Satire op de intellectuelen in het maatschappelijke leven 1 Briljante opvoering door de Nederlandse Comedie ROSSINI Wim Sonneveld laat Rients Gratama terecht erven MANTELS en PAKJES „DE HUISLERAARVAN LENZ EN BRECHT m Volgt Nederlander kardinaal Bea op? Levensverlenging en Pola Negri „Mazurka" van eigen ateliers U #li van 59,95 89,95 DeMantelspecialist TV-vanavond Radio-dinsdag EERSTE AMSTERDAMSE OPTREDEN GROOT SUCCES WIE WAT WAAR'1969 TV maandag TV dinsdag MAANDAG 18 NOVEMBER 1968 HONDERDEN FONKELNIEUWE MODELLEN i r\x a,werkin8 tot en met te Terlenka L Regenmantels c 49,95 \s:y met "Borg" voering 59,95 Bontmantels chic en uiterst voordelig. Simon Koster Charles Boost CONCERTGEBOUW HAARLEM OMROEPVERENIGING V.P.R.O. Mammoetschepen Menselijk Opbouw (Van onze toneelcriticus) AMSTERDAM In het door adel en militairen overheerste Pruisen van Frede- rik de Grote schreef de jonge dichter Jakob Reinhold Lenz tweehonderd jaar ge leden zijn opstandige komedie „Der Hofmeister" met de satirische ondertitel „Vor- teile der Privaterziehung". In 1950 maakte Bertolt Brecht, die in Lenz een wapen broeder in zijn strijd tegen de arrogantie van de heersers en de bezitters had ont dekt, een bewerking van dit stuk voor het Berliner Ensemble. Hij bracht er geen ingrijpende veranderingen in aan, maar legde wel nog sterker de nadruk op de ingewortelde „Duitse onderdanigheid", waarmee vooral veel Duitse intellectuelen zich door de eeuwen heen hebben laten gebruiken door de in hun land heersende machten. Hij maakte er echter geen ernstig „Lehrstück" van, maar een satirisch blijspel waarin de maatschappelijke kritiek met een grijnslach wordt geserveerd. In die stijl van vriendelijk cynisme heeft de Nederlandse Comedie zaterdagavond in de Amsterdamse Stadsschouwburg een zeer geslaagde opvoering van het stuk in Brechts bewerking gegeven onder de titel „De huisleraar". En daarmee heeft de 35-jarige Anwerpse regisseur Walter Tillemans een briljant debuut in Noord-Nederland gemaakt. DE HUISLERAAR in kwestie is de domineeszoon Lauffer, die in dienst treedt bij de bullebak majoor von Burg en diens mallotige vrouw om tegen een ADVERTENTIE Topklasse in kwaliteiten Den Haag Haarlam Breda Utrecht Rotterdam Amersfoort Tilburg Leiden Haarlem: Grote Houtstraat 180 hongerloontje hun kinderen les te geven. Hun dochter Gustchen is verloofd met haar neef Fritz, die in het vere Halle studeert, maar als Fritz in zijn vakantie niet naar huis komt, verleidt de ongedul dige Gustchen de huisleraar. Lauffer is daarbij een gemakkelijk prooi, omdat hij geen enkele kans krijgt om met andere meisjes of vrouwen in contact te komen. Maar als Gustchen een kind van hem verwacht en een voorgewende zelfmoord poging doet, wordt Lauffer weggejaagd. Hij krijgt onderdak bij de dorpsschool meester, maar deze heeft een petekind en als hij ook tegenover haar zijn eroti sche gevoelens niet kan bedwingen (en VATICAANSTAD De Nederlandse bisschop J. Willebrands en de Italiaanse kardinaal Lercaro zijn genoemd als mogelijke opvolgers van de Westduitse kardinaal Bea als hoofd van het secre tariaat voor christelijke eenheid. De 59-jarige bisschop Willebrands, ge boren in Bovenkarspel (russen Hoorn en Enkhuizen) was de naaste medewerker van kardinaal Bea. In kringen van het Vaticaan wordt hij beschouwd als degene die de taak van kardinaal Bea, de betrek kingen van het Vaticaan met andere ker ken te onderhouden, het beste kan over nemen. Spelscène uit „De huisleraar". heid verliest, is ook in onze tijd en overal nog een hoogst actuele figuur en deze heeft in het stuk zeer levendig en geloof waardig gestalte gekregen. De huisleraar van twee eeuwen geleden heeft zijn na komelingen onder de wetenschapsmen sen van nu, de adel van toen heeft ze on der de oorlogsindustrieën van tegenwoor dig. De kostuums en de situaties zijn ver anderd, maar het probleem is hetzelfde gebleven. HET IS de grote verdienste van de re gisseur Walter Tillemans, dat hij dit sug gereert in een luchtige, speelse, zelfs ele gante opvoering, zonder er ook maar een ogenblik teveel nadruk op te leggen. In een kostelijk decor van John Bogaerts. waarin de silhouetten uit de pruikentijd hun plaats krijgen terwijl een actuele fo tomontage naar het heden verwijst, en omlijst door grappige, toepasselijk-ge- maakte speeldoosmuziek (geadviseerd door Geza Frid) trekt het leven van Lauf fer letterlijk aan onze ogen voorbij. Uit de twintig rollen van het stuk heeft Tille mans een bijzonder hecht ensemble ge smeed, dat uitstekend werd aangevoerd door Cor van Rijn in de titelrol en waar in vooral Elisabeth Andersen, Wim van den Brink, Mar ja Habraken, Lo van Hensbergen en Alex van Royen maar ook verscheidene jonge aanwinsten van het gezelschap zich van hun beste kanten lieten zien. Alleen al om deze perfecte opvoering verdient „De huisleraar" zeker de bijval, waarmee het première-publiek zich zaterdagavond heel gul toonde. HILVERSUM. Op het eerste net ..Achter het Nieuws" over verlenging van het leven, op het tweede net de film „Mazurka" met Pola Negri. Nederland 1. Na de fabel en het nieuws in het VARA-programma „Sa men op het dak, ja gezellig". Nieuwe avonturen van het echtpaar Julie en Dave op z'n zolderkamertje. De rest van het vooravondprogramma wordt ingenomen door de wekelijkse actua liteitenrubriek voor kerk en samenle ving „Kenmerk". Na het journaal van acht uur Berend Boudewijn met zijn quiz „Per seconde wijzer". Van vijf over negen tot kwart over tien een grote produktie van de „Ach ter het Nieuws" ploeg. Moet het leven altijd worden verlengd? vragen Her man Wigbold en de zijnen zich af. Dit probleem is actueel geworden door de harttransplantaties. Wanneer is ie mand dood? Als zijn hart stilstaat of als zijn hersenen zo zwaar beschadigd zijn, dat normaal leven niet meer mo gelijk is. Met de moderne medische middelen kan men een leven zonder hoop soms dagenlang redden. Is het ethisch verantwoord als de behande lende medicus in zo'n geval de appa ratuur uitschakelt en de zieke laat overlijden? Na het laatste nieuws krijgt Teleac de ruimte met eerst informatie over 3e op handen zijnde cursus Export, dan met de herhaling van de derde les over ie BTW en tenslotte met de negende les uit de cursus Meten en Vergelijken. Nederland 2. Het fabeltje, het nieuws sn dan de KRO; de Flintstones openen het tweede-net programma. Ze krij gen in hun stenen tijdperk bezoek van een bewoner van een andere planeet en spannen dit marsmannetje ogen blikkelijk voor hun eigen karretje door hem de rekening van een etentje in een duur restaurant te laten betalen. De vlieger gaat echter niet op. Twee de deel van het voorprogramma is deel zes van Rinaldo Rinaldini. De edel- man-boef is de dans de vorige maal net ontsprongen en gaat nu naar Na pels. Hij heeft het plan om nu einde lijk de rekening met zijn aartsvijand Cavalcanti te vereffenen. Maar Caval- canti zit ook niet stil en beraamt nieuwe plannen om de bende onscha delijk te maken. Gelukkig is Rinaldo een charmante jongen, zodat een lief meisje hem Komt waarschuwen. Na het journaal van acht uur de se rie „Politie New York", ondertitel van deze aflevering „Geld te leen". Een werkelijk gebeurde zaak uit de archie ven van de New Yorkse politie. Detec- (Van onze filmcriticus) AMSTERDAM De KRO zet van avond om vijf over negen zijn serie „Bioscoopsuccessen van weleer" voort met de Duits-Oostenrijkse produktie „Mazurka" uit 1935. De attractie die deze film van Willi Forst nu nog be zit, moet voornamelijk worden gezocht in het optreden van de legendarische actrice Pola Negri, die in de rol van de zangeres Vera Petrowna destijds een come-back vierde. In de twintiger jaren was Pola Ne gri een zeer belangrijke figuur in het Berlijnse theaterleven en een ster van de zwijgende film geweest, maar een verhuizing naar Hollywood in 1926 had haar geen nieuwe lauweren gebracht. Zij trad er in één belangrijke film op „Hotel Imperial" en kwam verder voornamelijk in 't nieuws door haar verschijnen als ongetrouwde we duwe op de begrafenis van Rudolf Va lentino. Willi Forst gaf haar in 1935 de kans terug te keren als de grote tragedien ne van het witte doek. Als een zange res op retour die de eer van haar dochter verdedigt tegen een vrouwen jager die in het verleden ook haar le ven al had verwoest, kreeg de Poolse actrice alle gelegenheid haar grote dra matische krachten te tonen. „Mazurka", zowel de film als het ge lijknamige lied, (op muziek van Pe ter Kreuder) hadden destijds veel suc ces, maar het geheel zal nu wel enigs zins larmoyant aandoen. Tenslotte was het drama niet de sterkste kant van Willi Forst als filmregisseur. De ope rette waarin hij als jong acteur triom fen had gevierd, lag hem meer en als regisseur van Weense frivoliteiten als „Leise flehen meine Lieder", „Wie ner Blut" en „Bel ami" zal Forst voornamelijk in de herinnering blij ven. tive Johnny Corso krijgt opdracht om de mannen te ontmaskeren, die op een bouwwerk met de loonadmini stratie knoeien. Hij gaat een kaartje leggen met de bouwvakkers en vraagt dan om hen uit de tent te lokken geld te leen. De mannen ontdekken echter wie ze voor hebben en probe ren korte metten met hem te maken. Een kort programma van Kees Boomkens en Bram van Erkel gaat aan de maandagse hoofdfilm vooraf. Het is getiteld „De Boot is aan". Tips voor Zwarte Piet: hoe koop je speel goed en kinderboeken. Dan de hoofd film, „Mazurka". \A/wWW\A/\/V\/V\AAAAAAAAA/VVVVWVW\/\AAA'*'VAAAAA'WWM(A •-> V\A/WWWVW\/WWWWVWW\/WWWWWV ADVERTENTIE i „De huisleraar" („Der Hofmeister, Oder Vorteile der Privaterziehung") toneelspel in zeventien taferelen van Jakob Michael Reinhold Lenz, be werkt door Bertolt Brecht. Vertaling: Karei Muller. Nederlandse première bij de Nederlandse Comedie op 16 no vember in de stadsschouwburg van Amsterdam. Regie: Walter Tillemans. Titelrol: Cor van Rijn. Decor: John Bogaerts. Kostuums: Herman van El- teren. Muzikale adviezen: Geza Frid. uit geldgebrek ook niet met haar kan trouwen) ontmant hij zich in zijn wan hoop. Nu is hij de „ideale huisleraar' geworden, die zijn betrouwbaarheid en plichtsbesef tegenover de bestaande orde metterdaad heeft bewezen en dus overal wel een baantje zal kunnen krijgen. Hij vindt zelfs een vrouw, voor wie het sek suele leven een gesloten boek is, en Gust chen krijgt haar Fritz, die ze heeft kun nen wijsmaken dat zij in haar omhelzin gen met Lauffer alleen aan hem, haar verre verloofde, heeft gedacht. ER IS in dit stuk, ondanks de duidelijk merkbare hand van Brecht, nog veel van de achttiende-eeuwse Lenz overgebleven, misschien zelfs téveel voor een heden daags publiek. Men mist de scherpe blik van de latere Brecht voor een strakke dramatische ontwikkeling, sommige scè nes lijken eerder uit een roman te zijn gelicht dan voor het toneel te zijn ge schreven, en de gesprekken over de in vloed van Immanuel Kant, de citaten uit Klopstock en de (Brechtiaanse) toespelin gen op de heldenverering voor Frederik de Grote zijn zo specifiek Duits, dat ze een Nederlands schouwburgpubliek vrij koud zullen laten, hoe tekenend ze ook zijn voor de sfeer in het toenmalige Prui sen. Maar de onbemiddelde intellectueel, die zijn kennis voor een handjevol geld verkoopt en daarmee zijn onafhankelijk- KAMERMUZIEK - SERIE 1968 - 1969 DONDERDAG 21 NOVEMBER 1968 20.15 UUR HILVERSUM I. 7.00 Nws. 7.10 Het levende woord. Lichte muz. 8.00 Nws. 8.11 Gewijde muz. 8.30 Nws. 8.32 Voor de huis vrouw. (9.00 Ochtendgymn. voor de vrouw). 9.35 Waterstanden. 9.40 School radio. 10.00 Bijbelse verkenning. 10.15 Opera-aria's. 11.00 Nws. 11.02 Voor zieken. 11.55 Mededelingen. 12.00 Ge- var. progr. (12.22 Wij van het land; 12.26 Medel. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30 Nws. 12.41 Actualiteiten. 13.00 Raden maar....). 14.00 Conciliepost bus. 14.05 Schoolradio. 14.30 Pizzicati: (16.00 Nws.). 17.00 Overheidsvoorlich ting. 17.10 Voor kinderen. 18.00 Volks liedjes. 18.19 Uitz. P.S.P. 18.30 Nws. 18.46 Actualiteiten. 19.05 Licht ensem ble. 19 40 Conciliepostbus. 19.45 Zoe kend geloven. 20.00 Radio kameror kest. 20.55 Detailhandel (lezing IV). 21.05 Mod. kamermuz. 21.30 Babel kunstkroniek. 22.30 Nws. 22.40 Medede lingen. 22.42 Overweging. 22.45 De zin gende kerk. 23.00 Braziliaanse reisnoti ties. 23.30 Jazzmuz. 23.55 Nws. HILVERSUM II. 7.00 Nws. 7.10 Ochtendgymn. 7.20 Lichte muz. 7.54 Deze dag. 9.00 Nws. 8.11 Journaal. 8.20 Lichte muz. (8.30 De groenteman). 8.50 Morgenwijding. 9.00 Reportage of herhaling. 9.40 Oude muziek. 10.00 Voor kleuters. 10.10 Ar beidsvitaminen. (11.00 Nws.). 11.30 Operafragmenten. 11.55 Beursberich ten. 12.00 Amsterdamse Politiekapel. 12.26 Meded. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.29 Overheidsvoorlichting. 12.39 Sport revue. 13.00 Nws. 13.11 Radiojournaal. 13.30 Spiegel van België. 14.00Filmmu- ziek. 15.00 Joodse wijsheden en wijs jes. 15.05 Mod. muz. 15.40 Weerklank uit het verleden (IV). 16.00 Nws. 1612 Lichte Zuidamerik. muz. 16.30 Kunst kroniek. 17.00 Nederl. Jazz-orkest. 17.25 Jazz Spectrum. 17.50 Openbaar Kunstbezit 1969. 17.55 Mededelingen. 18.00 Nws. 18.16 Journaal. 18.25 Licht ensemble. 18.50 Paris vous parle. 18.55 Voor kleuters. 19.00 Trefpunt. 19.35 Gevar progr. 22.30 Nws. 22.40 Jour naal. 22.55 Muziek van deze eeuw. 23.55 Nws. HILVERSUM m. 9.00 Nws. 9.02 Plaatjes. (10.00 Nws.). 11.00 Nws. 11.03 Pow-Pow. 12.00 Nws. 12.03 Zorro. 13.00 Nws. 13.03 Ekspres. (14.00 Nws.). 15.00 Nws. 15.03 Er-Jee- Em-Drie. 16.00 Nws. 16.03 Mix. 17.00 Nws. BRUSSEL 324 m. 12.00 Nws. 12.03 Lichte muz. 12.40 Weerber. SOS-berichten voor schip pers. 12.48 lichte muz. 12.55 Buiten! persoverzicht. 13.00 Nws. 13.20 Tafel- muz. 14.00 Nws. 14.03 Schoolradio (15.00 Nws.). 16.03 Nws.. 16.06 Beurs berichten. 16.11 Lichte orkestmuz. 16.15 Voor oudere luisteraars. 17.00 Nws 17.15 Jazzmuz. 18.00 Nws. 18.03 Voor soldaten. 18.28 Paardesportuitslagen 18.30 Franse les (herh.). 18.32 Gramm muz. 18.35 Verkeerswenken. 18.40 Lich te orkestmuz. 18.45 Sportkroniek. 18.52 Taalwenken. 18.55 Gramm. muz. 19.00 Nws. 19.40 Lichte orkestmuz. 19.45 Voor de Middenstand. 19.55 Lichte or kest muziek. 20.00 Inter. Muziekfest. (Van een medewerker) AMSTERDAM De erkende groten van het Nederlands cabaret lijken bezig hun erfopvolging te regelen. Kort gele den proclameerde Wim Kan spontaan de Utrechter Herman van Veen tot een dor „coming men". Nu is het weer Wim Sonneveld die het programma „Vinger tjes in de pap" van zijn Friese protégé Rients Gratama de volgende aanbeve ling meegeeft: „Ik heb ik de loop van mijn carrière heel wat „ontdekkingen" zien komen en gaan en ik ben zo lang zamerhand voorzichtig geworden met mijn uitspraken ten aanzien van ver wachtingen van nieuw talent. Van Rients Gratama kan ik met zekerheid zeggen dat hij nu al een cabaret-artiest is van niveau die binnen enkele jaren een plaats zal veroveren op de eenzame hoogte van de grootste talenten in ons land". ZATERDAGAVOND was er in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Con certgebouw gelegenheid die uitspraak van Sonneveld te toetsen aan Gratama's prestaties. Hij lanceerde er (ondersteund door een combo, bestaande uit Joop Ver- beke, Karst de Froot, Jacques Sam- brink en Harry Hartmans) met een enor me vaart zijn geheel uit eigen teksten op gebouwde one-manshow, en het moet ge zegd dat hij, met dit eerste grote op treden in de hoofdstad, meteen een ste vig vingertje in de pap van het Neder landse cabaret heeft gekregen, als tekst schrijver én als presentator. ZIJN STIJL heeft iets van de vitale ADVERTENTIE hit nieuwe, 288 pagina's tellende pocket jaarboek - 'ijk geïllustreerd kleuren Wat zijn koude getallen U vindt het duidelijk omschreven in Rients Gratama. uitbundigheid van een Hermans en een Van Veen zonder de groteske clowne rieën van de laatste of de nu en dan wat weemoedige „levenswijsheid" van de eerste. Zijn onderwerpen benadert hij onveranderlijk met een lach, door ze via een paar gekke grollen in het absurde te trekken, maar hij toont zich daarbij een scherp observator, die allerlei men selijke hebbelijkheden en onhebbelijkhe den een glasheldere lachspiegel weet voor te houden. Vraagt men zich daar bij af in hoeverre Gratama (om en afgezaagd maar toch wel makkelijk han teerbaar modewoord te gebruiken) „ge- engageerd" is, dan moet gezegd dat hij zich aan „de politiek" weinig gelegen laat liggen. Hij gaat er weliswaar niet helemaal omheen. In „Voelt u de puls van de pols van deze tijd" bijvoorbeeld, weeft hij een aardige satire rond de di verse politieke partijen, maar hij wordt daarbij nooit werkelijk grimmig: het blijft een speelse ironie, die overigens niet meer nodig heeft dan dat om hier en daar dodelijk duidelijk te zijn. DAARNAAST zijn het vooral de kleine menselijke eigenaardigheden, die hij in liedjes en conférences, te kijk zet: de hedendaagse bezetenheid van de auto, het carrièremaken, de sportverdwazing (een prachtig stukje mime-met-sportpet- je-op, door een dwaas liedje geweven), een gek „levensliedje" als „Een man wil meer", over een tot op zijn oude dag trouwlustige „vrouwtjesputter", een spot- tertje met het valse sentiment in een liedje (met ministersteek op) over de excellentie die alleen maar carrière maakt om zijn oude moeder een ple zier te doen. Gratama brengt het allemaal met een ongelooflijk élan en een geweldige be weeglijkheid van stem, gelaatsmimiek en gebaar zijn conférences zijn doorspekt met elkaar rad opvolgende, rake woord spelingen en doldwaze invallen, zoals het opkomen in gedempt licht met een paar (uiteraard namaak-) vrouwenbent n die in een gek dansje worden rondgedra gen en vervolgens behoedzaam neergezet, waarop een mal praatje volgt over het been in het algemeen en het vrouwen been in het bijzonder. EEN PROGRAMMA met tempo, dat ondanks het schijnbare gemak waarmee het wordt gebracht, duidelijk verraadt dat aan de opbouw ervan is gewerkt. Elke tekst is duidelijk kritisch afgewogen zonder een woord teveel of te wei nig en dat evenwicht is er tot in de uitstekende muziekjes toe en in het per fecte samenspel met het werkelijk .oor- treffelijke combo. Het enige woord van kritiek dat hier geuit moet worden, is de constatering dat de muziek bij de mees te liedjes een te sterk volume had tegen over die van Gratama's microfoon, zo dat er hier en daar nog wel eens wat van de tekst verloren ging. Nederland 1 18.40 NTS: Teleac BTW (les 3). 18.50 De Fabeltjeskrant. 18.56 STER: Reclame. 19.00 NTS: Journaal. 19.03 STER: Reclame. 19.06 VARA: In kleur: Samen op het dak. 19.31 CVK/RKK: Kenmerk. 19.56 STER: Reclame. 20.00 NTS: Journaal. 20.16 STER: Reclame. 20.20 VARA: Per seconde wijzer. 21.05 Achter het nieuws. 22.15 NTS: Journaal. 22.20 Teleac (Informatie Export). 22.25 Pauze. 22.50 Teleac BTW (les 3). 23.00 Teleac: Meten en vergelijken (herh.). Nederland 2 18.50 NTS: De Fabeltjeskrant. 18.56 STER: Reclame. 19.00 NTS: Journaal. 19.03 KRO: De Flintstones. 19.28 Rinaldo Rinaldini. 20.00 NTS: Journaal. 20.16 STER: Reclame. 20.20 KRO: Pulitie New York (feuilleton). 20.45 De boot is aan: tips voor het kopen van speelgoed en kinderboeken. 21.05 Mazurka (film. 14 jaar). 22.35 NTS: Journaal. Nederland 1 11.00 NTS/NOT: Schooltelevisie. 18.50 NTS: De Fabeltjeskrant. 18.56 STER: Reclame. 19.00 NTS: Journaal. 19.03 STER: Reclame. 19.06 AVRO: Julia (feuilleton). 19.31 Sportpanorama. 19.56 STER: Reclame. 20.00 NTS: Journaal. 20.16 STER: Reclame. 20.20 AVRO: Televizier. 20.45 De Saint 21.35 De Gert en Hermien-Show. 22.20 Morele Herbewapening: Je mag naar buiten leunen. 22.30 NTS: Journaal. 23.00 Teleac: Noten en Tonen (herh.). Nederland 2 18.50 NTS: De Fabeltjeskrant. 18.56 STER: Reclame. 19.00 NTS: Journaal. 19.03 Scala. 20.00 Journaal 20.16 STER: Reclame. 20.20 Dubbelganger (feuilleton). 2045 Documentaire. 21.35 Neder! amateurkoren. 22.00 Openbaar Kunstbezit. 22.05 TV-spe! 22.55 Journaal. llWWWWWWVWIMMMANVIMMMMMMMMM

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1968 | | pagina 7