OPLOSSINGEN EN PRIJSWINNAARS VAN
ONZE KERST- EN OUDEJAARS-PUZZELS
APEN IN DIENST VAN DE VOLKSGEZONDHEID
Primatencentrum in Rijswijk
onmisbaar voor researchwerk
I Kerstkruiswoord
II Drieling
kruiswoord
III Rekening van
Oud en Nieuw
IV Historie in
paardsprong
V Beesten
beeldspraak
VI De tweeling is
weer bezig
Oudejaars-
fotopuzzel
c
X
ZATERDAG 24 JANUARI 1970
Erbij
A
B
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
(Van een onzer verslaggevers)
HET EERSTE functionerende
„primatencentrum" in West-Euro
pa, dat van het Radiobiologisch In
stituut TNO in Rijswijk, is gereed.
Het centrum biedt thans onderdak
aan 50 mensapen (chimpansees) en
500 resusapen. Binnenkort worden
nog eens 200 resusapen verwacht,
en binnen enkele jaren moet de
huidige capaciteit zijn verdubbeld.
Een kostbare aangelegenheid,
want één chimpansee kost in aan
schaf en onderhoud per levensjaar
een paar duizend guldens, een
resusaap enkele honderden.
nyyyVWSAAArfWmA/^AA/VW\Ail^Vl^^^ftlW^^A/W%AAArtArtAAAAAA^\AAArfW\ArtAAAAAAAAAAAAAAAAAAftAAArtAAAArtAArtrtAAAAAAAArtAArtAAAAAAAAAAAAAA/VAA/VW^^AArtAAAA'WArtAArtWWAAAAAAAAAAAAftAAArtAAArtAAAAAA/W#*AAAAAAAAAAAArtArtAA^AArt^rt^AAAAAAAAAAAAAAAAAAAArt^AAAAftArtAAAAAAAAAAAAAAAAftAAAAAAAAAArtAAAAArtA^AAAAAflA^
ER WORDT WEL EENS BEWEERD dat de denksport terrein ver
liest aan de doe- (en dinv-)sporten, maar daar geloven wij niets van.
Puzzelen en quizzen verheugen zich in een ongekende populariteit bij
jong en oud, hetgeen een keer te meer bleek uit de overweldigende
response van de lezerskring op onze kerst- en oudejaarspuzzelreeks.
Het aantal oplossingen dat bij ons binnenstroomde, bedroeg bijna twee
duizend en wij mogen dus wel aannemen, dat deze serie prijsvragen
bij de lezers bijzonder in de smaak gevallen is.
Horizontaal: 2. rap; 3. korst; 7.
klompen; 12. eik; 13. pad; 15. ont
daan; 20. vos; 21. are; 23. Eva;
25. als; 27. tas; 28. smet; 30. als;
32. oma; 34. stro; 35. tiental; 38.
overal; 40. oost; 42. lid; 43. mag
ma; 44. fan; 45. loos; 46. tel; 48.
web; 49. dal; 50. aan; 51. are; 52.
orde; 54. Nepal; 56. keur; 57. oog;
58. erg; 59. eed; 61. lot; 62. hor;
63. KRO; 64. tik; 65. alras; 67. beeld;
69. Mia; 70. Rio; 71. mistral; 74.
aas; 75 naad; 78. rok; 79. Pasen;
80. ons; 81. kool; 83. ir; 86. pen;
88. ka; 89. lovein; 92. pen; 94. fut;
96. antiek; 99. tonsuur; 100. ellende;
101. sarren; 102. ik; 103. en; 104.
altoos.
Verticaal: 1. vader; 3. KI; 4. oke;
5. spa; 6. t.a.; 7. kosmonauten; 8.
oversteek; 9. mot; 10. ps.; 11. na;
12. eelt; 14. dame; 15. os; 16. TT;
17. das; 18. astronoom; 19. noodsig
naal; 22. rand; 24. VN; 26. larf; 29.
pil; 31. samen; 32. ovaal; 33. pan;
36. eindeloos; 37. label; 38. omdat;
39. vaderland; 41. te; 45. la; 47.
log; 50. ark; 53. eer; 55. poetsen;
56. koe; 60. dam; 62. hel; 65. air;
66 sip; 67. ban; 68. das; 72. sap;
73. ren; 76. ADO; 77. die; 81. kat;
82. ode; 84. rite; 85 leuk; 87. tule;
88. knel; 89. los; 90. ver; 91. non;
92. psi; 93. nu; 94. F1 95. ten;
96. Ada. 97. Ido; 98. kas.
In de juiste volgorde moesten de
diagrammen met de volgende woor
den worden ingevuld.
Horizontaal: 1. Nederland-kerke-
raad-doorgaans; 7. voor-reis-Olaf;
8. omgang-export-oester; 10. ma-Po-
do; 11. dag-dor-bar; 12. drop-deur;
room; 14. kano-tors-bult; 15. por-gil-
ent. 17. os-es-ds; 18. gereed-Maffia-
drukte; 20. lire-rare-dier; 21. lastge-
ver-drentelen-nadenkend.
Verticaal: 1. Noordpool-kleedgeld-
drogreden; 2. Eva-KRO-rot; 3. Rond-
eert-glee; 4. log-rit-aar; 5. ar-as-af;
6. dragonder-doorstaan-sportveld; 9.
goor-prul-slot; 10. man-por-dal; 11.
dame-doof-buik; 13. ros-eis-ons; 16.
berg-hart-uren; 18. git-man-die; 19.
ree-fee-Urk; 20. LS-re-dd.
Uit het „aanhalen" in de deling
blijkt dat N=O.Voorts geven zes ver
schillende cijfers (W,I,S,E,L en G)
maal JAAR een getal van vier cij
fers. Dat kan alleen indien J=l. Bo
vendien kan dat alleen wanneer A=*
2 (niet O want dat is N al en boven
dien blijkt dit uit de vermenigvuldi
ging) en wanneer de genoemde zes
verschillende cijfers in een of ande
re volgorde de waarden hebben van
3, 4, 5, 6, 7 en 8. Het cijfer 9 komt dus
niet in WISSELING voor dus moet
het in JAAR voorkomen, waarvan de
J en de A al bekend zijn. Dus R=9.
Van de genoemde zes verschillen
de cijfers is de I het grootst, aange
zien alleen 1 maal JAAR van een
getal van vijf cijfers wordt afgetrok
ken en een rest van slechts drie cij
fers geeft. Dus 1=8.
De W is 3 of 4 anders zou A maal
WISSELING een getal van tien cij
fers worden in de vermenigvuldi
ging. Maar uit de deling blijkt dat
WxJAAR dus Wxl229=.6.. hetgeen
niet klopt bij W=4 waaruit blijkt dat
W=3. Resteren de 4,5,6 en 7 in een of
andere volgorde voor S,E.L en G.
Uit de deling, waarin telkens van de
produkten van S,L en G maal JAAR
één cijfer gegeven is kan worden be
rekend dat S=4, L=6 en G=7, waar
na de 5 voor E overblijft en alle
cijfers gevonden zijn.
Het getal JAARWISSELING luidt
dan 1229384456807.
De 56 hokjes konden in de aange
geven volgorde op bijgaand dia
gram) worden doorlopen. Men leest
dan de historische woorden van Arm
strong toen hij als eerste mens voet
42
53
32
21
40
51
30
19
33
22
41
52
31
20
39
50
54
43
JO
7
2.
5-
18
29
23
34
1
4
U
8
49
38
44
55
12
9
6
3
28
17
13
24
35
46
15
26
37
48
56
45"
14
25
36
47
16
27
op de maan zette: EEN KLEINE
STAP VOOR EEN MENS MAAR
EEN GROTE SPRONG VOOR DE
MENSHEID.
De foto's stelden voor: 1. zebra
pad, 2. zwaluwstaart (houtverbin
ding), 3. bokkepootje (koekje), 4.
ezelsoren, 5. paardestaart, 6. kraaie-
pootjes.
SLECHTS een klein oneffenheidje moeten wij signaleren, maar dit
zal de puzzelvreugde niet vergald hebben, aangezien het geen invloed
had op de oplossing als zodanig. Vraag 7 van de Oudejaarspuzzel: „Wat
werd bekend als de voetbaloorlog?" vermeldde namelijk onder keuze-
antwoord b: „Een geschil tussen Guatemala en El Salvador". Dit had
moeten zijn: „Een'geschil tussen Honduras en El Salvador", een foutje
onzerzijds waarvoor wij alsnog onze excuses aanbieden. Antwoord b.
was overigens wel het juiste en wie op zijn puzzel-totoformulier dus
De prijswinnaars van kerstpuzzels
I tot en met V zijn:
ƒ200.- Tj. H. Dijkman, Jelgers-
mastraat 27, Haarlem.
125.- Mevr. L. Staats, J. T. Cre-
merlaan 28, Santpoort.
100.- J. Schultz, Flemingstraat
380, Zandvoort.
75.- A. W. Beukema, De Tien
destraat 9, Beverwijk.
50.- T. van Zandbergen Brug-
genkamp, Provinclënlaan
156, Heemstede.
Sleutelhangers: M. Keur, Orion-
weg 25, IJmuiden, A. Mourer, Mo-
zartstraat 156, Heemskerk, Mevr. R.
A. Kieft, Van Leeuwenhoekstraat
flat 92, Haarlem, Mevr. v.d. Eshof,
Dietsveld 36. Haarlem. G. Koper,
Spilbergenstraat 26, IJmuiden, G.
Bais-Visser, Siriusstraat 17, IJmui
den, S. H. Booiman, Slachthuisstraat
1 B, Haarlem, H. W. Coops, Tolweg
13, Zandvoort, G. J. Kluck, Jagtlust-
laan 20, Santpoort, A. v.d. Niet, Ko
ningsweg 128, Velsen-Noord, H. Lind,
Zuidpolderstraat 115, Haarlem, H.
van der Schaaf, Spieghellaan 19,
Driehuis, P. J. den Bak, Laurierstraat
9, Haarlem-N., F. P. Spierings, Lin-
naeusstraat 70, IJmuiden, F. H. J. A.
Modderman, De Carpentierlaan 16,
Haarlem, Mevr. M. Geerling, Enge-
landlaan 271, Haarlem, G. J. Koene,
Overtonweg 6, Haarlem, Th. J.
Schuijt, Graaf Florislaan 108, Bever
wijk, Mevr. C. M. van Doorn, Mr.
Jan Gerritszlaan 9 I. Haarlem-N., G.
v.d. Rhee, Kastanjelaan 21, Bloemen-
daal, C. Broek, Zeeweg 218, IJmui
den, H. Verbeek, v.d. Spiegellaan 27,
Heemstede, J. J. Betzema, Einden-
houtstraat 38, Haarlem, E. Andrea.
Stratingplantsoen 8 zw., Velsen-
Noord, J. van Lent Hzn„ Weenen-
straat 1, Haarlem.
Asbakken: L. van Dijk. Bornstraat
26, Velsen-Noord, Mevr. Landsaat,
Glovisstraat 36, Haarlem-N., A. L.
Kuik, Elzenkade 26, Zwanenburg
(Halfweg), C. J. M. Smit-Visser,
Zandvoortselaan 43, Heemstede. P. J.
Spaanderman, Vechtétraat 92, IJmui
den, A. Bak-Staal, Helmlaan 5, Haar
lem, J. Schoemaker, Engelandlaan
122, Haarlem, H. D. Kwast. Wijker-
oogstraat 148. Velsen-Noord, Joh.
Jonckbloedt, Lange Margarethastraat.
42 zw., Haarlem, J. C. Roele, Reiger-
straat 98, Haarlem, H. van der Steeg,
Zandvoortselaan 93, Heemstede, J.
Spaanderman, Van Dalen/laan 49,
Santpoort-Z., Mej. A. Verschiere,
Van Speijkstraat 9, IJmuiden, N. M.
J. Rees, Brederodelaan 84, Bloemen-
daal, R. D. Lagendaal, Joan Maurits-
plein 20, Overveen, L. Loos, Land
zichtlaan 1, Heemstede, H. A. Vuil,
Lierstraat 13, IJmuiden, W. Schoen,
Meeuwenlaan 3, IJmuiden-O., Mej.
L. v.d. Putte, Grote Houtstraat 125 F,
Haarlem, B. A. de Groot, Jan Gijzen-
kade 271, Haarlem, J. Luit, Pleiaden-
plantsoen 28, IJmuiden, F. C. Flury,
Patrijsstraat 35, Lisse, J. van Eerden,
Teijlingerweg 46, Vogelenzang, Mevr
N. v.d. Berg, Jeroen Boschstraat 11,
Akersloot, D. Kruik, Teijlerstraat 48,
Haarlem.
De oplossing luidt: „Als u kerst
viert welgemoed, dan lukt u ook deze
puzzel goed".
De prijswinnaars zijn:
75.- J. J. Duinker, Gerard Dou-
straat 55, IJmuiden.
60.- Mej. W. de Jong, Kritzin-
gerstraat 47, Haarlem.
46.- J. Wijnands, Remmerswaal
straat 11, De Zilk.
25.- Mej. E. Bakker, P. C. Bou-
tensstraat 221, Haarlem-N.
10.- Mevr. Vau Kouteren. Van
Oosten de Bruijnstraat 200,
Haarlem.
ƒ,10.- J. van Klooster, Noorder
laan 26, Velsen-Noord.
10.- W. J. R. R. Venekamp, Zee
straat 47, Zandvoort.
10.- II. Wilschut, Voorduinstraat
1, Haarlem.
ƒ10.- F. Bok, Tuindershofje 6,
IJmuiden.
Rijbewijsetuis: W. van Overbeek.
Duin en Kruidbergerweg 72, Sant
poort-N., J. Steeman, Westerhout
straat 48, Haarlem, Mej. H. Slot, Mr.
J. Gerritszlaan 23 III, Haarlem, J. v.d.
Heide, Schulpweg 348, Velsen-Noord,
J. Schoon, Edisonstraat 28, IJmuiden,
J. A. Eschhauzier, Bloemveldlaan 67,
Haarlem, G. Maas-de Boer, J. P.
Coenlaan 21, Haarlem, A. Nap,
Vechtstraat 91, IJmuiden, F. v.d.
Berg, M. de Ruijterstraat 33. Hille-
gom, J. M. ten Cate, Velserbroek-
straat 8, Santpoort, P. W. M. Kor-
fage-Van Midden, Vooruitgangstraat
104, Haarlem, A. van Iperen, Heren
singel 163 rd, Haarlem, F. H. v.d.
Kaaij, Hortensialaan 3, Heemstede,
Mevr. M. J. Kwast, Dennekoplaan
187, IJmuiden, G. de Zeeuw, Mui-
derslotweg 80, Haarlem-N., C. van
Dijk, Middenweg 99 I, Haarlem, Me
vrouw A. Cleeren, Elzenstraat 44,
IJmuiden, M. Hulsman-Toepoel,
Duindoornlaan 34, Bentveld, Mevr.
A. Tekstra-v.d. Broek, Margrietstraat
17, Beverwijk, Mevr. E. Winkel-De
Ruis, Assendelverstraat 52, Haarlem,
Mevr. Kok, Ahornstraat 30, IJmui
den, F. Ie Cavelier. Welgelegenstraat
9, Haarlem, A. Spiering-De Jager,
Linnaeusstraat 70, IJmuiden, P. E.
Broek, de Lumeijstraat 1, IJmuiden,
Mevr. N. Smal-v.d. Veen, Ir. Lely-
weg 42, Haarlem.
Schuifpuzzels: H. J. A. Bouwman,
Linnaeusstraat 40, IJmuiden, K. v.d.
Steijlen-de Jeu, Bej. Centrum De
Rijp, k. 722, Bloemendaal, J. Boe
senkool, Thomsonlaan 90, Haarlem,
bij vraag 7 een kruisje in kolom b gezet had, die had deze vraag goed
beantwoord.
HIERONDER VOLGEN de oplossingen en de prijswinnaars in drie
groepen. Eerst die van de kerstpuzzels 1 tot en met 5, waarvoor een
reeks van prijzen beschikbaar was. dan kerstpuzzel 6 „De tweeling is
weer eens bezig" (met een aparte serie prijzen) en tenslotte de Oude
jaarspuzzel. Tenslotte: Dank aan alle inzenders voor hun moeite.
Mevr. G. A. Kwast, Planetenweg 22,
IJmuiden, Mej. A Bruggink p/a
Mej. Gebhard, Julianalaan 294,
Haarlem, A. C. Geertzema, P. C.
Hooftlaan 2, Driehuis, Mevr. M. H.
Smit, Bisschop Carlierstraat 15,
Haarlem, G. Sonius, Julianastraat
154, Lisse, Mevr. van Klink-Poot,
Wijk aan Zeeërweg 178, IJmuiden,
Mevr. Arends, Jos. Israelslaan 2,
Hillegom, R.- de Jonge, Acaciastraat
51, Haarlem-Noord, M. Demmers.
Fahrenheitstraat 56, Zandvoort,
Mevr. v.d. Outenaar, Vondellaan 80,
Beverwijk, Nelleke Verbeek, Mars
manplein 32 III, Haarlem Noord, P.
van Rij, Edward Jennerstraat 83,
Haarlem, A. W. Beukema, De Tien
destraat 9, Velsen Noord, W. J. Jo-
link, Steenbokstraat 43, Haarlem,
Mej. J. E. Hüpscher, Sparrenstraat
11, Haarlem, P. Meijer, Normandië-
straat 41, Heemskerk, H. K. R. Wie-
linga, Dirk Hartoghstraat 7, IJmui
den. J, A. van Rosmalen, Ooster
duinweg 53, IJmuiden, H. Bakker,
Thorbeckelaan 9, Velsen Zuid, J. W.
Howell, Eksterstraat 88, Haarlem,
B. Veneboer, Schotlandstraat 246,
Haarlem, J. C. Goedman-Westra,
Mar. Philipsplantsoen 7, Haarlem.
En dit was de oplossing van de
oudejaars fotopuzzel.
1
2
3
4
5
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
X
(8
19
20
21
22
23
24
25
De prijswinnaars zijn:
200.- Mevr. van Pel, Geleen-
straat 23, IJmuiden.
125.- W. van Dijk, Cruquius-
straat 10, Haarlem.
100.- Mevr. J. Thomas, Konin
ginneweg 16, Zandvoort.
75.- R. Colegem, Eksterstraat
150, Haarlem.
50.- W. W. Terreehorst, Tesla-
straat 13, Haarlem.
Sleutelhangers: J. G. M. Nelissen,
Verspronckweg 66, Haarlem, Mevr.
A. Mulder, Koninginneweg 16, Zand
voort, W. Bos. Rijksstraatweg 723,
Haarlem, M. C. Roodzant, Geleen-
straat 21, IJmuiden. B. Veltman,
Curiestraat 3, Haarlem, G. Walters,
Teslastraat 13, Haarlem, H. v, d.
Meulen. Da Costakade 194 I, Am
sterdam. J. de Graaf-Slomp, Kemp
straat 24, Haarlem, J. F. Bos, Slau-
erhoffstraat 15 hs., Haarlem, F. J.
A. van den Eijnde. Lange Nieuw-
straat 438, IJmuiden, H. Korver,
Kanariestraat 76, Haarlem, L. Ie
Nobel-Schuuring, Grenslaan 18, Aer-
denhout, L. J. Roseboom, Hercules-
straat 5, IJmuiden, Sj. Brachter,
Groeneweg 33, IJmuiden, P. de Win
ter, Burg. Weertsplantsoen 94, Sant
poort, G. A. Suman, Leidsevaart 218,
Haarlem, D. H. Vrugt, Jac. van
Looijstraat 13, Haarlem, Mej. J. A.
Teeuwen, Heemsteedse Dreef 69,
Heemstede, Fam. Alders, Ver
spronckweg 68, Haarlem, H. H. Al-
gra, Rijksstraatweg 531 III, Haar
lem, L. de Boer, v.d. Vondellaan 54,
Driehuis ,L. v.d. Lugt, Keetberglaan
18, IJmuiden, S. Schouten. Elbe-
straat 171, Heemskerk, J. F. Voest,
A. Mauvestraat 4. Heemstede, J. C.
Stekelenburg, Andromedastraat 27.
IJmuiden.
TENSLOTTE: U begrijpt dat onze
puzzelredacteur en zijn medewerkers
een hele kluif gehad hebben aan het
controleren van circa tweeduizend
oplossingen. Niet minder tijdrovend
is het klaarmaken en Inpakken van
alle geld- en troostprijzen; een werk
waar onze administratie nog mee
bezig was toen deze krant ter perse
ging. Het kan dus nog wel een dag
of wat duren voor iedereen die in
de prijzen gevallen is, zijn postcheque
of „envelop met inhoud" in huis
heeft. Nog even geduld dus; er wordt
aan gewerkt!
HET CENTRUM, binnenkort onder
een nog te vormen directie, zal ge
heel zelfstandig moeten werken. Tot
het centrum behoort de medische en
administratieve staf en een aantal ge
oefende verzorgers. Voorts zijn er en
kele gebouwen waar de geïmporteerde
apen tenminste drie maanden in qua
rantaine blijven, gebouwen waarin se
dert kort resusapen worden gefokt, en
de permanente behuizing.
Het is de bedoeling, over enkele ja
ren de werkzaamheden, die nu zijn
verspreid over al deze gebouwen, te
bundelen in een groot pand. Directeur
van het radiobiologisch instituut blijft
prof. dr. D. W. van Bekkum.
TIEN JAAR geleden zijn de eerste
apen geïmporteerd, ter vervanging
van de tot dusver gebruikte muizen,
ratten en honden. Dr. H. Balner, de
van Euratom geleende stafmedewer
ker: ,,De aap staat het dichtst bij ue
mens. Proeven op ratten hoeven geen
resultaten op te leveren die ook voor
de mens gelden. Dat gaat wèl op, voor
95 percent bij de mensapen, (chimpan
sees, orangoetangs en gorilla's). Voor
ons zijn alleen de chimpansees bruik
baar, hoewel ook de resusapen van be
lang zijn, al staan die verder van de
mens dan de chimps".
DE MEDISCHE wetenschap heeft
proefdieren nodig. Maar een stof die
onschadelijk is voor bijvoorbeeld mui
zen kan schadelijk zijn voor mensen
en omgekeerd. Tot de primaten wor
den de genoemde mensapen gerekend,
maar ook de mens zelf. De chimpan
see dient daarom proeven te ondergaan
die pas na jaren soms in zijdelings
verband, de mens ten goede komen.
Dr. Balner: „De kwalijke eigenschap
pen van softenon zijn pas na de ge
boorten van vele misvormde baby's bjj
apen vastgesteld. Wanneer softenon
eerst op apen was onderzocht, zou vele
ouders en de kinderen zelf, groot ver
driet zijn bespaard. Thans worden alle
stoffen voor medisch gebruik eerst op
apen beproefd".
HET RIJSWIJKSE primatencen
trum heeft het wetenschappelijk
onderzoek beperkt tot transplantaties
huid en organen en stralingsver
schijnselen. Dr. Balner: „Iedereen
weet, dat er vier bloedgroepen zijn en
dat bij bloedtransfusies de donor een
„compatibele" bloedgroep moet heb
ben als de patiënt, tenzij een van bei
den tot de groep O behoort. Bij trans
plantaties geldt dezelfde regel, al is
de aanpassing hier aanzienlijk com-
tenschappelljke ruimten mogen ko
men.
In een rapport: „De ravage die en
kele ontsnapte chimpansees in korte
tijd kunnen aanrichten in een labora
torium met zijn vele kostbare appara
ten, is alleen vergelijkbaar met een
plundering door dronken oproerlin
gen".
plexer. Iemand kan de huid krijgen
van een op ongeveer duizend andere
mensen".
DAAROM APEN. Honderden, die
met ziekten en al worden geïmpor
teerd, in sommige gevallen ziekten
die gevaarlijk zijn voor de mens. In
Amerika is geconstateerd dat 10 per
cent vqn de apen aan tbc lijdt, om
maar te zwijgen van de rest. Een
schaafwondje kan dan dodelijke ge
volgen hebben voor de mens. Daarom
worden de apen minimaal drie maan-
'den in afzondering gehouden, onder
zocht en gesaneerd, voor zij in de we-
DE GEBOUWEN van het centrum
vormen geen dierentuin. Wel worden
de kostbare chimpansees in ruimten
ondergebracht, waarin zij zich min of
meer thuis kunnen voelen., ondermeer
een voorwaarde voor de nakomeling
schap, waarop het centrum hoopt.
Met resusaapjes is de fok reeds ver
gevorderd., zo zelfs, dat minder apen
hoeven te worden geïmporteerd en
men bij het onderzoek van meer vas
te gegevens kan uitgaan. Bovendien
kan dit primatencentrum een bijdrage
leveren tot het behoud van apesoorten,
die anders met uitroeiing zouden wor
den bedreigd.
HET TNO, waarvap het Radiobio
logisch Instituut een afdeling is,
steunt op rijksgeld en staat ook ten
dienste van het rijk, ziekenhuizen en
universiteiten. Het centrum kan zich
het verst gevorderd noemen in West-
Europa. Een symposium waaraan
zo'n honderd deelnemers uit alle de
len van de wereld bijeenkomen om de
ervaringen uit te wisselen is op 17, 18
en 19 december j.l. gehouden. Volgend
jaar is het TNO betrokken bij een
transplantatiecongres, waarop ook dr.
Barnard zal verschijnen.
In de klinische ruimten van het in
stituut worden transplantaties ver
richt van onder meer nieren en hart.
Niet echter op de chimpansees, die
daarvoor te kostbaar zijn. Er vallen
slachtoffers, dat is onvermijdelijk. De
vraag hoeveel per jaar kan niet wor
den beantwoord: de enige ontwij
king, die de bezoeker enigszins over
valt, want geheimen heeft het insti
tuut niet.
Op de deur van dr. Balner: „Verbo
den te voederen." Op een andere deur
„Eens zal de mens inzien, dat hij niet
intelligenter is dan een pientere goril
la." Dr. Balner: „We brengen onze
menselijke gevoelens over op het dier.
Voor een injectie gaat geen aap plat,
voor een transplantatie wel."
DE RESULTATEN van deze kost
bare jarenlange arbeid? Slechts in we
tenschappelijke termen te ontwa(r)ren
Het eerst spreken de toxicologi
sche resultaten aan, die op het. gebied
van het medicijnonderzoek .Dan u«
rol van mogelijke virussen bij het
ontstaan van tumors bij de mens en
de transplantatiebiologie.
Zouden mensen die ernstige brand
wonden hebben opgelopen en nu in
leven blijven dankzij huidtransplanta
ties, zonder het Radiobiologisch Insti
tuut niet in leven gehouden kunnen
worden? Dr. Balner aarzelend: „Toch
wel, maar het wetenschappelijk pro
ces zou meer tijd vergen."
HET CENTRUM koopt geen apen
voor proefnemingen alleen. Minder
spectaculair, maar voor de weten
schap bijzonder belangrijk is het cen
trum, omdat hier gezonde dieren ook
voor uitleningen zijn verzameld. Wel
licht voelen de apen zich in de .jungle
beter thuis. Dr. Balner: „Ze zi.jn no
dig voor de mens. De oorlog werd
aangegrepen om mensen als proefdie
ren te gebruiken. Dat was misdadig.
Wij hebben apen nodig. Behalve bij
een injectie, worden ze voor alle in
grepen onder narcose gebracht."
