Socialistisch
voor sterke
regime koos
bewapening
Sinds Napoleon
niet betrokken
in een oorlog
De „Saab-viggen" (Bliksem
flits) is een basisontwerp dat
voor verschillende doeleinden
kan worden uitgebouwd. De
aanvalsjager en een trainings
versie zullen het eerst worden
gefabriceerd, later volgt een
verkenningsuitvoering. Het toe
stel heeft een computer aan
boord, die de vlieger van veel
reken- en navigatiewerk verlost.
IDEOLOGIE
ZES MILJARD
Torpedoboot T-102 „Plejad" verlaat zv,n schuilplaats in de rotsen van een der duizenden eilanden voor de
Zweedse kust.
ONDERGRONDS
MATERIEEL
ONMISBAAR
DEUK
Twee mijnenvegers in het dok in de ondergrondse reparatiewerk
plaats Muskoe. Zeventig meter graniet beschermen dit in totaal vijf
kilometer lange tunnelcomplex in het inwendige van een berg tegen
elk mogelijk bombardement.
ZWAKKE PUNTEN
ZWEDENS NEUTRALITEIT
WORDT DUUR DETAALD
ZWEDEN is een der weinige landen die twee we
reldoorlogen aan zijn grenzen voorbij zag gaan.
Als het tot een derde wereldbrand zou komen
hoopt het land opnieuw buiten de strijd te blijven. Daar
om handhaaft het een strikte neutraliteit en een zeer
efficiënte, tot aan de tanden gewapende defensie, die
enorme offers van de belastingbetaler eist. Offers die
zonder morren gebracht worden omdat de Zweden er
van overtuigd zijn dat voor de handhaving van vrede en
welvaart geen prijs te hoog is.
(Van onze
STOCKHOLM Sinds Napoleon is Zweden niet
meer in een oorlog betrokken geweest en het land
hoopt voor tenminste nog eens 150 jaar neutraal te
kunnen blijven. Toch geeft het per hoofd van de
bevolking na de Verenigde Staten, Israel en de
Sovjet-Unie meer uit aan zijn bewapening en zijn
strijdkrachten dan alle andere landen van de wereld.
Een merkwaardige tegenstelling? Nee, het Zweedse
correspondent)
voorbeeld leert dat neutraliteit, of beter gezegd het
welbewust onafhankelijk willen blijven en niet wil
len deelnemen aan een van de grote machtsblokken,
duur is. Ongelooflijk duur. Alle acht miljoen Zweden
kiezen voor de politiek van de vrije handel, maar zij
moeten hoofd, schouders en handen voor de volle
honderd percent inzetten om dit te kunnen bekos
tigen.
DE ZWEEDSE neutraliteit ligt, an
ders dan in Zwitserland, niet in de
grondwet verankerd en is ook niet, zo
als in Oostenrijk en Finland, geba
seerd op internationale afspraken. In
theorie kan zij elke dag bij parle-
mentsbeslissing worden verlaten, maar
er is in de nu al dertien jaar alleen
regerende Sociaal-democratische Par
tij, noch in één van de vier oppositie
partijen ook maar één kriticus te vin
den, die voor een dergelijk wijzigings
voorstel zijn hoofd in de strop zou wil
len steken.
Neutraliteit is voor de Zweden bij
na een religie „een heilige koe",
zei een wat brommerige conservatief
maar zij hebben er het geld en de
benodigde persoonlijke inzet voor over.
Van Kiruna in het noorden tot Mal-
mö in het zuiden is de spaarzaam ver
spreide bevolking van dit mooie, nog
voor de helft met bossen bedekte land,
vastberaden iedere meter van de
450.000 vierkante kilometers met hand
en tand te verdedigen.
Er is een heel sterke ideologie voor
nodig om het zover te brengen. En
meer nog om het, in weerwil van de
zware belastingdruk, zo te houden,
maar de Zweden hebben een paar goe
de redenen. Ten eerste is er het wel
begrepen eigenbelang: in een even
tueel wereldconflict te worden betrok
ken betekent afzien van het luxueuze
welvaartsleven, waaraan de Zweden
nu al zo lang gewend zijn.
Ten tweede is er de gunstige geo
grafische ligging, juist buiten de di
recte ontmoetingssfeer van de politie
ke grootmachten in Europa en ver
verwijderd van eventuele volgende
machtsblokken in Afrika en Oost-
Azië.
Ten derde zijn de Zweden te
recht van mening, dat hun onaf
hankelijke positie als bufferstraat, tus
sen de NAVO-partner Noorwegen en
het van de Sovjet-Unie afhankelijke
Finland, de beste bijdrage is, die zij
kunnen leveren aan de politieke sta
biliteit in Noord-Europa.
Twee uitspraken, die men in dit ver
band vaak van politici en militairen
kan horen: „Vergeet u niet, dat wij
1500 kilometer grens tussen oost en
west bewaken, dat is even ver als van
Hamburg tot Napels" en: „Er is geen
twijfel aan, dat wanneer wij ons of
ficieel ten gunste van het westen zou
den uitspreken, de Sovjet-Unie on
middellijk Finland zou bezetten. Door
buiten de NAVO te blijven doen wij
meer voor de democratie dan door
erin te gaan".
Wijdverbreid is buiten Zweden
het misverstand, dat men voor een
dergelijke neutrale opstelling geen be
wapening nodig zou hebben. In Stock
holm weet men wel beter.
Politieke analyses en planningen
on lange termijn, waarin de Zweden
onbetwiste grootmeesters zijn, hebben
uitgewezen en wijzen nog steeds uit,
dat neutraliteit naar alle zijden ge
waarborgd en geloofwaardig moet
zijn, wil zij in een derde wereldoor
log een kans op overleven hebben. De
goede raad aan een eventuele aan
valler om zijn handen van Zweden af
te houden, moet waar gemaakt kun
nen worden. Bovendien moet het voor
twee met elkaar in conflict geraakte
grootmachten absoluut duidelijk zijn,
dat-het land voor de ander niet als
een zacht eitje is in te slikken.
DIT IS DE filosofie die aan de
Zweedse houding ten grondslag ligt
en de onderdanen van koning Gustav
Adolf hebben er, zoals gezegd wel wat
voor over om haar met hart en ziel
te belijden. In 1970 brengen zij zes
miljard kronen op voor de defensie,
dat is omgerekend in guldens nog iets
meer dan wij met een bevolking van
dertien miljard mensen doen.
In absolute zin stegen de Zweedse
defensie-uitgaven in de afgelopen tien
jaar met 85 percent, gecorrigeerd op
inflatie en prijsstijgingen met 25 per-
cent.
Per hoofd van de bevolking wordt
in de Verenigde Staten 396 dollar per
jaar aan bewapening besteed, in Is
rael 224, in de Sovjet-Unie 169 en in
Zweden 128. Nederland komt op deze
internationale ranglijst op de dertien
de plaats met 71 dollar, na Frankrijk,
fors, Saab en de scheepswerven in Go-
tenburg. Wereldberoemde produkten
als de Saab-straalj agers en de toren-
loze, zijn tijd ver vooruit zijnde S-
tank zijn er de uitkomsten van.
OOK MET andere voorbeelden kan
geïllustreerd worden, dat Zweden van
de 150.000 eilandjes voor de kusten tot
in de hoogste bergmassieven van het
centrale binnenland goed wordt verde
digd.
De luchtmacht beschikt over tiental
len ondergrondse opstelplaatsen voor
vliegtuigen en geleide projectielen.
Menige autoweg is zodanig aangelegd,
dat ook de snelle jagers „Draken" en
„Viggen" er in tijd van nood kunnen
opstijgen en landen. Het technisch per
soneel is erop getraind met ploeg] es
van zeven man in de bittere koude een
vliegtuig in zeven minuten te tanken,
van nieuwe munitie te voorzien en op
25 vitale plaatsen te controleren.
De marine vindt voor de honderd
schepen, waaronder één kruiser, dertig
torpeoboten, twintig onderzeeërs en
vijftien jagers, afdoende schuilplaatsen
tussen de talloze eilanden en dicht on
der de kust. Voor reparatiedoeleinden
werd bovendien in Muskoe, zestig ki
lometer ten zuiden van Stockholm een
alleen via een drie kilometer lange
tunnel te bereiken ondergrondse kern-
bomvrije werf gebouwd.
Ook de grootste schepen kunnen
hier binnenvaren en als de stalen toe
gangsdeuren zijn gesloten en de in de
rotsen uitgehouwen dokken worden
leeggepompt vinden de duizend man
personeel op de bodem voldoende vis
voor een copieuze maaltijd. Op vis al
leen behoeven zij trouwens niet te
leven.
Australië, Tsjecho-Siowakije, Oost-
Duitsland, Groot-Brittannië, West-
Duitsland, Noorwegen en Canada en
vlak voor Zwitserland en Saoedi-Ara-
bië.
HEEL OPMERKELIJK is ook, dat
Zweden van alle landen ter wereld het
meeste geld steekt in militaire mate-
rieelaankopen. Door een uitgekiende
planning en grote rationalisatie is het
land in staat 39 percent van de de
fensiebegroting te bestemmen voor be
wapening, (Wij komen niet verder dan
twintig percent).
De Zweedse strijdkrachten, in oor
logstijd te begroten op een sterkte
van 750.000 man en nu beschikkend
over rond 100.000 man met inbegrip
van 40.000 jaarlijks op te roepen
dienstplichtigen, vormen dan ook be
paald geen luxe legers. Op 12.000 man
beroepspersoneel heeft het leger maar
tien generaals, de marine doet het met
zes vlagofficieren en de luchtmacht
met vier.
Het is duidelijk, dat bij een zo gun
stige verhouding tussen materieelbud-
get en personeelskosten de inzet van
laag-betaalde dienstplichtigen onmis
baar is. Ook in dit opzicht tonen de
Zweden echter dat het hun ernst is
met de wil het vaderland te verdedi
gen. Voor de verschillende categorieën
dienstplichtigen duurt de eerste oefe
ning, al naar gelang de specialisatie
251 tot 540 dagen, waarna de solda
ten tot aan hun 47ste levensjaar nog
vijf maal voor herhalingsoefeningen
worden opgeroepen, de onder-officie-
ren en officieren tien maal.
Naast deze zeer sterke parate en
goed-geoefende reservestrijdkrachten
onderhouden de Zweden bovendien nog
een krachtige civiele verdediging,
waarbij 300.000 mannen en vrouwen
zijn betrokken.
Na hun eerste oefening en basisoplei
ding worden de dienstplichtigen inge
deeld in sterk regionaal gebonden ba
taljons, zodat zij hun herhalingsplicht
zo dicht mogelijk bij huis kunnen ver
vullen.
Hierdoor wordt de motivering om te
vechten versterkt en wordt bovendien
bereikt, dat de troepen in het uitge
strekte land op de snelst mogelijke
wijze paraat zijn. Wapens en andere
uitrustingsstukken liggen opgeslagen
in 1500 over het hele land verspreide
loodsen, die niet bewaakt worden.
Toch komen wapendiefstallen spora
disch voor. Een in de buurt wonende
boer of stadsofficial heeft de sleutel en
gaat van tijd tot tijd eens kijken of
alles nog in orde is.
IN TECHNISCH opzicht is de uitrus
ting van de Zweedse strijdkrachten
voorbeeldig. Als onderdeel van de
neutraliteitspolitiek en ter versterking
van de nationale economie wordt er
naar gestreefd zoveel mogelijk wapens
in eigen land te ontwikkelen en aan te
kopen. Het Instituut voor Onderzoek
en Ontwikkeling ten behoeve van de
Rijksverdediging is het grootste in
Noord-Europa en omvat 1600 man per
soneel. Daarbij komen dan nog de in
spanningen van de merendeels parti
culiere bewapeningsindustrieën als Bo-
Toch wel, gezegd is al, dat het voor
de naar verhouding kleine bevolking
niet meevalt deze gigantische inspan
ning, die veertien percent van het na
tionale budget opslokt, te bekostigen.
Er wordt werkelijk gewoekerd met
de middelen. Niettemin betekent de
defensie-inspanning zo'n zware last
voor de Zweedse economie dat de
munteenheid voortdurend onder druk
staat. De technische vooruitgang en de
stijgende lonen maken nieuwe wapens
steeds duurder. Reeds zijn er stemmen,
die beweren dat Saab het toestel, dat
na de Viggen moet komen, onmogelijk
meer alleen zal kunnen vervaardigen
en ook voor de huidige „Draken" en
voor de nu in zes prototypes vliegende
„Viggen" wordt al naarstig naar ex
portmogelijkheden gezocht. Verkoop
van dergelijke gecompliceerde wapen
systemen aan andere landen kan, ook
al is er strenge selectie op de afnemers
toch een afbrokkeling van de politiek
van niet-betrokkenheid inhouden. Elke
eventuele koper zal zich er immers van
willen verzekeren, dat hij ook in perio
den van crisis nog reserve-onderdelen
kan krijgen.
BOVENDIEN en dat is de meest
eerzame, tegelijk echter de gevaar
lijkste deuk in het schild van de neu
traliteit het kan voor niemand aan
twijfel onderhevig zijn aan welke zijde
Zweden staat. In hun hart staan de
Zweden aan de kant van het Westen.
Zij kunnen het alleen niet al te vaak
hardop zeggen en dat wekt in NAVO-
kringen wel eens misverstand. Neutra
liteit hewaren is niet alleen duur, maar
ook moeilijk.
DE MAGAZIJNEN van dit onder
grondse Den Helder, dat onder andere
over een ziekenhuis met twee opera
tiekamers beschikt, bergen voedsel
voor drie weken. Bovendien 220.000
verschillende soorten onderdelen, vier
maal zoveel als het aantal soorten goe
deren, dat het grootste warenhuis in
Stockholm te koop aanbiedt.
AFGEZIEN van het minder plezie
rige onderwerp klinkt dit alles nogal
rooskleurig. Zijn er werkelijk geen
zwakke punten in de Zweedse wapen
rusting?
