IJmuider Courant
PRESIDENT NIXON ZELF ZOU
TERECHT MOETEN STAAN VOOR
EXCESSEN ZOALS MY LAI!"
Als de vrede getekend is devalueert de
oorlogsheld tot een massamoordenaar
De oorlog onder het ontleedmes
(Van een onzer verslaggevers)
Oorlogen zonder oorlogsmisdaden be
staan niet. Elke oorlog, elke gevechtssituatie is
een buitengewone omstandigheid die tot buiten
gewoon gedrag leidt. In die omstandigheden zijn oor
logsmisdaden geen excessen, maar regel, „normaal"
Wie aan een oorlog begint, moet weten dat hij daardooT
willens en wetens mensen in buitengewone situaties
brengt, en aldus de basis legt voor het plegen van
oorlogsmisdaden". Drs. Hylke Tromp, wetenschappelijk
OORLOG IS EEN mensonterend bedrijf; daarover kan geen
chijn van twijfel bestaan. Is het ook een onvermijdelijk kwaad
zoals cynici, maar ook historiekenners en economen wel eens
ieweren? Het antwoord daarop kan pas gegeven worden als
vij het verschijnsel oorlog" tot op het bot ontleed hebben. De
onqe wetenschap die zich daarmee bezighoudt (zo jong dat
zelfs de Grote Van Dale anno 1961 haar niet vermeldt) is de
polemologie. Een wetenschap in de kinderschoenen die met
veel vallen en opstaan de diepste oorzaken en drijfveren van
het fenomeen „oorlog" probeert te analyseren. Ook in ons land
wordt in dat opzicht baanbrekend werk gedaan, o.m. door het
°olemoloqisch Instituut van de Groningse universiteit. Een staf-
'id van dit instituut, de 34-jarige wetenschappelijk ambtenaar
Hrs. Hylke Tromp, heeft ons in een vraaggesprek een en ander
verteld over deze „oorlogsmotivatiestudie" en over de voor-
'opiqe conclusies die daaruit te trekken zijn. Conclusies die
onder meer een nieuw licht werpen op de helaas nog steeds
actuele vraag of notoire „oorlogsmisdadigers" persoonlijk ver
antwoordelijk gesteld kunnen worden voor hun gruweldaden
m- - - "vr-"
'■■'ff'
OORLOGSMISDADEN
EN DE SCHULDVRAAG
De door ons geïnterviewde drs.
Hylke Tromp Is sinds 1964 verbon
den aan het polemologisch instituut
in Groningen. Publikaties van zijn
hand verschenen onder andere in
G-3, Streven, Oost en West en de
Militaire Spectator. Daarvoor was hij
als officier verbonden aan het bu
reau voorlichting, vorming en psy
chologische oorlogvoering van het
hoofdkwartier van de Koninklijke
Landmacht.
Confrontatie in Viet
nam: „Je hoeft die sol
daten maar te zeggen:
zij waren het! en ze
knallen alles neer,
vrouwen en kinderen
niet uitgezonderd".
medewerker van het Polemologisch Instituut in Gro
ningen wil af van het fabeltje dat „alleen de andere
partij" oorlogsmisdaden kan begaan, dat „onze jon
gens", „onze bondgenoten" zich „over het algemeen"
netjes gedragen. Twijfelaars, zelfs mensen die met be
wijzen van het tegendeel aan komen zetten, wordt ver
weten „met vuil te gooien", „het eigen nest te bevuilen".
Vaak worden deze mensen gemakshalve uitgemaakt
voor „warhoofdige pacifisten", „communisten" of zelfs
„landverraders".
v''
«r
■WttMNMlIlHIMHaM
„JE KUNT mensen ertoe brengen,
met dezelfde overgave een massa
moord te plegen als een marteldood
te sterven. Het gaat er maar om wal
voor normen en gedragsregels hun zijn
bijgebracht. Het bedrijven van misda
den kan in een oorlog een dwingende
norm zijn. Later wordt zo'n gedrag als
misdaad bestempeld Dat is in eite
meten met twee maten De Ameri
kaanse luitenant Galley moet binnen
kort terecht staan omdat het „inct
dent" in My Lai „toevallig" aan het
licht kwam. Maar menige geünifor
meerde massamoordenaar is als
„held" gedecoreerd, zo niet heilig ver
klaard"
„U wilt een voorbeeld? De geschie
denis is er vol van. De „geuzen
schijnen in de tachtigjarige oorlog in
Den Brie! een twaalftal monniken te
hebben opgehangen. De r.k. kerk
heeft die paters heilig verklaard
Maar „geuzen" is bepaald geen scheld
woord zoals SS'ers. Geuzen waren hel
den. staat in de geschiedenisboekjes.
En nu nog zijn de geuzen op z'n minst
ruig volk waarvoor ie begrip moet
hebben"
De geschiedschrijving zou volgens
drs. Tromp grondig moeten worden
herzien, zodat een minder geïdeali
seerd beeld ontstaat, en dat geldt voor
alle landen ter wereld.
Generaal Westmoreland, ex-opperbe
velhebber van de Amerikaanse strijd
krachten in Vietnam, zon hebben ge-
zged dat een militair niet gehouden is.
een bevel van een meerdere op te
volgen als dit het «loden van een bur
ger betekent. Gehoorzaamt hij, dan
kan hij daarvoor later voor een krijgs
raad of tribunaal ter verantwoording
worden geroepen!
Drs. Tromp: „De generaal kan we)
zo veel zeggen. Probeer maar eens
als „mindere" een bevel niet op te
volgen in een oorlogssituatie.
Volgens de adv«M:aat van kapitein
Medina had deze de opdracht van zijn
directe chef, luitenant-kolonel Barkei
(onlangs bij een vliegtuigongeluk om
gekomen) om My Lai met de grond
gelijk te maken, wel „ongewoon" ge
vonden maar geaccepteerd omdat ze
van een meerdere kwam. Kapitein
Medina gaf de opdracht op zijn beurt
door aan luitenant Calley.
Drs. Tromp: „Dat is het probleem
van de hiërarchische structuur de ge
trapte onverantwoordelijkheid En nu
kan Westmoreland makkelijk zeggen
dat ie geen burgers mag doodschieten
maar beter is te zeggen dat je men
sen niet in dermate buitengewone si
tuaties mag brengen waarin het ple
gen van misdaden onvermijdelijk is
De advocaat van Callev heeft gezegd
„niemand is schuldig voor het tegen
deel is bewezen" Dat is een norm
die in de burgermaatschappij opgaat
maar die in My Lai bepaald niet is
toegepast Daar werd 'edereen neerge
knald zonder dat was onderzocht of
iedereen „schuldig" was.
Niet luitenant Galley zou dus we
gens oorlogsmisdrijven terecht moe
ten staan, maar, volgens de hiërar
chische structuur, Nixon en zijn zoge
naamde „zwijgende meerderheid"
Drs. Tromp: „Een oorlogsverkla
ring betekent het stilzwijgend en s
priori accepteren van oorlogsmisda
den. Zij die een oorlog verklaren en- of
politiek verkopen" zijn verantwoor
delijk voor de misdaden die uit die
door hen geschapen situatie voort
vloeien"
„Er wordt wel eens gesteld dat oor
log wordt veroorzaakt door agressie
Dat zou ik niet willen onderschrijven.
Wei dat oorlog agressie opwekt. In de
oorlog worden mensen dingen aange
daan. die wraak- en haatgevoelens op
roepen. terwijl ook angst, het bedreigd
zijn, ons gedrag bepalen. Toen die
overgehouden. Het aantal Amerika
nen, dat na terugkomst uit Vietnam
aan anomie lijdt, is schrikbarend
groot" (Anomie is het gevoel, geen
normen meer te hebben) Dat kan de
samenleving in de VS op den duur
ontwrichten,"
Als een chirurg iemand onder het
mes heeft, is de patiënt object gewor
den, ont-menseiykt. Er zijn chirurgen,
die bij een operatie geen emotie ken
nen. Maar als ze naar een instructie
film kijken waarop dezelfde operatie
wordt uitgevoerd, vallen ze bij het zien
van al dat bloed soms flauw. Reageert
een soldaat ook ongeveer zo, name
lijk dat mensen, die hij „onder han
den" heeft object zijn geworden?
Drs. Tromp: „Dat is een voorwaarde
voor oorlogvoeren. Daarom is het
tóch rotzakken" Veel Zuid Vietnamese
soldaten lopen over, gezegd wordt één
op de tien. Dat zijn waanzinnige ge
tallen. Bij die overlopers bestaat een
fundamentele twijfel aan de motiva
tie, dat is: aan het waarom van hun
strijd. Men heeft ook met hun cultuur
patroon te maken: ze vechten immers
tegen landgenoten. En in hun hart
sympathiseren vele Zuidvietnamezen
met de Vietcong. Amerikaanse solda
ten hebben daar minder last van. Ze
zijn beter geselecteerd dan hun Zuid-
vietnamese .wapenbroeders", zijn
minder betrokken bij het conflict en
hebben een ander cultuurpatroon."
Een helikopterpiloot, die bij My Lai
zestien kinderen heeft gered, heeft
daarvoor een Amerikaanse onderschei
ding gekeregen. Hoe is zijn gedrag te
verklaren?
temationaal tribunaal ter berechting
van alle oorlogsmisdaden, of ze nu
bijvoorbeeld door Amerikanen of de
Vietcong werden bedreven.
Drs. Tromp: „Dat zou een stap in
de goede richting zijn. Ik ben het dan
ook eens met Oe Thant. secretaris
generaal van de VN. wanneer die stelt
dat de bestaande conventies ter be
scherming van de mensenrechten in
oorlogstijd verouderd zijn."
„Het bombarderen van steden en
dorpen, het ontbladeren van bomen en
gewassen, het gebruiken van gas en
napalm („barbecuen" zeggen sommige
Amerikanen!) zijn evengoed oorlogs
misdaden. Maar de piloot die met zijn
bommen een dorp uitmoordt, staat niet
terecht. Wel luitenant Calley, omdat
het „oog in oog" gebeurde, omdat hij
nnrnnnnrnnnn rmnnnnnniv nnnfinilfwwiivyvw¥lfviivwwvwuw ""w***MM*ll*wwww^^ww^1nnl1J^flnnnnjuinnnjuiJHiiuijuuu|HnnAimAj\jMinf,Anjinnnnfw,f,n<
gMIIIIMUMmfMIfMIfMIIMMtflKHIWiimifMWMMIIW»*
nnrtnnnnnnnnnnnnnrairvinnnnnnr—
inAnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnrnnri
Amerikanen bij My Lai aankwamen,
waren ze buiten zichzelf. Hun waren
„dingen" aangedaan, die hen razend
hadden gemaakt. Je hoeft die soldaten
maar te zeggen: „zij waren het" en
ze knallen alles neer. kinderen, grijs
aards, dieren. Hun woede ontlaadt
zich! Dat zie ie ook bij lynchpartijen
Je hoeft maar een willekeurige ven)
aan te wijzen en te zeggen: „Hii heeft
het gedaan en de woedende massa
scheurt hem aan stukken".
Amerikaanse militairen, die in Viet
nam hebben gevochten, gingen pas
over door hen bedreven oorlogsmisda
den praten toen ze alweer geruime
tijd in de burgermaatschappij waren
opgenomen.
Drs. Tromp: „In die buitengewone
omstandigheid, die een oorlog is, was
het voor deze soldaten geen oorlogs
misdaad. maar voor hun gevoel een
.gerechtvaardigde" actie Pas toen ze
weer werden geconfronteerd met de
normen van de burgermaatschappij,
waar moord een van de ernstigste mis
drijven is gingen ze nadenken: „mijn
God, wat heb ik gedaan!"
„Dat verklaart waarom aan het eind
van de Atjeh-oorlog het aantal krank
zinnigen en geestelijk gestoorden zo
uitzonderlijk was toegenomen Atjeh
heeft aan die oorlog een uitermate
moderne psychiatrische inrichting
makkelijk, een dorp plat te branden
en een vrouw op tien pas afstand
neer te knallen Men ,ziet" dan geen
dorp meer geen vrouw. Het zijn in
derdaad op dat moment objecten."
De Zwitserse socioloog dr. Rolt Big
Ier heeft gezegd dat de soldaat vecht
voor zijn eigen 'Heine groep, voor zijn
kameraden. Oók als hij politiek is ge
indoetrineerd. Hij vecht voor zijn ge
sneuvelde kameraad die hij „wreken"
wil. Excessen zijn dan onvermijdelijk.
Drs. Tromp: „De overtuiging dat
communisme „slecht" is en daarom
moet worden bestreden, heeft in het
gevecht tegen communistische tegen
standers niet zo veel betekenis Maar
een tegenovergestelde mening, of zelfs
twijfel aan de juistheid van dit voor
oordeel kan wel degelijk het gedrag
en de gevechtsmotivatie beïnvloeden.
Gedrag en overtuiging zijn dan name
lijk niet met elkaar te rijmen. Dat za)
op de langen duur onoverkomelijke
problemen opleveren. Of het gedrag
wordt veranderd (passiviteit in het be
vecht. zelfs overlopen naar de vijand)
óf de overtuiging wordt aangepast
„Een Amerikaanse soldaat, die twij
felt aan de Vietnam-politiek van zijn
land. kan in het gevecht tegen de
Vietcong op twee manieren reageren:
1) „die verdomde rotoorlog moet op
houden" of 2; „die communisten zijn
Tromp: „het is absurd, maar in een
oorlog gebeuren ook zulke dingen. In
My Lai hadden de Amerikanen maar
één gewonde. De man had zich door
z'n voet geschoten. Het kan zijn dat
hij twijfelde aan de Vietnam-politiek
van zijn land en zich daarom aan de
strijd onttrok Het zou interessant
zijn. na te gaan wat zijn beweegrede
nen waren
Zelfverwonding in oorlogstijd is een
misdrijf. Zo'n man kan toch voor de
krijgsraad worden gebracht?
Drs. Tromp: „Inderdaad. Zo'n man
komt eerder voor de krijgsraad dan
een soldaat die oorlogsmisdrijven heeft
gepleegd."
De Amsterdamse jurist Rueter zegt.
dat bij de berechting van oorlogsmis
daden de militaire rechtspleging zich
aan de kant van het militaire apparaat
opstelt. Zou het daarom geen aanbe
veling verdienen, in die rechtspleging
ook burgerlijke rechters te betrek
ken?
Drs. Tromp: „Dat zou misschien
zelfs preventief kunnen werken!"
Robert Kempner de aanklager in
het proces van Neurenberg, heeft ge
pleit voor de oprichting van een in
de „vijand" zag. Dat spreekt aan. Maar
het bombarderen. het zogenoemde
„clean en kil doden" wordt geaccep
teerd."
Ziet u een verschil tussen het bom
barderen van Rotterdam en van Dres
den?
Drs. Tromp: ,lk zie geen wezenlijk
verschil. Het was in beide gevallen de
tegenpartij een situatie opdringen om
een bepaald gedrag af t.e dwingen: ca
pitulatie. Het was niet toevallig dat de
Duitsers in Neurenberg niet werden
veroordeeld voor het bombarderen van
steden: anders zouden de geallieerden
ook „schuldig" zijn. Het bombarderen
van steden en dorpen is sinds Neuren
berg gesanctioneerd."
De Amerikanen gebruiken in Viet
nam geen gifgas, „slechts" traan- en
braakgas.
„Volgens dr Al je Vennema, die ah
hoofd van de Canadese medische
dienst vierenhalf iaar in Vietnam
werkte, heeft dit gas in de meeste ge
vallen wel degelijk een dodelijke uit
werking. De Amerikanen proberen met
dat gas de Vietcong uit hun schuiltun-
nels te drijven In die tunnels werkt
het als longgif. De helft van de Viet-
namezen heeft tuberculose en is onder
voed. Ze krijgen er longoedeem van
en dat is dodelijk. Nixon heeft welis
waar het gebruik van chemische en
biologische wapens in Vietnam verbo
den, maar dit gas valt niet onder zijn
verbod."
De democratisering van het leger?
Drs. Tromp: „Door de vertechnise-
ring democratiseert het zichzelf. Door
de specialisaties is de macht meer ver
deeld. Een radarbediener weet op zijn
terrein veel meer dan zijn comman
dant. Die commandant kan niet zo
maar tegen hem zeggen: Zo en zo
moet het. Die onderlinge afhankelijk
heid is de grote aantasting van zijn
autoriteit."
Hoe ziet u toekomstige legers?
Drs. Tromp: „Ze zullen twee belang
rijke taken moeten hebben. In de eer
ste plaats als vredestichters (in de
goede betekenis van het woord dan)
tussen partijen die elkaar in een vlaag
van verstandsverbijstering naar de
keel zijn gevlogen. En in de tweede
plaats zal het civiele functies vervul
len, zoals hulp van onze genie in In
dia (het slaan van waterputten) en
in Tunesië (herstellen waterleiding).
Voor zulke „vreedzame" legers zou je
heel wat gemakkelijker beroepskrach
ten kunnen werven dan voor de hui
dige."
Drs. Tromp geeft toe dat de V.N.
„onvoldoende volgroeid" zijn om der
gelijke „toekomstlegers" effectief te
kunnen laten optreden. Daarom kan er
volgens hem (nog) niets gedaan wor
den aan .conflicten" zoals die in Ni
geria. Jemen, Koerdistan. Ethiopië en
elk jaar zijn er zo'n twintig van derge
lijke conflicten."
BIJ DE Russische inval in Tsjecho-
Slowakije vielen er relatief gezien,
weinig doden. Dat was voor een groot
deel te danken aan het geweldloze ver
zet. dat de Tsiechen boden Maar toen
de Russen de duimschroeven aanzet
ten, werd het verzet feller Jan Palach
was een van de eersten die zich uit
protest tegen de bezetting in brand
stak. Het scheppen van een sfeer waar
in mensen zichzelf verbranden, zou
ook tot de oorlogsmisdaden kunnen
worden gerekend."
MISSCHIEN teren we eens begrij
pen dat oorlog niet een zaak is van
ferme jongens stoere knapen die de
heldendood sterven vooi het lieve va
derland. maar van totale verwording
en ontmenselijking met alle gruwe
lijke excessen die daaruit onvermijde
lijk voortvloeien.
Jl
