Maanrace nog open Einddoel voor VS in zicht AMERIKANEN NOG DRIE STAPPEN VAN MAANLANDING VERWIJDERD In maart gaat een complete combinatie omhoog rH0E IS HET ONTSTAAN?^ GROEN Co Overheidsuitgaven stijgen door druk uit Kamer moe van maagzuur? pa v Bezoek van Gromyko Zuinigheid kostte ministers hun zetel neem natuur-grijze VRIJDAG 6 DECEMBER 1968 13 A pollo-S Generale repetitie Maan-mannen Dit woord: GE VA 7 Dit woord: BEDOMPT Dit woord: OPFLEUREN Dit woord: SCHIELIJK Kansen Cijfers Centrale Verwarming IDEAL-STANDARD Gasketels L. KOOPMANS IN EEN PROEFSCHRIFT: (Door Robert F* Kennedy) Wees goed voor uzelf en uw maag Onaanvaardbaar Verwarring y\/VWWWU\AAA/WWVUVW\Aft/WWWWWW\/VMWWVWWWWWW\/VWWWWWWVyWW\AAWWWWWWW*Aft/WWWVWVVVVM (Van onze medewerker ruimtevaart) LEIDEN Na de landing van de Apollo-7 lijkt de maan voor de Amerikanen nog maar drie stappen verwijderd te zijn: een driemans- vlucht in de kerstdagen, waarbij men wat rondjes om de maan hoopt te maken, de generale repetitie in het voorjaar wanneer de volledige Apollo-combinatie en de maanraket Saturnus-5 nog eens getest worden en dan de derde stap in de zomer van het komend jaar wanneer twee Amerikanen hun voetsporen in het maanstof zullen drukken. De vlucht van de Apollo-7 in oktober is beslist niet feilloos verlopen, maar een feilloze vlucht met een dergelijk gecom pliceerd systeem is niet denkbaar. Ook de meest geperfectioneerde oceaanreus heeft personeel aan boord om manke menten tijdens de vaart zelfs direct na een volledige revisie te verhelpen. In die geest moet men ook de onvolkomenhe den van die Apollo-vlucht zien. Vanzelfsprekend zijn de vluchtigegevens nauwkeurig geanalyseerd. Daarvoor wa ren de verslagen van de bemanning nodig en de verwerking van alle gegevens die automatisch geregistreerd zijn. Op het programma staat nu allereerst JIM LOVELL de driemansvlucht met de Apollo-8 in de kerstdagen. Voorlopig is de lancering op 21 december gesteld. Dit in verband met de stand en de belichting van de maan. Het is namelijk de bedoeling dat de be mande Apollo vanuit de baan om de aarde naar een baan om de maan wordt ge stuurd, daar één tot tien omwentelingen om de maan maakt en weer terugkeert naar de aarde. Daarbij zal de snelheid bij de terug keer van de Apollo in de dampkring on geveer 40.000 kilometer per uur bedragen in plaats van de 28.000, zoals bij alle Amerikaanse en Russische bemande vluchten tot dusver. Dit stelt uiteraard veel hogere eisen aan het ruimtevaartuig. Onbemande Apollo-vluchten hebben echter al aangetoond dat het ruimtevaar tuig deze beproeving kan doorstaan. Ook de Russen hebben een dergelijk experi ment uitgevoerd met hun onbemande Sonde's. De decembervlucht van de Apollo-8 zal de eerste bemande vlucht zijn, waarvoor de uiteindelijke maanraket „Saturnus-5" als lanceerraket wordt gebruikt. De „Apollo" werd gelanceerd door een Sa- turnus-B, een zwakker broertje van de maanraket. Overigens is de „Saturnus-5" al enkele malen met succes beproefd, on der meer voor de zware tests van de on bemande Apollo-capsules. Wanneer de decembervlucht van de Apollo goed verloopt wordt in maart de Apollo-9 gelanceerd door een Saturnus-5. Daarbij zal voor het eerst de volledige maancombinatie in de ruimte worden ge bracht. Dat is niet alleen de Apollo-cabine met raketsectie die in oktober de ruimtevlucht voltooide, maar ook de maantaxi, waar mee uit een baan om de maan twee in zittenden van de Apollo een landing op de maan zullen uitvoeren terwijl de derde ruimtevaarder in een baan om de maan op hun terugkeer blijft wachten. Deze vlucht in maart zal bepalend zijn voor de vraag of in juni of juli van het ko mend jaar een maanlanding zal worden ondernomen of dat men een reeks nieu we voorbereidende vluchten zal moeten maken. Het is de bedoeling dat de maartvlucht uitsluitend in banen om de aarde wordt gemaakt, waarbij echter alle operaties worden uitgevoerd die daarna noodzake lijk zijn voor een landing op de maan en een veilige terugkeer naar de aarde van de ruimtevaarders. Tot die experimenten behoren vooral de werking van de motoren van de maan taxi, zijn stuur- en stabilisatiekwaliteiten en de ontmoetingstechniek. De twee ruim tevaarders die voet aan wal zullen zetten op de maan moeten namelijk met deze maantaxi na hun excursie van de maan starten en dan de Apollocombinatie, die om de maan is blijven draaien met één inzittende aan boord, weer opzoeken en enteren om tenslotte met die Apollo naar die aarde terug te keren. Voor de vlucht van de Apollo-10 in de zomer van het komend jaar, tijdens wel ke de eerste maanlanding kan worden uitgevoerd, is de bemanning al aangewe zen. Het zijn alle drie ruimteveteranen, namelijk Thomas Stafford, John Young en Eugene Cernan. Stafford maakte een ruimtevlucht in de Gemini-9 in juni 1966 toen hij in 45 om wentelingen om de aarde ruim 72 uur Men treft het woord gevat pas sinds het begin van de achttiende eeuw bij Nederlandse schrijvers aan en aan vankelijk in een andere betekenis dan de huidige. Het is overgenomen uit het Duits, waar het gefasst luidt, wat eigenlijk betekent: in een Fasz, een vat gedaan. Vandaar de betekenis: gereed, verzameld. Figuurlijk werd gefasst en ook Nederlands gevat dan gebezigd in de zin van: voorbereid, toegerust. Van daar dat het gevolgd werd door het voorzetsel auf, Nederlands op. Men zei- de bijvoorbeeld: hij was op die listige aanval niet gevat. Het Duitse gefasst is op den duur gaan betekenen: Kalm, bedaard, rustig en ook: onderworpen. Het Nederlandse gevat daarentegen betekende later: verstand van iets heb bend en daarna: vlug van bevatting, snel gereed met een raak antwoord. Men gebruikt het woord bedompt eigenlijk alleen als er sprake is van een ruimte waar lucht en licht nauwe lijks toegang hebben, waar de atmos feer bedorven is. Er is samenhang met het woord damp dat zowel: vocht als: vochtig betekende, evenals bet Engelse damp. Het Duitse damvf: damp, rook, stoom leeft voort in Dampfer: stoomboot. Naast damp komt ook de vorm domp voor, met het werk woord dampen (jat weer gelijkbeteKe- nend is met dempen. Ergens een dom per opzetten wil zeggen: het iieht doven, in het bijzonder: iemand die zijn licht over iets wil doen schijnen, daai- in belemmeren. Vroeger betekende bedompt dan ook als het van het licht werd gezegd: nevelig, niet-helder; als het van geluid gezegd werd, gedempt, dof. Het werkwoord opfleuren komt voor in de betekenis: fleurig, monter, op gewekt worden en: fleurig, monter, opgewekt maken. Men zegt bijvoor beeld: hij fleurde helemaal op door het bezoek van zijn meisje; je kunt die japon met een strik best wat opfleu ren. De kern van het woord wordt na tuurlijk gevormd door het woord fleur, dat ontleend is aan het Franse fleur: bloem. In het Nederlands komt fleur voor: bloem niet voor, wel voor: bloei. Men zegt dat iets in volle fleur is of dat de fleur er wel een beetje af is. De verbinding geur noch fleur wil zeg gen: saai, vervelend en heel gewoon is: een bloemetje geeft altijd wat fleur aan een kamer. Het grondwoord is het Latijnse flos: bloem. Vroeger bestond er een werkwoord schieden dat betekende: zich snel be wegen en dat in het Middelnederlands scien luidde. Dit leeft nog voort in ons misschien, dat betekent: mag kan) geschieden. Van de betekenis: zich snel bewegen is dan al niets meer over: scien en schieden betekenden al: ge beuren. Maar in schielijk is het begrip snelheid nog wel degelijk aanwezig. Het woord betekent immers: vlug, haastig, ijlings. Vroeger kwam het bij voeglijke naamwoord meer voor dan thans. Men sprak van schielijke dro men en schielijke rukwinden. Thans bezigt men het woord vooral als bij woord: een glas schielijk leegdrinken, een maaltijd schielijk verorberen. Ver want zijn de woorden schicht, pijl en schichtig: schrikachtig, schuw. BI^L ANDERS in de ruimte verbleef. Zijn metgezel in deze Gemini was Cernan die een ruimte wandeling van twee uur en tien minuten maakte. Het derde lid van de maanlan dingsbemanning, Young, was comman dant van de Gemini-10, die in juli 1966 een vlucht van ruim 70 uur maakte. Tij dens deze vlucht werden enige ruimte- ontmoetingen met een doelraket tot stand gebracht. Hoe staan nu de kansen van Amerika nen en Russen om het eerst de maan te betreden? Dat blijft een open vraag tot die eerste voetsporen in het maanstof staan. Over de Russische plannen is niets bekend, over hun technische mogelijkhe den nauwelijks iets. Wanneer men uit sluitend afgaat over wat er wél bekend is dan zien de kansen voor de V.S. er goed uit. Wanneer men redelijke voorzorgen in acht wil nemen voor de persoonlijke vei ligheid van maanreizigers moet men in ieder geval ruime ervaring met verblijf in de ruimte opdoen en bovendien erva ring hebben met de technieken die ver eist zijn om een maanlanding uit te voeren. genover 535 uur en 2 minuten van de Russen. De Amerikanen deden die erva ring op in zeventien bemande vluchten (twee ballistische, vier eenmans-Mercu- ri's, tien tweemans-Gemini's en een drie- mans-Apollo), terwijl de Russen negen bemande vluchten maakten, namelijk ze ven eenmans-vluchten, een tweemans- vlucht en een driemansvlucht. Voor het Amerikaanse maanlandings systeem is een ontmoeting en entering van twee ruimtevaartuigen in de buurt van de maan nodig. De Amerikanen heb ben dergelijke enteringen al elf maal tot stand gebracht. De Russen slechts vier maal met onbemande ruimtevaartuigen en niet met bemande, zoals de Amerikaj- nen. Activiteit van ruimtevaarders buiten de capsule is essentieel voor een werkelijke maanlanding. De Russen hebben op dat gebied een ervaring van slechts tien mi nuten en de Amerikanen een van twaalf uur en 19 minuten. Dit alles wijst erop dat de V.S. nu een veel betere voorbereiding hebben voor een maanlanding. Maar zoals gezegd: de Russische plannen zijn niet bekend en de Russen plegen over het algemeen met groter sprongen voorwaarts te gaan dan het gedegen Amerikaanse programma dat stap voor stap verloopt. Bovendien schijnen de Russen, veel meer dan de Amerikenen, het accent te leggen op automatische regeling van ruimte-operaties, terwijl de Amerikanen de leiding in handen van de ruimtevaar ders zelf willen leggen. In hoeverre de experimenten van vele onbemande Rus- siche Kosmos-satellieten een maanvlucht met ruimtevaarders als ballast en niet als actieve uitvoerders tot uiteindelijk doel hebben is niet te beoordelen. De maan race is met andere woorden nog geheel open, maar voor de Amerikanen is het einddoel in zicht: nog drie ruimtestappen en waarschijnlijk zullen zij die eerder zetten dan de Russen. De V.S. hebben na de vlucht van de Apollo-7 niet minder dan 2774 uur en 16 minuten man-uren ruimte-ervaring te- ADVERTENTIE FRANK BORMAN (Van onze correspondent) GRONINGEN Aangenomen mag worden dat er van de Kamer een op waartse druk op het totaal der over heidsuitgaven uitgaat. Deze druk is indirect en bovendien vertraagd. Dat de Kamer ernst maakt met de druk op de uitgaven blijkt uit het feit dat er ministers, die naar het oordeel der Kamer te zuinig waren, ten val zijn gebracht. Minister Mansholt, die in 1957 weigerde vijftig miljoen aan hogere landbouwuit- keringen te deblokkeren, minister Van Aartsen, die in 1960 weigerde het aantal te bouwen woningwetwoningen te verho gen en minister Van Rooy, die zich in het zelfde jaar verzette tegen uitbreiding van de kinderbijslagverzekering vanwege de lasten van de schatkist. Ook komt het voor dat de Kamer be windslieden fel attaqueert vanwege hun zuinigheid: minister Witte, die weigerde over te gaan tot vergroting van het con tingent woningwetwoningen in 1958 fel le critiek op minister Marijnen inzake de garantieprijzen in 1960-61. minister Van Aartsen, die in 1961 verklaarde moties tot verhoging van het aantal woning wetwoningen bij aanneming niet te zul len uitvoeren. ADVERTENTIE Stop met slikken van middelen die geen blijvende verlichting geven. Vraag deapotheker of drogist NORAG Niets anders. NORAC brengt het maagzuur in gezond evenwicht. De voortdurende pressie vanuit de ver schillende hoeken kan bij kabinetsforma ties tot een doorbraak leiden welke e°n sterke opstuwing van het uitgavenpeil ten gevolge heeft. Het akkoord van Wasse naar in 1963, waarbij de woningbouw de allerhoogste prioriteit k-eeg de landbouw prijzen omhoog gingen en principieel werd besloten tot een rijksbijdrage in so ciale verzekeringen, is in dit op zicht illu stratief. Dit zegt de heer L. Koopmans uit Gro ningen in zijn proefschrift „Beslissingen over de rijksbegroting" waarop hij aan de rijksuniversiteit in Groningen is gepro moveerd tot doctor in de rechtsgeleerd heid. Promotor was prof. dr. J Pen. Eerder was de heer Ko .pmans al tot de conclusie gekomen dat de beslissingen over de overheidsuitgaven beslissingen zijn van politieke organen. Norac is 'n NORIT produkl Later deelde minister McNamara de president mee dat, hoewel hij het niet met de generaals eens was en liever een blokkade zou leggen, de nodige vliegtuigen, beman ningen en ammunitie waren vrij gemaakt en dat we, als het besluit zou vallen, op dinsdag 23 oktober met de luchtaanvallen zouden kun nen beginnen. Er lagen plannen klaar voor een eerste aanval met 500 toestellen, waarbij alle mili taire doelen, ook de rakethases, vliegvelden, havens en geschuts- stellingen zouden kunnen worden bestookt. Ik stond aan McNamara's zijde en was ook voor een blokkade. Niet van uit een diepgewortelde overtuiging dat deze succesvol zou zijn maar vanuit het gevoel dat dit besluit wat beweeg lijker was en minder onherroepelijke gevolgen zou hebben dan een militaire aanval. Voor mij lag het zwaartepunt, evenals bij anderen dat ik de gedachte niet kon aanvaarden dat de Verenigde Staten een bommenregen op Cuba zou laten vallen, waarbij duizenden en nog eens duizenden burgers zouden wor den gedood. Misschien was het alter natief ook niet aantrekkelijk, maar ik vond zo'n optreden voor ons land een voudig onaanvaardbaar. De vroegere Secretary of State Dean Acheson be gon onze vergaderingen bij te wonen en hij was ook sterk voor een lucht aanval. Ik was een groot bewonderaar van hem. President Kennedy had hem in 1961 gevraagd een rapport samen te stellen voor de National Security Council waarin een advies moest wor den gegeven hoe we de Russische be dreiging in Berlijn het hoofd konden bieden. Toen ik toen naar zijn rede luisterde had ik overwogen dat ik nog nooit iemand zo helder en overtuigend had horen spreken en dat ik het nooit oneens met hem zou kunnen zijn. Nu bracht hij op dezelfde heldere bril jante manier zijn argumenten voor een luchtaanval en een invasie naar voren. Hii zei dat de president van de Ver enigde Staten verantwoordelijk was voor de veiligheid van het volk van de Verenigde Staten en van de hele vrije wereld en dat het zijn plicht was de enige actie te ondernemen die die veiligheid zou beschermen en dat be tekende vernietiging van de raketten. Met enige schroom betoogde ik dat hoe belangrijk de militaire en poli tieke argumenten voor een aanval boven een blokkade ook waren, de Amerikaanse traditie en geschiedenis een dergelijke actie niet toestonden. Welke militaire redenen hij en de an deren ook konden aanvoeren, ze pleit ten niettemin in laatste instantie toch voor een plotselinge aanval van een heel groot volk op een heel klein volk. Ik beweerde dat de Verenigde Staten dit nooit zouden kunnen doen als we onze morele positie thuis en op de aardbol wilden behouden. Onze strijd tegen het communisme over de gehele wereld betekende veel meer dan over leven ons erfgoed en onze idealen lagen eraan ten grondslag en we moch ten die niet vernietigen. De vijf dagen die daarop volgden, besteedden wij veel tijd aan een ant woord op deze morele vragen. Verscheidene malen werd voorge steld dat we Kroesjtsjev vierentwintig uur voor het bombardement zou be ginnen een brief zouden schrijven, dat we pamfletten boven Cuba zouden uit strooien voor de aanval zou beginnen al deze en andere plannen werden om militaire of andere redenen weer verworpen. We stredien en twistten met elkaar en met onze gewetens want het was een zaak die ons allen de grootste zorgen baarde. Temidden van al die discussies kwam Andrei Gromyko bij de presi dent zijn opwachting maken. Het was een afspraak die al lang voor de ont dekking van de raketten was gemaakt en de president meende dat het pijn lijk zou zijn hem af te zeggen Hij overwoog nog de Russische minister van Buitenlandse Zaken ervan op de hoogte te stellen dat wij afwisten van de aanwezigheid van de raketten op Cuba, maar besloot dit niet te doen omdat er nog geen definitieve beslis sing over de door ons te volgen ge dragslijn was genomen. Hij besloot de Russen niet de kans te geven het ini tiatief in handen te nemen. Het gesprek had op woensdagmiddag in het kantoor van de president in het Witte Huis plaats. Gromyko begon met te zeggen dat de Verenigde Staten op moesten houden met het bedreigen van Cuba. Hij beweerde dat Cuba rl- leen maar vreedzame existentie wilde. Het zou geen pogingen wil len doen het Cubaanse maatschappe lijke stelsel naar andere Latijns-Ame rikaanse landen over te brengen. Gro myko zei verder dat premier Kroesj tsjev hem de opdracht had gegeven de Amerikaanse president mee te delen dat de enige Russische hulp aan Cuba lag op het gebied van landbouw en landontginning. De wapenhulp beperk te zich volgens de Russen tot een klein aantal defensieve wapens Gezien de grote publiciteit in de Amerikaanse pers wenste hij nog maals nadrukkelijk te stellen dat de Sovjet-Unie nooit aanvalswapens aan Cuba zou leveren. Gromyko deed na mens zijn regerings'eider een beroep op de Verenigde Staten en president Kennedy onj de spanningen te ver minderen die er in verband met Cuba tussen de twee staten wsren ontstaan. President Kennedy luisterde ver baasd maar ook met een zekere be wondering naar de brutale uitspraken van Gromyko. Vastberaden, maar ge zien de provocatie, met grote zelfbe heersing, antwoorde hij Gromyko dat niet de Verenigde Staten de onenig heid aanwakkerden, maar de Sovjet- Unie. De wapenleveringen van de USSR aan Cuba maakten diepe indruk op de Amerikaanse bevolking en wa ren voor hem persoonlijk een bron van grote zorg. Doordat Kroesjtsjev hem persoonlijk had gerustgesteld, had hij openlijk verklaard dat er geen actie tegen Cuba ondernomen behoef de te worden, en toch werd de situa tie voortdurend gevaarlijker. Gromyko herhaalde dat de enige doelstelling van de USSR was om brood aan Cuba te geven opdat de honger in dit land voorkomen werd. En wat de wapenleveranties betrof, had de Sovjet-Unie slechts enkele spe cialisten gezonden om Cubanen te oefenen in het hanteren van bepaalde wapens die alleen „verdedigend" wa ren. Hij stelde nogeens dat hij het woord „verdedigend" wenste te be klemtonen en dat die wapens nooit een bedreiging voor de Verenigde Sta ten konden vormen. De president ant woordde dat er geen misverstand over de houding van de Verenigde Staten moest bestaan dat die houding aan de Sovjet-Unie duidelijk gemaakt was tijdens besprekingen tussen de minis ter van Justitie en ambassadeur Do- brynin en bovendien nog zijn eigen verklaringen. Om ieder misverstand te vermijden las hij zijn verklaring van 4 september voor, waarin gewaar schuwd werd voor de ernstige gevol gen die zich zouden voordoen indien de Sovjet-Unie raketten of aanvalswa pens op Cuba stationeerde. Gromyko gaf hem de stellige ver zekering dat dit nooit zou gebeuren en dat de Verenigde Staten zich geen zorgen behoefden te maken. Na nog vluchtig enkele andere onderwerpen aangeroerd te hebben nam hij afscheid. Ik arriveerde kort nadat Gromyko het Witte Huis verlaten had. Het moet gezegd worden dat de president van de Verenigde Staten zeer misnoegd was over de zegsman van de Sovjet-Unie. Donderdagavond sprak de meerder heid van onze groep zich uit voor een blokkade. Om ongeveer 9.15 die avond gingen we van het State Department naar het Witte Huis. Om alle argwaan te vermijden die wellicht zou ontstaan door een lange rij limousines achter elkaar, gingen we allemaal met mijn wagen John McCone, Maxwell Taylor, de chauffeur en ik opgepropt op de voorbank en de zes anderen achterin. We legden onze adviezen aan de president voor. De vergadering leek in het begin op een rustige en bevre digende wijze te zullen verlopen. Maar terwijl men praatte, terwijl de presi dent dringende vra<*en opwierp, be gonnen de meningen en gedachten weer te verschillen, en niet alleen op minder belangrijke punten. Sommigen schakelden van het ene uiterste op het andere over bij het begin van de vergadering waren ze voor een luchtaanval en tegen de tijd dat we het Witte Huis verlieten wilden ze hele maal geen stappen ondernemen. De president, die helemaal niet té- vreden was, stuurde ons weg om ver der te beraadslagen. Omdat afwijkende gedragingen achterdocht zouden wek ken, schakelde hij weer over op zijn gewone agenda en zijn campagne voor het houden van spreekbeurten. Op onze vergadering van de daarop volgende ochtend op het ministerie van Buitenlandse Zaken rezen er weer scherpe meningsverschillen. De span ning en de doorwaakte uren begonnen hun tol te eisen. Nu echter, vele jaren later, zijn die menselijke zwakheden ongeduld, driftbuien begrijpelijk. Van elk van ons werd een advies ge vraagd dat de toekomst van de hele mensheid zou aantasten, een advies dat als het verkeerd was en het werd aanvaard, de vernietiging van de mensheid kon betekenen. Dit soort spanningen wekt vreemde reacties op bij een menselijk wezen, zelfs bij bril jante, gerijpte, ervaren mannen met zelfvertrouwen. Bij sommigen roept het karaktereigenschappen en krachten op die ze zichzelf nooit bewust zijn ge weest en anderen wo- dt de spanning te machtig. (Wordt vervolgd)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1968 | | pagina 13