Brazilië wordt
nog steeds uit
Rio geregeerd
NIEMAND BELEEFT VEEL PLEZIER AAN
FUTURISTISCHE HOOFDSTAD BRASILIA
PARFUMEURS KRIJGEN HULP
VAN EEN „GEUR-COMPUTER
ZATERDAG 7 DECEMBER 1968
Erbij
15
Startschot
Jaar 2000
Heerlijk Rio
-
-È.
Schipbreuk
ff
Koepel parlementszaal op verlaten vlakte.
RUIM TIEN JAAR geleden schreef de
Braziliaanse regering een prijs
vraag uit voor het ontwerpen van
een nieuwe hoofdstad, Brasilia, die in het
hart van het reusachtige land zou moeten
liggen. Beroemde architecten uit alle
delen van de wereld namen de uitdaging
aan. Er is sindsdien veel geschreven over
de futuristische stad, een architectonisch
wonder dat tegelijkertijd het Braziliaanse
binnenland zou moeten ontsluiten en zou
moeten aantonen dat sociale gelijkheid
voor alle bevolkingsgroepen een te ver
wezenlijken ideaal is. Wij hebben onze
correspondent in Latijns Amerika, dr.
Hermann Gebhardt, die Brasilia-in-aan-
bouw al eens bezocht, gevraagd opnieuw
naar het hart van Brazilië te reizen. In
bijgaand artikel doet hij verslag van zijn
ervaringen in de hypermoderne stad,
waar bijna niemand werkelijk gelukkig is
en de krottenplaag vormen dreigt aan te
nemen, die niet onderdoen voor de mate
waarin andere grote steden in ontwikke
lingslanden eraan lijden.
(Van onze correspondent
Herman Gebhardt)
BRASILIA „Wie een woest
gebied binnendringt met de roep
om een sociale kruistocht, is een
tijdgenoot van de toekomst"
proclameerde onlangs de prefect
van Brasilia, de hypermoderne
superstad die midden in het oer
woud van Brazilië ligt als de
nieuwe hoofdstad van een am
bitieus land. Wie nu na een
tussenpoos van meerdere jaren
weer rondkijkt in die „hoofdstad
van de hoop", vraagt zich wel af of
de „sociale kruistocht" geen schip
breuk geleden heeft voordat hij
werkelijk begonnen is. Maar hij
twijfelt er niet meer aan, dat de
verplaatsing van de hoofdstad
officieel is Rio de Janeiro als zo
danig afgedankt een onherroep-
baar experiment geworden is.
JUIST WAT dat laatste betreft is er
lang een grote onzekerheid geweest.
Deze berustte vooral op het feit dat
de openbare bouwbedrijvigheid jaren
achtereen stokte en de particuliere
zich tot teleurstellend kleine plannen
beperkte. Brazilië is een land van
speculatie. Toen het particuliere kapi
taal de belegging schuwde, scheen het
er slecht voor te staan met het geloof
aan de toekomst van 't architectonische
plan-Brasilia. (Niet weinigen dachten
aan het lot van de Amazonestad Ma-
naos, die verviel toen de kunstmatige
rubber werd uitgevonden en de dol-
larstroom niet meer naar de rubber
plantages vloeide).
DEZE TWIJFELS zijn niet meer ge
rechtvaardigd. Brazilië wordt nog al
tijd vanuit Rio de Janeiro geregeerd.
Maar sinds president-maarschalk
Costa e Silva vorig jaar het startschot
voor de nieuwe bouwgolf in Brasilia
gaf, weet men, dat de hele regering
zal verhuizen. Dat heeft men vaker ge
hoord, doch het ministerie van Bui
tenlandse Zaken maakt zich nu serieus
gereed en heeft de buitenlandse
vertegenwoordigingen een eis gesteld:
ze moeten volgen.
Zojuist is bijvoorbeeld de bouw van
de Duitse ambassade in Brasilia be
gonnen. 25.000 vierkante meter worden
naar het plan van prof. ing. Hans
Scharoun (de schepper van de Ber-
lijnse Philharmonie, alleen grote bouw
meesters zijn welkom in deze stad)
met een huizencomplex bebouwd.
Bij een grote ontvangst, die de Bra
ziliaanse president kort geleden gaf
ter ere van de Britse koningin die op
bezoek was, werd het adembenemend
mooie gebouw van het „itamarati"
het ministerie van Buitenlandse
Zaken aan de wereld geopenbaard.
Niets maakt de sprong over een eeuw,
die de bouw van Brasilia moest uit
beelden, beter duidelijk, dan een ver
gelijking tussen het oude en het
nieuwe „itamarati". Het zijn twee
werelden: het oude ministerie van
Buitenlandse Zaken in Rio de Janeiro
is ontstaan uit het paleis van een
miljonair. Het heeft een kleine vijver
met verlichte fonteinen en twee zwa
nen erin. De omgeving wordt beheerst
door twee rijen honderdjarige palmen.
Men heeft het gevoel alsof men in
1850 aan het wandelen is.
IN HET nieuwe, in Brasilia, krijgt
men een voorproefje van het jaar
2000. Net als bij het paleis „Alvorada"
leen zo is verklaarbaar, dat hij de
kathedraal helemaal en de twee par
lementsgebouwen half onderaards
bouwt, maar hun kantoren in smalle
hoogbouw onderbrengt. (Het zal veel
tijd en moeite vergen om een kamer
stuk van de twaalfde verdieping naar
bijvoorbeeld de zittingszaal van de
Senaat te brengen).
BIJ MIJN bezoek zag ik een spook
achtige parodie op het parlement. In
de prachtige zittingszaal waren vijf
tien mensen: een afgevaardigde stond
bij de microfoon en sprak met wild
bewegende handen. Naast hem om-
laatste tijd sterk verbeterd. Er zijn
één overheids- en twee particuliere
busondernemingen. Nog onlangs werd
de spoorlijn naar Sao Paulo geopend.
De trein doet twee dagen over de 1250
kilometer en dient voorlopig slechts
voor vrachtvervoer. De autobussen
rijden in 19 tot 24 uur over de goede
weg naar Sao Paulo en Rio. Een en
kele reis kost bijna vijftig gulden.
DE AMBTENAREN en diplomaten,
die het heerlijke Rio de Janeiro moe
ten verlaten, zijn echt bedroefd. Het
Hoekje van presidentieel paleis in de nieuwe hoofdstad.
(het „ochtendrood") van waaruit pre
sident Kubitschek twaalf jaar geleden
de grote omwenteling voor Brazilië
door de bouw van de nieuwe hoofd
stad proclameerde, wordt het ook door
Oscar Niemeyer ontworpen ministerie
van Buitenlandse Zaken door grote
watervlakten omringd, zodat men er
als over een brug binnengaat.
Er bloeien gele, lila en rose water
lelies. Vermetel gewelfde trappen zon
der leuning leiden naar de eerste ver
dieping, de grote ontvangst-vleugel,
die plaats biedt aan vijfduizend men
sen. Men kan ook over een auto-oprit
direct aan de ene kant erin en aan
de andere eruit rijden. Op de reus
achtige terrassen tropische planten en
abstrakte figuren, waaronder het
skelet van een boom. Op een heel
nieuwe manier zijn hout en steen ver
werkt: een imponerend werkstuk.
Beton vraagt om bochten. Voor Nie
meyer is architectuur een vorm van
poëzie, waarin het minder om de func
tie dan om de schoonheid gaat. Al-
helsden er twee elkaar. Niemand luis
terde. De president en zes stenografen
maakten een onvergetelijk beeld com
pleet.
De kathedraal is nog altijd in het
beginstadium van de bouw. Maar over
al wordt koortsachtig gebouwd. De
rode aarde is omgewoeld. Een bouw
maatschappij trekt het derde water
woonhuis op: Venancio III. Deze koop
woning kost tussen de 90.000 en 200.000
gulden.
De belangrijkste woon worm is die
in de zogenaamde „supervierkanten"
die 48 of 96 woningen bevatten. Al
leen vo< die blokken zijn er trottoirs.
Verder is Brasilia een stad tegen de
voetganger. „Wie geen auto rijdt,
heeft het aan zichzelf te wijten"
zegt men. De hoofdstraten zijn in twee
etages boven elkaar gebouw in het be
lang van de racende auto's. Maar men
ziet er relatief weinig.
De stad is voor 750.000 mensen aan
gelegd en hetbergt er zowat 160.000.
De vervoersmogelijkheden zijn de
De meesten kunnen het echter niet.
Zeker: ambtenaren trekken in wonin
gen, die door de staat worden opge
trokken en zakenlui hebben lelijke
woningen gebouwd langs doorgaande
wegen, maar de „man van de straat"
kan geen eigen woning kopen. Zijn in
komen is meestal lager dan het huur-
peil in Brasilia.
ZO HEEFT de bouw van de hyper
moderne hoofdstad gelijktijdig geleid
tot het ontstaan van wooncentra, die
in groteske tegenspraak staan tot hun
sociale funktie. Eerst woonden inge
nieurs en bouwarbeiders in een grote
barakkennederzetting, vijftien km van
het stadscentrum verwijderd, in de
zogenaamde „cidade livre", de „vrije
stad". Zij moest worden afgebroken,
als Brasilia „klaar" zou zijn. Maar
zoals zo vaak bleek het priviso-
rische definitief te zijn. Daarbij komen
drie zogenaamde „satellietsteden" op
een afstand van vijftien tot veertig
kilometer met nu in totaal 180.000 be
woners. Ze doen denken aan het wilde
westen uit de pionierstijd.
Nog grotesker is het ontstaan van
achterbuurten in de onmiddellijke na
bijheid van de nieuwe luxueuze ge
bouwen. Grote, doodarme families
trekken vanuit de noordelijke honger-
zone in een opophoudelijke „binnen
landse trek" naar de plaatsen waar
ze op werk en brood hopen. Zij mis
sen zelfs het geld, om in de satelliet
steden onderdak te vinden. Dus „be
zetten" ze bij hun zogenaamde „inva
sie" een willekeurig stukje grond en
Krottenwijken aan de huiten-
kant van Brasilia.
bouwen uit hout een optrekje, waar
in ze zonder water, zonder licht, zon
der een minimum aan hygiëne op el
kaar geperst vegeteren.
Bijna 60.000 mensen huizen zo in
mensonwaardige toestand midden in
de modernste hoofdstad van de wereld.
Dit overwicht van de randbevolking in
de „cidade livre", de „satellietsteden"
en de zonder plan bezette zones van
de „invasie" compromitteren de doel
stelling van de hele onderneming.
DE „IDEOLOGEN" van Brasilia,
de schepper van het stadplan Lucio
Costa en de al genoemde architect
Oscar Niemeyer, wilden „in het hart
van Brazilië" een „hoofdstad van het
algemeen welzijn" scheppen. Zij wil
den de klasseverschillen overwinnen.
Inplaats daarvan ontstaat een conglo
meraat van nederzettingen, waarin de
afgrond tussen arm en rijk nog ster
ker in het oog springt dan in de oude
Braziliaanse steden.
Men heeft de massa een plaats
kaartje in de luxeklasse van het leven
beloofd, en stopt ze op het tussendek.
Het valt nog niet te overzien in hoe
verre Brasilia zijn „functionele op
gaaf", de uitoefening van de centrale
regering van de bondsstaat, zal ver
vullen. Maar de „sociale opgaaf", die
hun bouwers zichzelf stelden, schijnt
nu reeds schipbreuk te hebben ge
leden.
IMM^IVWWVWVVVWVVVVWVWVVtAMfVVtMVVMVWVVVWVVVVVVIWVWVWVVVVVVVVVVVVVVVVVVVWVVVVVMWWVWMI
leven in Brasilia is geen lolletje. Nu
pas worden er reusachtige „handels
centra" (op 160.000 vierkante meter)
met elk achthonderd zaken, super
markets, restaurants en bioscopen
(er zijn er vier) en hangende tuinen,
gebouwd.
Zij behoren praktisch nog tot een
toekomstdroom. Voorlopig is er nau
welijks afwisseling. Het sociale leven
is exclusief. De „clubs", die vooral aan
de kunstmatige stuwmeren liggen, zijn
duur. (Men sprak over een entreegeld
van duizend gulden en een maande
lijkse bijdrage van 250 gulden.)
Vijf jaar geleden was er nog slechts
de rode aarde. Nu zijn er ook gras
vlakten. Maar de bomen groeien arm
zalig. De sterke wind stuift de rode
aarde op en jaagt de zandstorm de
huizen in. Het is een stad zonder scha
duw. Iedereen klaagt over de muggen
plaag. Zo is ook voor hen, die in
Brasilia kunnen leven, de „hoofdstad
van de hoop" den wonder met beper
kingen.
HAMBURG, (DaD). Vele mensen
verbeelden zich, een goede neus te
hebben. Maar nauwelijks 500 onder de
3,5 miljard bewoners van onze aarde
beschikken inderdaad over een „abso
luut" reukorgaan. Het zijn de parfu
meurs, die in de laboratoria van de
kosmetische industrie voor de geurar-
rangementen verantwoordelijk zijn.
Maar de meer dan tienduizend aan de
wetenschap bekende verschillende
reukstoffen kunnen zij ook niet alle
kennen of zelfs maar herkennen. In
de toekomst zullen zij echter hulp
krijgen van een in de Duitse Bonds
republiek ontwikkelde reuk-computer.
EEN GOEDE parfumeur .beheerst'
over het algemeen twee- k driehonderd
reukstoffen. Daaruit componeert hij
de heerlijke geuren voor huid- haar-
en wasgoed-, meubel- en vloerverzor-
gingsmiddelen, de dure parfums en
de verschillende kostbare soorten toi
letwater. In tegenstelling tot de nuch
tere aanduidingen die chemici ge
bruiken voor allerlei grondstoffen is
de taal van de parfumeurs beeld- en
bloemrijk. De daaruit ontstane be
gripsmoeilijkheden brachten de chemi
ci van een Hamburgse cosmeticafa-
briek ertoe, de geurindrukken in een
systeem te rangschikken door begrip
pen als „waterig" en „droog", „vruch-
tig" en „fris" te coderen en aldus
een geurtaal te scheppen, die ook een
computer begrijpt.
Met de in de branche gebruikelijke
namen plus de daarbij behorende
eigenschappen van reukstoffen voedde
dr. R. Randebrock in de vorm van
getallen met 28 cijfers een speciale
computer. Na succesvolle proeven met
deze reukmachine vroeg hij patent aan
op zijn procédé. Belangstellenden in
binnen- en buitenland doen alle moei
te, om de licentie te verwerven
De Duitse chef-parfumeur Peters is
over zijn elektronische „collega" waar
mee hij thans reeds een jaar samen
werkt, enthousiast. De computer levert
niet alleen in zeer korte tijd gedetail
leerde recepten voor elke gewenste
geur, hij berekent tevens de optimale
bijmenging van de geschikte reukstof
fen èn de prijs voor het proef mengsel
of 't eindprodukt. Omgekeerd geeft de
machine ook uitkomst over de waar
schijnlijke geur van een nieuwe samen
stelling, als hij met de afzonderlijke
componenten ervan en de mengverhou-
dingen „gevoed" wordt. Zelfstandig
nieuwe geuren creëren kan hij on
danks zijn alle reukstoffen omvattende
programma niet. Nieuwe geurcreaties
blijven ook in de toekomst aan de vijf
honderd „beroemde neuzen" voorbe
houden.
