Mej. E. G. VAN EGMOND, eerste
vrouwelijke gereformeerde predikant
Prijsvraag
Billy Graham
-via t.v.-
in Hilversum
Overlijden prof. Hromadka betekende schok voor
vredesconferentie en Tsjechoslowaakse kerk
NIEUWE
UITGAVEN
De kerken zullen zich moeten
zien als iets gezamenlijks
Uitgaven van
het N.B.C.
ê'J*- 'l A
„Risiko'': Nieuw
jongerenblad
ZATERDAG
JANUARI
1970
(Van onze correspondent)
BAARN De gereformeerde kerken in Nederland
krijgen spoedig hun eerste vrouwelijke predikant.
Mejuffrouw E. G. van Egmond (47 jaar) van het evan
gelisatiecentrum in Baam, die in januari hiervoor de
benodigde examens moet afleggen, zegt op haar toe
komstige bevestiging slechts plezierige reacties te heb
ben gehad. Zij verwacht dat binnen afzienbare tijd nog
twee of drie vrouwelijke collega's zullen volgen. In
tegenstelling tot de situatie bij de hervormde kerk zal
de vrouw in de gereformeerde kerken het predikambt
ook kunnen blijven uitoefenen als zij huwt.
Algemene dienst
I
Service
t
Samenspraak
Niet alleen bezieler
Weg smaller,
machten sterker
Preek van Hromadka
Kees Maas
Nadat hierover de afgelopen
week berichten waren verschenen,
heeft mejuffrouw Van Egmond dus
van vele kanten belangstelling
ondervonden. Ook van de kant van
de pers. Toch heeft zij iedereen
even blijmoedig te woord gestaan.
„Maar", zei ze bij onze telefonische
afspraak voor een interview, „ik
ga geen verhalen ophangen, u moet
maar vragen stellen".
Toen u ging studeren, was het van
zelfsprekend niet mogelijk om predi
kante te worden, welke richting wilde
u inslaan?
„Mijn eerste gedachte na de studie
was de zending Ik ging studeren op
het moment dat de oorlog al was uit
gebroken (1940). De kerkelijke exa
mens die voor het beroep van predi
kant nodig zijn, kan ik niet afleggen
wat alsnog gaat gebeuren. Na het pré
paratoir examen, dat het mogelijk
maakt om een beroep te krijgen in de
kerk, volgt het peremptoir examen,
een afrondingsexamen, waarmee de
brug gelegd wordt tussen het beroep
baar zijn en het beroep gekregen heb
ben, en het ook echt aan het werk
gaan. De bevestiging in het ambt volgt
samen met de intree in de werkkring.
DOOR GEBRUIK te maken van een
omvangrijk gesloten televisie-circuit
zal dr. Billy Graham volgend jaar een
week lang elke avond in veertig Euro
pese steden waaronder Hilversum
tegelijk spreken. Onder het motto „Bil
ly Graham Euro '70" houdt hij
van 5 t-m 12 april op uitnodiging van
de Duitse Evangelische Alliantie een
campagne in de Westfalen-halle te
Dortmund.
Aan de campagne in Dortmund, die
vooral op jongeren wordt gericht, wer
ken ook Cliff Richard en de neger
zanger Jimmy Mc. Donald mee. Er
zijn twee speciale jeugdsamenkom-
sten gepland. De stichting Billy Graham
Appèl, het voormalige Nederlandse
Billy Graham Comité, organiseert
t.v.-samenkomsten in de Hilversumse
Expohal, waar een scherm van acht
bij tien meter wordt geplaatst. In het
kader van de voorbereidingen is de
stichting onder meer bezig met de
training van nazorgers; zij zullen de
mensen opvangen die, gehoor gevend
aan Grahams uitnodiging, besluiten de
finitief Christus te gaan volgen. Voor
België worden bijeenkomsten belegd in
Antwerpen en Brussel.
Het is de derde keer dat Billy Gra
ham een grootbeeld-televisie-circuit
inschakelt. In juni van dit jaar deed
hij het tijdens een campagne in New
York en twee jaar geleden werkte hij
er mee in Engeland. Van Dortmund
uit denkt hij op deze wijze per avond
een kwart miljoen mensen te bereiken.
Een team van tolken zal in de West-
falenhalle voor elk taalgebied afzon
derlijk de prediking vertalen. Gra
hams toespraken zullen onder meer
zijn te beluisteren in het Duits, Frans,
Zweeds, Noors, Nederlands en Servo
Kroatisch.
Het Nederlandsch Bijbelgenootschap
(NBG) heeft een fleurige VERJAARS-
KALENDER van zes bladen het licht
doen zien. De afgedrukte veelkleurige-
frisse tekeningen (een per twee maan
den) van Kees de Kort zijn ontleend
aan de serie „Wat de bijbel ons ver
telt", bestemd voor geestelijk gehandi
capten en ook heel geschikt kleuters
de inhoud van de bijbel dichterbij te
brengen. Verjaardagskalender NBG,
bestelnr. 1490; prijs ƒ2,25; uitg. Ned.
Bijbelgenootschap, Postbus 620, Haar
lem (tel. 023-258201).
In de serie „Wat de bijbel ons ver
telt" (NBG; in samenwerking met
Kath. Bijbelstichting en St. Docete) is
nu deeltje 10 verschenen: „ABRA
HAM". Het is het eerste boekje gewijd
aan een deel van het Oude Testament;
de verdere uitvoering, met overzichte
lijke tek. van De Kort en direct aan
de bijbel ontleende teksten, is als van
de vorige, zeer gewaardeerde boekjes.
Bestelnr. 1309; prijs 3,60. Grammo
foonplaat (33 toeren, 17 cm) met de
zelfde tekst als het boekje, met een
daar op aansluitende vertelling met
muzikale omlijsting: bestelnr. 1359;
prijs 4,90. (Voor NBG-gegevens: zie
boven).
Dat is bij mij allemaal wat anders, de
bevestiging in het ambt moet ook vol
gen, maar ik kom niet in een andere
werkkring."
Zijn er, voor zover u weet, nog
meer vrouwelijke kandidaatpredikan
ten in de gereformeerde kerken?
„Dat haalt de tien nog niet. Binnen
de kring van de gereformeerde kerken
in het buitenland zijn er ook niet veel.
Indonesië is, dacht ik, de enige. En nu
wij dus. Wel in andere kerken, de her
vormde kerk en ook die daarmee con
tact hebben. Onlangs heeft een gere
formeerde kandidaat-predikante pré
paratoir examen gedaan, ze gaat ech
ter naast het prediken niet een eigen
gemeente ontvangen, maar verder stu
deren. Ik denk dat er een twee a drie
zijn die examen doen en zich beroep
baar stellen. Zelf word ik predikant
in algemene dienst, wat betekent, dat
je service verleent aan het hele land.
Die functie is dus niet aan de plaats
Baarn gebonden, ook al staat het ge
bouw (het evangelisatiecentrum)
hier."
Denkt u dat er meer vrouwelijke ge
reformeerde predikanten zullen vol
gen? Als er één schaap
•V\'.
Mej. E. G. van Egmond, predikante.
„Nou, er gaan een paar schapen te
gelijk over de dam en dat zijn dan de
twee of drie die ik u eerder noemde.
Er zijn vrij weinig predikanten in al
gemene dienst en dat zou het tot ge
volg kunnen hebben, maar dat kun je
niet zo bekijken, het is vrij toevallig
of je nu predikant in algemene dienst
wordt of van een bepaalde gemeente,
dat maakt ook niet zoveel uit. Het is
wel zo, dat, sinds het een beetje in de
lucht hangt, dat is al een paar jaar zo,
meer meisjes theologie zijn gaan stu
deren."
Welke reacties heeft u gehad op uw
eventuele bevestiging als gereformeerd
predikante?
Ja, in mijn vriendenkring en in mijn
vroegere werkkringen hebben ver-
scheidenen dit zien aankomen. Ze heb
ben ook plezierig gereageerd. Onple
zierige heb ik niet gehad, maar er zul
len echt wel mensen zijn die het niet
eens zijn met de „aanstelling" als
vrouwelijk predikant."
Wat zou daar het hoofdmotief voor
kunnen zijn?
„Het hoofdmotief is dat in de bijbel
staat dat Paulus gezegd heeft: „De
vrouw zal in de gemeente zwijgen."
Veel mensen denken: „Het staat in de
bijbel, dus moet dat gebeuren. „Men
vergeet dat Paulus dat schreef aan be
paalde mensen, dus kan dat niet zo
maar doorgetrokken worden.
Wat voor eisen zijn er aan die exa
mens voor de bevestiging verbonden?
„Voor het préparatoir examen moet
een preek voorbereid worden, exegese,
oude en nieuwe testament en dogma
tiek. Voor het peremptoir examen ko
men daar nog andere ambtelijke vak
ken bij. Een studiecommissie is echter
bezig met de herziening van die exa
mens.
Wat is thans uw eigenlijke taak en
die van het evangelisatiecentrum?
„Het evangelisatiecentrum is een
soort instituut voor het evangelisatie
werk in het gehele land. Het heeft een
servicetaak en poogt om met andere
mensen in contact te komen en over
het evangelie te praten. Soms is het
zo, dat het evangelie de weg wijst als
je samen niet tot een oplossing kunt
komen. Ik ben dus hier staflid vanaf
1 juni 1965 en heb daar echt een vol
ledige dagtaak aan."
Welke taken vervullen de andere
medewerkers hier in het evangelisatie-
centrum?
„Iedereen heeft het druk, één pre
dikant heeft buitendienst en gaat dus
naar de plaatsen toe voor de service
en één predikant ontvangt groepen, zo
als onder andere de vormingswerk
groepen. Dan is er nog een socioloog
en een vacature voor een sociaal-peda
goog. Natuurlijk wordt er ook admi
nistratief en huishoudelijk werk ge
daan. De opzet is om na te gaan wat
men plaatselijk nodig heeft, daar pro
beren we op in te spelen, met advie
zen, cursussen en ook studie."
Komt u in de kerk, hetzij in de ge
reformeerde dan wel in andere, zaken
tegen, die u anders zou willen?
„Ik geloof inderdaad dat er wat ver
anderen moet in de kerk."
Kunt u concrete zaken noemen?
„Dat is natuurlijk een beetje moei
lijk, omdat je dan meteen moet zeg
gen hoe het moet Ik vind om te be
ginnen dat de kerken, meer dan dat ze
tot nog toe gedaan hebben, elkaar moe
ten zien als iets gezamenlijks. Ik ben
daarom erg blij met de oprichting van
de Raad van Kerken en met het feit
dat de gereformeerde kerken, die nogal
eens buiten deze dingen zijn gebleven,
ook eraan deelnemen. Dat vind ik ge
woon een stap vooruit. Dat wil niet
zeggen dat we over alles gelijk moeten
denken, maar samen tot een gemeen
schappelijk doel willen komen en el
kaar niet als concurrenten beschou
wen. Ik zou bijzonder graag een kerk
willen die niet begint tegen alle din
gen eerst nee te zeggen en dan over 50
jaar toch ja zegt Ik begrijp dat wel,
want je schrikt zo vaak van die nieuwe
dingen en er zitten ook fouten in, maar
er zitten ook in de oude dingen fouten.
Maar met de fouten van de oude din
gen ben je vertrouwd geraakt, en de
fouten van de nieuwe dingen zie je nog
niet. Gelukkig zien de kerken de nood
zaak van samenspraak, maar ze mer
ken ook dat het moeilijk is om het te
leren.
Deze vrouwen dragen aarde voor de Ranitaldam in Bihar, die CASA, het christe
lijke agentschap voor sociale actie van de nationale christelijke raad van India,
bouwt als een voedsel voor werk-project om irrigatie te verschaffen voor twee
duizend hectare land.
Heerst er een groot conservatisme in
de kerk?
„Ik dacht dat dit overal leefde, dus
ook in de kerk. Ik geloof niet dat er in
de kerk m.3er conservatief gedacht
wordt, dan weet ik waar."
Heeft de kerk het moeilijk een snelle
omschakeling te verwezenlijken. Zijn
er niet veel gevestigde normen die aan
gehouden worden omdat er nog geen
oplossing voor is gevonden?
„Je zou kunnen zeggen: „Je gooit
geen oude schoenen weg, voordat je
nieuwe hebt."
Veel mensen tonen zich terughou
dend jegens jongens met lang haar,
wat vindt u daarvan?
„Die terughoudendheid vindt u bij
mij niet, ik heb er wel aan moeten
wennen. Soms, in vergaderingen wist
ik niet of ik een meisje of een jongen
voor me had."
Zijn er langharige predikanten of
dominees?
„Voor zover ik weet niet. Wel zie
ik steeds meer dominees met baard
jes."
Het Landelijk Centrum voor Gere
formeerd Jeugdwerk is begonnen met
de uitgave van een nieuw jongeren
blad, dat de naam „Risiko" draagt.
„Risiko" komt in de plaats van „Jong
Gereformeerd", het orgaan van de
bond van gereformeerde jeugdvereni
gingen, dat wordt opgeheven.
De redactie van „Risiko" wil in dit
maandblad proberen jongeren zicht
te geven op wat in beweging is. Daar
naast wil „Risiko" contactorggan zijn
voor en tussen jongeren. Jongeren
kunnen dus ook zelf van het blad ge
bruik maken om tot uitwisseling van
gedachten en ideeën te komen.
„Risiko" gaat tien gulden per jaar
kosten en acht gulden voor ieder, die
bij het gereformeerde jeugdwerk is
aangesloten. Het eerste nummer ver
schijnt eind januari.
Het adres van de redactie is: Risiko,
Koningin Sophialaan 19, Amersfoort.
Het hoofdbestuur van de EVANGE
LISCHE MAATSCHAPPIJ heeft beslo
ten een prijsvraag uit te schrijven naar
aanleiding van het verschijnen van de
laatste twee boeken van prof. dr. H. A.
M. Fiolet: „Vreemde verleiding"
(1968) en „De tweede reformatie"
(1969).
De belangrijkste overweging tot het
uitschrijven van deze prijsvraag was
de overtuiging van het Hoofdbestuur,
dat de discussie rondom deze twee boe
ken gecontinueerd en verdiept dient te
worden. Het hoopt door middel van
deze prijsvraag een bijdrage te kun
nen leveren aan het op gang komen
van het door prof Fiolet aart de kerken
der Reformatie gevraagde zelfonder
zoek.
In het kader van deze prijsvraag
zal speciaal studie worden gevraagd
van enkele centrale thema's in genoem
de twee boeken, te weten:
1. de betekenis en invloed van het
„Griekse dualistische schema" in
leer en leven van de kerken der Re
formatie en
2. in nauw verband met het eerste:
de al of niet wettigheid van het
naast elkaar respectievelijk tegen
over elkaar stellen van „Grieks" en
„Hebreeuws" denken.
De Evangelische Maatschappij stelt
ter aanmoediging van deze voortgaan
de studie een drietal geldprijzen be
schikbaar:
Een eerste prijs van 1500,-, een
tweede van 750,- en een derde prijs
van 250,-.
De jury zal gevormd worden door een
commissie van vijf hoogleraren. Van
rooms-katholieke zijde hebben daarin
zitting genomen prof. dr. F. Haarsma
en prof dr. H van der Linde.
Inzending van antwoorden dient te
geschieden vóór 1 januari 1971.
Ieder die geïnteresseerd is in deze
prijsvraag, kan een kosteloos program
ma aanvragen bij het secretariaat
van de Evangelische Maatschappij
Prins Hendriklaan 10a, Utrecht.
VOOR AL DIEGENEN die de chris
telijke vredestijd ter harte gaat, moet
het overlijden van prof. Josef Hro
madka een enorme schok zijn geweest.
Hij was de grote motor van het ge
sprek tussen christendom en marxis
me, hij was de ziel van de Praagse
christelijke vredesconferentie. Juist de
ze beweging had hij echter onlangs in
de steek moeten laten nadat de al
gemeen secretaris Ondra tot ontslag
was genoopt onder politieke druk. Hro
madka bleef solidair en trad terug als
voorzitter. Het Nederlandse regionale
comité van de Christelijke Vredescon
ferentie betuigde toen zijn adhesie met
het volgende deel van een brief, tij
dens een consultatieve bijeenkomst in
Mainz aan alle leden-kerken en regio
nale comité's gericht: „Wij vinden de
manier waarop het bedanken van dr.
Ondra onder politieke druk is afge
dwongen nadat het werkcomité had ge
weigerd deel te nemen in een motie
van wantrouwen onaanvaardbaar. We
verklaren dat we persoonlijk vertrou
wen blijven hebben in hem en prof.
Hromadka en hun leiderschap. We ge
loven dat een bijeenkomst van het
werkcomité in januari of het begin
van februari moet worden gehouden
teneinde de situatie te beschouwen die
nu is ontstaan".
INMIDDELS IS de situatie nu gron
dig veranderd, want het overlijden
van prof. Hromadka betekent meer
dan het wegvallen van één persoon:
het betekent het ontvallen van de mo
tor aan een beweging, die na de Rus
sische actie in Tsjechoslowakije het
toch al heel moeilijk had gekregen.
HROMADKA was niet alleen de be
zieler van de vredesbeweging, hij was
ook de bezieler van de opleving van
de kerk in Tsjechoslowakije. Tijdens
een weekeinde in De Alerdinck heb
ben we indertijd kennis kunnen maken
met enkelen van de nauwste volgelin
gen van Hromadka, de theologen Smo
lik, Lochman en Michalko. Smolik was
later nog eens in Nederland ter gele
genheid van een jaarvergadering van
de Nederlandse sectie van de Praagse
vredesconferentie. Bij de Tsjechen was
heel duidelijk hoe zij zochten naar een
dialoog tussen christendom en atheis-
me, naar een christendom zonder uni
form, naar een christendom, dat zich
tegen de machten opstelde, maar zelf
beslist geen macht zou zijn. Wie een
indruk wil krijgen van dit gesprek met
de atheisten kan niet beter doen dan
er nog eens het op deze pagina al eens
besproken boek „Evangelie voor athe
isten" van Hromadka 1) op na te
slaan.
EEN ZEER uitvoerig beeld van de
Tsjechoslowaakse theologen en wat hun
beweegt vindt men in „Stimmen aus
der Kirche der CSSR", samengesteld
door Be Ruys, predikante van de Ne
derlandse gemeente in Berlijn, en Jo
sef Smolik, hoogleraar aan de Come-
niusfaculteit in Praag. Vrijwel alle
toonaangevende theologen hebben hun
aandeel geleverd aan dit brede palet,
waarbij het niet hoeft te verbazen dat
prof. Lochman zijn bijdrage wijdde
aan „Christliche Existenz in einer so-
zialistischen Gesellschaft". Hij betoogt
dat de weg van de kerk in de socia
listische maatschappij zonder twijfel
een smalle weg is. De kerk heeft niet
de beschikking over de moderne mas
samedia, haar stem is niet meer in
alle hoeken hoorbaar. Maar men moet
ook de voordelen zien, zegt Lochman,
en een van de voornaamste is wel dat
de christelijke existentie nieuwe geloof
waardigheid heeft gekregen. Men moet
weer kleur bekennen, het christelijke
getuigenis wordt moeilijker, maar de
missionaire kans wordt groter. Men
moet kleur bekennen in praten en han
delen, en zelfs in het zijn zelf. En
men wordt gehoord. Men wordt ernsti
ger genomen, want het vermoeden van
huichelarij ontbreekt hier. Welk voor
deel ligt er in christen te zijn? Daar
om is men zwakker, maar geloofwaar
diger.
Men zou kunnen stellen dat dit boek
na het overlijden van Hromadka nog
PROF. HROMADKA
meer betekenis heeft gekregen. Juist
nu men heeft gezien hoe sterk de
machten zijn, die van buitenaf hebben
ingegrepen in het land, hoe een vre
desbeweging werd lamgelegd, die in de
„dooi" in Tsjechoslowakije nieuwe kan
sen kreeg, en hoe het gesprek tussen
christenen en atheïsten een nieuw ob
stakel in de weg werd gelegd, is het
goed te lezen hoe de kerk in dat land
zich haar positie voorstelt. De weg
wordt smaller, de machten sterker.
Hoe actueel is dan een artikel als
dat van Josef Smolik over het chris
tendom en de machten, waarin hij be
klemtoont dat we ons in deze tijd aan
het einde vinden van de weg van een
triomferende kerk. „Is de grote weer
klank van Robinson's Eerlijk voor God
niet ook te verklaren door het groeien
de besef dat de voorstelling niet lan
ger houdbaar is van een god, die op
de wolken troont en de wereld re
geert, en die voor zijn kerk, voor de
christelijke volken en de christelijke
beschaving de zege zal behalen? In
onze tijd geraakt zo'n voorstelling be
denkelijk aan het wankelen, omdat ze
door de historische ontwikkeling ach
terhaald is".
SMOLIK is overigens wel beducht
voor een vlucht uit de onoverzichte
lijk geworden machtssituatie in de
medemenselijkheid zonder meer,
waarbij hij onder meer Miskotte ci
teert. Hij stelt dat het getuigen van
de heerschappij van Christus over de
machten slechts dan reëel is als het
ons niet alleen tot een realistische kijk
op de wereld brengt maar tot een en
gagement voor de zaak van Christus
in de wereld, als het ons eschatolo
gische doorbraken toont en ons een
plaats geeft in deze doorbraken. En
dan volgt een citaat uit Bonhoeffer,
die hier ook niet ontbreken kan: „Niet
de religieuze daad maakt de christen,
maar het deelnemen aan het lijden van
God in het leven van de wereld".
Men zou door kunnen gaan met ci
teren uit dit hoogst belangrijke boek.
Voor al diegenen die zich afvragen of
de kerk niet weer „op weg" moet
gaan, of zij niet weer van instituut tot
trekkend volk moet worden, ligt in dit
boek de stof voor het opscheppen. Het
boek eindigt met een preek van de
man, waarmee we dit artikel begon
nen, prof. Hromadka, die in een van
de laatste gesprekken met prof. De
Graaf zei dat Praag misschien moet
sterven om weer te kunnen opstaan,
maar dat men de taak waarom het
hem en de Praagse beweging ging,
niet mag loslaten. Aan deze preek in
1966 in Berlijn uitgesproken, ontlenen
we het slot:
„De kerk moet de teleurstellingen
ondergaan, maar zij mag niet blijven
staan. Zij moet staan in het licht van
dat, wat de Heer tot de profeet Jesa-
ja eri het volk Israel heeft gezegd".
De Heer, die de einde van de aarde
heeft geschapen, wordt noch moe noch
mat". Dat is de grote boodschap van
het Oude en Nieuwe Testament dat de
Heer van de eeuwigheid, de Heer van
de waarheid met de mensen lijdt, met
hen worstelt en met hen door deze we
reld gaat. Dat is het grootste evan
gelie van het lijden Gods in de diepte
van de menselijke zwakte, in de diep
te van de menselijke vermoeidheid en
ook in de zwakte van de menselijke
twijfel. Ook wanneer wij twijfelen lijdt
hij met ons. Ook voor onze twijfel
heeft hij begrip. Slechts als we ons
niet aan de twijfel overgeven, als we
steeds weer worstelen met de twijfel
en de scepsis, vermogen wij de gena-
LOCHMAN
de te zien, meer lief te hebben en de
mensen te dienen. Zo wandelen de
christenen door de moeilijkste situa
ties, door twijfel en plagen en worden
niet moe. Amen".
Dat Hromadka zijn twijfel heeft ge
had is wel zeker. Zijn positie was een
moeilijke, in het westen heeft zijn hou
ding vaak aan critiek blootgestaan.
Maar hij is een voorbeeld geweest van
een christen, die de dialoog zocht, die
zocht naar de taak van de kerk in een
bepaalde gegeven sitiatie. Men zou
kunnen stellen dat zijn overlijden niet
alleen voor de christenen, maar ook de
atheisten een gevoelig verlies is ge
weest.
1) „Evangelie voor atheysten" door Josef
Hromadka (AMBO-boeken).
2) „Stimmen aus der Kirche der CSSR",
samengesteld door B. Ruys en J. Smolik,
uitgave Chr. Kaiserverlag, München.
Gewezen kan ook worden op een brochure
van de Nederlandse Christen-Studenten
Vereniging, gewijd aan prod Hromadka,
waarin men onder meer het memorandum
kan aantreffen, dat Hromadka schreef naar
aanleiding van de Praagse gebeurtenissen
in augustus 1968. Bestellingen te richten
aan NCSV, Woudschoten, Zeist, of door
overmaking van 2.40 op giro 67086 t.n.v.
penningmeester der NCSV te Zeist onder
vermelding van het doel der storting.
