IJmuider Courant
De luchtbrug van Sao Tomé
naar hongerend Biafra kan
nog tot kerstmis werken
mlÊÈÈÈÉÈÈÊÈÊÈÊÊÊÈm
f
Spijft t A
EEN VAN ONZE verslaggevers is met een
vliegtuig van Transavia naar Sao 'l ome gevlo
gen, het Portugese eilandje dat een der begin
punten is van de voedsel-luchtbrug naar Biafra. Hij
sprak er met de mensen die deze operatie leiden of
er actief aan deel nemen: de Ierse pater Byrne, chef
van de Caritashulp, een Frans officier, comman
dant van een Biafraanse brigade die nog ten dele
met knuppels vecht, de idealist Abie Nathan, een
ex-Luftwaffepiloot die nu zijn nek waagt om de
Ibo's van de hongerdood te redden. Hun prognoses
over de strijd in Biafra, hieronder weergegeven,
zijn vrij somber: als er niet heel snel geld komt, is
er voor de Biafranen geen hoop meer.
Vleugellam
Riskant bedrijf
Goeie Abie
Soldaten van 14
MM
m
„Endlösung"
Geld bijna op
s ^masÊÊÊÊÊÊSÊKM
Avonturiers gevraagd
Abie Nathan in gesprek met de
Enschedese vrijwilliger Jaap
Zuidema in het Caritas-hoofd-
kwartier op Sao Tomé.
(Van een onzer verslaggevers)
SAO TOME anderhalf a twee
uur vliegen van Biafra is een
eiland van verhalen. Allerlei men
sen vertellen ze zoals Father Byrne,
na een bezoek aan de Portugese
gouverneur. Hij zegt bijvoorbeeld
dat er op het ogenblik in Biafra
geen mensen sterven van de hon
ger. Dat is een verheugende uit
spraak van een man, die de groot
ste Caritas-operatie aller tijden
leidt, die dagelijks tientallen ton
nen voedsel en medicamenten laat
overvliegen naar Uli, het laatste
vliegveld van Biafra. De vraag is
echter of hij gelijk heeft, 's Nachts
terugkerende ooggetuigen vertellen
namelijk een heel ander verhaal.
Ze hebben uitgeteerde mensen zien
sterven als vliegen.
FATHER BYRNE stelt om wat
voor reden dan ook de huidige situ
atie misschien opzettelijk rooskleuri
ger voor dan zij is. Over de nabije toe
komst maakt hij zich echter geen en
kele illusie. „We verwachten de grote
problemen in ianuari. Dan komt er in
Biafra 'n hongersnood zoals de wereld
nog nooit gekend heeft".
FATHER BYRNE een Ier zoals
vrijwel alle katholieke geestelijken die
iets met Biafra te maken hebben
praat met de nuchterheid van de be
roepshelper, die heeft leren leven met
ellende en dood. „Op het ogenblik",
zegt hij „eten de Biafranen al hun
pootprodukten op. In januari hebben
ze niets meer. Dan zijn ze geheel af
hankelijk van de luchtbrug".
Samen met collega's van andere
hulporganisaties tracht Byrne af te
wentelen wat dreigt te gebeuren: de
hongerdood van honderdduizenden
mensen, samengeperst in een klein ge-
isoleerd en hevig gebombardeerd ge
bied.
„WE HEBBEN", zegt de priester,
„zo snel mogelijk twee Hercules-vlieg
tuigen nodig. En als Uli totaal weg
gebombardeerd wordt moeten we voed
sel gaan droppen. We kunnen de men
sen. de kinderen van Biafra niet laten
verhongeren. Ze hebben net als wij,
recht om te leven!'
DE OORLOG in Biafra is een oorlog
vol raadsels. In een hangar naast het
kamp van de technische ploeg van
Transavia-Holland staan twee vleugel-
loze Mystère-straaljagers.
Hank Wharton, luchtvaartonderne
mer van dubieuze reputatie, zou ze
deze zomer overvliegen naar Biafra.
Van de operatie werd echter afgezien
toen het vrachtvliegtuig, dat de vleu
gels aan boord had, boven Aba werd
neergeschoten.
Waarom geen andere vleugels gekocht
in het toch zo bevriende Frankrijk?
Een Biafraanse autoriteit op Sao
Tome zegt „Iedereen beweert dat
Frankrijk ons in elk opzicht steunt.
Maar de werkelijkheid is dat Frankrijk
ons alleen morele steun geeft. Wij kun
nen er niet zo maar van alles krijgen.
En bovendien is "net niet een kwestie
van vleugels alleener zijn veel
meer factoren in het spel".
Biafra heeft op het ogenblik geen en-
kei gevechtsvliegtuig in de lucht. Dat,
twee Mirages de oorlogskansen zou
den kunnen keren, staat onomstotelijk
vast.
SAO TOME is een van de drie
springplanken naar Biafra. De andere
zijn het dichter bij de kust gelegen
eiland Fernando Poo en Libreville in
Gabon. Per nacht worden totaal twin
tig tot dertig vluchten uitgevoerd Op
een vliegveld dat sinds veertien dagen
niet meer alleen overdag maar ook
's nachts gebombardeerd wordt. Na elk
bombardement komen mensen uit de
jungle om de bomkraters te vullen.
Een luchtaanval 's avonds tegen (jon
ker geeft zo een oponthoud van maar
ongeveer een uur.
Voorlopig wordt er nog gevlogen.
Met stokvis, met meel, met melkpoe
der.
De risico's worden met de dag gro
ter. Maar ze zijn nog niet groot genoeg
om de piloten te weerhouden. Een vlie
ger uit Miami, met vrouw en zoontje
op Sao Tome, zegt „Ik vloog in drie
oorlogen, 't is mij nu nog een beetje
te saai. Er moet wat meer geschoten
worden, dat verdrijft de vervelirg".
En als het raak is? „Als je op slag
dood bent, geeft het niks. Gewond is
minder leuk".
De Zweed Bakström kan daarover
meepraten. Zijn toestel werd, toen het
op Uli stond, geraakt door een mor
tier. Vier of vijf Biafranen werden ge
dood en vijf Europeanen gewond De
Zweed kreeg een scherf in zijn been.
Hij is nu zo ver dat hij weer kan lo
pen.
OP SAO TOME is Biafra soms dicht
bij en soms verder weg. Dichtbij komt
het als 's middags de eerste vliegtui
gen worden geladen. Verder weg is het
's morgens wanneer de piloten slapen.
Maar soms ook drukt iemand je er
al 's morgens heel vroeg bovenop. Abie
Nathan bijvoorbeeld. Hij maakt Mies
Bryl, bestuurslid van Terre des Hom
mes, onmiddellijk enthousiast voor een
grote Kerst-voedselactie.
Father Byrne zet er later, als Abie
weg is, een domper op. „Nathan is een
goeie vent, maar hij coördineert niet
genoeg. Voordat je extra voedsel naar
Sao Tome laat komen, moet je eerst
de middelen zien te krijgen om 't over
te vliegen".
Het Nederlandse kamerlid Imkamp,
dat samen met Nathan in Biafra was,
zegt over de vredespiloot: „Hij is be
wogen door het lijden van het indivi
du. Dat is het geweldige in hem".
Sao Tome, vergeten sinds het einde
van slavenhandel, profiteert van de
Biafraanse oorlog. De hotels, anders
nog voor geen tien percent bezet, zitten
vol. Met mensen die maanden blijven,
met eendagsvliegen. Tot die laatste
categorie behoort een Franse militaire
commandant van een Biafraanse briga
de. Hij is op weg naar Europa om
wapens uit te zoeken.
Wat voor wapens?
„We hebben de meeste behoefte aan
gewone geweren. Geen zware wapens,
die je moeilijk mee kunt nemen. Ook
geen automatische wapens, want de
Biafraan heeft geen vuurdiscipline en
met een automatisch wapen verschiet
hij onmiddellijk al zijn munitie. En
aan munitie is een enorm gebrek.
Daarom zijn gewone geweren, die je
telkens moet laden veel beter. We heb
ben er enorm veel nodig. Er zijn nu
nog soldaten die de strijd in gaan met
een stuk hout".
De soldaten van Biafra zijn vaak nog
erg jong. „Ik prefereer soldaten van
veertien jaar. Ze zjjn veruit het beste",
zegt de Fransman.
De jongens gaan naar het front na
een opleiding van vier weken. Kinde
ren, die nergens bang voor zijn.
WAAROM vecht de Fransman in
Biafra?
„Omdat ik van oorlog houd, omdat
ik de Engelsen haat, omdat ik ach-
u
ter de Biafraanse zaak sta. Er zijn
in heel Afrika geen mensen zoals zij".
IN HOTEL Sao Jeronimo zit een
Duitse piloot, die laarzen aantrekt als
hij gaat vliegen. Hij weet wat het is.,
vloog in de Luftwaffe en later bij de
Bundeswehr. Kent Biafra en Nigeria
sinds jaren.
„Vrijwel alle blanken militairen zijn
uit Biafra verdwenen", zegt hij. „Er
zijn alleen nog een stuk of zes Fran
sen. De rest kon niet samenwerken met
het Biafraanse opperbevel. Steiner, een
Duitser, zit bijvoorbeeld nu in Librevil
le. Hij moest een belangrijke heuvel
innemen, die je volgens de huidige
inzichten niet meer inneemt, maar
isoleert en uithongert. Hij heeft zich
bedronken en is toen een geweldige
scène gaan maken met Ojoekwoe".
De Duitse vlieger is ervan overtuigd
dat de federalen het Ibo-probleem snel
zullen „oplossen" als zij de oorlog
winnen. „Het is duidelijk dat de Ibo's
in Nigeria altijd voor moeilijkheden
zouden zorgen. Daarom worden ze „er-
ledigt", uitgemoord. Het zal gaan in
de naam van Allah, „deze „Endlö
sung"
Father Byrne: „De Biafranen zelf
geloven ook heilig dat ze uitgemoord
worden. Ik denk dat het niet gebeurt".
Maar Byrne geeft wel toe, dat de
Nigerianen bij hun bombardementen
op het ogenblik speciaal op plaatsen
mikken waar de burgerbevolking sa
menschoolt. Ze gooien bommen op
scholen, kerken, ziekenhuizen en mark
ten.
Byrne vliegt elke maand 'n paar keer
naar Biafra om te kijken hoe de za
ken staan. Hij is niet ontevreden.
Maar langzamerhand rijzen er toch
grote problemen. Een van die proble
men is dat het geld opraakt. „Ik hoop",
zegt hij „dat de wereld aan Biafra
blijft denken, dat er niet te veel an
dere dingen komen die de aandacht
afleiden: Tsjecho-Slowakije, het huwe
lijk van Jacqueline Kennedy, we heb
ben er de terugslag van ondervonden.
Het Transavia-team geniet in zijn tent op het vliegveld van Sao Tomé een welverdiende middagpauze. an-
nacht zullen zjj hun met stokvis en meel volgestouwde „kisten" weer naar het zwaar gebombardeerde vliegveld
Uli op Biafra vliegen.
MONSEIGNEUR Carlos Bayer is se
cretaris-generaal van Caritas-Interna-
tionalis. Hij is één dag op Sao Tome
en gebruikt die om te confereren.
Na afloop zegt hij: „Elke vlucht
kost 2800 dollar. Tot Kerstmis hebben
we geld. Daarna niet meer. Toch moe
ten we doorgaan. Tot we geen enkele
vlieger meer vinden die dit wil doen".
ONDER de palmen bij het zuide
lijke strand van Sao Tome-stad staat
het tentenkamp van Transavia's vlie
gend personeel Het is vrij snel ver
laten. De meeste vliegers zijn onder
allerlei voorwendsels teruggegaan naar
Europa. Van de zes bemanningen (voor
elk van de drie vliegtuigen twee) zijn
er geen drie meer over.
Transavia vliegt op Biafra onder an
dere condities dan de rest. Het bedrijf
Op Sao Tomé zijn nu 175 Bia
fraanse kinderen, opgepikt door
de voedselvliegtuigen. Velen van
hen dansen al weer.
heeft de zaak willen aanpakken al»
een normale operatie. De vliegers '"rij
gen gewone salarissen en zijn in te
genstelling tot hun collega's van de
andere bedrijven, verzekerd, wat per
week per man duizenden guldens kost.
DE TRANSAVIA-manier is geen vol
ledig succes geworden. Tot veertien
dagen geleden de nachtelijke aanvallen
op Uli begonnen, liep alles perfect.
Maar daarna kwam er de klad in. Een
heldendood in de Biafraanse jungle
werd niet op prijs gesteld.
Voor het onderhouden van de lucht
brug heb je speciale mensen nodig. Pi
loten die voor 500 dollar per vlucht
grote risico's durven nemen. Je moet
gebruik maken van de diensten van de,
meestal oudere, avonturiers, die de he
le wereld rondreizen om dingen te doen
die anderen niet durven. De trapeze
werkers van de luchtvaart.
's Nachts, tussen twee vluchten door
zitten ze in de naargeestige kantine
van het vliegveld van Sao Tome en
praten wat. Aardige kerels, zonder
flauwekul, zonder poeha.
DE NACHTEN op het vliegveld kun
nen eeuwig duren. Een vliegtuig dat
langer wegblijft dan normaal. Geruch
ten over een bomaanval, over mortie
ren.
Alleen de vliegers in de kantine ma
ken zich nooit ongerust. Ze weten hoe
het is daar. Dat je soms erg lang
moet wachten voor je mag laden. Er
kunnen maar vier, vijf toestellen te
gelijk op Uli staan. Soms zitten er wel
tien tegelijk in de lucht boven de strip.
Misschien zal het eens gebeuren, dat
er een voltreffer komt als er zoveel
vliegtuigen aan de grond staan. Tien
tallen, vermoedelijk honderden slacht
offers. Want 's nachts zijn er op Uli
ontzettend veel mensen.
WANNEER ..al het zijn? Is het twee
uur geleden gebeurd?
Nee. De lichten langs de landings
baan op Sao Tome flitsen op. Het laat
ste toestel van de nacht is bijna thuis.
Zijn lading is, in trucks, op weg door
Biafra naar de nonderden voedsel-uit-
deelplaatsen voor de burgerbevolking.
Byrne „Ze weten waar ze aan toe
zijn. Ik heb ze gewaarschuwd. Zodra
het leger één partij stokvis steelt,
zetten wij de hele hulpactie stop!"
