1968 WAS HET JAAR VAN DE CONCENTRATIES
Bisschop van Haarlem mgr. Zwartkruis:
Oudjaar - Erbij
(Van een onzer verslaggevers)
„EEN ERG TROUW en braaf
dier, dat bijzonder goed luistert en
een verstokt celibatair is", zegt de
bisschop van Haarlem, mgr. drs.
Th. Zwartkruis, lachend terwijl hij
zijn hondje Sheltie over de kop
aait. Het is bij het afscheid na een
interview in de werkkamer van de
bisschop in zijn huis aan de Haar
lemse Nieuwe Gracht. De opmer
king sluit aan bij een van de the
ma's die aan de orde zijn geweest:
het celibaat. Daarover zei mgr.
Zwartkruis ondermeer: „Bij de pro
blematiek rond het celibaat komt
voor veel priesters nog het feit dat
zij niet voldoende zicht hebben op
hun ambt in het algemeen en op
de praktische vervulling van hun
taak. Vaak komt dit door een ge
brek aan professionele opleiding in
het verleden. Vandaar dat ik zo
blij ben met het Pastoraal Insti
tuut in Amsterdam, waar ik van
nabij de voortreffelijke voorberei
ding heb kunnen zien die de theo
logen daar op de vervulling van
hun priesterlijke taak krijgen. Bo
vendien ben ik blij met de nieuwe
leefsituatie ir Amsterdam, waarin
de priesterstudenten op een nor
male, ongedwongen wijze met zo
wel meisjes als jongens in contact
komen. Dit in tegenstelling tot het
ingekapselde milieu waarin vroe-
„Celibaat zal altijd
een bijzondere
„HET GAAT IN HET PRIESTERSCHAP
OOK OM TOTALE BESCHIKBAARHEID"
ger veel priesters leefden en waar
van men de gevolgen nu vaak ziet
bij aanvragen voor dispensatie ten
aanzien van het celibaat. Overigens
staan deze opmerkingen los van het
feit dat één ding duidelijk is ge
worden: er moet ernstig worden
gezocht naar mogelijkheden om be
paalde vormen van gehuwd pries
terschap te realiseren. Maar dat
hebben de gezamenlijke bisschop
pen al verklaard op de priesterbij-
eenkomst die in november in
Noordwijkerhout is gehouden".
HET IS ALLEEN bijzonder jammer
dat door de sterke aandacht voor het
probleem van de priesters die willen
huwen hoe begrijpelijk dit ook is
de evangelische oproep tot het celibaat
wordt verduisterd. Het celibaat zal al
tijd een bijzondere inspiratie blijven.
Niet vanwege het ongehuwd zijn op
zich, maar vanwege het ongehuwd
zijn „omwille van het rijk der heme
len", aldus de bisschop die bij deze
mededeling verzoekt, „hier vooral de
aanhalingstekens niet te vergeten.''
MGR. ZWARTKRUIS: „Bij het zoe
ken naar vormen van gehuwd pries
terschap zijn er drie mogelijkheden:
ontkoppeling van priesterschap en ce
libaat zonder meer, priesters alsnog
de mogelijkheid geven om te huwen
en gehuwden de mogelijkheid bieden
om priester te worden. Dit laatste zie
ik als de eerste mogelijkheid die in de
praktijk te verwezenlijken is."
„Bij elke verdere beleidsvoering in
zake het celibaat is feitelijke kennis
„Het gaat er bij deze zaak ook om
totaal beschikbaar te kunnen en te wil
len zijn. Zoals Christus geheel voor de
ander was, van de vroege ochtend tot
de late avond. Als de ontkoppeling van
celibaat en priesterschap in welke
vorm dan ook een feit wordt komen
er niet twee soorten priesters in men
taliteit en in kwaliteit, maar naar si
tuatie en mogelijkheid. Een priester
met een vrouw en een gezin heeft nu
eenmaal minder mogelijkheden om
beschikbaar te zijn Dat moet je je
keihard realiseren. Tegen leken die
avond aan avond in werkgroepen en
organisaties apostolisch aan het werk
zijn. heb ik wel eens gezegd: past u
maar op het is prachtig wat u doet
maar verwaarloos uw gezin niet."
Wat is uw mening over de mystiek
religieuze hetekenis van het celibaat?
De mystiek-religieuze betekenis
zou ik willen vertalen door de mate
van beschikbaarheid voor het rijk der
hemelen. Ik val misschien in herha
ling, maar Christus was altijd beschik
baar."
Uit de verslagen die zijn gemaakt
ben onmiddellijk hun visie gegeven:
een encycliek is geen onfeilbare uit
spraak. Afgezien van het pauselijke
standpunt spelen er bij de geboorten-
regeling meer factoren een rol zoals
de wederzijdse liefde in een huwelijk
en de sociologische aspecten. Maar de
bisschoppen zijn consequent wanneer
zij bij hun beleid de inspraak van heel
de geloofsgemeenschap willen betrek
ken. De mening van de pastorale raad
in het Bisdom Haarlem is nu bekend.
Na het pastoraal concilie dat in janu
ari in Noordwijkerhout wordt gehou
den zullen alle opinies bekend zijn en
zal een beleid moeten volgen. Overi
gens moeten wij wanneer wij spreken
over beleid in de kerk dit wel duide
lijk omschrijven Professor Haarsma
zegt in een recente publikatie: een
beleid is niet de samenvatting van de
opinies van de gelovigen maar is
anderzijds niet mogelijk zonder in
spraak van de gelovigen. Verder zegt
hij: de opvattingen van de gelovigen
zijn pas authentieke geloofszin wan
neer, en voor zover ze worden gedra
gen door gehoorzaamheid aan de
Geest. Haarsma verwijst naar Küng,
die in zijn bekende boek „De Kerk"
schillende andere landen zonder ker
kelijke goedkeuring de Nieuwe Ka-
techismus gepubliceerd. Uiteindelijk
kwam een pauselijke commissie van
kardinalen tot de mening dat er van
ketterij geen sprake was maar dat
wel een aantal leerstukken verduide
lijkt zou moeten worden. In Neder
land was ondermeer te horen dat de
bisschoppen het pleit hadden verloren.
„De uitgave van de Nieuwe Kate-
chismus gebeurde in overeenstem
ming met de bepaling in het kerke
lijk recht, zoals vastgelegd in de co
dex van 1917 canon 1385 en volgende.
Zonder te willen beweren dat het niet
beter kan vind ik het boek nog steeds
een uitstekende leidraad. Naar aan
leiding van de critiek van Rome heb
ben wij bepaalde verduidelijkingen
voorgesteld. Er kan geen sprake van
zijn dat wij enig pleit hebben ver
loren. Zin voor de realiteit en diverse
meningen hebben ons tot wijzigingen
gebracht. Daarbij speelde bovendien
het sterke verlangen om eindelijk eens
een einde te maken aan de situatie
zoals die was, vooral met het oog op
het buitenland".
voor de kerken. Het gaat om het ver
krijgen van eenheid, waar binnen dan
een zekere pluriformiteit van vormen
zou kunnen bestaan. Gemeenschappe
lijk zou in elk geval moeten zijn: de
trouw aan de evangelische boodschap
zoals die tot ons komt, ook ten aan
zien van de bisschoppen en priesters
en de bijzondere positie van Petrus in
het college van de apostelen.
Even iets heel anders: houdt u van
muziek?
„Zeker, ik betreur het dat ik zelf
niet kan musiceren. Het zou goed zijn
jezelf en je zorgen eens uit te leven in
muziek. Mijn grote liefde is klassiek.
Lange tijd was toneel mijn hobby. Ik
heb voor De Tijd en de Maasbode ook
ettelijke toneelrecensies geschreven.
Maar sinds ik bisschop ben Komt er
niets meer van om eens naar een to
neeluitvoering te gaan. De tijd ervoor
ontbreekt me."
„Wat vindt u van de langharigen en
de popmuziek?
nnnnnrnnn----------------------11innnnnryinnnnrinrinnnnniifinfinfuinrinfinnnr
De Engelse priester-theoioog Char
les Davis die in 1966 de Romse ka
tholieke kerk heeft verlaten geeft
in zijn pas in het Nederlands vertaal
de boek „Omwille van het geweten"
een op revolutie afgestemde visie op
de toekomst van het katholicisme. Hij
meent dat de revolutionaire kracht van
de Christelijke waarden de kerk in con
flict zal brengen met de machten van
de wereld die de status quo van de on
gerechtigheid in stand willen houden.
Wat is uw mening over de toekomst?
„De Kerk moet inderdaad revolu
tionair zijn, zoals het Evangelie. De
kerk moet zich steeds opnieuw durven
incarneren in nieuwe cultuurpatronen.
Alleen schieten wij keer op keer te
kort. Wij zouden in barmhartigheid
ontevreden moeten zijn. Maar we moe
ten ook begrijpen dat de gevestigde
orde voor zover ze niet anti-christelijk
is, een steun voor het christelijke le
ven kan zijn. Ik breek graag een lans
voor de waarden van het verleden en
de traditie voor zover die niet in strijd
met de evangelische boodschap zijn.
Wij zijn onderweg, wij mogen niet stil
staan. Maar onderweg zijn betekent
ook ergens vandaan komen en dit ver
geet men dikwijls."
inspiratie blijven"
van elke situatie waarover het gaat on
misbaar. Vandaar het grote belang
van de uitslag van de enquête die
thans hierover onder de Nederlandse
priesters wordt gehouden. Overigens
duurt de wetenschappelijke analyse
van de enquête erg lang. De uitslag zal
pas in de lente bekend worden. Het is
jammer dat dat zo lang duurt, maar
het moet goed gebeuren. Ik zou willen
dat een dergelijke enquête over de
hele wereld werd ingesteld."
Op het priesterberaad dat in oktober
in Noordwijkerhout is gehouden is
door 130 priesters een motie aangeno
men, die inhield dat het voor de Ne
derlandse kerkprovincie waardevol
is, wanneer er, naast het uit persoon
lijke overtuiging gekozen evangelisch
geïnspireerden ongehuwde priester
schap, ruimte kan worden gevonden
voor het priesterschap van gehuwden.
De bisschoppen verklaarden zich be
reid van deze motie voor de bisschop
pen van andere landen en voor Rome
te getuigen
Drukt deze formulering toch niet een
voorkeur uit voor de ongehuwde pries
ter en is dat misschien een uiting van
de eeuwenoude scheiding tusesn kerk
en wereld?
„ALS U die verwoording een uiting
van de scheiding tussen kerk en we
reld noemt ben ik in dit opzicht vóór
die scheiding. Want in deze zin is het
volkomen christelijk om bepaalde din
gen te doen die de wereld de we
reld in de zin van Paulus, de materia
listische wereld niet begrijpt."
van het overleg dat in het seizoen
1967-68 in de gespreksgroepen in het
Bisdom Haarlem heeft plaats gehad
is als een van de voornaamste punten
naar voren gekomen dat men de chris
telijke levenshouding belangrijker
acht dan de dogma's. De nadruk werd
verder gelegd op de persoonlijke ge
wetensvrijheid en het vinden van
een eigen vorm van katholiek zijn. Hoe
staat u tegenover deze meningen?
„De dogma's op zich zijn niet het
belangrijkste. Zij moeten juist in het
leven drukt u in het leven maar
vet geïntegreerd zijn. Het dogma
van de Godheid van Christus moet u
zien in de persoon van Christus, die
van zichzelf getuigde dat Hij God was.
Het gaat niet om wat als een wiskun
dig axioma droogweg in een boekje
staat, maar om: wat betekent in mijn
leven dat God mens is geworden. Een
voor veel mensen moeilijk dogma is dat
van de onbevlekte ontvangenis van
Maria. Dat moet men zien in verband
met de persoon van Christus, waarvan
je je niet kunt voorstellen dat een God
mens een moeder zou hebben die in
de greep van de zonde zou kunnen zijn.
De dogma's zijn niettemin noodzake
lijk om tot een christelijke levensop
vatting te kunnen komen en om gewe-
tensvrij maar gewetensvol een eigen
vorm van christen-zijn te kunnen ver
werkelijken."
Wat vindt u van de veelheid van
critiek op de encycliek Humanae Vi-
tae?
„De gezamenlijke bisschoppen heb-
schrijft: nooit kan de geloofszin van de
kerk bron en norm worden voor de
openbaring van de Geest. Juist om
gekeerd: altijd is en blijft de openba
ring van de Heilige Geest bron en
norm voor de geloofszin van de kerk."
ONDANKS HET verbod van het Va-
ticaan werd in Nederland en in ver-
In het streven naar oecumene zijn
zeer in het algemeen twee richtingen
te onderscheiden, enerzijds zijn er de
federalisten, anderzijds de unionisten.
Wat vindt u van de uiteenlopende op
vattingen.
„Er zou geen federalisme moeten
komen, geen overkoepelend orgaan
„Ik heb geen enkel bezwaar tegen
lange haren en evenmin tegen popmu
ziek. Wel tegen verdovende middelen.
Overigens fascineert het mij als ik
contact met jonge mensen heb, hoe
zij een sterk verlangen hebben naar
een zekere mystiek en symboliek.
Voor ons betekent dat een waarschu
wing bij de nieuwe liturgische vorm
geving. Het was noodzakelijk dat be
paalde niets zeggende en uit het cul
tuurpatroon van Byzantium stammen
de rituele vormen werden afgeschaft.
Anderzijds: ik las in Amsterdam een
mis voor een groep artiesten. Enkele
jonge meisjes vroegen me: waarom
heeft u de wierook toch afgeschaft?
Het komt voor dat hippe jongelui naar
pastoriën komen om wierook te kopen
om deze in jeugdsociëteiten te bran
den."
4-10 Galeries Modemes (Nederlandse
tak van Belgische GB-bedrijven) over
genomen door Bijenkorf Beheer.
7-10 Vijf verzekeringsmaatschappijen in
West-Europa Soclété le Languedoc
(Frankrijk), Aachener und Münchener
Feuer (West-Duitsiand), Assubel (Bel
gië). Le Foyer (Luxemburg) en Ne
derlandse Lloyd gaan nauw samenwer
ken op technisch gebied.
8-10 Bank voor Handej en Scheepvaart
neemt samen met naar dochteron
derneming Vulcaan - belang in P J.
Zweegers en Zonen landbouwfabriek
(Geldrop Asten)
8-10 Vier gebroeders Wijsmuller (sleep-
vaart, wrak ken berging enzovoort)
splitsen hun belangen: er ontstaat een
groep van vier maatschappijen onder
leiding van Wijsmuller Nederland
(Baarn) en een Amerikaanse groep on
der leiding van John en Bart Wijsmul
ler (New York)
9-10 Twee buitenlandse maatschappijen
op het gebied van appendages-Rock-
weel Manufacturing <VS) en Serck
(Engeland) nemen een meerderheids
belang in G. Dikkers en Co (Hengelo)
11-10 Nationale Nederlanden wint strijd
om bezit van Schotse levensverzeke
ringsmaatschappij Life Association ot
Scotland De Engelse verzekeringsma
kelaarsfirma Noble Lowndes trok zich
terug toen bekend werd dat Nationale
Nederlanden 53 percent van de aande
len had verworven
12-10 Na in iuni Tjeenl Willink te heb
ben overgenomen, doet KI uwer nu een
bod op de LTL-drukkerijen (LTL
Press) in Amsterdam
15-10 Cj ane maakt bekend dat ook zij
indertijd Dikkers (Hengelo) met een
bod (260 percent) had benaderd.
15-10 Centrale Suiker Mij. (CSM) en
Verenigde HV A-maatschappij en rich
ten gezamenlijke dochteronderneming
op voor research en produktie op het
gebied van de sucro-chemie.
17-10 Crane spant kort geding aan om
onderhandse plaatsing van ƒ7 miljoen
nominaal aan aandelen Dikkers tegen
200 percent ongedaan te maken.
18-10 Algemene Bank Nederland stoot
naar belang van 162/spercent in Paci
fic Nikkel Mijnbouw Maatschappij af.
De Amerikaanse Newmont Mining en
de Canadese Sherritt Gordon Mines
nemen deze over.
19-10 Kusters Binders Weesp (boekbin
ders) overgenomen door Proost en
Brandt.
19-10 Ook de heer W C. Posthumus
Meijes (Effectenbescherming) spant
proces aan tegen Dikkers wegens on
derhandse plaatsing meerderheidspak
ket aandelen.
21-10 Machinefabriek Mehamij" (Reu
ver) sluit
22-iO Verenigde Nederiandsche Scheep
vaartmaatschappij (VNS) gaat samen
met twee Britse scheepvaartconsortia
een Westduitse combinatie van twee
rederijen en een Franse rederij een
gezamenlijke containerdienst op Aus
tralië onderhouden, in deze „pool" wor
den dertien schepen ingebracht.
24-10 Britst verffabriek Donald Mac-
Pherson (Londen) neemt verffabriek
Tollens en Co (Overachie) over.
24-10 Hoogovens en Billiton integreren
hun aluminiumbelangen in een geza
menlijk op te richten dochteronderne
ming.
NOVEMBER
1-11 Scheepswerven en machinefabrie
ken De Biesbosch en H. J. Koopman in
Dordrecht gaan met behoud van Ieders
zelfstandigheid samenwerken.
2-11 Brabantse tricotagefabriek in Til
burg neemt VIR-Textiel België in Tie
nen over
4-11 Krediet- en Depositokas in Utrecht
gaat op het gebied van spaardepoaito-
rekeningen samenwerken met de
AMEV-groep (verzekeringen).
4-11 Vijf onderlinge verzekeringsmijen
bundelen hun krachten.
6-11 De Verenigde bedrijven De Groot
in Bloemendaal (baggerbedrijf, enzo
voorts) neemt De Bijland in Nijmegen
over.
6-11 Steenkolen Handels Vereniging
neemt het instailatiebureau Maria In
ternationaal in Utrecht over.
7-11 Pakhoed neemt Vtismar over
7-11 Verzekeringsbank ,Moira" en le
vensverzekeringsmij UBO bespreker
een samenwerking
Hendriks (Waal
7-11 Schoenfabriek
wijk) sluit.
8-' 1 Gebroeders Geertjes (Assen) neemt
industrie voor mechanische en elektri
sche apparaten Imea (Hattem) over.
8-11 Brits bedrijf George Salter neemt
meerderheidsbelang in Peter Dienes in
Breukelen (huishoudelijke apparaten)
8-11 AMEV-groep vergroot haar belan
gen in Australië door het overnemen
van de Northern Life Assurance Com
pany.
8-11 Confectiefabriek De Berkel in Bor-
culo neemt Meinen's kledingbedrijven
over
11-11 Graso in Den Bosch richt in Ville-
franche sur Saöne (Frankrijk) Grenco
Intreprise op.
12-11 Installatiebedrijven Visser en Van
der Giessen in Dordrecht en Warmte-
unie in Nijmegen gaan per 1 januari
1969 een fusie aan.
16-11 Koninklijke Nederlandse Hoog
ovens en Staalfabrieken nemen Ver
enigde Buizenfabrieken Excelsior-De
Maas over
18-11 Grossierderij in borstelwerk en
huishoudelijke artikelen Fa. G. Snei-
ders (Amsterdam) wordt overgenomen
door Zandstra nv (Amsterdam).
19-11 Wollenstoffenfabrieken Gebroeders
Diepen en Litex (Tilhurg) gaan nauw
samenwerken.
26-11 Amerikaanse onderneming Sher
win-Williams neemt de Verffabriekei
Ralston en Verfchemie Zeist over
28-11 Koninklijke Fabrieken T Duyvis
Jz. in Koog aan de Zaan verwerven
Zwerver's Verenigde maatschappijen
in Vlaardingen (margarine, eetbare
vetten).
29-11 Billiton Mij. en Koninklijke Zout-
Organon gaan samenwerken in de
Kempensche Zinkmij, tot nu toe volle
dige dochter van KZO. Er wordt een
nieuw elektrolytisch zinkbedrijf in Bu-
del opgericht.
29-11 Het Unilever-conrern onderhandelt
over het overnemen van het Britse con
cern Allied Breweries, waartoe de Ne
derlandse brouwerijen d'Oran.ieboom
en „De Drie Hoefijzers' behoren.
DECEMBER
2-12 AMEV-groep verwerft een belang
van 25 percent in de Australische Vic
toria Automobile Chambers of Com
merce Insurance Company (VACC Cl)
die zich hoofdzakelijk met autoverze
keringen bezighoudt
2-12 Technische Unie (Amsterdam) ver
werft C. V. Smallenbroek en Van 't
Kruys, groothandel in sanitair in Apel
doorn.
3-12 Metaalgieterij „De Nijverheid'
neemt metaalgieterij .Kennemerland'
3-12 Theodorus Niemeyer (Koffie, thee.
tabak) en Van der Plaats in Bolsward
(koffie, thee) richten samen „De Ver
enigde Levensmiddelen Fabrieken'
(VLF) op. Deze onderneming zal op
haar beurt nauw samenwerken met
Catz International (importeur van le
vensmiddelen in Rotterdam). Met
Crock en Laan (Wormerveer) is over
eengekomen, dat VLF de door deze
onderneming ontwikkelde produkten
gaat fabriceren.
3-12 Offsetbedrijf Augustin en Schoon-
man (Zwanenburg) en Faddegon en
Co (Amsterdam) gaan samenwerken.
Dit samengaan wordt geëffectueerd
door oprichting van een gezamenlijk®
werkmaatschappij A en S.-Faddegon.
4-12 Smeets drukkerijen (Weert - VNU-
dochter) gaat de tweewekelijkse At
lantische editie van het Amerikaanse
blad Life drukken.
5-12 Aandeelhouders Dikkers weinig ge
lukkig met gang van zaken bij fusie.
6-12 Bendiens Confectie en Kledingin
dustrie Smits en Co gaan een fusie aan.
9-12 Van Heek-Schoico (Enschede)
neemt De'ana-bedrijf in Dedemsvaart
over.
9-12 Halbertsma's fabrieken voor hout
bewerking (Grouw) neemt het aande
lenkapitaal van Interwand over
10-12 Firma Mees en Hope (Amsterdam,
Rotterdam) en bankiersfirma Fred.
Philips (Zaltbommel) gaan volledig
samenwerken.
11-12 Houthandel Van Caicar en Penon
(Groningen) en houthandel J. M Mei
huizen (Wildervank) gaan samenwer
ken.
13-12 Amsterdamsche Ballast Mij. (ABM)
gaat een fusie aan met Nederlandse
Aannemingsmaatschappij v.h. firma H.
F Boersma (Nedam)
13-12 Hollandse Sociëteit van Levensver
zekeringen anno 1807 gaat in West-
Duitsland levensverzekeringsbedrijf
uitoefenen
17-12 Digital Equipment Corporation
(Maynard, Massachusetts) vestigt in
Den Haag verkoopkantoor.
18-12 Mij rissen - dochtermaatschappij van
Maintz en co sluit afdeling verkoop
koelkasten en wasmachines van Gene
ral Electric. Vijftig ontslagen.
