Provinciale Staten: werk in de schaduw
VERKIEZINGEN VAN MORGEN ZIJN
OM DRIE REDENEN BELANGRIJK
Veel minder stemvolmachten
VERKIEZINGSSTAATJES VOOR MORGENAVOND
NEDERLAND
N oord-Holland
Haarlem
Velsen
OVERZICHT VAN 13 NA-OORLOGSE VERKIEZINGEN IN PERCENTEN
12
DINSDAG 17 MAART 1970
13
Een platenbon
is altijd raak
De feitelijke taak
Een platenbon
is altijd raak -
Ook rechtspraak
Een platenbon
is altijd raak
Met een plaat
vindt iedereen z'n draai
Op deze en de volgende twee redactionele pagina's zijn de vergelijkende cijfers vermeld van de Statenverkiezingen van 1966 en de Tweede-Kamerverkiezingen van
1967. Daarachter is ruimte gelaten om morgenavond de uitslagen van de Statenverkiezingen 1970 in te vullen.
K.V.P
Pv.cl.A.. I#
V.V.D
^LIR.IP
C.H.U
D'66
C.P,N.
P.S.P.
S.G.Pi."
Boeren
Binding Rechts
G.P .V. .r«
P .PR. r.
C.D.U
Fries Nat. Partij
Ver. Prot. Partij
Steur
Leferink
Volleman
Koekoek
Kooiker
Overige (niet in 1970)
T.K.
1946
P.S.
1946
T.K.
1948
30.8
28,3
6,4")
12.9
7,8
10,6
2,2
1,0
100,0
31.4
25,8
6,4")
12.5
9,7
11,4
2,2
0,6
100,0
31,0
25,6
8,0
13,2
9,2
7,7
2,4
2,9
P.S.
1950
31.6
25.7
8,5
12,3
10,5
6,8
2,3
0,6
1,7
T.K.
1952
28,7')
29,0
8.8
11,3
8.9
6,2
2,4
0,7
4,0
100,0
100,0
100,0
P.S.
1954
31,5
29,4
8,8
10,9
9,8
5,3
2,2
0,7
1,4
100,0
T.K.
1956
31,7
32,7
8.8
9.9
8,4
4,7
2,3
0,7
0,8
100,0
P.S.
1958
32,9
28,7
11,4
9,8
9,4
4.1
0,6
2.2
0,1
0,8
0,0
100,0
T.K.
1959
31,6
30,3
12,2
9,4
8.1
2,4
1,8
2.2
0,5
0,7
0,8
100,0
P.S.
1962
32,5
29,9
10,0
9,2
8,9
2,9
3.0
2.1
0,2
0,7
0,6
100,0
T.K.
1963
31,9
28,0
10,3
8.7
8,6
2.8
3.0
2,3
2.1
0,8
1,5
100,0
P.S.
1966
30,1
23,4
10,0
8,7
9,7
2,7
5.0
2.1
6,7
0,8
0,3
0,1
0,4
100,0
T.K.
1967
26,5
23,5
10,7
9,9
8,1
4.5
3.6
2,9
2,0
4.7
0,9
0,7
2,0
100,0
(Van een onzer redacteuren)
HAARLEM Statenverkiezingen. De „burgerij" gaat morgen de leden
kiezen van een vertegenwoordigend lichaam dat voor velen een onbekend
geheel is. Wanneer de kopstukken van de verschillende politieke partijen
op verkiezingsbijeenkomsten wijzen op het belang van de Statenverkie
zingen bedoelen zij daar voornamelijk mee dat deze een soort tussenstand
zijn van „de wil des volks". Dit dan in afwachting van de Kamerverkie
zingen die definitief de samenstelling van de politieke landkaart bepalen.
Eventuele verschuivingen in de winst- en verliesrekening van de partijen
brengen optimistische ontleders van de situatie wel eens al te voorbarig
tot conclusies omtrent de levensduur van het zittend kabinet.
DE STATENVERKIEZINGEN zijn ech
ter om nog twee andere redenen belang
rijk. Immers uit de Provinciale Staten
(of beter gezegd: dóór deze staten, want
zij mogen ook buitenstanders kiezen)
worden de leden van de Eerste Kamer
gekozen. Nu wordt de waarde van de
Eerste Kamer de laatste jaren meer en
meer in twijfel getrokken. Drs. H. Gruy-
ters van D'66 zei onlangs evenwel dat ook
als men dit volksvertegenwoordigend
lichaam wil opheffen, zoals D'66 wil, het
toch zaak is er voorlopig nog deel van uit
te blijven maken en wel om de eenvoudi
ge reden dat alles wat door de regering
en Tweede Kamer voor wet wordt aan
genomen toch nog eerst die andere Ka
mer moet passeren. Ook derhalve een
opheffing van deze Kamer
DE FUNCTIE van deze Eerste Kamer
wordt niet hoog gewaardeerd. Omdat men
daar krachtens ons staatsrechtelijk sys
teem een eenmaal door de Tweede Kamer
aanvaarde wet slechts kan aanvaarden
óf wegstemmen. Heeft de Eerste Kamer
detailkritiek op zulk een wet dan kan er
toch niet meer via amendementen aan
gevijld worden. Gezien de consequenties
van het wegstemmen „het kind met
het badwater weggooien" is de Eerste
ADVERTENTIE
f 5,- 7,50 10,- 15,- 20,- 25,-
Kamer op een hoogst enkele uitzondering
na veelal niet meer dan een tijdrovende
„beamer" van wat door de Kamer aan de
overzijde van het Binnenhof is vastge
steld.
De Eerste Kamer was van oorsprong
een wat sjieker tegenwicht voor de „ech
te" volksvertegenwoordiging van de
Tweede Kamer. De Eerste Kamer werd
in de tijd van Willem I dan ook wel „Le
menagerie du roi" genoemd, 's konings
dierentuin. Niettemin, zolang de Eerste
Kamer nog deel uitmaakt van een staats
rechtelijk bestel moet zij door de Staten
gekozen worden.
De derde maar eigenlijk eerste reden
waarom de verkiezingen voor de Provin
ciale Staten van belang zijn, is echter het
„huis-tuin-en-keuken-werk" van dit col
lege. Deze werkzaamheden spelen zich
echter voor de burgers veelal in het ver
borgene af. Het college van Gedeputeerde
Staten een soort wethouders op pro
vinciaal niveau komt niet zo vaak in
het nieuws als de ministers en het staat
tevens verder af van de doorsnee-bur
ger dan het gemeentebestuur dat deze in
de plaats van zijn inwoning bezig ziet.
„AAN DE STATEN behoort de rege
ling en het bestuur van de provinciale
huishouding", aldus bepaalt artikel 130
van de Provincie Wet (een van de mo
numentale. herinneringen aan Thorbecke)
Deze karige omschrijving omvat echter
een vrijwel oeverloze taakstelling. In een
hoog gesocialiseerde, geïndustrialiseerde
samenleving als de Nederlandse moet bij
zonder veel geregeld worden, willen de
burgers elkaar niet in de wielen rijden.
De wellicht bekendste taak (binnen het
provinciaal bestuur) is die van Provin
ciale Waterstaat. Maai ook onderwijs,
recreatie en daarmee ook in hoge mate
samenhangend de ruimtelijke ordening
eisen veel aandacht.
Elk stuk dat door de statenleden moet
worden besproken, is voorbereid door de
Gedeputeerde Staten. Zij staan tot elkaar
als raad en wethouders van een gemeen
te. De vergaderingen worden voorgezeten
door de (benoemde) commissaris van de
Koningin in de betrokken provincie, een
figuur die zowel een rijksbelang dient als
een provinciaal belang. Aanvankelijk
(onder de eerste Nederlandse koningen)
werden zij vooral gezien als gouverneurs
die controle uitoefenden van 's Konings-
wege. Nu is de commissaris meer te zien
ADVERTENTIE
I5.-7.50 10,-15,-20,-25,-
als een boven de partijen staande voor
zitter, vergelijkbaar derhalve met de
burgemeester.
Tussen commisssaris en gedeputeerden
mag geen bloed- of aanverwantschap be
staan, een restant van de beduchtheid
voor de regentencolleges uit de zeven
tiende eeuw.
De gedeputeerden hebben zichzelf weer
verdeeld in commissies, veelal niet gro
ter dan twee man, die bepaalde „porte
feuilles" beheren. Zo bijvoorbeeld voor
waterstaataangelegenheden, de volkshuis
vesting, de volksgezondheid, de provin
ciale bedrijven en vele andere. Zij be
reiden dus de stukken voor waarover door
de Statenleden wordt gestemd.
EEN ZWARE TAAK voor de Gedepu
teerde Staten is ook de controle op de
gemeenten binnen de provincie. Zo moe
ten zij hun goedkeuring hechten aan
alle gemeentelijke beslissingen op ver
mogensrechtelijk terrein wil de beslis
sing van de gemeente van kracht worden.
Maar ook de bestemmingsplannen van de
gemeenten en de onderlinge samenwer
kingsverbanden tussen gemeenten dienen
ter goedkeuring te worden voorgelegd.
Voorts zijn Gedeputeerde Staten belast
met een vorm van administratieve recht
spraak. In een groot a antal wetten
(drankwet, bioscoopwet, wet autovervoer
personen, de wet op de ruimtelijke orde-
De vergaderzaal van Gedeputeerde
Staten in het provinciehuis in
Haarlem.
ning en dergelijke) wordt aan dit college
uitdrukkelijk rechtsprekende bevoegd
heid toegekend. De gedeputeerden hebben
bij hun omvangrijke taak overigens de
beschikking over een aangepast ambte
narenapparaat, de Provinciale Griffie. De
Staten het Oudhollandse woord voor
standen beoordelen (net zoals de ge-
ADVERTENT1E
f 5,- 7,50 ÏO,- 15,- 20,- 25,-
(Van een onzer verslaggevers)
HAARLEM. Als men mag afgaan op
het aantal afgegeven stemvolmachten kan
de voorzichtige conclusie worden getrok
ken dat de publieke belangstelling voor de
statenverkiezingen aanzienlijk minder is
dan voorheen.
Nu de opkomstplicht is afgeschaft schijnt
er een respectabel aantal thuisblijvers te
zijn. Wij vroegen aan verkiezingsbureaus
wat cijfers die de geringere belangstelling
duidelijk illustreren. Onze vragen waren
gericht aan enige grote gemeenten en aan
gemeenten uit onze omgeving. Tussen
haakjes: het aantal volmachten dat in 1966
werd afgegeven.
Amsterdam 1700 (7500); Rotterdam 2354
(6653); Den Haag 1242 (4800); Utrecht 900
(3000); Groningen 900 (2200); Den Bosch 74
(727); Maastricht 85 (578); Haarlem 274
(1493); Beverwijk 136 (400); IJmuiden 200
(650); Zandvoort 30 (250); Heemstede 188
(461).
meenteraad dat bij B. en W. doet) de
voorstellen van hun gedeputeerden, de
uit hun midden gekozenen belast met
het dagelijks bestuur.
DE STATEN zijn in de loop der eeuwen
steeds minder een echte afspiegeling ge
worden van de standen in de maatschap
pij. De drie oorspronkelijke standen
adel, geestelijkheid en burgerij vinden
althans geen groepsgewijze vertegen
woordiging meer. Niettemin is het een
groot goed gebleven dat door het volk
gekozen vertegenwoordigers controle
kunnen uitoefenen op wat de overheid
beslissen of soms zelfs „bedisselen" wil.
De Provinciale Staten vormen in het
patroon van controlemogelijkheden van
de burgerij een Delangrijke schakel. Al
spreken de verkiezingen voor dit orgaan
dan ook minder aan dan die voor Tweede
Kamer of gemeente, zij zijn van even
fundamenteel belang voor het Nederland
se staatsbestel. De verkiezingen van mor
gen zullen dan ook een eerste test-case
kunnen blijken van de democratische ge
zindheid onder de Nederlanders nu de op
komstplicht is afgeschaft.
ADVERTENTIE
i' .'.v/'h. -ï i
Staten 1966 Kamer 1967 Staten 1970
Staten 1966
Kamer 1967 Staten 1970
Perc.
Perc. Perc. Stemmen
Perc.
Perc. Perc. Stemmen
Opkomst kiezers
94.6
94.9
Opkomst kiezers
94.0
94.1
K.V.P
24.58
21.66
P.v.d. A.
24.3
24.7
A.R.P
7.37
8.31
22.5
19.8
C.H.U. m
8.64
7.13
C.C.P
7.98
7.45
12.6
13.1
48.57
44.55
P.S.P.
9.7
5.1
P.v.d. A.
16.64
16.92
C.H.U. .-. MMMMH
7.2
5.2
P.S.P.
4.25
2.41
A.R.P
7.2
8.4
0.00
0.00
P.A.K
7.51
7.09
8.0
4.2
28.40
26.42
C.P.N. h
6.6
8.7
10.02
10.73
P.P.R
0.0
0.0
D'66
0.00
4.47
B.R.
0.0
0.0
2.72
3.61
D'66
0.0
6.9
2.08
2.01
S.G.P
0.5
0.5
0.77
0.86
C.D.U.
0.6
0.9
B.P. (KOEKOEK)
6.73
4.77
BOEREN (Afgesch.)..
0.00
0.00
Lijst Steur
0.0
0.0
0.00
0.00
G.P.V.
0.4
0.4
0.71
2.58
Overigen
0.4
2.1
100
100
Totaal
100
100
Staten 1966 Kamer 1967
Perc. Perc.
Staten 1970
Perc. Stemmen
Staten 1966 Kamer 1967 Staten 1970
Perc. Perc. Perc. Stemmen
Opkomst kiezers
94.1
94.5
Opkomst kiezers
94.9
95.0
P.v.d. A.
26.5
25.9
P.v.dA
26.3
26.5
K.V.P
25.8
22.4
K.V.P.
21.1
19.2
V.V.D
12.2
12.2
11.2
11.5
P.S.P.
7.9
4.8
P.S.P.
8.5
5.2
C.H.U.
6.8
4.7
C.H.U.
8.8
6.6
A-R.P
6.5
8.0
A.R.P
9.4
10.2
B.P
C.PiN.
P»P-R.
B.R.
8.5
3.8
0.0
0.0
5.0
51
0.0
0.0
R P
LA'P M tal tal
C.P.N.
P.P.R.
8.9
4.1
0.0
4.0
5.9
0.0
0.0
7.6
D'66
00
6.6
S.G.P.
0.4
0.4
S.G.P.
0.6
0.6
C.D.U.
0.6
1.1
C.D.U
0.6
1.2
Lijst Steur
0.0
0.0
Hist Steur
0.0
0.0
0.5
0.4
G-P.V.
0.5
0.6
0.5
2.4
0.0
1.9
Totaal
100
100
100
100
De overige partijen, die aan één of meer
van deze dertien verkiezingen hebben
deelgenomen, zijn: Lijst Germeaux, Chris
telijke Nationale Volkspartij. Lijst Voogd,
Partij voor Ongehuwden, De Noodraad,
Partij van het Recht, Liberale Volkspartij,
Alarm, Landsbelangen, Nederlandse
Werknemers Partij, Lijst Rodermond,
Lijst Van Rappard, Partij voor Volkswil
en ReferendumPartij voor Volksbelang
en Volksstemming, Vrije Burgers, Libe
rale Staatspartij, Lijst Grol, Partij Econo
misch Appèl Nieuw-Democratische Par
tij, Liberale Unie/Veilig Verkeer. Lijst
Groen, Bond van Wereldburgers, Brug-
groep, Positief Christelijke Nationale
Unie, Partij voor Landbouw en Midden
stand, Nationale Unie, Nationale Oppositie
Unie, Katholieke Nationale Partij, Katho
lieke Arbeiders Lijst, Katholieke Demo
cratische Lijst, Middenstandspartij, Lijst
Van Nunen, Socialistische Unie. Vrijzin
nig-Democratische Bond, Partij voor
Recht, Vrijheid en Welvaart, Jong Conser
vatief Verbond, Lijst Blommaert. Revo
lutionair Communistische Partij, Katho
liek Onafhankelijke Groep, Katholiek
Democratische Bond. Oude Sociaal-Demo
cratische ArbeiderspartijOnafhankelijke
Nationale Groep, Protestantse Unie, Ne
derlandse Bellamy Partij, Groep Lopes,
Christelijk Democratische Volkspartij Al
gemeen Belang, Lijst D'Hert, Nederlands
Christelijke Sociale Unie, Katholieke Jon
geren, Groep Jette.
