Voor een kwartje onderdak en een bord soep
Beverwijk was opvangcentrum voor
duizenden mensen op voedseltocht
ZOEKLICHTBUNKER IN HEEMSKERK
Spinazieweek
op de veiling
Rode Kruis-colonne
organisatie, die
alles kon
POSTZEGELS
(Van een onzer verslaggevers)
BEVERWIJK Dit is niet de 25ste,
maar de 26ste Dodenherdenking in
Beverwijk. De eerste vond plaats en
kele weken na de bevrijding toen in
Wijk aan Zee een krans werd gelegd
op het grat van een onbekende sol
daat, een gesneuvelde vlieger. Het
was een eenvoudige plechtigheid
waaraan werd deelgenomen door een
groep Canadezen onder bevel van
de leider van de Transportcolonne
van het Rode Kruis. Het is een in
tussen vergeten activiteit van de
Beverwijkse colonne, welke ongeloof
lijk veel meer heeft gedaan in het
laatste oorlogsjaar, zóveel dat de
plaats er nationale vermaardheid mee
verwierf.
EEN GROTE MATRAS
PAPIEREN
EVACUATIE
DRIE MENSEN
sHh
RAZZIA'S
TAAK
OOK MENSEN
-
G. BAKKER
BURGER EÏJKE STAND
BEVERWIJK
Het is al vele malen verteld en het
zal nog vele malen verteld worden hoe
Beverwijk opvangcentrum werd voor
mensen op voedseltocht. Van eind sep
tember 1944 tot 5 mei 1945 hebben 8.699
doortrekkers" hier de nacht doorge
bracht. Zij betaalden één kwartje, waar
voor ze ook nog een bord erwtensoep kre
gen. Ze kwamen uit het hele hongerende
westen, uit Haarlem, Leiden, Den Haag,
zelfs uit Rotterdam, op weg naar „de
noord" en ze keerden vandaar weer te
rug naar huis, hun handwagen beladen
met enkele zakken aardappelen, wat bie
ten wat boter of kaas. In beide gevallen
kregen ze onderdak bij het Rode Kruis
in Beverwijk, dat zich een hulpverlenings-
anparaat toonde van een weergaloos ka
liber, dat met 48 mannen en vrouwen 24
uur per etmaal in touw was. Na de oor
log hield die hulpverlening niet op. De
colonne zorgde toen voor het lichamelijke
welzijn van gevangen collaborateurs,
maar reed ook kris-kras door Nederland
om repatrianten, al dan niet gewond,
thuis te brengen.
De heer W. Rademaker, toen en nu
commandant van de Rode Kruispost,
heeft het verhaal op schrift staan. Hij
vertelt het, bijgestaan door de heer G.
Wagter, toen en nu een van de actieve
Rode Kruismensen. Zij willen alles ver
tellen, maar hun foto's hoeven er niet
bij te staan, ook niet zonder meer ter
illustratie, want zij menen dat dit een
scheef beeld zou opleveren omdat alle
48 mensen evenveel en misschien nog
wel meer hebben gedaan. De heer Ra-
demaker w©et veel, niet alleen omdat nij
een soort dagboek heeft bijgehouden,
maar ook omdat hij commandant was
van de post, die was ingericht in de
Raadhuisstraat.
genomen toen ze in Beverwijk aankwa
men. Zelfs het Rode Kruis moest er na
verloop van tijd mee ophouden.
Alles scheen tegelijkertijd te gebeuren
in die dagen. De stroom mensen die, door
de honger gedreven, naar het noorden
trok, werd steeds groter. Handwagen na
handwagen trok door de Breestraat, waar
iedereen „hoe ze het zo gauw wisten
is onbegrijpelijk" de veiling wist te
vinden. Daar had men houten bladen ge
legd over de kopersstoeltjes en daarover
heen matrassen. De hele afmijnzaal van
de bollen veiling op de eerste verdieping
was één grote matras. Men kon hier 126
mensen tegelijk onderdak geven en er wa
ren heel wat nachten dat de hal vol lag.
Wie om onderdak (en een bord erwten
soep) vroeg, kon beneden zijn karretje
zetten. Hij moest zijn persoonsbewijs in
leveren, zodat er 's morgens enige con
trole kon worden uitgeoefend in verband
met diefstal.
„Had je nachtdienst, dan begon je om
tien uur en dan ging je eerst de dekens
goed leggen over de voeten van de men
sen", vertelt de heer Wagter. Ze
kregen voor een kwartje een bord erw
tensoep, een ongekende weelde voor zo
weinig geld. Hoe men er in slaagde die
maar nadat het papier terugkwam van
de Ortskommandant konden er (even
eens in het handschrift van de heer Ra
demaker) enkele plaatsnamen aan worden
toegevoegd. Zo kwam men altijd wel door
de dubbele doorlaatpost in Castricum,
waarvan de spermuur („Mauer-muur")
nog te zien is naast de weg. Belangrijk
waren de doktersbriefjes, die iedere eva
cué moest hebben en die na gebruik zui
nig werden opgespaard voor voedseltrans-
porten.
Het ging allemaal zo goed dat de co
lonnemensen wat brutaler werden en
rustig met een kleine DKW en een aan-
hangwagentje dagelijks duizend liter melk
uit Lutjewinkel gingen halen voor het.
Rode Kruis Ziekenhuis. Tot in april ging
dat goed, maar toen werd het transport
aangehouden in Alkmaar waar de chauf
feur en twee begeleiders werden vastge
houden. Er waren nogal wat moeilijkhe
den, maar de redding kwam in de vorm
van de beruchte opstand van de Geor-
giërs, die op Texel gevangen zaten. Alle
Duitse onderdelen moesten daar naar toe,
ook uit Alkmaar, zodat de drie Bever
wijkse Rode Kruis-mensen letterlijk de
deur werden uitgetrapt.
heerlijke soep te maken, vroegen ze zich
niet af. De colonne moest daarvoor klan
destien groene erwten uit de kop van
Noord-Holland halen. Slager Van Leeu
wen op de Breestraat maakte die soep
met veel vrijwillige hulp van dames.
„Hoe hij het klaarspeelde weten we niet,
maar hij had altijd wel een varkenspoot -
je of iets dergelijks over", vertelt de
heer Rademaker.
Het begon op 19 september 1944. 's Mor
gens om zeven uur hoorde de heer Ra
demaker dat Beverwijk en Velsen-Noord
geëvacueerd moesten worden. Meteen
ging hij naar het bestuurslid J. P. Mel-
chers, die belast was met colonne-aangele
genheden, want nu kon 't Rode Kruis echt
aan de slag. De organisatie kwam dade
lijk op gang. In de voorkamer van de
heer Melchers aan de Prinsesselaan werd
een aanmeldingskantoor gevestigd en al
gauw liep het storm. Bewoners van de
Westerburcht. Heliomare en het bejaar
dentehuis Sint Jozef werden ondanks
veel moeilijkheden vervoerd, veelal
naar Amsterdam, per auto en per boot.
De moeilijkheden waren nog groter omdat
juist op zondag 17 september de spoor
wegstaking was uitgebroken, zodat elk
vervoermiddel goud waard was en dan
ook elk ogenblik kon worden gevorderd.
Er was grote verwarring en de enige in
stantie waarbij men kon spreken van
enige organisatie was het Rode Kruis.
Veel particulieren trokken op eigen ge
legenheid naar Castricum, Heiloo, de
Zaanstreek en verder naar het noorden.
Zij konden slechts het hoognodige mee
nemen. Enkele dagen later kwamen er
andere mensen uit die streken om bezit
tingen van evacués op te halen. Ze kwa
men met honderden handwagens en
maakten dankbaar gebruik van de gele
genheid om te eten in de centrale keu
ken, die was ingericht in de Beverwijkse
Conservenfabriek aan de Breestraat. Die
gelegenheid werd geschapen door het Ro
de Kruis, dat van het huis van de heer
Melchers verhuisd was naar enkele loka
len in de Raadhuisstraat. Men had toen
ongeveer duizend mensen vervoerd met
21 auto's, drie ziekenauto's, vijf vracht
wagens en een autobus, die veelal spon
taan daarvoor werden aangeboden.
De chaos werd compleet toen er men
sen terug begonnen te komen, die aan
het werk moesten op Hoogovens of bij
de papierfabriek Van Gelder. Het verzet
had belang bij een chaos. Zowel van het
gemeentebestuur als van de politie kwa
men orders en tegenorders. Het was in
de tweede week, dat het gebrek aan eten
in de grote steden zich ging manifesteren.
Met de brandweer had het Rode Kruis
een vaste post in de voormalige groente
veiling aan de Breestraat (waar nu C.
en A. is). Daar konden de eerste nacht
drie mensen overnachten die op door
tocht waren om eten te halen. Al gauw
werden het er meer en dokter M. A. de
Ruiter, die colonnecommandant was, gaf
opdracht de ongemerkt tot opvangcentrum
gepromoveerde veilinghal 24 uur per et
maal te bezetten. Het was nog maar het
begin.
Het Rode Kruis werd kennelijk be
schouwd als een organisatie die alles
kon. Er was niet aan vervoer te komen,
maar de colonne had twee vrachtwagens
en kreeg dientengevolge van de distribu-
tiedienst het verzoek om levensmiddelen
van fabrieken aan de Zaan naar Bever
wijk te vervoeren. De Rode Kruis-men
sen sprongen er in en haalden heel wat
eten, ondanks de ondenkbare moeilijkhe
den. Soms liep het mis, zoals die keer
toen tachtig baaltjes zout uit Muiden wer
den gehaald, die prompt in beslag werden
De bureaucratie vormt eigenlijk een
apart hoofdstuk. De colonne heeft tonnen
voedsel naar Beverwijk gehaald, maar
dat ging niet eenvoudig. Het werd zo in
gericht, dat zogenaamd evacués naar het
noorden moesten worden gebracht. Daar
voor kreeg men van de Ortskommandan-
tur (gevestigd in hotel De Prins bij de
pont in Velsen-Noord) de nodige papie
ren. Omdat er vaak transporten waren,
liet de heer Rademaker op het gemeen
tehuis de officiële verklaringen stencil
len, een service die door de Ortskomman
dant op hoge prijs werd gesteld. Het eni
ge wat hij hoefde te doen was zijn hand
tekening te zetten, nadat de heer Rade
maker de plaatsnaam had ingevuld. Als
er bijvoorbeeld een transport voor Alk
maar was, werd er Alkmaar ingevuld.
Wat de colonne ook deed was waar
schuwen voor razzia's. In de actieve tijd
van de colonne zijn er drie geweest.
Via een officier van de Sicherheitsdienst,
die achteraf aan de goede kant bleek te
staan, werd de brandweer gewaarschuwd,
die onmiddellijk het Rode Kruis inlicht
te, waarna dit zijn maatregelen kon ne
men. Niet alleen werd er voor mensen
in Beverwijk gezorgd, maar men moest
ook denken aan de doortrekkers die in
de veiling sliepen. Bij de grootste razzia,
even voor Kerstmis, kwam de melding
om ongeveer vier uur 's nachts. Prompt
werden alle mensen gewekt en de straat
op gestuurd, zodat ze tijdig een goed heen
komen konden vinden. Het was hun red
ding.
Aan de veiling had men intussen lang
niet genoeg om alle doortrekkende men
sen onderdak te verlenen. De foyer van
het Kennemer Theater werd er ook voor
beschikbaar gesteld en de dansschool,
die in de Graaf Janstraat was gevestigd,
waar nu de vleeswarenfabriek van Pie-
lage is. Zo kon er aan ruim 325 mensen
onderdak verleend worden. Er waren
heel wat nachten dat men driehonderd
man „in huis" had.
v. -
Ook bij de optocht na de bevrijding
was het Rode Kruis actief. Op de foto
de colonne tijdens de mars door de
Breestraat.
de Beverwijkse colonne zijn diensten aan.
Men had wel auto's, maar geen benzine
vlak na de oorlog. In het zuiden was er
gebrek aan vervoermiddelen en zo trok
ken de Beverwijkse mensen dagelijks
vanuit Roosendaal, Tegelen, Nijmegen en
Maastricht het hele land door om men
sen thuis te brengen.
ADVERTENTIE
Vele moeilijkheden werden opgelost en
het 'meeste is waarschijnlijk allemaal al
vergeten. Maar het Rode Kruis vergat
zijn „gewone" taak niet, met name het
behandelen van doorgelopen voeten. Ook
moesten mensen naar het ziekenhuis wor
den gebracht, waarvoor men de beschik
king had over een ouderwetse raderbran
card, een brancard op twee grote wielen,
waarmee soms hardlopend naar het zie
kenhuis moest worden gereden met een
kraamvrouw.
Er is te veel gebeurd om in het korte
Dit zijn twee van de wagens, waar
mee de colonne-mensen duizenden
kilometers hebben afgelegd met
voedsel en mensen. U ziet de auto's
hier bij de spoorwegovergang aan de
Schulpweg, op weg naar de pont in
Velsen-Noord.
bestek van een krante-artikel te vertel
len. Er zijn onderduikers naar veiliger
oorden gebracht, er zijn jonge mensen
uit het kamp in Amersfoort naar huis ge
bracht, er is op de meest onwaarschijn
lijke manier voor eten gezorgd. En dit
allemaal terwijl het Rode Kruis in Bever
wijk in feite een onofficiële instantie was.
Het hoofdbestuur was namelijk afgetre
den toen het Rode Kruis werd overgeno
men door de bezetters. Het gevolg was;
dat elke colonne zijn armbanden op
moest sturen naar Den Haag voor een
stempel. De Beverwijkse colonne heeft
dat nooit gedaan, doch heeft niettemin
allerlei werk kunnen doen, waarbij de
plaatselijke erkenning (ook door de be
zetters) meer een morele dan een offi
ciële kwestie was.
Na de oorlog was het Rode Kruis ook
present in Duin en Bosch te Castricum,
waar de colonnemensen zorgden voor de
NSB-ers, die juist hen tijdens de oorlog
de grootste moeilijkheden hadden be
zorgd. Ze deden het niettemin „want het
waren toch ook mensen" en zorgden er
zelfs voor dat er niet geranseld werd,
onbegrijpelijk voor de andere mensen die
een uitlaatklep moesten vinden voor hun
vijf jaar lang opgekropte haat. Maar het
Rode Kruis bleef het Rode Kruis, ook in
die situatie.
Een andere opvallende activiteit was
het helpen met de repatriëring vanuit de
opvangcentra in het zuiden. Ook hier bood
maar wat>, WCIU Cl mninaai urguvuiw, io v~ O
We letten er niet meer zo op, maar
realiseren we ons dat Nederland nog
vol bunkers zit? Her en der verspreid
liggen ze te vloeken in het landschap,
zoals dit exemplaar, dat al meer dan
25 jaar het agrarisch gebied rond de
Noordermaatweg in Heemskerk ont-
installatie. Tussen de beide delen, die
geheel onder zand bedolven waren
voor camouflage, liep een soort be
tonnen brug, waarover de installatie
konr rijden. Wanneer de zoeklichten
niet gebruikt werden, konden ze langs
een soort glijbaan naar beneden ge
reden worden en verborgen in een
siert. Hij staat bekend ais „ae bun
ker van Hendriks", omdat diens
boerderij, thans een onbewoonbaar
verklaarde woning, aan de overkant
van de weg ligt. De nestor van de
gemeenteraad, de heer T. Wentink,
weet zich nog goed te herinneren
dat de bunker diende als zoeklicht-
van ae iwev uuriKKiuKLKio. uk rcci
Wentink herinnert zich nog een bom
bardement op tweede paasdag in 1945,
dat ook gericht was op de meteorolo
gische dienst van de bezetter in kas
teel Marquette. Daarbij kwamen en
kele paarden om het leven.
vandaag besproken in de ERBIJ
Postzegelrubriek
zijn verkrijgbaar bij
POSTZEGEL-, SIGA
REN- en MUNTEN-
HANDEL
Snelliusstraat 53,
IJmuiden
s Telefoon 15053
VWWWWVWWWVWWWWWVWWVWMWWWWVWWWVWWWWWWWWWlAn.
(Van onze medewerker)
BEVERWIJK. De veiling Kennemer-
land heeft deze week heel wat spinazie te
verwerken gekregen. Men mag wel van de
drukste week spreken, want men kon maar
nauwelijks aan de vraag naar lege kisten
voldoen. Hoewel de prijzen niet hoog waren
ging toch alles weg en draaide er geen
kistje van deze bladgroenten door. Dat is
al een belangrijk winstpunt.
Naast de binnenlandse handel nam ook
de fabriek een belangrijk kwantum af. De
prijzen lagen tussen de 10 en 37 cent per
kilo. Andijvie is nog steeds bij een matig
aanbod goed te verkopen voor een prijs
van 82 tot 116 cent per kilo. Sla varieerde
van 12 tot 22 cent per krop. De eerste bos-
peen vond een Vlotte afname voor een
prijs van 125 tot 132 cent per bos. Ook de
tomatenhandel verloopt vlot; men betaalde
tot 210 cent per kilo. Door het vrij ruime
aanbod liep de rabarber iets in prijs terug
en werd er van 12 tot 36 cent per bos be
taald. Radijs gaat nog steeds goed weg tot
38 cent per bosje. Er is nog steeds witlof
aan de markt, waarvoor tot 110 cent per
kilo betaald werd. Prei is gewild en kan bij
een ruim aanbod vlot verkocht worden tot
64 cent per kilo.
De prijzen waren vrijdag: andijvie 82-116,
bospeen 125-132, spinazie 10-37, radijs 18-
38, rabarber 12-36, prei 25 64, witlof 56-110,
tomaten 160-210.
GEBOREN: Dionisio z. v. J. Vera Her
nandez en D. Garcia Cerdan; Alexander
G. G. z. v. G. A. Geerdink en S. H. Olde
Monnikhof; Eric z. v. J. P. Sminia en G. S.
Boonstra; Milagrita H. d. v. F. M. van
Schaeck Mathon en S. W. Kleber; Anne-
Marie L. d. v. W. C. Smit en H. I. Frede-
rik; Casper P. J. A. z. v. A. J. J. Houben
en J. L. A. Weijers; Martin z. v. F. Half
en M. Ochqué; Ronals S. P. z. v. C. P.
Schotten en J. M. Limmen; Cathalina d. v.
H. de Jong en C.. N. Westerweele; Monique
P. H. d. v. J. W. Hoogmoed en A. H. J.
I Prins.
ONDERTROUWD: P. J. Warnink en
N. L. Acda; J. A. J. Struijlaart en M. A. A.
Bleeker; J. N. C. de Jong en A. M. H.
Schellevis; P. Paz Benitez en M. Vinke;
R. Jones en J. E. Heming; J. H. M. Koop
man en M. J. Rijs; M. P. Andringa en J.
Stellingwerf; C. W. A. Bosman en T. M.
Broek; L. P. van der Waal en H. S. Toxo-
peus; W. Klein Meulekamp en Y. Duin; R.
I G. Köppler en C. M. E. Reitsma.
GEHUWD; L. M. Koopman en M. E.
Hoitinga; J. C. Valk en W. J. Christoofels;
N. J. Kater en C. Hofland; A. Schierbeek
en A. Friso; C. A. Konijn en M. L. J. van
[Elewoud; N. G. Kosman en J. H. E. Telle-
man; J. Colijn en L. M. Luikinga; A. J.
Stiefer en M. J. C. Mulders; C. F. Burg-
I graeve en C. J. Duin: G. A. Kiekebos en
J. Hulzebos; S. G. B. Nuijen en M. C.
I Baltus.
OVERLEDEN: J. F. Lodder, 83 jaar;
P. J. J. Haanen, 91 jaar; M. J. Otte, 63
jaar; J. G. Schelvis, 38 jaar; H. Kiekebos,
|78 jaar, gehuwd geweest met G. M. Bee-
nerikamp; C. G. Koelwijn, 75 jaar, gehuwd
met P. Vellekoop; J. Nijssen, 70 jaar; S.
Bos, 77 jaar; T. Heintjes, 77 jaar, gehuwd
I geweest met T. C. de Jong; W. van Zut-
I phen, 61 jaar.
iet mij
p nabi
it stoon
men
kwair
och
het Ai
t.
s zeve
Duits
ling vï
in en a-
rden af
ïen w!
«aren ii
ia, Prii
itrix ei
lar en
1 op he
ebract
e avoBi
aatrege
sluis ti
le Roya
de Prii
ord vai
n veilij
lei, vet
de ha
afkon
;d, doct
t in de:
hadde:
'aren a
omen i
>ot uai
:hts ee:
/an ha
te kc
e politi
van he
"tig per
de Vis
leze zijl
tie ge
ren hoe
iken. D-
rij gro
en deer
itulatie
eld, da
nen he
zou la
r ondei
en Oost
te over-
de dui-
ntpooit
itiemen-
eze me-
werder.
n. Maai
nden tt
verlich-
ist weei
stoom-
enmonj
e door-
is hel
rarmeds
g heeft
!i-dagei
ïoeveel-
•e voor-
- laatste
ilitairen
egen en
hebben
momen,
zouden
>ud zijn
bekend.
toom-
tot
heep-
)p de
i toe-
