Wallace kan zijn stemmen
verkopenaan de meest
biedende kandidaat
J
.r.,vy:
a
vlees eten is verantwoord eten...
Viee» ...en zo lékkerI
1968: jaar van
gefrustreerde
kiezers
NKMJm
mm
J3| j
VERLIEZER KAN IN AMERIKA WINNAAR ZIJN
MRS\3
ISPi*
Heelal-partij wil
goede behandeling
van ruimtewezens
Verkiezingen
op televisie
en radio
DINSDAG 5 NOVEMBER 1968
9
Vanavond kiezen on
geveer zeventig miljoen
Amerikanen Lyndon
Johnsons opvolger in
het Witte Huis. Ofwel
twee percent van de
wereldbevolking maakt
uit wie er de komende
vier jaar ook min of
meer directe invloed
uitoefent op die andere
98 percent. Onbevredi
gend misschien, maar
onvermijdelijk. Nog on
bevredigender echter is
voor velen in en buiten
de Verenigde Staten
hoè deze zeventig mil
joen stemgerechtigden
uitmaken of Richard
Milhous Nixon, Hubert
Horatio Humphrey of
zelfs George Corley
Wallace straks de meest
verantwoordelijke man
op de meest verant
woordelijke post ter
wereld wordt. Hoe
werkt dit systeem,
waarbij een winnaar de verliezer kan
zijn en waarbij een kansloze buiten
staander de keuze beslissend kan be
ïnvloeden?
Kiesmannen
Kwade kans
(Van een speciale medewerker)
1960
BUSSUM Vanavond om elf
uur begint de NTS met een meer
dan vier uur durende rechtstreek
se uitzending over het verloop van
de presidentsverkiezingen in de
Verenigde Staten. Het geluid van
deze uitzending zal ook (vertaald)
te horen zijn over Hilversum III.
Als u alles van de verkiezingen
wilt weten, is het zaak de wekker
op half zeven te zetten want om
kwart voor zeven morgenochtend
komt de „Early Bird"-communica
tiesatelliet terug met meer nieuws
over de verkiezingen.
De marathon-uitzending vanuit
Amerika zal worden afgewisseld
met een schakelprogramma in Ne
derland. De NTS houdt in Studio
1 te Hilversum een „see-in" voor
een groot aantal genodigden. In
Leiden zijn hoogleraren en stu
denten van verschillende univer
siteiten bijeen om de strijd op de
voet te volgen Commentaar op de
reportages uit Amerika geven
professor L. de Jong, Henk Neu-
man en mr. Hilterman. De eerste
uitslagen en voorspellingen wor
den vanaf een uur 's nachts ver
wacht. Nieuwsanalyses in Ameri
ka worden verzorgd door twee
commentatoren van de NBC
Wachten
Eén stem
Opiniepeilingen
Sheriff
1DEMOKRATEN
I REPUBLIKEINEN
DEMOKRATEN
WH REPUBLIKEINEN
Op grond van de zogenaamde „grond
wettelijke rechten van de staten" hebben
de vijftig verenigde staten een zeer gro
te mate van onafhankelijkheid binnen het
federale stelsel. Ook bij de verkiezing
vart hun president. Anders dan bijvoor
beeld in Nederland, is in Amerika niet de
landelijke som der kiezers doorslagge
vend maar de som van de deelstaten met
hun zogeheten kiesmannen. De kandidaat
dient daarom in elke staat apart naar de
overwinning te streven.
IEDERE staat beschikt over een aan
tal vertegenwoordigers in het college van
tiesmannen, welke instantie uiteindelijk de
president aanwijst. Dat aantal is geba
seerd op het aantal afgevaardigden dat
een staat naar het federale congres in
Washington heeft. Dat getal is weer af
hankelijk van het aantal inwoners van
een staat.
Grote staten als New York en Califor-
nië hebben respektievelijk 41 en 38 man
in het Huis van Afgevaardigden. Dunbe
volkte staten als Nevada en Alaska
slechts één. Daarnaast heeft elke staat
twee vertegenwoordigers in de Senaat
(het Congres) bestaat uit Senaat en Huis
van Afgevaardigden).
Het aantal kiesmannen nu, waarover
een staat bij de presidentsverkiezingen
beschikt, komt overeen met het totale
aantal senatoren en afgevaardigden van
die staat. New York heeft de meeste kies
mannen (41' afgevaardigden plus twee
senatoren =43), Alaska, Nevada, Dela
ware. Vermont en Wyoming hebben er
elk slechts drie (het minimum namelijk
van één afgevaardigde plus twee senato
ren).
Alle staten tezamen beschikken over
538 kiesmannen (de som van 435 afge
vaardigden, 100 senatoren en drie verte
genwoordigers van Washington D.C., de
federale hoofdstad is namelijk niet ver
tegenwoordigd in Huis en Senaat, maar
mag sinds 1964 wé 1 aan de presidents
verkiezingen meedoen.
President wordt nu degene die de ab
solute meerderheid behaalt, niet van al
le landelijk uitgebrachte stemmen, maar
van het aantal kiesmannen. Dat betekent
dat hij de helft-plus-één van de 538 kies
mannen moet „veroveren" (dat is 270)
Hoe komt een kandidaat aan die kies
mannen? Kortweg door in elke staat de
meeste kiezers achter zich te verzame
len. Wie in New York bijvoorbeeld de
meeste stemmen van de ongeveer ze
ven miljoen kiezers krijgt, verovert daar
mee alle 43 kiesmannen waarover New
York beschikt.
Het gaat er dus maar om een aantal
staten te winnen die tezamen over mini
maal 270 kiesmannen beschikken. Waar
mee duidelijk is dat het de kandidaten
vooral om de grootste staten (met de
meeste kiesmannen) te doen is. Een kan
didaat die naar Alaska gaat tijdens zijn
campagne kan dat gevoeglijk als tijd
verspilling beschouwen. Daar hem dat
uiteindelijk toch slechts drie „punten
oplevert.
In dit systeem schuilt de eerder ge
noemde kans dat een winnaar kan ver
liezen. Het is namelijk denkbaar, dat een
kandidaat meer kiezersstemmen verza
melt dan zijn tegenstander maar min
der kiesmannen verovert, zodat de ander
president wordt met een minderheid
van de kiezers achter zich.
Stel namelijk het volgende (extreme)
geval: Humphrey krijgt alle 350.000 kie-
sers van Nevada achter zich en Nixon
1952
HAMPSHIRE
VERMONT
MARYL»
KEN<
TUCKY
KANSAS 1 MIS
SOU
NCAROUNA
S C
NEW
ARIZONA/ MEXICO
ALAY3EO»
LOUISIANA
fCW HAMPSHIRE
VERMONT
CONfc
NEVADA
,n; ui
"A'yi'H
NEW
MEXICO
>.A".
LOUISIANA
ALA\OEOR-y H1GW
HAWAII
1956
T^nDAHfl JS OAKOTA \WISC.
WYOMING L A
(NEVADA nfrrackA iowa T
NEW I
ARIZONA/ mexiCO
OEMOKRATEN L0U'SI
MÉ REPUBLIKEINEN
NEW HAMPSHWE
SUY,'
CAROLINA
1964
NEW HAMPSHIRE
VERMONT. VmaiNE
DAKOT
S. DAKOTA
G (NEVADA
NEBRASKA! IOWA
COLORADO
KANSAS
OUR
CAROLINA
Nf W
MEXICO
ALASKA
HAWAII
TEXAS
LOUISIANA
\DEMQKRATEN
HI REPUBLIKEINEN
niet één. Humphrey heeft dan een voor
sprong in kiezers van 350.000 tegen 0 en
een voorsprong in kiesmannen van drie
tegen nul (Nevada heeft namelijk drie
kiesmannen in het college). Nu Califor-
nië met ongeveer 7 miljoen stemgerech
tigden als voorbeeld. Humphrey krijgt
hier 3.500.000 kiezers achter zich en Nixon
3.500.001. De minimale overwinning levert
Nixon toch alle veertig kiesmannen van
deze staat op. Gevolg na Nevada en Cali-
fornië: Humphrey heeft 349.999 stemmen
meer gekregen van de kiezers in beide
staten samen, maar Nixon heeft een
comfortabele voorsprong in (beslissende)
kiesmannen van 40 tegen 3.
Telt men dit soort bizarre wanverdelin-
gen landelijk op dan is het verklaarbaar
dat de VS het al twee maal hebben mee
gemaakt dat iemand president werd ter
wijl de natie meer stemmen op diens te
genstander had uitgebracht (het gebeur
de in 1876, toen Rutherford Hayes presi
dent werd ten koste van Samuel Tilden,
en in 1888, toen Benjamin Harrison min
der stemmen kreeg dan Grover Cleve
land, maar vanwege zijn grotere aantal
kiesmannen toch president werd).
Het is duidelijk dat dit verkapte dis
trictenstelsel een sterk vertekend beeld
van de landelijke stemming kan geven.
Een zeer recent voorbeeld was ook de
race tussen Kennedy en Nixon in 1960.
Kennedy kreeg over het gehele land
slechts 112.000 stemmen meer dan zijn ri
vaal, ofwel éénzesde van één percent!
Maar in kiesmannen had hij een ruime
voorsprong van 303 tegen 219 (Het totaal
was toen nog 535, waarvan er dertien
toevielen a%n een zuidelijker splinter
afgevaardigde).
Ook Johnson kwam er in 1964 qua kies
mannen veel beter af dan de werkelijke
stemmen der kiezers aangaven: Johnson
kreeg 61 percent van de kiezers achter
zich, Barry Goldwater 39 percent, maar
de kiesmannenverhouding, was voor de
ultra-rechtse kandidaat uit Arizona ver
pletterend, namelijk 486 tegen 52.
Het systeem heeft nog meer kwade
kanten. Mochten vannacht noch Nixon en
noch Humprey het vereiste minimum van
270 kiesmannen veroveren, doordat de
derde man, Wallace, teveel kiesmannen
van de „grote twee" wegkaapt dan moe
ten we nog even wachten voor we weten
wie Johnson mag opvolgen.
Pas op 16 december brengen de 538
kiesmannen in hun college officieel hun
stem uit. Normaal gesproken is dat een
formaliteit omdat men enkele uren na
sluiting van de meeste stembureaus meest
al al weet wie de race gewonnen heeft.
Meestal, want dat niemand de helft-plus
één der kiesmannen veroverde is in
Amerika's geschiedenis twee keer voorge
komen (in 1800 en 1824). Als er iemand
de absolute meerderheid haalt, is de
stemming in het kiescollege slechts een
overbodige ceremonie, zo niet, dan kan er
tussen 5 en 16 december nog wel het een
en ander veranderen.
Dan is het namelijk te verwachten dat
degene die de minste kiesmannen ver
overde (hoogstwaarschijnlijk is dat Wal
lace, ondanks de huiveringwekkende fu
rore die hij maakt) zijn winst gaat „ver
kopen" aan de meest biedende. Wallace
zal dan enkele voordeeltjes, bijvoorbeeld
voor „zijn" Alabama of voor vriendjes
die hoge posten nastreven, willen beha
len in ruil voor „zijn" kiesmannen.
Nixon wordt volgens ingewijden in
staat geacht in zo'n geval met rassen
scheider Wallace te gaan sjaggeren om
toch maar vooral die 2?fl kiesmannen te
krijgen. Wallace kan zodoende toch een
dikke vinger in de pap hebben bij deze
presidentsverkiezingen. Komt het niet tot
zo'n koehandel en heeft dus op 16 decern
ber nog niemand een absolute meerder
heid, dan gaat het Huis van Afgevaar
digden de president „kiezen".
BIJ DEZE procedure, zoals gezegd pas
twee keer in de historie noodzakelijk,
vervallen de oude kiesman-totalen van
de staten. Elke staat heeft dan nog maar
één stem. De kandidaat die dan tot de
helft-plus-een van de vijftig staten (is 26)
komt, mag naar het Witte Huis.
In principe is die ene stem voor de kan
didaat die op 5 november de betreffende
staat heeft gewonnen, maar ook hier kun
nen de door Wallace gewonnen staten
dan een beslissing brengen ten gunste
van de „meest biedende".
Dat dit nood-systeem de zaak nog ver
der kan vertroebelen .behoeft nauwelijks
betoog. Stel namelijk dat de eerste ron
de (5 november) het volgende resultaat
oplevert: 1. Nixon: 268 kiesmannen van
11 staten (dus maar net twee kiesman
nen te weinig, want het minimum om
president te worden is 270.). 2. Humphrey
met 175 kiesmannen (dus veel minder
dan Nixon), verzameld in 27 middelgrote
en klein estaten en 3. Wallace met 55
kiesmannen uit twaalf staten.
Als het Huis de nood-procedure nu
moet gaan toepassen tellen de kiesman
totalen niet meer. Dan geldt: één staat,
één stem. Resultaat:
1. Humphrey met 27 stemmen,
2. Wallace 12 en
3. Nixon 11
van de gefrustreerde kiezer". De kans
is groot dat er een record aantal thuis
blijvers zal zijn.
Die opiniepeilingen spelen trouwens
ook nog een enigszins bedenkelijke rol
in het geheel. De VS tellen ongeveer 20
percent „zwevende kiezers". Dat zijn de
mensen die nu eens republikeins dan
weer democratisch stemmen, de politie
ke daklozen. Niemand weet waar die
20 percent zitten. Kennedy zei in 1960
tijdens zijn campagne eens: „Ik ben er
zeker van dat de helft van wat ik doe
voor niets is. Kan iemand mij zeggen
welke helft dat is".
De invloed van de oniniepeilingen (de
„polls") op deze „Floating Voters" is
niet gering. Als zo'n peiling een grote
voorsprong aantoont van een kandidaat,
is het voor iemand die niet per traditie
altijd hetzelfde stemt, minder aantrekke
lijk om op een „zekere verliezer" te gaan
wedden.
Dit jaar toonde het bureau voor pu
bliek opinie Gallup steevast een grote
voorsprong voor Nixon aan, terwijl bureau
Harris de stemming steeds zo gunstig
mogelijk voor Humphrey probeerde voor
te stellen.
Ook de computers spelen een belang-
Ook dit voorbeeld is extreem, maar rijke rol. In 1948 meldde de „Chicago
De instanties die dit „oneerlijke" ver
schijnsel kunnen beperken zijn vooral de
grote radio- en tv-maatschappijen. Deze
elkaar tot het uiterste beconcurrerende
ether-grootmachten is er alles aan gele
gen als eerste de nieuwe president te
kunnen aankondigen.
Dit jaar schijnt ABC (American Broad
casting Corporation) gehoor te willen ge
ven aan de cpitiek: de maatschappij zal
wachten met publikatie van de uitslag
tot deze volledig is. CBS (Columbia
Broadcasting System) zal wachten totdat
iemand de grens van 270 kiesmannen is
gepasseerd, terwijl NBC (Nationale
Broadcasting Corporation) zich nergens
wat van aantrekt en op de oude voet
verder gaat.
Bij dat al heeft het Amerikaanse kies
stelsel natuurlijk ook zijn mérites. Het
stemmen per staat onderstreept de onaf
hankelijkheid van de staten. Een flinke
portie lokale belangen wordt beter be
hartigd wanneer daar ter plaatse auto
noom over kan worden beslist dan van
uit het verre Washington. Vergeet niet
dat een staat als Texas zo groot is als
Frankrijk. Geen enkel bestuurlijk appa
raat kan zoveel belangen in zo'n uitge-
Vice-president Hubert Humphrey en
zijn Democratische „running mate"
senator Edmund Muskie pleegden
nog even overleg voor zij zaterdag
voor de Amerikaanse televisie ver
schenen in het programma „vraag
stukken en oplossingen" van de
BBC.
1 v*
De opiniepeilers verwachten dat de re
publikeinen op de meeste niveaus winst
zullen boeken. In het Huis van Afgevaar
digden hebben de democraten nu een
meerderheid van 248 tegen 187 en in de
Senaat staan ze voor met 65 tegen 35.
Bij de gouverneurs leiden de republikei
nen met 26 tegen 24.
Van de 34 nu vacant wordende senaats
zetels waren er veruit de meesten (23) in
democratische handen. Men rekent erop
dat er daarvan nogal wat aan de repu
blikeinen verloren zullen gaan, hoewel de
democraten hun meerderheid wel zul
len behouden en daarmee de belangrijk
ste senaatscommissies zullen blijven be
heersen. Voor het Huis van Afgevaar
digden wordt echter een aardverschuiving
ten gunste van de republikeinen ver
wacht terwijl ook nun aantal gouverneurs
het grootste zal blijven.
Tot de bekendste senatoren wier zetel
dit jaar vacant komt behoren Fulbright,
Dirksen, Morse en McGovern (die nog
even democratisch kandidaat voor het
presidentschap ïs geweest) bekende gou
verneurs die herkozen of vervangen zul
len worden zijn Connally (Texas) en Nel
son Rockefellers broer Winthrop (Arkan
sas).
behoort in wezen tot de mogelijkheden
van dit onvolmaakte systeem. Er gaan
de laatste jaren heel wat stemmen op in
de VS om van het gehele kiesmannen-
stelsel af te stappen, maar daarvoor is
een grondwetswijziging nodig waarmee
39 van de 50 staten het eens moeten zijn.
De zuidelijken en hun aanverwanten zul
len dit steeds blijven tegenwerken, om
dat het einde van dit systeem tevens
het einde van een groot deel van hun on
afhankelijkheid betekent.
De aanhang van Wallace schijnt intus
sen echter alweer te verminderen, zodat
óf Humphrey óf Nixon waarschijnlijk wel
in de eerste ronde aan 270 kiesmannen
toekomt en de hele boven omschreven
rompslomp achterwege kan blijven.
Maar als die tweede ronde wél nodig
is, kan de uitslag nauwelijks een bevre
digende afspiegeling worden genoemd
van de wil van de kiezer, nog helemaal
daargelaten of er dit jaar wel een uit
slag mogelijk is die bevredigt. Een van
de frappantste fenomenen van dit chao
tische verkiezingsjaar is namelijk wel het
feit dat meer dan de helft van de natie
het blijkens een recente opiniepeiling,
met geen enkele van de „geboden' 'kan
didaten eens is. Amerika spreekt dan
ook met recht al van „1968, het jaar
Volgelingen van George Wallace
geven het V-teken tijdens een bij
eenkomst in Chicago. De kandidaat
van de derde partij sprak tot een
menigte van 14.000 mensen.
Herald Tribune" over de volle breedte
van zijn voorpagina een overwinning van
Dewey op Truman op grond van een
zeer voortijdige berekening. Truman won.
Die dagblad-editie heeft historische waar
de gekregen. Sedertdien zijn er compu
ters. die dergelijke blunders vrijwel uit
schakelen, hoewel bij 'n nek-aan-nekrace
niets zeker is tot de laatste stem geteld
is. Maar- de computeres hebben ook een
groot bezwaar.
Als een computer in het oostelijk gele
gen New York al zeer vroeg een grote
overwinning berekent voor een van de
kandidaten, moet het grootste deel van
de kiezers in het westelijke Californië,
waar het op dat moment vijf uur vroeger
is, nog naar de stembus. Veel Californiërs
zullen zich bij het horen van de uitslag
in New York dan achter de winnaar scha
ren. Je stemt niet graag op een verliezer
(De Amerikanen noemen dat het „band
wagen-effect").
breid gebied als de V.S. volledig behar
tigen.
Daarbij dient natuurlijk een uitzonde
ring gemaakt te worden voor plaatselijke
„belangen" die tot misstanden hebben ge
leid zoals de rassenscheiding in de zuide
lijke staten. Niet voor niets zijn de zuide
lijken dan ook de grootste voorstanders
van de „States Rights" die hun onafhan
kelijkheid garanderen zonder federale be
moeiing van Washington.
MAAR IN HET algemeen functioneert
de lokale autonomie goed. Die onafhan
kelijkheid komt tot uiting in de afvaar
diging van de staten naar het federale
congres. Daar in Washington zal een af
gevaardigde van Noord-Dakota zuiver de
belangen van zijn staat behartigen en de
senator van Minnesota die van zijn „Home
State".
Vanavond kiest Amerika behalve een
president en een vice-president ook een
volledig nieuw Huis van Afgevaardigden
en eenderde deel van de Senaat. Daar
naast nog 22 van de 50 gouverneurs en
voorts duizenden personen voor plaatse
lijke functies, van burgemeester tot sher
iff.
WASHINGTON (AP). Ameri
kaanse kiezers die geen zin hebben in
Humphrey, Nixon of Wallace kunnen
in sommige staten hun keuze maken
uit andere kandidaten, wier program
ma's variëren tussen vrede en een be
hoorlijke behandeling van bezoekers
die uit de ruimte naar de aarde komen.
Er zijn negen van die kleine partijen
en in 25 staten staat er op zijn minst
één met een kandidaat op het stembil
jet. Zo is er de Socialistische Arbei
derspartij, met Fred Halstead uit New
York als kandidaat voor het president
schap en Paul Boutelle uit Newark
voor vice-president. Deze Trotzkisten-
beweging heeft in negentien staten zijn
kandidaten gesteld. Het program is
vrede in Vietnam en negerbestuur van
negergemeenschappen.
Dan is er de Labourpartij in dertien
staten, met als kandidaat voor het pre
sidentschap de 57-jarige Henning Blo-
men, een monteur, en voor het vice-
presidentschap de 53-jarige George
Sam Taylor, een technicus in de elek
tronica.
Verder de Vrede- en vrijheidspartij
met verschillende kandidaten in negen
staten, onder anderen entertainer Dick
Gregory in New Jersey, New York en
Pennsylvania. Ook de Prohibitie Partij
leeft nog en komt uit in negen staten.
In Minnesota en Washington heeft de
communistische partij kandidaten ge
steld, Charlene Mitchell, een negerin
uit Harlem (New York) en Michael
Zagarell, de 24-jarige nationale jeugd
leider van de partij.
De Partij van het Heelal heeft de
i6-jarige dominee Kirby J. Hensley
in Iowa als kandidaat. In 1964 kreeg
hij negentien stemmen. Hoofdpunt van
het program is behoorlijke behande
ling van wezens uit andere werelden
die onze planeet zouden bezoeken.
ADVERTENTIE
