Wereld der bemande ruimtevaart biedt
geen romantiek maar koele calculatie
Bezoek aan aards voorportaal
van de hemelruimte
Tussen leven en dood
D
EEN RETOURTJE MAAN, ALSTUBLIEFT"
Twee militairen
omgekomen
Andijvie la crème
V oorportalen
Hersenpan
Opleidingscentrum
ANTWOORD
Spinaziespinazie la crèmeandijvieen nu
andijvie a ia crème. Helemaal nieuw voor Nederland.
En ongelooflijk lekker. Andijvie, vers van het land,
gewassen, gesneden en bereid met een romig sausje.
Zó klaar! Waarschijnlijk wordt dit nèt zo beroemd als
spinazie la crème. Dat hangt helemaal van uw
goede smaak af
aangegeven.
ONGEWILDE
OORLOG
DINSDAG 17 DECEMBER 1968
(Van onze correspondent,
mr. H. L. Leffelaar)
NASSAU BAY Nassau Bay, op
25 kilometer van de Amerikaanse
stad Houston, is niet meer dan een
reeks benzinestations en fantasieloze
motels aan weerszijden van NASA-
weg, die enkele kilometers verder
dood loopt op de drassige kust langs
de Golf van Mexico, die hier de Baai
van Galveston heet. In deze om
geving, die de sporen verraadt van
koortsachtige nieuwbouw, wonen
Amerika's astronauten in comfor
tabele, maar nauwelijks overdadige
bungalowachtige huizen.
Hun kinderen gaan naar school in ge
houwen die nog nooit in de schaduw van
bomen hebben gestaan, want de aanplant
is jong. Hun vrouwen winkelen in cen
tra die met hun verdiepingloze super-
marktes en drugstores niet omhoog rei
ken, maar zijwaarts de vlakten in.
En toch, waar niet lang geleden cow
boys en veedieven de vlakke prairies van
Texas regeerden, regeert nu de koude
precisie van fysici en technologen die
hun blik niet op de horizon, maar op de
planeten hebben gevestigd. Hun domein
is een betrekkelijk klein complex van
gebouwen, die door hun eendere vorm
geving alleen van elkaar verschillen in
grootte. Ze zijn lichtgrijs geverfd met
donkerder grijze vlakken en staan op ga
zons van stug, hard gras.
Een enkel wachthuisje blokkeert de
inrit naar het bemande ruimtevaartcen
trum en de controle is verrassend infor
meel, niet meer dan een onderzoek van
de lijst met namen van bezoekers die
verwacht worden. Contrasterend met
Amerika's voorliefde voor reclamebor
den, richtingaangevers, aanwijzing en
uitleg, is het gebouwencomplex verwar
rend anoniem. Geen van de constructies
verraadt zijn identiteit. De bezoeker be
vindt zich onverwacht in het aardse voor
portaal van de hemelruimte.
Dit bemande ruimtevaartcentrum is
één van vier zulke voorportalen. De an
dere zijn het „Kennedy Space Center"
op Kaap Kennedy in Florida, het natio
nale startblok voor de hemel, het Mar
shall Space Flight Center in Huntington
(Alabama) waar de raketten die de be
mande capsules vervoeren worden uitge
dacht en vervaardigd, en het Goddard
Communications Center in het plaatsje
Goddard in Maryland, waar de miljoenen
gegevens, signalen, en ook het gekeu
vel van de astronauten wordt opgevan
gen en doorgegeven.
En howel geen van deze afdelingen
zonder de ander zou kunnen bestaan, is
de onderlinge concurrentie en trots niet
minder dan die tussen nationale voetbal
clubs.
„Goed", zegt een technicus van het
Texas Centrum. „Op de Kaap (Kennedy)
mogen ze de vogel dan wel lanceren,
maar als hij één meter van de grond af
is, dan is het onze raket, en vanaf dat
ogenblik heeft de kaap niets meer te
vertellen". Het doet de technici van de
kaap geen plezier dit te moeten beamen.
Wanneer straks, op 21 december, de Apol-
lo-8 die ene meter van zijn vlucht van
bijna een miljoen kilometer heeft afge
legd, neemt het in tientallen computers
verpakte brein van deze fabuleuze vaart
alle contact met de astronauten, en alle
verantwoordelijkheid over.
De hersenpan voor dit brein is een van
het daglicht afgesloten kamer in het mid
den van een van de anonieme gebouwen.
Bij het betreden ervan maakt een auto
matisch heen en weer bewegende drem
pelschuier de schoenzolen van iedere
bezoeker stofvrij, om de klinische atmos-
feer waarin de computers hun werk
moeten doen niet te verontreinigen. De
kamer lijkt op een breed en ondiep bio
scoop-theater waar in plaats van stoelen,
rijen contact- en controle-consoles staan,
ieder voorzien van een klein televisie
scherm waarop de gewenste gegevens en
instructies worden geprojecteerd, ieder
uitgerust met tientallen knoppen scha
kelaars.
Aan een met een rode band geschil
derde console zit de lijfarts van de astro
nauten. Op zijn scherm krijgt hij gelijk
tijdig de hartklopdiagrammen van de drie
ruimtevaarders te zien. Vooraan in het
midden zit tijdens de vlucht een collega
astronaut, die in mondeling contact staat
met de capsule. Men heeft er geen com
municatie-expert voor genomen om het
contact persoonlijk en informeel te hou
den.
Waar zich in een bioscoop het doek be
vindt, is hier een langwerpig scherm, hoog
aan de muur, drie meter lang en on
geveer anderhalve meter hoog. Links
daarop staat de aarde afgebeeld, rechts
de maan. Van seconde tot seconde is dit
In het bemande ruimtevaartcentrum
in Texas leren de astronauten in een
zo volledig mogelijk nagebootste
omgeving een capsule naar de maan
te sturen.
het venster op het heelal en op het tra
ject dat de Apollo-8 op zijn buitenwereld-
se vaart aflegt. Op de donkere achter
grond is de capsule, tergend langzaam
voortbewegend, waar te nemen als een
lichtrose vlek die door middel van ge
gevens, binnenkomende bij de drie volg-
stations elders in de wereld (in Gold-
stone, Califomië, Madrid en Canberra),
per computer op de millimeter nauwkeu
rig wordt verplaatst.
Tijdens de jacht door de ruimte wordt
deze duister verlichte kamer, waar de
oplichtende televisieschermen het helder
ste schijnsel verspreiden, een vertrek
buiten de wereld. Het menselijk verstand
concentreert zich op een punt, honderd
duizenden kilometers buiten de damp
kring. De menselijke stem die hier ont
vangen wordt, verwijdert zich met iedere
lettergreep honderden meters verder de
kosmos in.
DEZE UREN waarin de wereld zich
verplaatst in het lot van drie medemen
sen, zijn de laatste van honderden et
malen waarin het bemande ruimtevaart
centrum zich voorbereidde op de vlucht.
Voordat zij in de laatste fase voor hun
vertrek naar Kaap Kennedy vertrekken,
brengen de astronauten in Texas hun op-
leidingstijd door in de andere gebouwen
van dit complex. Ieder van hen zit in
totaal een duizend uur in een nage
bootste capsule, waarin het oriëntatiever
mogen wordt uitgeschakeld door volledige
afsluiting van de buitenwereld. Hierin
ontvangen zij instructies om bepaalde ma
noeuvres te volbrengen die zij straks in
de ruimte moeten uitvoeren. Experts vol
gen hun verrichtingen op een televisie
scherm.
In een ander gebouw leren zij hoe zij
hun capsule moeten koppelen met een
ander ruimtevaartuig. Om hier de illusie
van echtheid te vervolmaken is de stel
lage waarop de namaakcapsule is beves
tigd, door middel van luchtdruk in een
zwevende toestand gebracht zodat ook
het geluid van het heen en weer glijden
langs de rail wegvalt. Het hoge vertrek
is bovendien van binnen zwart geverfd.
Elders, in een rond, met zwaar beton
gefundeerd gebouw bevindt zich de cen
trifuge. Het is een aan een lange arm
bevestigde grote stalen bol die ruimte
biedt aan één persoon. Hiermee wordt
het effect bereikt van de toenemende
zwaartekracht die de astronauten onder
vinden wanneer zij in hun Apollo-capsule
door de Satumusraket van de aarde wor
den afgerukt. De centrifuge werd onlangs
ook voor medische doeleinden gebruikt,
toen een man met een kogel in zijn sche
del niet meer te opereren was, omdat het
lood zich aan het verplaatsen was in de
richting van een kritiek deel van de her
senen. Hij werd in de centrifuge rond
geslingerd, waarbij de kogel zich naar de
minder gevaarlijke buitenkant van de
hersenen werkte.
TENSLÓTTE is er het quarantainesta
tion waar de astronauten die straks de
maan zullen betreden, zestien dagen na
hun terugkeer geïsoleerd zullen blijven
om te voorkomen dat zij eventueel van
de maan meegebrachte voor de aarde do
delijke bacteriën kunnen verspreiden. Zij
zullen na hun landing in de Oceaan hun
capsule niet eerder mogen verlaten, dan
nadat het aan boord is gebracht van het
vliegdekschip en gekoppeld is aan een
lange gesteriliseerde tunnel, die eindigt
in een container. In deze container, waar
in zich enkele artsen zullen bevinden,
worden zij vergezeld en overgebracht
naar Texas om dan nog ruim twee weken
in het quarantainestation door te brengen,
voordat zij de buitenwereld mogen be
treden.
Die wereld is de wereld van het be
mande ruimtevaartcentrum in Nassau Bay
waar de volle maan op heldere nachten
boven de prairie geen romantiek meer
ontlokt, maar koele calculatie.
De bemanning van de Apollo-8 (van
links naar rechts Frank Borman,
James Lovell, William Anders) in de
bol van de centrifuge waarin zij
worden getest op hun weerstand
tegen de extra zwaartekracht die zij
zullen ondervinden bij het verlaten
van de aarde.
In het begin waren we het er allen
over eens dat we de volgende ochtend
vroeg meteen moesten aanvallen met
bommenwerpers en straaljagers en
de bases voor luchtdoelraketten moes
ten vernietigen. Maar weer hield de
president ons tegen. „Ik maak me
nog geen zorgen over deze eerste
maatregel", zei hij. „Ik ben alleen
bang dat wij allebei verdere maatre
gelen zullen nemen tot er geen maat
regelen meer te nemen zullen zijn".
Die uren in die vergaderzaal op die
zaterdagmiddag in oktober zullen
nooit meer uit onze herinnering kun
nen worden weggewist. Als nooit te
voren waren we ons bewust van de
betekenis en de verantwoordelijkheden
van de macht der Verenigde Staten,
de macht van de president, de verant
woordelijkheid die we hadden voor de
mensen over de gehele wereld; men
sen die nooit van ons hadden gehoord,
nog nooit van ons land hadden ge
hoord, of van de mannen die in dat
vertrek zaten en over hun lot beslis
ten. Die een beslissing moesten nemen
waaruit zou voortvloeien of zij zouden
blijven leven of moesten sterven. We
vallen morgen niet aan, zei de presi
dent. We proberen het nog eens!
Het ministerie van Buitenlandse Za
ken ontwierp een concept-antwoord
van president Kennedy aan Kroesj-
tsjev. Het was een antwoord op de
argumenten in Kroesjtsjevs laatste
brief, en er werd in gesteld dat we de
raketten niet uit Turkije zouden terug
trekken en dat hierover niet onder
handeld kon worden.
Ik was het niet eens met de in
houd en toon van de brief. Ik stelde
voor en werd hierin gesteund door
Ted Sorensen en anderen) dat we de
laatste brief van Kroesjtsjev zouden
negeren en zouden antwoorden op het
voorstel gedaan in zijn aanbod aan
John Scali, namelijk dat de Sovjet
raketten en de aanvalswapens onder
inspectie en bekrachtiging van de Ver
enigde Naties zouden worden terugge
trokken, als de Verenigde Staten van
hun kant, met de rest van het weste
lijk halfrond, beloofden Cuba niet bin
nen te zullen vallen. Hier werd over
geargumenteerd. Er heerste felle on
enigheid. Iedereen was gespannen;
sommigen waren de uitputting nabij;
allen waten teneergeslagen en be
zorgd. President Kennedy was verre
weg het kalmst. Toen we tenslotte el
kaar niet meer schenen te bereiken
stelde hij wat geërgerd voor dat
omdat ik zo sterk volhield dat het ant
woord van het ministerie niet bevredi
gend was Ted Sorensen en ik ons
uit de vergadering zouden terugtrek
ken om in zijn kantoor een ander ant
woord op te stellen, zodat hij tot een
besluit kon komen. We gingen weg en
schreven in het kantoor van de presi
dent een ontwerp-antwoord. Vijf en-
veertig minuten later legden we het
aan hem en aan de rest van de groep
voor. Hij bestudeerde het, verbeterde
bet hier en daar, liet het typen en
tekende het.
Kroesjtsjevs „aanbod" werd geac
cepteerd:
„Geachte Premier,
Ik heb uw brief van 26 oktober zeer
zorgvuldig bestudeerd en de verkla
ring van uw verlangen om tot een
direkte oplossing van het probleem te
geraken met blijdschap vernomen. Het
eerste dat echter moet gebeuren is het
stilleggen van de werkzaamheden
aan de aanvals-raketbases op Cuba.
Alle wapeninstallaties op Cuba die
voor een aanval gebruikt zouden kun
nen worden moeten buiten werking
worden gesteld onder doeltreffend toe
zicht van de Verenigde Naties.
Aannemende dat dit direkt gebeurt,
heb ik mijn vertegenwoordigers in
New York instructies gegeven waar
door zij gedurende het week-end
in samenwerking met de plaatsver
vanger secretaris-generaal en uw ver
tegenwoordiger een schikking voor
DEN HAAG. De 21-jarige dienst
plichtig soldaat J. Batting uit Veendam
is maandag bij Schide (West-Duitsland)
tijdens een oefening om het leven geko
men. Ais chauffeur van een AMX-perso-
neelsvoertuig probeerde hij het ijs van
een beek over te steken. Het ijs bezweek
echter en de bestuurder van het voertuig
werd zodanig gewond dat hij korte tijd
later overleed. Zijn bijrijder kwam met
de schrik vrij. De militairen waren inge
deeld bij het 42ste pantser infanterie ba
taljon in Seedorf.
De 21-jarige soldaat A. van Mekeren
is in Detmold (West-Duitsland) omgeko
men, toen de benzine, waarmee hij een
vuurtje wilde maken, ontplofte. Volgens
de politie hadden de soldaat en een kame
raad in een truck een vuurtje willen sto
ken om zich warm te houden.
ADVERTENTIE
Iglo maakt nü
verschil tussen
andijvie!
prijs:
450 gram
1.60
andijvie
a la crème
een permanente oplossing van het pro
bleem kunnen uitwerken, naar de
richtlijnen voorgesteld in uw brief van
26 oktober. Zoals ik uit uw brief las,
zijn de grondslagen van uw voorstel
len die over het algemeen naar mijn
mening aanvaardbaar zijn de vol
gende:
1. U zoudt erin toestemmen de wa
peninstallaties van Cuba terug te trek
ken onder behoorlijk toezicht van de
Verenigde Naties; een begin maken
met het geven van behoorlijke waar
borgen, om verdere invoering van der
gelijke wapeninstallaties op Cuba te
beëindigen;
2. Wij, van onze kant, zullen erin
toestemmen onder passende voor
schriften van de Verenigde Naties, die
de uitvoering en voltooiing van deze
beloften verzekeren
a) onmiddellijk de nu in werking
zijnde quarantaine of te heffen, en
b) een garantie te verstrekken dat
er geen invasie op Cuba zal worden
ondernomen. Ik vertrouw erop dat an
dere volkeren op het Westelijk Half
rond bereid zullen zijn ook zo te han
delen.
„Als u uw vertegenwoordiger derge
lijke instructies geeft, dan zie ik niet
waarom we deze regelingen niet zou
den kunnen treffen en ze binnen enke
le dagen aan de wereld zouden kunnen
mededelen. Het resultaat van een der
gelijke regeling waardoor de spannin
gen de wereld worden verminderd, zou
ons in staat stellen samen te werken
tot een algemene regel met betrekking
tot „andere bewapeningen", zoals u in
uw tweede brief voorstelt. Ik zou
graag nogmaals willen verklaren dat
de Verenigde Staten zeer geïnteres
seerd zijn in een vermindering van de
spanningen en in het beëindigen van
de bewapeningswedloop; en als uw
brief betekent dat u bereid bent een
ontspanning te bespreken tussen de
Navo en het Warschau-pact, dan zijn
wij graag bereid met onze bondgeno
ten alle nuttige voorstellen te overwe
gen.
„Maar de eerste voorwaarde, en
laat me dat nogmaals nadrukkelijk
stellen, is het stilleggen van het werk
aan de raketbases op Cuba en maat
regelen om dergelijke wapens buiten
werking te stellen, onder internationa
le garanties. Een voortduren van deze
bedreiging of een verlenging van deze
discussie betreffende Cuba door deze
problemen te verbinden aan de grotere
vragen over Europese en wereldveilig
heid, zouden stellig leiden tot een ver
scherping van de Cuba-crisis en een
ernstig risico gaan betekenen voor de
wereldvrede. Om deze redenen hoop ik
dat we snel tot een overeenstemming
kunnen komen, volgens de lijnen in de
ze brief en in uw brief van 26 oktober
„JOHN F. KENNEDY"
De president gaf onze commissie
opdracht om negen uur die avond op
nieuw op het Witte Huis bijeen te ko
men. Terwijl de brief werd uitgetikt
en voor verzending gereed werd ge
maakt, zaten we samen in zijn kan
toor. Hij spraa over majoor Anderson
en over het feit dat altijd de besten
sterven. De politici en ambtenaren zit
ten thuis te orakelen over grote prin
cipes en vraagstukken, zij nemen de
besluiten en dineren met hun vrouwen
en kinderen terwijl jonge mensen ster
ven. Hij sprak over de verkeerde cal
culaties die tot een oorlog leiden. Oor
log komt zelden opzettelijk. De Rus
sen willen evenmin oorlog als wij. Zij
willen geen oorlog met ons en wij niet
met hen. En toch, als zich er gebeur
tenissen voordoen als nu in de laatste
dagen, dan overspoelt die strijd die
niemand wenst en die niets tot stand
brengt de mensheid en vernietigt
alles.
p Hij wilde zeker zijn dat hij alles ge
daan had wat binnen zijn macht lag.
al het bereikbare, om een dergelijke
ramp te voorkomen. De Russen kre
gen iedere gelegenheid om een vreed
zame oplossing te zoeken waardoor
hun nationale veiligheid geen gevaar
liep en zij zich niet openlijk hoefden te
vernederen. Hij maakte zich niet alleen
zorgen over de Amerikanen, of in de
eerste plaats over oudere generaties
in welk land dan ook. De gedachte die
hem nog het meest kwelde en die het
vooruitzicht van een oorlog nog ver
schrikkelijker maakte, was het doods-
visioen van de kinderen overal ter we
reld de jonge mensen die geen rol
speelden, die niets in te brengen had
den, die zelfs niets wisten van een
machtsconferentie, maar wier levens
zouden worden uitgedoofd net als die
van alle anderen. Ze zouden nooit meer
een kans hebben een beslissing te kun
nen nemen, bij 'n verkiezing hun stem
uit te brengen, zich nooit naar een kan
toor kunnen haasten, nooit een revolu
tie kunnen leiden om hun eigen lots
bestemming mede te bepalen.
(Wordt vervolgd)
