
ik door een steegje loop", zei een Mexi
caanse vriend me, „is het altijd uitkijken
geblazen. Als daar mensen met uitgestrek
te benen zitten, loop ik er graag met een
royale boog om heen Ze hebben de ma
chete los in de broekzak en aarzelen niet
om er bij het kleinste conflict gebruik van
te maken".
(Van een onzer redacteuren)
DE STORMACHTIGE ontwikkeling van
Mexico-Stad is typerend voor alle Latijns
Amerikaanse grote steden. Ze lijden aan
„elefantiasis", zoals een Mexicaanse krant
die gezwelachtige groei eens treffend ty
peerde. Zeventig percent van het nationale
inkomen wordt in de hoofdstad verdiend.
Daar is volop werk en vergeleken met
de nood op het platteland een „hoog"
minimumloon: 750 Mexicaanse pesos (ruim
Brede boulevards, omzoomd door
moderne wolkenkrabbers, vormen liet
weidse panorama van Mexico-City.
Maar aan de rand van deze welva
rende wereldstad ligt de armenstad
met een miljoen mensen, die samen
hokken in „huizen" van wrakhout en
lege oliedrums.
DAT ALLES is echter niet het
complete beeld van „Mexico la Ciu-
dad" dat in de eerste plaats een heel
mooie stad is. Naast de hutten van
de allerarmsten liggen luxueuze wij
ken. Er zijn in Mexico 11.500 dollar
miljonairs. Vlak achter de reusachti
ge stad liggen de 5000 meter hoge
vulkanen, die horen tot het lot van
Mexico. Tweeduizend jaar geleden is
de vulkaan Ajusco geëxplodeerd. Het
reusachtige lavaveld is tot stilstand
gekomen en heeft een ongeveer tien
meter hoge helling een soort wand
tussen de berg en de begane grond
gevormd. In 1950 is een architect op
het geniale idee gekomen een deel
van het lavaveld voor een schijntje te
kopen en er een huis op te bouwen.
Nu ligt er de meest originele luxe
woonwijk ter wereld. En aan de an
dere kant van het grote lavaveld ligt
een universiteitsstad, die de grootste
ter wereld is.
HET ZIJN een paar facetten van
een indrukwekkende stad, die de ar
chitecten voortdurend met grote pro
blemen confronteert. Nu al is zij na
melijk 35 kilometer lang en 26 kilo
meter breed. Daarom moet men on
herroepelijk de hoogte in, hetgeen
niet zo eenvoudig is vanwege het ge
vaar van aardbevingen. Een andere
moeilijkheid is dat Mexico Stad is
gebouwd op de bodem van een opge
droogd zoutmeer, een bodem die
langzaam verzakt. Een deel van de
beroemde kerk „Guadalupe" staat
bijvoorbeeld scheef. De kerk is voor
een deel in de aarde verdwenen.
BIJ DE laatste grote aardbeving,
in 1957, sneuvelden in heel Mexico
muren en ruiten. In het grootste ge
bouw van Latijns Amerika, de „Tor-
re Latina" dat 484 verdiepingen
telt, 210 meter hoog is en aan de
top een restaurant heeft met een
schitterend uitzicht over de stad
bleef echter slechts een lift steken.
De grote gebouwen hebben bij die
gebeurtenissen tot vier meter heen
en weer gezwaaid, hetgeen door de
hydraulische installaties die aan de
basis zijn aangebracht, voortreffelijk
is opgevangen.
HET opgedroogde zoutmeer heeft
alle pogingen om het definitief te
beplanten weerstaan. In de droogste
tijd (februari en maart) jaagt de
noordelijke wind salpeterhoudend
zand over de stad. Het regent dan
een stof, die de ogen prikkelt, eruit
ziet als een dichte mist en de auto's
wit verft.
Er zijn 18.000 taxi's, die zo goed
koop zijn, dat dit enorme aantal op
geen stukken na voldoende is. De
taxi is een voor de hand liggend ver
voermiddel voor de vele toeristen
voor wie Mexico vooral een gi
gantisch kijkspel is met piramiden en
met de luxe badplaats Acapulco. Met
name de Amerikaanse toeristen, die
vroeger naar Cuba trokken, hebben
echter ook de op een na grootste stad
van Mexico ontdekt, Guadalajara,
een stad met nog altijd een miljoen
inwoners.
„RIVIER over de rotsen" betekent
Guadalajara, maar een rivier ziet
men er niet. De reisleiders vertellen
hun gasten dat er altijd een warmte
heerst van twintig graden en de trot
se bewoners spreken van „de stad
van het eeuwige voorjaar". Toen ik
er kort voor de regentijd was, heb
ik echter geleden onder een hitte
van bijna veertig graden.
MEXICO is een land waar ver
schillende rassen samenwonen. Dat
levert politiek en economisch geen
problemen op, echter wel maatschap
pelijk (slechts elf percent van de
bevolking is blank). Maar de presi
denten zeggen allemaal dat zij er
trots op zijn, over een volk van In
dianen en Mestiezen te regeren!
WEL ZIJN er scherpe tegenstel
lingen geweest tussen staat en kerk.
die vooral door een systematische
tolerantie tenslotte hun scherpte heb
ben verloren. Volgens de huidige
grondwet bestaat de kerk voor de
staat niet. Haar goederen behoren
aan de staat. Een priester mag grond
kopen, maar dan onder zijn oorspron
kelijk „burgerlijke" naam, niet als
vertegenwoordiger van de clerus. Hij
mag ook in het openbaar geen ambts-
kleding dragen. Processies buiten de
kerk zijn verboden. Zo zijn er meer
beperkingen. De tijd van de beelden
stormers is echter voorbij. „We kun
nen het best met elkaar vinden",
heeft een bisschop gezegd. „Wij be
kommeren ons niet om de politiek
en zij niet om de kerk".
ALS MEN een Europese gymna
siast zou vragen, welke culturen er
op zijn bodem heersten duizend jaar
na Christus, dan zou hij op zijn minst
naar het antwoord moeten zoeken.
Maar elke Mexicaanse lagereschool-
leerling antwoordt onmiddellijk dat
in het eerste tijdperk de Olmeco- en
in het tweede de Tolteca-cultuur be
stond, om daar dan aan toe te voegen
dat vervolgens de Azteken regeerden
tot de Spaanse veroveringen. De ja
guar, het religieuze symbool van de
Olmeco-cultuur, komt hij in het da
gelijks leven voortdurend tegen, op
afbeeldingen, maar ook op gebruiks
voorwerpen. En hetzelfde geldt voor
de „almena", het symbool van de
Azteken. Straatventertjes en souve
nirwinkels confronteren bezoekers
voortdurend met splinternieuwe be
wijzen van de oeroude cultuur.
DAT IS het leven in de grote stad,
het centrum van Mexico. Een arts
heeft me verteld, dat vrouwen uit het
volk dikwijls voedingsmiddelen, die
zij ontvangen voor hun zuigelingen,
ruilen voor drank met de redenering:
„Ach. als het misloopt. volgend
jaar krijgen we toch weer een baby".
EEN BEKEND onderzoeker ging
regelmatig op jacht in het Mexicaan
se binnenland. Eens legde hij per
vergissing een koe neer en betaalde
de waarde van het dier aan de eige
naar. Toen hij de man een paar we
ken later weer ontmoette, vertelde
die: „Ik heb geluk gehad. Vlak na
dat u me die koe had vergoed, werd
mijn broer neergestoken. Het lijk-
maal heeft me nu geen cent gekost.
Ik had het beest anders toch moeten
slachten
„HET IS een heel kritiek land hoor.
Ze zijn daar keihard (k ben er zelf
bij geweest, dat ze zo hard waren.
Ik leefde midden tussen de studenten,
want ik heb een week of vier les ge
geven aan de Universidad Ibero-Ame-
ricana, afdeling Vormgeving. Ik werk
te tot 's middags vier uur aan die
beeldhouwwerken en ging daarna naar
de universiteit. Ik sprak iedere dag
met die studenten. Op sommige da
gen was de universiteit gesloten dat
wist je niet van tevoren. Het is een
heel groot complex. Net een stad of
een heel groot dorp. Wat je dan ziet
is een groot aantal studenten dat loopt
te demonstreren vooral voor de auto
nomie van de universiteit Op een ge
geven moment waren alle straten vol
tanks. De eerste dag de beste schoten
ze twee studenten dood.
„WEET JE wat het ergste is in Me
xico Stad? Er leven daar 7 miljoen
mensen en 1 miljoen is dakloos. Je
kunt geen stap zetten of je ziet een
bedelaar of 'n moeder met een paar
kinderen, die de hele dag in een kerk
portaal zitten. Ze leven in krotwonin
gen van bezineblikken. Op weg naar
het stadion kom je erlangs. De Mexi
canen schamen zich rot voor die toe
standen. Ze hebben geprobeerd die
mensen daar te verdrijven, maar ze
gingen terugvechten. Toen hebben ze
het opgegeven. Dat viel me erg mee
van ze. Toen ik wegging waren ze be
zig met de aanplant van bomen om
die krotwoningen aan het oog te ont
trekken".
„Op de dag dat ik in Mexico City
aankwam waren ze met de fundamen
ten voor mijn beeld bezig. De ontwer
pen moesten vooraf worden goedge
keurd".
„Ik wist heel precies, wat ik wou
Als een groep geabstraheerde
Noordhollandse knotwilgen
staat de plastiek van Beljon
langs de „Avenida de la Ami-
stad" in Mexico.
gaan maken. Het beeld bestaat uit ze
ven lichamen. Het zijn zo maar vor
men. Ik heb er voor de aardigheid
een naam aan gegeven Vergadering
(van de reuzen), maar dat heeft er
verder niets mee te maken'
„Voor mij was het belangrijkste,
dat ik aansluiting kreeg bij de auto
snelweg. Dat is een modern probleem.
We gaan ons halve leven doorbrengen
in een auto. Die snelweg wordt een
deel van ons leven. En nou vind ik, dat
je zoveel mogelijk moet profiteren van
de gegevenheden, de obstakels die zo'n
weg biedt, om de monotonie ervan te
verdrijven. Denk eens aan de weg van
Amsterdam naar Utrecht. Daar staan
lelijke bouwsels, fabrieken en dergelij
ke. Die zou je moeten kunnen inbou
wen, verhullen achter een beeldhouw
werk, er een kleurig gehéel van maken,
zodat je instinctief de tijd kunt meten
aan de signalen onderweg".
A
„EEN BEELD langs de weg moet je
zien, zoals Cassandra zijn eerste af
fiches maakte; het moet gezien wor
den in die ene seconde dat je erlangs
rijdt. Het moet een litteken op je
netvlies achterlaten; je moet het kun
nen onthouden. Nu heb ik veel geleerd
van mijn werk aan het California State
College, waar ik een muur, bestaande
uit verschillende elementen heb ge
bouwd rondom een parkeerterrein
(Hommage to Sam Rodia), dat een
beeldhouwwerk dat uit een aantal vor
men bestaat, beter is dan een enkel
beeld, omdat je dan steeds iets. anders
ziet, als je erlangs rijdt. Mijn beelden
groep ligt op een kruispunt van drie
wegen. Het is helemaal alzijdig, alrond.
Er zit een bewegingselement in zo'n
ding. Het is geschilderd in verschillen
de tonen lila, zodat een steeds ver
schuivend beeld wordt verkregen. Het
heeft een fysieke bedoeling en een vi
suele. Dus helemaal geen symbolische
betekenis. Ze dachten daar dat ik de
vormen had aangepast aan het Mexi
caanse landschap, maar dat is hele
maal niet zo. Al die vormen Komen
uit Noord-Holland. Daar heb ik mijn
vormgeving geleerd.
