ITALIAANSE PASTOOR IN OPSTAND TEGEN KARDINAAL
Strijd tegen band van kerk
met establishment
Viering van
jaar Convent
vierhonderd
van Wesel
RAMADAN IS OP KOMST
Studie van modern theologisch onderzoek
NEDERLANDSE BISSCHOP
VERMAANT DE PAUS
jheid
Milifaire dienst voor studenten
in theologie
Dominicanen
willen meer
vri
STERKE GROEI
Pater Scholl
overleden
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1968
Erbij
Brief van kardinaal
Belangrijke vrienden
Niet ten einde
Uitgaven gestegen
bij gereformeerden
Nederlander wordf
prelaat van
IJsland
(Van onze correspondent, Adriaan Luydjens)
ROME Door al de gebeurtenissen in de Nederlandse katholieke
wereld zou men wel eens de indruk kunnen krijgen, dat het overal elders
„pais en vree is. Dat is beslist niet zo. Het Vaticaan heeft de laatste
tijd zelfs moeilijkheden op wat men daar sedert eeuwen gewend is als
het eigen erf te beschouwen, het Italiaanse schiereiland. Wat er gebeurt
staat op een heel wat minder hoog plan: er zijn geen vermaarde theo
logen bij betrokken en als er al sprake is van een „nieuwe catechismus",
dan nog zal deze niet zulk een imponerend stuk werk zijn als de Neder
landse. De meest opwindende gebeurtenis speelt zich af in Florence en
wel in een nieuwe, arme buitenwijk van die stad. Isoloto. Die wijk vormt
een parochie op zich en de pastoor, Don Enzo Mazzi, is in een ernstig
conflict verwikkeld met kardinaal Florit, de aartsbisschop van Florence.
Het begon allemaal in een andere stad, Parma. Daar heeft een paar
weken geleden een groep jonge katholieken een van de in Italië steeds
talrijker wordende katholieke protestgroepen de prachtige kathedraal
bezet, zodat de bisschop verhinderd werd de mis op te dragen. De be
doeling was te protesteren „tegen de vee! te nauwe handen tussen de
kerk enerzijds en rijke heren anderzijds. Dat geschil is „opgelost" door
de sterke arm. waarmee overigens alleen maar werd gedreigd. De op
standige groep is nog wel zo katholiek dat zjj het niet tot een rel met
de politie Iaat komen in de kathedraal.
vrijwel uitsluitend arme arbeidersge
zinnen wonen, is Don Mazzi een heel
groot man.
Hij heeft de gewoonte in het wijklo-
kaal, dat met de kerk en de pastorie
een blok vormt, geregeld discussie
avonden te organiseren en zet daarbij
zijn ideeën uiteen, die onder andere
betrekking hebben op nog veel ingrij-
Maar het heeft een gevolg gehad in
Florence. Dom Mazzi, die had gehoord
van het gebeuren in Parma, liet een
speciale bijlage drukken voor zijn pa
rochieblaadje, waarin hij uiteenzette
dat die jongelui daar in Parma volko
men gelijk hadden en dat de kerk
maar al te vaak achter de „Haute
finance" aanloopt. Kardinaal Florit
vond dat zoiets te ver ging en schreef
de pastoor een strenge brief, waarin hij
w.erd verzocht na te denken over zijn
initiatief en voor eigen geweten uit te
maken of zo iets te pas kwam. Maar
de idealistische pastoor was zonder
meer overtuigd dat hij goed had ge
handeld en liet van het aartsbisschop
pelijk schrijven vele honderden kopie-
en maken, die hij deur aan deur bij al
zijn parochianen liet bezorgen.
Als men de brief van de kardinaal
leest, kan men wel begrijpen dat hij
er niet erg mee ingenomen was. We
laten er hier een gedeelte uit volgen:
„Jij woont in een pastorie en je be
dient je voor je werk en voor de ver
breiding van je ideeën van een woning
en van een kerk, die zijn gebouwd met
subsidie van de staat en met bijdra
gen van allen daarbij inbegrepen die
welgestelden en de banken, die destijds
een offer hebben willen brengen om die
parochie tot stand te brengen. Je ont
vangt als pastoor van de staat een
salaris, waardoor je automatisch deel
uitmaakt van degenen, die je aanduidt
als „de bevoorrechten en hen die ge
compromitteerd zijn door het systeem
van een kerk", die naar je beweert,
„teveel is gebonden aan het establish
ment".
Je geniet dus van voorrechten en
aardse goederen, die je met je woor
den verloochent. Daarom kan ik niet
anders dan je toespreken met dezelfde
harde woorden, waarmee jij meent je
té moeten richten tot de bisschop van
Parma: hoe durf je te praten zoals
je praat en de boodschap uit te dra
gen, die je uitdraagt zonder dat je ge
weten (en in jouw geval gaat het om
een geweten, dat je zelfs belet het
eens te zijn met de paus) je de ge
biedende plicht oplegt anders te leven?
Je bevindt je inderdaad in de posi
tie van iemand, die tegen alles protest
aantekent, maar ondertussen rustig,
voortgaat met voordelen (een huis voor
niets, een salaris, eten en drinken, de
betrekkelijke onaantastbaarheid van
de geestelijke status, de mogelijkheid
op ruime schaal je ideeën te verkon
digen) te genieten, bezorgd door een
systeem, dat je totaal verwerpelijk
acht.
Ik onthoud mij ervan de meest van
zelfsprekende gevolgtrekking uit te
spreken, die hieruit voortvloeit, omdat
je als mens en priester die gevolg
trekking zelf dient te maken. Maar wel
acht ik het mijn plicht je een
nauwkeurige opheldering te vragen:
of wel je verklaart je bereid om in
het openbaar je beledigende houding
tegenover het gezag der kerk te her
roepen, of. erkennende dat het ab
surd zou zijn voort te gaan deel uit te
maken van een systeem dat je met zo
grote heftigheid veroordeelt, besluit je
het ambt van pastoor neer te leggen.
Denk daar maar eens kalm over na
en stuur mij een schriftelijk, nauwkeu
rig en weloverwogen antwoord".
Tot zover de kardinaal. Zijn brief
was, zoals uit de inhoud duidelijk
blijkt, niet bestemd voor andere ogen
dan die van Don Mazzi. Maar nu heb
ben al zijn parochianen er kennis van
genomen, en in zijn parochie, waar
Kardinaal Florit
pender vereenvoudiging van de liturgie
vooral wat de mis betreft, de nood
zaak om alle „diensten van de kerk",
dus dopen, trouwen, eerste communie,
begraven en wat dies meer zij, volko
men gratis te verlenen, algehele af
zijdigheid der geestelijkheid, hoog en
laag wat de politiek betreft, zodat
iedere kerkganger voor zichzelf moet
uitmaken aan welke politieke partij hij
zijn of haar stem wil geven, en
veel meer aandacht bij de prediking
voor die vraagstukken, welke van be
lang zijn voor de armen, de verdruk
ten en de onterfden.
De opstandige pastoor heeft in en
buiten Florence belangrijke vrienden,
onder anderen pater Balducci en pro
fessor Girogie la Pira, tot voor kort
bekend als „de heilige burgemeester"
van Florence, de eerste man, die
zij het als zegsman van het Vaticaan
toch zeker niet zonder medeweten
van de paus zowel Saigon als Hanoi
bezocht en in die laatste stad een ge
sprek had met Ho Tsji-Minh.
In de arme parochie leeft Don Mazzi
zelf uiterst povertjes en hij slaagt erin
heel veel te doen voor de werklozen,
de wezen, de spastische kinderen en
anderen die het extra moeilijk neb
ben. Hij staat bekend als een goedhar
tig man, maar vasthoudend wanneer
het om zijn ideeën gaat. En zijn pa
rochianen vereren hem en volgen hem
door dik en dun, ook wanneer hij in
de kerk fulmineert tegen de Ameri
kaanse oorlogsmethoden in Vietnam of
tegen de brutale wijze waarop het
machtige Rusland de vrijheid van het
Tsjechische volk met voeten treedt.
De strijd is nog lang niet ten .einde.
Voorlopig bevindt kardinaal Florit zich
in Brazilië en Don Mazzi is op Sicilië
waar hij steun verleent aan een nieu
we actie van de vermaarde schrijver
en socioloog Danilo Dolci tegen de er
gerlijke corruptie in het door de aard
bevingen geteisterde gebied. (Zojuist
wordt bekend gemaakt, dat een flink
deel van de ter beschikking gestelde
gelden niet de slachtoffers van de
ramp ten goede is gekomen, maar is
uitgekeerd aan personen die het be
slist niet nodig hadden: er zijn enkele
burgemeesters gearresteerd. Danilo
Dolci heeft namelijk ontdekt dat de
hulpverlening is toevertrouwd aan.
leiders van de mafia! Goede chris
ten-democraten natuurlijk: een „mafio-
so" is altijd een steunpilaar van de
sterkste partij).
Als men de brief van de kardinaal
leest, kan men zich voorstellen, dat
een man als Don Mazzi vond, dat hij
zo'n document niet mocht onthouden
aan zijn parochianen. Er wordt dus-
kennelijk van de geestelijkheid ver
wacht dat zij het bestaande syteem
met al zijn uitwassen zal verdedigen,
omdat „banken en welgestelden" bij
dragen in de kosten voor de bouw van
kerken en pastoorswoningen. Dit is nu
precies datgene waar mensen als deze
opstandige pastoor zich tegen verzet
ten: kerken dient men met giften te
vereren, alleen omdat men zelf een
gelovig christen is en niet om de pas
toor op zijn hand te krijgen.
De kardinaal heeft als het ware het
bewijs geleverd, dat Don Mazzi niet
helemaal ongelijk heeft. De „rebel van
Isolotto" heeft al zijn parochianen bij
een geroepen in een algemene verga
dering. Het is waarschijnlijk dat zij
allen op zijn hand zijn en dan krijgt
men het unieke geval van een parochie
die in opstand komt tegen de bisschop,
tegen de hiërarchie. Een parochie en
niet alleen maar een pastoor. Of hij op
zeker ogenblik door de banvloek zal
worden getroffen is nog twijfelachtig.
Maarer is ook sprake van dat
hij een „nieuwe katechismus" heeft op
gesteld tezamen met de ijverigsten on
der zijn parochianen. Die zal niet licht
genade vinden in de ogen van Rome
De Sint Martinuskerk aan de markt
van Sittard. (Foto „Baksteen").
DEN HAAG Vertegenwoordigers
van Nederlandse kerken zullen deelne
men aan de herdenking van vierhon
derd jaar convent van Wesel. Het
moderamen van de hervormde sy
node reist vandaag naar deze Duitse
historische plaats.
(Van onze correspondent)
VENLO. Over de onfeilbaarheid
van de paus is bij de Tempiegate Pu
blishers in de Verenigde Staten een
boekje verschenen van mgr. F. Si
mons, bisschop van Indore in India.
De zestigjarige missiebisschop, die in
Tegelen is geboren, ontzegt daarin de
paus het recht om onherroepelijke uit
spraken te doen. Deze mening stoelt
hij op zijn jarenlange ervaring als mis
sionaris in India.
„Er was geen andere keus voor
mij dan dit te publiceren. Wanneer we
er naast zitten met onze aanspraken
dan vormen wij een onoverkomelijk
obstakel voor de christelijke eenheid.
Wij kunnen niet simpelweg doorgaan
met toch vooral de vrede niet te ver
storen", aldus de Nederlandse bis
schop.
Verwacht wordt dat mgr. Simons
spoedig als bisschop zal aftreden. Zijn
opvolger zou in het Vaticaan reeds
zijn aangewezen.
Van een opvolging is op de mlssie-
procuur van de paters van het godde
lijk woord (SVD), tot welke congre
gatie de bisschop behoort, niets be
kend. „Mocht Rome inderdaad een op
volger hebben aangewezen dan zou
ons dat zijn medegedeeld", aldus een
woordvoerder in de missieprocuur.
Wel zou de bisschop in een brief enke
le maanden geleden hebben gevraagd
om naar een opvolger uit te zien.
Volgens een broer van de bisschop
van Indore, de heer Harrie Simons,
leraar Duits aan een middelbare school
in Venlo, moet dit verzoek niet in ver
band worden gebracht met zijn publi-
katie over de onfeilbaarheid van de
paus. „Mijn broer heeft op een inland
se opvolger aangedrongen omdat de
regering van India wil dat de kerkelij
ke hoogwaardigheidsbekleders in dat
land inlanders zijn. In het missiege
bied van mijn broer dreigt missione
ren te worden verboden. Daarom
vindt hij het verstandig dat de leiding
aan de Indiërs wordt overgegeven".
DEN HAAG De landelijke stich
ting bijstand buitenlandse werknemers
breekt een lans voor de dertigduizend
moslims, die zich bevinden onder de
buitenlandse arbeiders in ons land en
voor wie de jaarlijkse vastenmaand,
Ramadan, weer voor de deur staat.
In de moslimlanden zelf wordt er
automatisch rekening mee gehouden;
de Nederlandse samenleving dient zich
hierop nog in te stellen, aldus de
stichting.
Zo zullen de Turken en Marokkanen
zeer bezwaarlijk overwerk kunnen ver
richten in deze vastenperiode. De hos-
pita's komen voor het probleem te
staan van tijden voor de maaltijd en
aan feesten overdag kunnen de mos
lims niet deelnemen. Verder zijn er
tijdens de Ramadan bijzondere gebeds
tijden, die de moslims, en vooral de
Turken, bij voorkeur in een gebedska
mer doorbrengen.
Een van de vijf godsdienstige plich
ten voor de moslims is om gedurende
een maand te vasten van zonsopgang
tot zonsondergang. Deze maand, de
maand Ramadan, valt volgens onze
kalenderberekeningen van 22 novem
ber tot en met 20 december Voor de
moslims is dit het jaar 1388.' want zij
zijn hun jaartelling 622 na Christus
begonnen, het jaar van het begin van
de expansie van het mohammedanis
me.
De grondgedachte van de vasten is het
streven naar onthechting van aardse
goederen, zodat de moslims overdag in
het geheel niet eten, drinken of ro
ken. Zij leggen zich toe op opoffering,
mededeelzaamheid en gebed. Pas na
zonsondergang worden vaak gezamen
lijke maaltijden genoten en deze dra
gen het karakter van vreugde over
de verrichte uitingen van onthechting.
Deze vasten zijn niet bedoeld ajs boe
tedoening of iets dergelijks, aldus de
stichting.
UTRECHT. De inkomsten van
de gereformeerde kerken in Neder
land hebben in 1967 ruim 76 miljoen
gulden bedragen. Dit bedrag heeft be
trekking op de inkomsten voor het
plaatselijke en landelijke kerkelijke
werk, de diakonie, de zending en de
plaatselijke evangelisatie. Het gemid
delde bedrag dat men per ziel in
1967 aan de kerk uitgaf is gestegen tot
92.70 per jaar. Dat is ruim 76 percent
meer dan in 1959. Deze gegevens zijn
ontleend aan een recente statistiek
van de gereformeerde kerken.
Turkse gastarbeiders in Arnhem in gebed.
(Van onze correspondent)
SCHIEDAM De hervormde kerk
zou moeten afzien van de vrijstelling
van studenten in de theologie van de
militaire dienst. In plaats daarvan
zouden dezen voor de keus moeten
worden gesteld: of als gewoon dienst
plichtige dienen, of na voltooide stu
die als krijgsmachtpredikant gaan
werken.
Dit heeft de raad voor de herder
lijke zorg aan de generale synode ge-
ichreven naar aanleiding van hernieuw
de pleidooien van theologische studen
ten, die zich gehinderd voelen door hun
vrijstelling. Ds. R. Kaptein, secretaris
van de raad, heeft dit meegedeeld op
de classis Schiedam, die voor het
eerst haar vergadering voor de pers
had opengesteld. De classicale ver
gadering was niet erg ingenomen met
de kerkordewijziging, die het mogelijk
moet maken dat een kerkeraad, die
niet bereid is zijn predikant voor een
jaar uit te lenen als krijgsmachtpre
dikant, de dominee niet kan tegenhou
den als men hem van hogerhand daar
voor vraagt en hijzelf ook wel wil.
Deze kerkordewijziging is aan het
oordeel van de classicale vergaderin
gen onderworpen voordat ze in tweede
lezing door de synode wordt aan
vaard waarop naar het schijnt bij
zonder weinig kans is.
VATICAANSTAD (Reuter) De
Vaticaanse congregatie voor de ge
loofsleer gaat een studie maken van
de werken en opvattingen van vooruit
strevende theologen, om misverstanden
te voorkomen als die welke tot de re
formatie hebben geleid, zo blijkt uit
een artikel in het Vaticaanse weekblad
„Osservatore della Domenica".
Het is mogelijk dat vooraanstaande
theologen van verschillende denkrich
tingen verzocht zal worden naar het
Vaticaan te komen om hun opvattin
gen uiteen te zetten. De studie is be
doeld om hun bijdrage tot het theolo
gisch onderzoek te begrijpen en op
waarde te schatten. Het gaat om het
inwinnen van informatie en er is geen
sprake van een proces of een onder
zoek, aldus de Osservatore. „Gezagheb
bende kerkhistorici hebben allang er
kend dat in de verre dagen van Luther
ernstige en mogelijk onherstelbare ge
volgen zijn ontstaan door de moeilijk
heid, te begrijpen wat de monnik uit
Eisleben in zijn landstaal bedoelde.
RIVER FOREST, ILLINOIS (AP)
Een conferentie van de dominicaanse
orde heeft opgeroepen tot vrijheid voor
priesters om geloofszaken te bespre
ken.
Het manifest over de academische
vrijheid, dat aan het einde van de con
ferentie van de orde werd uitgegeven,
was volgens functionarissen van de or
de een document zonder precedent.
De dominicaanse orde is een van
de grootste ordes in de rooms-katholie-
ke kerk. De conferentie heeft bijna
twee maanden geduurd.
De vergadering was bijeengekomen
na de controverse over pater Schille-
beeckx, hoogleraar aan de universiteit
van Nijmegen» In het manifest werd
gezegd dal prof. Schillebeeckx dezelf
de vrijheid van meningsuiting geniet
als iedere andere dominicaan.
De herziene grondwet van de orde
is een radicale decentralisering van
de autoriteiten van de orde.
Het recht om gemeenschappen te be
sturen komt nu in handen van plaatse
lijke groepen van broeders en pries
ters onder leiding van een gekozen va
der overste.
Prof. drs. J. Plomp, hoogleraar aan
de gereformeerde theologische hoge
school te Kampen, zal vandaag een
rede houden. Morgen zal tijdens de ju
bileumbijeenkomst het woord worden
gevoerd door de hervormde Utrechtse
kerkhistoricus prof. dr. A. J Bronk-
horst. Hij belicht dan „Het convent
van Wesel 1568 en de tegenwoordige
tijd".
Eel"der deze maand, op 16 oktober,
is in Wesel al een tentoonstelling ge
opend, gewijd aan het nu vierhonderd
jaar oude convent.
„Wesel kan gezien worden als de
geboortedatum van de Nederlandse
hervormde kerk, in die zin, dat de re
formatorische kerk in de lage landen
toen tot een eerste vorm van organi
satie namelijk de presbyteriaal-synode
is gekomen.
Een half jaar na het begin van de
tachtigjarige oorlog (3 mei 1568 slag
bij Heihgerlee) werden op 3 november
te Wesel de besluiten ondertekend van
een daar gehouden convent van ver-
tegenwoordigers van Nederlandse
vluchtelingengemeenten in het buiten
land (Duitsland en Engeland).
P® ,®®rsje ondertekenaar, en waar
schijnlijk de voorzitter van het convent
was Petrus Datheen. Ook Marnix van
bt. Alegonde was mede-ondertekenaar.
Na „Wesel volgde in 1571 te Emb-
den de officiële vergadering, die de
eerste nationale synode was van de
NeTeHande'^6 (hervormde) kerk in de
Ondanks de van overheidswege op
gelegde beperkingen zijn de baptisten
gemeenten in Roemenië gedurende de
laatste jaren gegroeid tot een van de
grootste baptistengemeenschappen in
Europa. De Unie in Roemenië telt op
het ogenblik ongeveer 1300 gemeenten
met een ledentotaal van 120.000.
De groei voltrok zich vooral in de
universiteitssteden waar sterke be
hoefte aan nieuwe kerkgebouwen be
staat. Toestemming tot de bouw van
zeven nieuwe kerken is ontvangen met
elk 2.000 zitplaatsen. De gemeenten
zijn in staat de bouwkosten voor een
belangrijk deel zelf te dragen.
A A1ICAANSTAD. (Reuter) Het
protestantse IJsland heeft zijn eerste
rooms-katholieke bisschop gekregen.
Paus Paulus heeft de 51-jarige mgr
H. H. Frehen, een Nederlandse je-
zuïëtenhoogleraar in de theologie, tot
bisschop van het nieuwe diocees Reyk
javik benoemd. Mgr Frehen is afkom
stig uit het bisdom Roermond.
Tot dusver stond een apostolisch ad
ministrator aan het hoofd van de twee
katholieke parochies in IJsland, met
tien priesters en 998 parochianen op
een totale bevolking van 196.549 zie
len.
BRUSSEL Pater Herman Scholl,
die bekendheid genoot als geschied
schrijver van de katholieke arbei
dersbeweging in België en West-Euro
pa, is in zijn woning te Turnhout over
leden. Pater Scholl, die 52 jaar is ge
worden, werd geboren te Brunssum
(Nederland), ontving zijn priesterwij
ding hij de paters Norbertijnen van
Postel en promoveerde in 1947 tot doc
tor in de geschiedenis aan de Leuvense
universiteit.
